Cechy i rodzaje

Cechy i rodzaje

emocji

emocji

Każdy proces emocjonalny zawiera trzy

cechy :

a. znak emocji

b. intensywność problemów emocjonalnych

c. treść emocji

Znak emocji

Znak emocji



Emocje dodatnie są wtedy gdy jednostka osiąga zamierzony cel.



Emocje ujemne są wtedy, gdy procesy regulacyjne ulegają

zakłóceniom : wszystko co utrudnia lub uniemożliwia zaspokojenie

potrzeb jednostki wzbudza emocje i uczucia negatywne.



Uczucia negatywne wywoływane są także przez sytuacje

zagrożenia ( gniew powoduje atak, lęk - ucieczkę ).

Intensywność przeżywania

Intensywność przeżywania

emocji

emocji

Wynika ona z określonego pobudzenia

ośrodkowego układu nerwowego, czyli aktywacji.
Od skrajnego podniecenia emocjonalnego, którego

przejawami są np. napad wściekłości, panika do

zupełnego braku podniecenia, np. stan śpiączki czy

też sen.
Wysoki czy też niski stan aktywności nie zawsze

uzewnętrznia się w zachowaniu, wzrost

podniecenia może prowadzić do wzmożonej

ruchliwości, może także wywoływać stan pozornej

obojętności i spokoju.

Treść emocji

Treść emocji

W toku nabywania doświadczenia indywidualnego,

jednostka uczy się świadomego odzwierciedlania

przeżyć emocjonalnych, uczy się kojarzyć szczegóły z

uruchomieniem określonych mechanizmów

regulacyjnych. Tym samym uczy się różnicować emocje

w aspekcie treściowym.
Wraz z rozwojem doświadczenia człowiek uczy się

uświadamiać sobie i odzwierciedlać procesy wywołane

ludzkimi potrzebami takimi jak miłość, szacunek,

władza, sukces.

Procesy emocjonalne wpływają na aktywność człowieka

Ekspresja emocji

Ekspresja emocji

Ekspresja emocji to wszelkie sygnały
(zmiany w wyglądzie organizmu, ruchy i
dźwięki) emitowane przez jednostkę,
będące dla kogo innego wskazówką
przeżywania przez tę osobę określonej
emocji

Ewolucyjne podstawy ekspresji

Ewolucyjne podstawy ekspresji

emocji - Darwin

emocji - Darwin

Główne działania ekspresyjne,
przejawiane przez człowieka i zwierzęta
niższe, są wrodzone albo dziedziczne, to
znaczy nie są u jednostki zachowaniami
wyuczonymi

Adaptacyjna funkcja ekspresji

Adaptacyjna funkcja ekspresji

emocjonalnej

emocjonalnej

•

Przystosowawcze odruchy organizmu,

optymalizujące jego działanie

•

Charakter komunikacyjny ekspresji

emocji

Mimika

Mimika

•

Są dwie główne grupy mięśniowe
odpowiedzialne za formowanie mimicznej
reakcji emocjonalnej:

– mięśnie jarzmowe większe – podlegają

stosunkowo dużej kontroli emocjonalnej
(ekspresja intencjonalna – drogi
piramidowe)

– mięśnie okrężne oka – są sterowane

odruchowo i bezwiednie (ekspresja
spontaniczna – drogi pozapiramidowe)

Twarz jako szczególny

Twarz jako szczególny

obiekt spostrzegania

obiekt spostrzegania

•

Mózg jest zaopatrzony w wyspecjalizowane struktury

odpowiedzialne wyłącznie za analizę informacji o twarzy

i jej wyrazie (mózgowy procesor twarzy – bruzda

skroniowa)

•

Mózg analizuje twarz pod dwoma względami: czy jest

znana (czy nowa) oraz jaką emocje wyraża. Najwięcej

wskazówek na temat strachu i smutku dostarcza

„obserwacja” oczu, na temat szczęścia i wstrętu - ust,

zdziwienia – czoła i brwi. Aby rozpoznać złość mózg

potrzebuje informacji o wszystkich częściach twarzy

•

Liczne dane kliniczne ofiar wylewów wykazują, że

analiza wyrazu twarzy zachodzi w prawej półkuli

obok obszarów zajmujących się rozpoznawaniem

twarzy. Nie są to jednak te same obszary, o czym

świadczą przypadki prozopagnozji, w której pacjenci

utracili umiejętność rozpoznawania, lecz zachowali

umiejętność o odczytania wyrazu twarzy

Asymetria ekspresji emocji

Asymetria ekspresji emocji

Asymetria ta jest charakterystyczna tylko

wówczas, gdy ekspresja ma charakter

intencjonalny.
Różnice te wynikają z tego, że kora

mózgowa zdecydowanie wyraźniej

wpływa na dowolne niż mimowolne

ruchy mięśni twarzy.
Funkcjonalne różnice międzypółkulowe

nie mają wpływu na ekspresję

spontaniczną (ale na udawaną tak).

Ekspresja zwykle silniejsza po

Ekspresja zwykle silniejsza po

lewej stronie twarzy

lewej stronie twarzy

Kulturowe aspekty ekspresji

Kulturowe aspekty ekspresji

emocji

emocji

Każda kultura zawiera zbiór przepisów dotyczących tego,

co wypada, a co nie wypada robić w różnych sytuacjach. I

tak np.:

•

uśmiechać się, gdy otrzymuje się prezent, nie okazywać

znudzenia przy nieciekawej rozmowie, nie złościć się przy

starszych rangą. Dzieci się tego uczą, a potem staje się to

nawykiem.

•

u Eskimosów naganne społecznie jest złoszczenie się, za to

u Arabów trzeba się złościć, bo zostanie się posądzonym o

brak honoru.

•

w kulturach kolektywistycznych typowe jest reagowanie

wstydem, a w indywidualistycznych poczuciem winy

Czy istnieją

emocje

podstawowe?

Ekman

Ekman

- podstawowe czyli

- podstawowe czyli

uniwersalnie wyrażane i

uniwersalnie wyrażane i

rozpoznawane

rozpoznawane

1.

zdziwienie,

2.

szczęście,

3.

złość,

4.

strach,

5.

wstręt,

6.

smutek

Plutchik

Plutchik

- podstawowe czyli

- podstawowe czyli

właściwe ludziom i zwierzętom

właściwe ludziom i zwierzętom

1.

radość,

2.

smutek,

3.

strach,

4.

złość,

5.

zaskoczenie,

6.

oczekiwanie,

7.

wstręt,

8.

akceptacja

Koło emocji Plutchika

Koło emocji Plutchika

Trójwymiarowy diagram

Plutchika opisuje relacje między

różnymi emocjami,

analogicznymi do kolorów na

kole.
Wymiar pionowy reprezentuje

intensywność, a koło poziome

reprezentuje stopień

podobieństwa. Emocje

przeciwległe na kole są

emocjami przeciwnymi.
Według Plutchika nie możemy

doświadczać ich w tym samym

czasie. W dwuwymiarowym

rzucie diagramu, emocje w

pustych przestrzeniach tworzą

podstawowe diady, które są

mieszaniną dwóch

podstawowych emocji (emocje

złożone)

Emocje w pewien sposób sąsiadujące na

diagramie, gdy są odczuwane jednocześnie,

mogą być połączone w nowe emocje.

Mieszanina dwóch dowolnych pierwotnych

emocji jest nazywana przez Plutchika diadą.
Na przykład, diada radości i zaufania to miłość.

Diady z przeciwstawnych emocji nie mogą

zostać utworzone, gdyż zachodzi między nimi

konflikt

Przykłady diad i

Przykłady diad i

przeciwieństw

przeciwieństw

Podstawowe diady

(często odczuwalne)

Drugorzędne diady

(czasami odczuwalne)

Trzeciorzędne diady

(rzadziej odczuwalne)

Przeciwieństwa

radość + zaufanie →
miłość

radość + strach →
poczucie winy

radość + zaskoczenie
→ zachwyt

radość + smutek →
konflikt

zaufanie + strach →
uległość

zaufanie +
zaskoczenie →
ciekawość

zaufanie + smutek →
sentymentalizm

zaufanie + wstręt →
konflikt

strach + zaskoczenie
→ poruszenie

strach + smutek →
rozpacz

strach + wstręt →
wstyd

strach + gniew →
konflikt

zaskoczenie + smutek
→ rozczarowanie

zaskoczenie + wstręt
→ szok

zaskoczenie + gniew
→ oburzenie

zaskoczenie +
przeczuwanie →
konflikt

smutek + wstręt → żal smutek + gniew →

cierpienie

smutek +
przeczuwanie →
pesymizm

wstręt + gniew →
zawiść

wstręt +
przeczuwanie →
cynizm

wstręt + radość →
patologia

gniew +
przeczuwanie →
agresja

gniew + radość →
duma

gniew + zaufanie →
dominacja

przeczuwanie +
radość → optymizm

przeczuwanie +
zaufanie → fatalizm

przeczuwanie +
strach → lęk

Fehr i Russell

Fehr i Russell

- podstawowe

- podstawowe

czyli prototypowe

czyli prototypowe

1.

miłość,

2.

strach,

3.

złość,

4.

smutek,

5.

szczęście

6.

wstręt (rzadko)

Co pierwsze: emocje czy

Co pierwsze: emocje czy

poznanie?

poznanie?

1.

Stanowisko Roberta Zajonca –

afekt jest pierwotny wobec poznania

Argumenty empiryczne:

•

Efekt „czystej ekspozycji” (Zajonc,

1980)

•

Paradygmat afektywnego

poprzedzania (Murphy i Zajonc,

1984)

•

Dane psychoneurologiczne LeDoux

(2000) – „dolna” droga wzbudzania

emocji.

Co pierwsze: emocje czy

Co pierwsze: emocje czy

poznanie?

poznanie?

2

.

Stanowisko Richarda Lazarusa (i innych) – poznanie jest

pierwotne wobec emocji
Argumenty Lazarusa:

•

Warunkiem pojawienia się emocji jest ocena bodźca. Bodziec

może wywołać emocje, gdy dotyczy istotnych cech relacji między

organizmem a środowiskiem.

•

Ocena ma charakter poznawczy i obejmuje komponenty

pierwotne i wtórne.

•

Do komponentów pierwotnych Lazarus zalicza to czy:

 dany bodziec może wpłynąć na realizację celów jednostki (jeśli

nie, emocja nie powstanie)

 jednostka ocenia dany bodziec jako zgodny z realizowanym celem,

czy też nie (gdy zgodny - emocja pozytywna, gdy niezgodny –

emocja negatywna)

 ocena dotyczy zaangażowania ego: czy dane zdarzenie (bodziec)

pojawiło się w wyniku działania intencjonalnego innej osoby lub

własnego, czy też zdarzenie ma charakter nieintencjonalny (to

różnicuje modalność emocji).

Co pierwsze: emocje

Co pierwsze: emocje

czy poznanie?

czy poznanie?

Współczesne podsumowanie dyskusji:

W sytuacjach prostych, w których bodziec afektywny jest

bardzo dobrze określony, a także w sytuacjach wymagających

natychmiastowej reakcji, uruchamiana jest dolna droga

wzbudzania afektu, a tym samym ludzie zachowują się

zgodnie z modelem prymatu afektu.

Natomiast w sytuacjach złożonych, w których nie wymaga się

od człowieka natychmiastowej decyzji, uruchamiana jest

droga górna. Nasuwa się tu oczywiste rozróżnienie na emocje

pierwotne i wtórne.
Te pierwsze nie muszą być poprzedzane analizą poznawczą,

drugie zaś są nią poprzedzane.

Analiza ekspresji

Analiza ekspresji

emocjonalnych.

emocjonalnych.

Ekspresja radości

•

rozszerzone źrenice(ale
rozszerzone źrenice także w
zakłopotaniu i lekceważeniu);

•

napięcie mięśni jarzmowych
wokół oczu (autentyczna radość);

•

uśmiech (choć nie zawsze).

Ekspresja złości

•

zwężenie źrenic;

•

nozdrza rozszerzają się;

•

brwi opuszczone (litera V);

•

wargi zwężone;

•

czasem zaczerwienienie twarzy

Ekspresja strachu

•

brwi podniesione;

•

górne powieki podniesione,
dolne napięte;

•

oczy zaokrąglone, wręcz
wybałuszone;

•

zmarszczki podłużne nad
brwiami i nosem

Ekspresja smutku

•

opuszczenie kącików ust
(podbródek na stałym miejscu);

•

końce brwi uniesione do góry
(górne powieki – kształt
trójkąta, zmarszczki na środku
czoła)

•

spoglądanie w dół

Ekspresja zaskoczenia

•

brwi podniesione;

•

zmarszczki podłużne czoła;

•

oczy wytrzeszczone, ale dolna
powieka rozluźniona ( w strachu –
napięta)

•

wargi owalne, nie napięte

.

Ekspresja wstrętu

•

kąciki ust skierowane do dołu;

•

zmarszczony nos;

•

wewnętrzne końcówki brwi
skierowane do dołu;

•

napięte mięśnie wokół oczu.