Uprzedzenia i stereotypy

Stereotyp- schemat reprezentujący grupę osób

wyodrębnionych z uwagi na jakąś łatwo
zauważalną cechę określającą ich społeczną
tożsamość (rasa, płeć, narodowość, religia,
pochodzenie społeczne, zawód).

Stereotyp jest zwykle:
- nadmiernie uproszczony (zwykle jednorodny

afektywnie),

- nadogólny (wszyscy członkowie grup są tacy sami)
- niepodatny na zmiany w wyniku otrzymania nowych

informacji

- społecznie podzielany (elementy kultury danej

społeczności)

Stereotypy i uprzedzenia

Uprzedzenie czyli negatywny lub rzadziej pozytywny

stosunek do członków jakiejś grupy, utrzymywany tylko z

tego powodu, że, są jej członkami.

Najczęstsze postacie to:
-etnocentryzm – odrzucanie osób należących do grup

rasowo/kulturowo odmiennych, a akceptowanie osób

kulturowo podobnych (rasizm, nacjonalizm, szowinizm,

seksizm)

-dyskryminacja – wrogie lub niesprawiedliwe zachowanie

wobec osób należących do stereotypizowanej grupy (na

podstawie samej przynależności do grupy, a nie

indywidualnych właściwości danego człowieka).

Uprzedzenia i stereotypy bywają

funkcjonalne (wykorzystywanie
wiedzy innych i usprawiedliwianie
istniejącego porządku społecznego,
oszczędność czasu i wysiłku
poznawczego) lub dysfunkcjonalne
(zaostrzenie konfliktów
społecznych, niesprawiedliwe
traktowanie, marnowanie talentów
czy ocenianie osoby przez pryzmat
grupy, a nie indywidualnie).

Przyczyny uprzedzeń

Większość stereotypów, a także uprzedzeń i

skłonności do dyskryminacji jest

przejmowana przez jednostkę z otoczenia

społecznego w jakim wzrasta.

Międzygrupowa asymetria językowa (A.Maass)

polega na abstrakcyjnym opisie zachowań i

zdarzeń stawiających w dobrym świetle

członków grupy własnej, a w złym świetle –

członków grup obcych.

Ważnym
pośrednikiem jest język, np. „oszwabić”,

„ocyganić”.

- „twarzyzm” – wizerunek mężczyzny

zdominowany przez twarz, a kobiety przez
ciało

- teoria rzeczywistego konfliktu interesów –

rywalizacja grup o skąpe lub trudno
dostępne dobra, powodująca wrogie
nastawienie pomiędzy grupowej (gra o
sumie zerowej)

- teoria przeniesienia agresji – uprzedzenie

jako wynik przenoszenia na grupy
mniejszościowe agresji wywołanej
frustracją, której sprawca nie może być
zaatakowany (abstrakcyjny, nieznany lub
zbyt silny)

- teoria kategoryzacji społecznej –

stereotypy są skutkiem ubocznym

normalnego funkcjonowania ludzkiego

umysłu – dzielenia napotkanych osób

na kategorie i gromadzenie wiedzy o

nich (oszczędność czasu i zasobów

umysłowych)

Wzrost spostrzeganych różnic

międzykategorialnych oraz spadek

spostrzeganych różnic

wewnątrzkategorialnych (wszystkie

kobiety to marudy; biali są bardziej

inteligentni niż kolorowi).

Pozytywne znaczenie stereotypów i uprzedzeń:
-pozwalają wykorzystać wiedzę innych
-usprawiedliwiają istniejący porządek

społeczny

-zaoszczędzić czas i wysiłek poznawczy
-spostrzegać ludzi w trakcie równoczesnego

wykonywania innych zadań.

Dysfunkcjonalne oddziaływania stereotypów i

uprzedzeń:

-przyczyniają się do zaostrzenia konfliktów

społecznych

-powodują nie sprawiedliwe traktowanie

jednostek

-powodują marnowanie talentów osób z

stereotypizowanej grupy.

Modyfikacja stereotypów i

uprzedzeń.

1.Hipoteza kontaktu – zakłada, że

źródłem stereotypów jest niewiedza i

brak kontaktu z grupami obcymi. Aby

zlikwidować stereotypy i uprzedzenia

należy doprowadzić do wzajemnych

kontaktów i poznawania się przez

członków różnych grup, co zaowocuje

rozpoznaniem, że nie wszystkie cechy

członków grupy obcej są negatywne i

nie wszyscy oni są tacy sami.

2.Rekategoryzacja – inspirowanie ludzi, by

spostrzegali innych nie jako przedstawicieli

grupy obcej lecz jako „egzemplarze”

szerszych kategorii, do których należy też i

spostrzegający podmiot, albo

przedstawicieli kategorii niewywołujących

negatywnych uprzedzeń (np.więc nie

spostrzeganie jako Żyda, lecz jako lekarza).

3.Świadoma kontrola – powstrzymywanie się

od tego, aby uprzedzenie i stereotypy

wpłynęły na nasze zachowania (skutkiem

może być efekt sprężyny, czyli wzrost

wpływu stereotypy na spostrzeganie i

zachowanie, gdy człowiek przestaje się już

kontrolować).