Rozwój regionalny w

krajach UE - wykład

Materiały do zaliczenia

dr Joanna Szafran

NTS 1 i NTS 2 - Polska

Regiony NTS 1 tworzy
6 jednostek
nieadministracyjnych,
składających się
z pogrupowanych
województw:

NTS 2 odpowiadają 16 województwom

Cel Konwergencja

Cel Konwergencja

Kwalifikowalność:

• regiony (NUTS 2)
z PKB per capita < 75%
średniej UE-25

• wygasająca pomoc przejściowa
(phasing-out)
< 75% w UE-15 > 75% w UE-25

• państwa członkowskie
z DNB per capita < 90%
średniej UE-25

Instrumenty pomocy

Europejski Fundusz Rozwoju

Regionalnego

i

Europejski Fundusz

Społeczny

Programy regionalne i

krajowe

Fundusz Spójności

Regional Yearbook 2009

Według ostatnich danych Eurostatu (z 18.02.2010 r.) poziom PKB
na mieszkańca (liczony według PPS) w 2007 r. kształtował się
od 26% średniej UE - 27 w regionie Sverozapaden (Bułgaria)
do 334% w Londynie (W.B.).
Czołówka regionów w stosunku do średniej unijnej:

•Londyn (W.B.)

334%

•Luxemburg (Grand Duchy) 275%

•Bruksela (Belgia)

221%

•Hamburg (Niemcy)

192%

•Praga (Republika Czeska) 172%

•Ile de France (Francja)

169%

•Southern & Eastern (Irlandia)166%
Groningen (Holandia), Oberbayern (Niemcy), Stockholm (Szwecja)
po

165%

Wśród 41 regionów o wskaźniku PKB per capita powyżej
125% 9 znajduje się w Niemczech, po 5 w Holandii i Wielkiej
Brytanii, 4 w Austrii, 3 w Hiszpanii i Włoszech, 2 w Belgii i Finlandii
oraz po 1 w Czechach, Danii, Francji, Grecji, Irlandii,
Luksemburgu, Słowacji i Szwecji

Natomiast najsłabiej rozwinięte regiony to:

•Severozapaden (Bułgaria)

26% średniej UE – 27

•Nord East (Rumunia)

oraz

•Severen tsentralen i Yuzhen tsentralen (Bułgaria) po 27%

•Pozostałe regiony Bułgarskie i Rumuńskie od 31 do 34%

•Podkarpackie i Lubelskie

po 37%

Wśród 66 regionów o wskaźniku PKB per capita poniżej
75% średniej UE – 27, 15 znajduje się w Polsce, po 7 w Rumunii
i Grecji, po 6 w Bułgarii, Czechach i na Węgrzech, 4 – w
Portugalii i we Włoszech, 3 na Słowacji, 2 we Francji, po 1 w
Hiszpanii, Słowenii, Litwie, Łotwie i Estonii oraz w Wielkiej
Brytanii.

PKB na 1 mieszkańca wynosił w 2007 r. średnio dla UE 27 krajów
24900 euro.

Założenia pierwszej reformy funduszy

strukturalnych

(na lata 1989-1993)

Założenia pierwszej reformy funduszy

strukturalnych

(na lata 1989-1993)

Założenia reformy:
• Zasoby funduszy strukturalnych uległy podwojeniu z 7, 94

mld euro w 1989 r. do 17,84 mld euro w 1993 r., obejmując w

badanym okresie łącznie 63,54 mld euro;

• Zasoby funduszy służyły realizacji 6 priorytetowych

obszarów nazywanych Celami (Objectives). Wśród nich

regionalny charakter miały: Cel 1, 2 i 5b;

• Pomoc skoncentrowano na regionach najsłabiej rozwiniętych,

których PKB per capita w ostatnich 3 latach nie przekroczył

75% średniego poziomu wskaźnika (zaliczanych do Celu 1),

które były wspierane przez wszystkie fundusze strukturalne;

• Ponadto, Komisja Europejska podjęła 16 programów

wspierających sektory gospodarki oraz obszary (np.

ultraperyferyjne, przygraniczne, wiejskie) tzw. Inicjatywy

Wspólnoty. Na ich realizację przeznaczono 9% zasobów

funduszy strukturalnych, co stanowiło 5,3 mld ecu.

Cele

Zadanie

Zakres

Fundusz

Struktural

ny

Cel 1

Promowanie rozwoju

i przekształceń

strukturalnych

regionów zacofanych

w rozwoju

Regiony na poziomie NUTS II –

cała Grecja, Irlandia i Portugalia, 4/5

Hiszpanii (tj. Andaluzja, Asturia,

Kastylia-Leon, Kastylię- , Ceuta-

Melilę, Walencja, Estremadura,

Galicja, Wyspy Kanaryjskie i

Murcia), zamorskie departamenty

Francji i Korsyka, regiony włoskie

(Abruzzi, Basilicate, Kalbria,

Kampania, Molise, Apulia, Sardynia i

Sycylia) oraz Irlandię Północną w

Wielkiej Brytanii

EFRR, EFS,

EFOGR-O

Cel 2

Rekonwersja

regionów lub ich

części dotkniętych

upadającym

przemysłem

Regiony przemysłowe lub

ich części, w tym gminy

miejskie wyznaczone na

poziomie NUTS III

EFRR, EFS

Cel 3

Walka z

długookresowym

bezrobociem

Edukacja, rynek pracy

EFS

Cel 4

Ułatwianie integracji

zawodowej młodych

ludzi

Edukacja, rynek pracy

EFS

Cel 5a

Przyspieszanie

dostosowań

strukturalnych

w rolnictwie

Rolnictwo

EFOGR-O

Cel 5b

Promowanie rozwoju

obszarów wiejskich

Obszary wiejskie

EFOGR-O,

EFS, EFRR

Założenia drugiej reformy funduszy

strukturalnych

na lata 1994-1999

Założenia drugiej reformy funduszy

strukturalnych

na lata 1994-1999

• Wzrost wspólnych wydatków na politykę regionalną, w tym wzrost

zasobów funduszy strukturalnych z 21,3 mld euro w 1994 r. (w UE-12)
do 35,9 mld euro w 1999 r. (w UE – 15), co stanowiło ponad 1/3
wydatków budżetowych Wspólnoty;

• Modyfikacja typologii regionów problemowych - przystąpienie do UE

państw skandynawskich. Do istniejących Celów dołączono Cel 6,
obejmujący najsłabiej zaludnione obszary północne (o gęstości
zaludnienia poniżej 8 osób na km

2

), wyznaczane na poziomie NUTS II

lub niższym;

• Nieznacznym zmianom uległa lista regionów zaliczanych do

istniejących celów, choć znacznie rozszerzono zakres przestrzenny
polityki regionalnej;

• Utworzono Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa

(FIWR – Financial Instrument for Fisheries Guidance), zaliczony
później do grona funduszy strukturalnych. FIWR finansował sektor
rybołówstwa i rolnictwa (w tym Cel 5a) oraz obszary połowów i
akwakultury (w tym Cel 6);

Założenia drugiej reformy funduszy

strukturalnych

na lata 1994-1999

Założenia drugiej reformy funduszy

strukturalnych

na lata 1994-1999

• 9% zasobów funduszy przeznaczono na Inicjatywy

Wspólnoty, jednak ich liczba uległa ograniczeniu do 13
(wśród nich 6 było nowymi przedsięwzięciami, zaś pozostałe
kontynuacją programów wcześniejszych).

• Ponadto, około 1% środków funduszy przeznaczono na

realizowane przez KE działania innowacyjne (nowatorskie),
które koncentrowały się na tworzeniu miejsc pracy, ochronie
kultury i dziedzictwa, zagospodarowaniu przestrzennym,
rozwoju miast, wewnętrznej i zewnętrznej współpracy
międzyregionalnej oraz promocji innowacji technologicznych
i rozwoju społeczeństwa informacyjnego.

• Większe zaangażowanie EBI - bardziej skoncentrowany na

pobudzaniu rozwoju najsłabszych krajów i ograniczaniu
dysproporcji regionalnych

Założenia reformy funduszy strukturalnych

na lata 2000-2006

Założenia reformy funduszy strukturalnych

na lata 2000-2006

• Komisja Europejska przedstawiła 16 lipca 1997 r. dokument

zatytułowany: Agenda 2000. Unia rozszerzona i silniejsza, który w
części pierwszej podtrzymuje priorytet osiągania spójności
ekonomicznej i społecznej oraz zawiera propozycje odnośnie wielkości
zasobów finansowych, zmian celów, zasad i dalszego funkcjonowania
instrumentów polityki regionalnej.

• Ostateczne rozstrzygnięcia w kwestiach finansowych zapadły na

szczycie w Berlinie 24-25 marca 1999 r.

• W latach 2000-2006 wydatki wspólnotowe na działania strukturalne

ustalono na poziomie ok. 220 mld euro (według cen z
2000 r.), z czego ok. 90% środków przeznaczono na fundusze
strukturalne. Jednakże udział funduszy strukturalnych zmniejszał się z
32% w 2000 r. do 29,3% w 2006 r.

• Zasoby funduszy strukturalnych zostały rozdysponowane pomiędzy:

– trzy nowe priorytetowe cele: Cel 1, Cel 2 i Cel 3,
– 4 Inicjatywy Wspólnoty,
– sektor rybołówstwa nie objęty Celem 1
– działania innowacyjne i pomoc techniczną

Cele

Zakres

Fundusz

struktural

ny

Udział w

zasobach

(%)

Cel 1

Regiony wyznaczone na poziomie NUTS II -

PKB per capita (obliczony według parytetu

siły nabywczej za ostatnie 3 lata) był niższy

od 75% średniej unijnej oraz regiony

peryferyjne i obszary o bardzo niskiej

gęstości zaludnienia (objęte dawnym Celem

6)

EFRR,

EFS,

EFOGR – O,

FIOR

69,7

Cel 2

Obszary określane na poziomie NUTS III

spełniające kryteria szczegółowe określone

w art. 4 Regulaminu Nr 1260/1999,

odnośnie wskaźników bezrobocia, udziału

i spadku zatrudnienia w przemyśle,

rolnictwie lub rybołówstwie,

poziomu i jakości życia w miastach

EFRR,

EFS

11,5

Cel 3

Dostosowanie i modernizacja polityk i

systemów kształcenia, szkolenia i

zatrudnienia

EFS

12,3

Inicjatywy

Wspólnoty

INTERREG III

URBAN II

EQUAL

LEADER +

EFRR

EFS

EFOGR - O

5,35

Rybołówstwo

poza Celem

1

Rybołówstwo

FIWR

0,5

Działania

innowacyjne

i pomoc

techniczna

Działania innowacyjne obejmują badania,

projekty pilotażowe oraz wymianę

doświadczeń. Pomoc

techniczna dotyczy badań działania

funduszy; wymiany doświadczeń i

informacji; skomputeryzo-wanych systemów

zarządzania; monitorowania i oceny

EFRR,

EFS,

EFOGR-O,

FIWR

0,65

Założenia reformy funduszy strukturalnych

na lata 2000-2006

Założenia reformy funduszy strukturalnych

na lata 2000-2006

• Zgodnie z postanowieniami Traktatu Amsterdamskiego dotyczącymi

koordynacji krajowych polityk zatrudnienia i podjęcia wspólnej
strategii zatrudnienia (Europejskiej Strategii Zatrudnienia)
wzmocnieniu ulega Cel 2 (11,5% zasobów funduszy).

• Przyjęto możliwość udzielania malejącej pomocy przejściowej na

rzecz regionów objętych Celami 1 i 2, które przestały spełniać
kryteria kwalifikacyjne.

• Do wsparcia restrukturyzacji gospodarczej i społecznej obszarów

wiejskich w ramach Celu 2 włączono Sekcję Gwarancji z
EFOGR (nie będącą funduszem strukturalnym).

• Dalej ograniczono liczbę Inicjatyw Wspólnoty i przypadającą nań

pulę środków.

• Po raz pierwszy przyjęto limit całkowitej rocznej pomocy

strukturalnej (z funduszy strukturalnych i Funduszu
Kohezji) na poziomie 4% krajowego PKB.

• Za fundusz strukturalny oficjalnie uznano Finansowy Instrument

Orientacji Rybołówstwa (FIOR).

Założenia reformy funduszy strukturalnych

na lata 2007-2013

Założenia reformy funduszy strukturalnych

na lata 2007-2013

• w perspektywie finansowej na lata 2007-2013 utrzymano

znaczenie i wielkość budżetu polityki regionalnej na
poziomie ponad 1/3 całego budżetu UE. Natomiast w
perspektywie rocznej budżet polityki regionalnej wzrasta od
prawie 54 mld euro w 2007 r. do niemal 70 mld euro w 2013 r.

• zorientowanie na strategiczne założenia Unii, wynikające

z zobowiązań przyjętych w strategii lizbońskiej i
göteborskiej, promujących konkurencyjną i trwałą gospodarkę
opartą na wiedzy oraz Europejską Strategię Zatrudnienia;

• skoncentrowanie na regionach najmniej rozwiniętych,

przy jednoczesnym rozwoju pozostałej części terytorium UE -
zakresem polityki regionalnej objęto wszystkie państwa
członkowskie, regiony i obywateli Unii;

• zdecentralizowanie i wdrażanie w sposób uproszczony,

przejrzysty i skuteczniejszy;

Założenia reformy funduszy strukturalnych

na lata 2007-2013

Założenia reformy funduszy strukturalnych

na lata 2007-2013

• nowe priorytetowe cele polityki regionalnej: Konwergencja,

Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie oraz Europejska
Współpraca Terytorialna

• w tym celu kontynuowane jest wieloletnie programowanie i inne

zasady polityki regionalnej (np. koncentracja, partnerstwo,
dodatkowość) oraz rozszerzenie ich katalogu,

• zmniejszenie liczby funduszy strukturalnych do dwóch:

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski
Fundusz Społeczny

• zintegrowanie działań dotychczas odrębnych funduszy

strukturalnych i Funduszu Spójności, co zostało prawnie
umocowane w rozporządzeniu ogólnym nr 1083/2006
oraz przepisach szczegółowych cele i zasady interwencji
funduszy strukturalnych, a także przepisy dotyczące ich
programowania, oceny i zarządzania dotyczą również Funduszu
Spójności

Programy i

instrument

y

Kwalifikowalność

Priorytety

Alokacje (%)

Cel Konwergencja

81,5

Programy

regionalne

i krajowe

(EFRR,

EFS)

Regiony (NUTS 2) z PKB

per capita < 75%

średniej UE25

innowacje, środowisko
naturalne / zapobieganie
ryzyku, dostępność,
infrastruktura, zasoby
ludzkie, wydajność
administracyjna

57,5

Efekt statystyczny

< 75% w UE15 > 75% w

UE25

4,0

Fundusz

Spójności

Państwa członkowskie z

DNB per capita < 90%

średniej UE25

transport (sieci

transeuropejskie),

transport zrównoważony,

środowisko, energia

odnawialna

20,0

Cel Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie

16,0

Programy

regionalne

(EFRR)

i krajowe

(EFS)

Państwa członkowskie

proponują listę regionów

(NUTS 1 i 2) poza celem

Konwergencja

innowacje, środowisko

naturalne/ zapobieganie

ryzyku, zasoby ludzkie,

przedsiębiorczość,

Europejska Strategia

Zatrudnienia

12,6

Pomoc przejściowa dla

regionów Celu 1 w latach

2000-2006 poza celem

Konwergencja

3,4

Cel Europejska współpraca terytorialna

2,5

Programy i

sieci

transgranicz

ne i

ponadnarodo

we

Regiony przygraniczne

( NUTS 3) i

regiony współpracy

ponadnarodowej

współpraca w zakresie:

innowacji, środowiska

naturalnego / ryzyk,

dostępności, kultury/

edukacji

transgraniczn
a;
transnarodow
a;
międzyregiona
lna;

Zasady polityki regionalnej

Zasady polityki regionalnej

Zasady Generalne

• Subsydiarność (pomocniczość)

• Komplementarność, spójność, koordynacja i zgodność

• Elastyczność
Zasady organizacji polityki regionalnej

• Programowanie

• Partnerstwo

• Kompatybilność, zapewnienie równości mężczyzn i kobiet

oraz niedyskryminacji, a także zrównoważonego rozwoju

• Terytorialny szczebel realizacji
Zasady finansowania polityki rozwoju regionalnego

• Koncentracja

• Dodatkowość

• Podział zarządzania

• Komplementarność
Zasady oceny realizacji programów

• Monitorowanie

• Ocena (ex ante, bieżąca i ex post)

• Kontrola finansowa

• Interwencja proporcjonalna

Finansowanie polityki regionalnej

Finansowanie polityki regionalnej

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

koncentruje się na

czterech priorytetach tematycznych:

– inwestycje produkcyjne przyczyniające się do tworzenia i

utrzymania miejsc pracy;

– inwestycje infrastrukturalne;
– rozwój potencjału endogenicznego;
– pomoc techniczna.

Mają one nieco odmienny rodzaj i zakres finansowania w poszczegól-nych celach,

co odpowiada ich odmiennemu charakterowi.

Wsparcie z

Europejskiego Funduszu Społecznego

koncentruje się na

wytycznych określonych w Europejskiej Strategii Zatrudnienia. Pięć jego
priorytetów jest realizowanych zarówno w celu Konwergencja, jak i
Konkurencyjność, a mianowicie:

• zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników, przedsiębiorstw i

przedsiębiorców, w celu lepszego przewidywania zmian gospodarczych i
społecznych;

• zwiększanie dostępu do zatrudnienia;
• integracja społeczna oraz zwalczanie przejawów dyskryminacji na rynku pracy;
• wzmacnianie kapitału ludzkiego.

Finansowanie polityki regionalnej

Finansowanie polityki regionalnej

W regionach objętych celem Konwergencja EFS wspiera dodatkowo takie

działania jak:

• inwestycje w kapitał ludzki (edukację, szkolenia i kształcenie

ustawiczne);

• wzmacnianie zdolności instytucjonalnej i skuteczności administracji

publicznej.

W programowaniu wsparcia z EFS szczególną uwagę zwraca się na

wspieranie działalności innowacyjnej, a także na zapewnienie równości
płci i szans rozwojowych oraz działania transnarodowe i między-
regionalne.

Działania finansowane z funduszy strukturalnych na rzecz obszarów

wiejskich lub zależnych od rybołówstwa powinny być komplementarne
i skoordynowane z działaniami nowych funduszy: Europejskiego
Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i Europej-
skiego Funduszu Rybołówstwa (EFR). EFRROW przejął dotychczasowe
działania sekcji Orientacji i niektóre z sekcji Gwarancji finansowane
w ramach Europejskiego Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej
oraz inicjatywę Leader +. Natomiast Finansowy Instrument Orientacji
Rybołówstwa został zastąpiony przez EFR.

Finansowanie polityki regionalnej

Finansowanie polityki regionalnej

Fundusz Spójności

jest jedynym instrumentem unijnej polityki regionalnej

podlegającym uwarunkowaniom makroekonomicznym - przyznanie jego
pomocy finansowej uzależnione jest od spełnienia warunków konwergencji
oraz zasad zdrowych finansów publicznych.

Wsparciem z Funduszu Spójności został objęty cel Konwergencja, a

w jego ramach państwa członkowskie, których dochód narodowy brutto

na mieszkańca, mierzony parytetem siły nabywczej, kształtował się w

latach 2001-2003 poniżej 90% średniej UE 25 państw. Ponadto, dla

państw spełniających w 2006 r. próg kwalifikowalności w porównaniu do

średniej „Piętnastki”, lecz przekroczyły go przy średniej liczonej dla

„Dwudzietki Piątki” państw, przewidziano pomoc przejściową z Funduszu

Spójności w ramach celu Konwergencja.

Zakres wsparcia z Funduszu Spójności został rozszerzony o nowe priorytety.

Poza transeuropejskimi sieciami transportowymi i środowiskiem

(w ramach priorytetów wspólnotowej polityki ochrony środowiska)

obejmuje także dziedziny związane z rozwojem zrównoważonym, m.in.

projekty dotyczące efektywności energetycznej i energii odnawialnej,

intermodalnych systemów transportowych i ich interoperacyjności, zarzą-

dzania ruchem drogowym, morskim i lotniczym czy ekologicznego

transportu miejskiego i publicznego. Projekty powinny być zgodne

z wytycznymi dotyczącymi transeuropejskich sieci transportowych

przyjętymi przez Parlament i Radę decyzją nr 1692/96/WE z 23.07.1996 r.

Cel Europejska Współpraca Terytorialna

Cel Europejska Współpraca Terytorialna

Kwalifikowalność
• Regiony przygraniczne

( NUTS 3)

• Regiony współpracy

ponadnarodowej

Instrumenty pomocy

Programy i sieci
transgraniczne (52)
oraz

ponadnarodowe (13)

EFRR

Owocowej nauki