Zasady pracy dydaktyczno –

wychowawczej z dziećmi w

klasach I – III

Zasady edukacyjne zwane zasadami

kształcenia, zasadami nauczania – uczenia

się, zasadami nauczania i wychowania
Zasady edukacyjne  najbardziej

kontrowersyjna kwestia w nauce, ze

względu na brak jednoznacznej definicji.
3 rodzaje znaczenia zasady :
 zasada jako twierdzenie, oparte na

prawie naukowym, rządzącym jakimiś

procesami,
 zasada jako norma postępowania

uznanego za obowiązujące,
 zasada jako teza wypowiedziana z jakiejś

doktryny

Zasady edukacyjne to ogólne normy postępowania
dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala
nauczycielowi zaznajomić uczniów z podstawami
usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zdolności
poznawcze i zainteresowania, wpajać określone
poglądy i przekonania oraz wdrażać do
samokształcenia

Cz. Kupisiewicz

Zasady edukacyjne to reguły, normy czy
prawidłowości wzajemnej działalności dydaktyczno –
wychowawczej nauczyciela i uczniów w klasach I – III,
umożliwiające realizację zaplanowanych na zajęciach
zintegrowanych celów ogólnych i operacyjnych.
Zasady te powinny wykazywać zgodność z
założeniami procesu dydaktycznego.

J. Karbowniczek

Wiele schematów i klasyfikacji zasad edukacyjnych
Klasyfikacja zasad kształcenia (F. Bereźnicki) Tabela 1

W. Okoń

Cz. Kupisiewicz

J. Półturzycki

Zasada systemowości

Zasada poglądowości

Zasada poglądowości

Zasada poglądowości

Zasada przystępności w

nauczaniu

Zasada przystępności

Zasada samodzielności

Zasada świadomego i

aktywnego udziału

uczniów

Zasada systematyczności

Zasada powiązania teorii

z praktyką

Zasada systematyczności

Zasada świadomego i

aktywnego uczestnictwa

uczniów

Zasada efektywności

Zasada trwałości wiedzy

uczniów

Zasada kształtowania

umiejętności uczenia się

Zasada przystępności

Zasada operatywności

wiedzy uczniów

Zasada łączenia teorii z

praktyką

Zasada indywidualizacji i

uspołecznienia

Zasada wiązania teorii z

praktyką

Zasada indywidualizacji i

zespołowości
Zasada trwałości wiedzy
Zasada ustawiczności

kształcenia

Kolejne klasyfikacje: S. Szewczuka

B. Suchodolskiego
Z. Mysłakowskiego
M. Krawczyka
Z. Krzysztoszek
Wł. Zaczyńskiego i innych

Lista zasad jest otwarta na inne propozycje ich włączania

w proces edukacyjny.
Pracę dydaktyczno – wychowawczą z dzieckiem w klasach

I – III oparto na zasadach nauczania – uczenia się

(dydaktyka) i na zasadach wychowania (pedagogika).
Główne zasady pracy dydaktyczno – wychowawczej w

edukacji wczesnoszkolnej przedstawia tabela 2

Autor

Kryterium

Zasady stosowane w

edukacji wczesnoszkolnej

Cz.

Banach

Planowanie

pracy
dydaktyczno –

wychowawczej
w klasach I - III

•

zasada naukowości

• zasada ogniwa

podstawowego
• zasada jedności i zgodności

planu z celami edukacyjnymi
• zasada koordynacji planu

pracy placówki z planami

instytucji współdziałających
• zasada konsultacji i

personalizacji przyjętych zadań

M. Królica Kierunek

aktywności
nauczyciela

W odniesieniu do :
• samego siebie
• kontaktu z dzieckiem
• przestrzeni edukacyjnej
• kontaktu z rodzicami

J.
Karbowniczek

Organizacja
procesu

dydaktyczno –
wychowawczego

w klasach I - III

•

zasada poglądowości

• zasada wzajemnej

komunikacji i dialogu
• zasada partnerstwa

edukacyjnego
• zasada stymulacji i

wielointeligentnego

funkcjonowania ucznia w

procesie edukacyjnym
• zasada celowego

planowania i projektowania

działań edukacyjnych
• zasada systematyczności i

trwałości wiedzy oraz

umiejętności
• zasada stopniowania

trudności
• zasada indywidualizacji i

zespołowości
• zasada samodzielności
• zasada wiązania teorii z

praktyką

D. Waloszek

Podporządkowan

ie dziecka
osobom

dorosłym

• zadbanie o

równowagę między
„ja” i „my”
• zadbanie o

równowagę między
potrzebami osobistymi
i społecznymi
• ograniczenie
ekspansji życiowych
zadań
• uchronienie przed

tak zwanym
syndromem
„rozpuszczania”.

S. Lipina

Wykonywanie

prac
porządkowych

• określenie i

uświadomienie celu
pracy
• projekt planu

wykonania
• nawyk zwracania się
do nauczyciela o

pomoc w sytuacji
trudności

Zasada poglądowości
Jan Amos Komeński – XVII w. twórca zasady
poglądowości („Wielka dydaktyka” – 1657)
Postulat poglądowości – obserwacja, poznawanie
świata poprzez obserwację, a nie tylko poprzez
książki, poprzez narządy zmysłów
•Wielozmysłowy kontakt ucznia z poznawaną
rzeczywistością
Zasada poglądowości – zespół norm, które wywodzą
się z prawidłowości procesu edukacyjnego,
dotyczących poznawania rzeczywistości na podstawie
obserwacji, myślenia i praktyki – na drodze od
konkretu do abstrakcji i od abstrakcji do konkretu.
 głębsze rozumienie rzeczywistości
 skuteczniejsze oddziaływanie na rzeczywistość

Zdobywanie wiadomości, umiejętności o rzeczywistości poprzez

bezpośrednie poznanie rzeczy, zjawisk, procesów
 obserwacja okazów w naturalnym środowisku, bezpośredni

kontakt
 obserwacja okazów naturalnych w środowisku sztucznym
 ilustracje, obrazy, schematy, wykresy, tabele itp.
Obserwacja, pokaz  metody oglądowe
Obserwacja – planowe spostrzeganie

Proces dydaktyczny

poglądowość
ilustratywna

operatywna

- podający tok kształcenia,

-nie ogranicza

się do pokazu
(kojarzenie rzeczy i słów),
pokaz rzeczy, modeli, działalność

uczniów
przedstawień (mniejsza, większa
bierność uczniów) prowadzenie

obserwacji,

wykonywanie

eksperymentów,

gromadzenie zbiorów

Wiązanie obserwacji z oddziaływaniem na poznawany
przedmiot, poprzez aktywny kontakt ucznia z tym
przedmiotem.
Funkcje zasady poglądowości :
 reprezentatywna – reprezentowanie fragmentów
rzeczywistości
 symbolizująca – ułatwianie zrozumienia i
zapamiętania wyników myśli naukowej ; uogólnień,
praw poprzez graficzne, symboliczne przedstawienia
abstrakcji

Zasada poglądowości (formy i sposoby realizacji)

tok nauczania

tok nauczania

podający

poszukujący

właściwości psychofizycznego rozwoju uczniów

Rozwój uczniów

Operacje na konkretach

Operacje zinterioryzowane „uwewnętrznione” w

umyśle ucznia

Zasada wzajemnej komunikacji i dialogu
Komunikacja – przekazywanie myśli, uczuć, wiedzy
pomiędzy osobami, porozumiewanie się osób między
sobą.
Komunikowanie jest to proces wytwarzania,
przekształcania i przekazywania informacji pomiędzy
jednostkami, grupami i organizacjami społecznymi.
Celem komunikowania jest stałe i dynamiczne
kształtowanie, modyfikacja wiedzy, postaw i zachowań
w kierunku zgodnym z wartościami i interesami
oddziałujących na siebie podmiotów.

Komunikowanie przestrzeń

formułowanie osobowości

dialog wspólnotowy

proces dzielenia się tym, kim się jest, tym, co się

posiada, co się wie

Osobowy charakter komunikowania W. Schramma:
Komunikowanie jest tym, czym czynią je ludzie. Nie
posiada żadnego samodzielnego bytu. Nie ma w nim
nic niezwykłego z wyjątkiem tego, co przekazują
sobie wzajemnie komunikujące się osoby.

Elementy konstytutywne (stanowiące, kształtujące)
proces komunikowania

szum informacyjny

4 podstawowe elementy :
 nadawca
 przekaz (komunikat)
 odbiorca
 sprzężenie zwrotne

Nadawca

Wiadomość

Odbiorca

kodowanie

dekodowani
e

sprzężenie zwrotne

W procesie dydaktycznym najważniejszymi są :
nadawca (nauczyciel) i odbiorca (uczeń) oraz
zachodzące między nimi relacje.
Proces komunikowania się ma charakter transakcyjny
(porozumienie, uzgodnienie warunków) w którym
jednostka (nauczyciel – uczeń) jako uczestnik tego
procesu jest produktem swojego doświadczenia,
uczuć, idei, nastrojów, wykonywanych zajęć.
Sposoby komunikowania się : kryteria B. Sobkowiak
 sposób przekazywania informacji
 charakter relacji łączącej nadawcę i odbiorcę
komunikatu.
Sposób przekazywania informacji :
 werbalne i niewerbalne
 ustne i pisemne
 bezpośrednie i pośrednie

Relacja łącząca nadawcę i odbiorcę komunikatu
(sposoby komunikowania) :
 jednokierunkowe i dwukierunkowe
 symetryczne i niesymetryczne
 formalne i nieformalne
 obronne i podtrzymujące
B. Dobek – Ostrowska proponuje :
 komunikowanie bezpośrednie (interpersonalne)
 komunikowanie pośrednie (masowe)
 komunikowanie medialne

Dialog edukacyjny, sztuka dialogu w procesie
nauczania i wychowania.
Uwzględnienie założeń teorii kształcenia
wielostronnego
Konsekwencją przyjęcia tej teorii jest układ treści,
dających się przełożyć na : treści opisowe,
wyjaśniające, oceniające i normatywne.
Określenie 4 kategorii celów ogólnych przez
nauczyciela związanych z :
 podaniem wiadomości (monolog)
 rozwiązywaniem problemów (dialog)
 oceną i wartościowaniem (dialog)
 kształtowaniem umiejętności i nawyków (dialog)

M. Śnieżyński – twórca dydaktyki dialogu
Dialog to wzajemna wymiana myśli, co najmniej
dwóch osób, w którym dochodzi do wymienności ról
nadawcy i odbiorcy z pełnym poszanowaniem prawa
do podmiotowości ich uczestników, prawa do
własnych poglądów, celem wzajemnego poznania się
i zrozumienia
Szkoła powinna dzieci do dialogu przygotować.
W zakres tej zasady wchodzą :
 nauka kultury rozmowy
 wyzwalanie wiary w znalezienie odpowiedzi na
nurtujące problemy
 motywacja do zadawania pytań
 wzajemne partnerstwo, umiejętność rozumienia i
definiowania sytuacji edukacyjnych
 odpowiedzialność za słowa

 skuteczność zachowań edukacyjnych - werbalnych
i niewerbalnych
 urzeczywistnienie sprzężenia zwrotnego pomiędzy
nauczycielem a uczniem (pozwala poznać osobowość
dziecka)
 umiejętność nawiązywania kontaktu z uczniem
 właściwe odbieranie i interpretowanie przekazów
edukacyjnych
 zrozumienie dialogowego charakteru relacji
nauczyciel – uczeń
 umiejętność kształtowania wrażliwości językowej
wychowanków
 odsłanianie funkcji języka jako narzędzia
porozumiewania się.

Zasada partnerstwa edukacyjnego (uczniów,
nauczycieli, rodziców)
Współczesny proces edukacyjny to złożony ciąg
działań, który winien być zorientowany na potrzeby
ucznia, akcentować humanistyczny i personalistyczny
wymiar przestrzeni edukacyjnej
Partnerstwo – stosunek pomiędzy podmiotami
(uczniami, nauczycielami, rodzicami) polegający na
wspólnocie celów i działań. Jest oparty na zasadach:
równości, lojalności, wzajemnej odpowiedzialności i
pomocy
Partnerstwo przejawia się w chęci współdziałania z
inną osobą lub grupą bez jakichkolwiek nakazów i
zarządzeń.

Partnerstwo to :
 wspólny cel
 dobrowolność udziału i względna równość udziału
 względna równość partnerów
 dążenie do określonej korzyści lub dzieła
 określenie obowiązków
 relacja międzyludzka
 akceptacja i współpraca

fundament relacji

Partnerzy współdziałają, realizując wspólne cele związane z
edukacją.
Partnerstwo  interaktywna formuła, rodzaj relacji,

wzajemnego wpływu, jaki wywierają na siebie podmioty
(uczniowie, nauczyciele, rodzice) oraz na środowisko
edukacyjne
Partnerstwo  wspólnota (M. Mendel)

Partnerstwo uczniów, rodziców, nauczycieli

dotyczy

współpracy

aktywne

dynamiczne

wspomaganie rozwoju uczniów

Porozumienie nauczycieli z rodzicami (statut szkoły, program
szkoły, program wychowawczy)

Szkoła jest partnerem w relacjach z rodzicami,
współpracuje z nimi w zależności od przyjętego
kryterium podziału ze względu na :
 liczbę osób uczestniczących (w formie
indywidualnej, zbiorowej, mieszanej)
 uczestniczących w pośredniości kontaktów (w
formie bezpośredniej i pośredniej)
 obszary działań nauczyciela
 realizację podstawowych funkcji szkoły wobec
uczniów

Wymiary partnerstwa edukacyjnego

relacje

między uczniami (styl nauczania przyjętego przez nauczyciela,

rywalizacja)

nauczyciel – uczniowie (współdecydowanie przez uczniów,

samokształcenie, wywiązywanie się z powierzonych

obowiązków)

nauczyciel – rodzice (wspieranie rodziców w spełnianiu

obowiązków wobec dziecka)

między szkołami (upominanie się o swoje prawa, podejmowanie

inicjatyw, programów)

szkoła – władze lokalne (decyzje finansowe, trzy kategorie:

wzajemnej wymiany, charytatywna, ukierunkowana na

rekreację).

3 koncepcje partnerstwa edukacyjnego M. Mendel.
 przezroczystej szkoły – szkoła – instytucja otwarta
bez tajemnic (J. Bauch – 1987r.) : dąży do
przełamania niekorzystnej sytuacji w relacji rodzicie –
nauczyciele, włączenie rodziców w życie szkoły
Koncepcja przezroczystej szkoły :
- nie zamyka sfery edukacyjnej przed rodzicami
- oferuje edukację w kontekście rozumienia
aktualnych uwarunkowań i potrzeb
- otwiera się na potrzeby środowiska lokalnego
- komunikacja, empatia, obywatelska aktywizacja

 „szkoły elastycznej” (R. Meighan)
- humanizm
- doskonałe przestrzenie dla edukacji (środowisko
rodzinne i środowisko lokalne)
- propagowanie idei edukacji domowej
 interprofesjonalnej wspólnoty
- personel, nie zajmujący się tokiem nauczania
- dostarczanie rodzicom, nauczycielom, uczniom
wsparcia względem potrzeb społecznych
- nauczyciel ma być profesjonalistą, uczy się z
rodzicami, od rodziców i odwrotnie. (Co – teaching)

Relacje

rodzina i szkoła

zróżnicowane, złożone

(wsparcie społeczne

trudności w porozumiewaniu się, współdziałaniu)

Zasada stymulacji i wielointeligentnego
funkcjonowania ucznia w procesie edukacyjnym
Stymulacja – łac. stimulare – pobudzać, pobudzanie
funkcji życiowych organizmu przy pomocy
odpowiednich bodźców
Stymulacja czyli zewnętrzne oddziaływania, mają
wpływać na wszechstronny rozwój dziecka,
doskonalenie – wspomaganie.
Społeczny i emocjonalny rozwój dziecka J. Piaget –
spontaniczność rozwoju psychicznego

J. Piaget – rozwój społeczny polega na tworzeniu się

ciągle to nowszych struktur psychicznych,

sterujących aktywnością jednostki – schematy

czynnościowe
Struktury psychiczne  aktywność jednostki

(schematy czynnościowe)
Asymilacja – przyswajanie informacji o świecie

zewnętrznym i włączenie do istniejących struktur

aktywności przedmiotu.
Akomodacja – dostosowanie schematów

czynnościowych do środowiskowych warunków

działania.
Zmiany sytuacji wychowawczych powinny iść w parze

z doskonaleniem schematów czynnościowych

poprzez rozbudzanie aktywności jednostki

Zadania zbyt łatwe naturalne formy

zbyt trudne

aktywności

wychowanka

nie

L.S Wygotski – metody stymulacji rozwoju dziecka

wychowanie aktywność rozwój
Teza o spontaniczności rozwoju
Metoda oparta na sferze najbliższego rozwoju L.S.
Wygotskiego
Główna powinność nauczyciela w klasach I – III
stymulowanie rozwoju dziecka.
Od niego zależy stopień aktywności i jej zakres.
Obserwacja aktywności uczniów, wskazującej na ich
rozwój.

rozwija

wyprzedza

Wskaźniki stymulowania rozwoju :
 zdolność wnikliwej obserwacji, chęć odkrywania
rzeczy nowych, niezwykłych, otwartość i elastyczność
na opinie i oceny
 rozwinięta pamięć (przechowywanie informacji,
wykorzystywanie ich przez dziecko we własnej
aktywności)
 zdolność wyjaśnienia zdarzeń i poszukiwania
prawdy (proces zadawania pytań dorosłym –
nauczycielowi, rodzicom itd.)
pytania dziecka – wskaźnik aktywności
brak pytań – bierność
Zadawanie pytań świadczy o prawidłowym rozwoju
poznawczym dziecka

 zainteresowanie tworzeniem, odkrywaniem,
poszukiwaniem, chęć bycia twórcą, wynalazcą
 koncentracja dziecka na własnych zajęciach
- rozwiązywanie problemów w toku własnej
praktycznej działalności
- zdolność dziecka do długiej koncentracji (symptom
prawidłowego rozwoju)
 indywidualny sposób myślenia i działania
- twórcze podejście do życia i działalności
- dziecko dysponuje indywidualnymi sposobami
zachowania się w sytuacjach problemowych
 zainteresowanie dziecka rozwiązywaniem nowych
problemów
- dzieci dostrzegają nowe sytuacje, problemy
- swoisty dialog, komunikowanie się z dzieckiem

Nauczyciel organizuje warunki stymulujące proces
spontanicznej aktywności poznawczej dziecka.
Nauczyciel – otwarty na dziecko
3 style aktywności poznawczej ucznia:
 styl przetrwania (bierność oczekiwanie na coś)
 styl rozwojowy i styl ofert (własny rozwój,
zaoferowanie np.dziecku interesującej oferty zajęć,
poznawanie i badanie świata)
- twórcze i efektywne dziecko
- kontakt edukacyjny z uczniem: przekaz wartości

wartości duchowe:

 poznawcze: wiedza, wyjaśnianie, porządkowanie
 moralne: współczucie, sprawiedliwość, szacunek,
dobroć, życzliwość, miłość
 elastyczne: piękno, harmonia, wzniosłość

- wprowadzanie ucznia w dysonans poznawczy

(rozbieżność między dotychczasowym doświadczeniem

ucznia a aktualną sytuacją).
Wielointeligentne funkcjonowanie ucznia:
- możliwości dziecka: mocne i słabe strony
- model hermeneutyczny (oparty na doświadczeniu,

działaniu)
- konstruktywizm (uczeń w centrum – tworzy własną

wiedzę, rozwiązuje problemy, bada, doświadcza,

współdziała, współpracuje).
- dziecko jako jednostka niepowtarzalna
- stworzenie warunków, pozwalających samodzielnie

konstruować system użytecznej dla siebie wiedzy
- każdy uczeń jest zdolny, wyjątkowy, niepowtarzalny
- rozpoznawanie możliwości dziecka, wspieranie jego

rozwoju
- oparte na teorii inteligencji wielorakich Howarda

Gardnera

Howard Gardner – psycholog, neurolog, profesor
Uniwersytetu Harvarda, laureat ponad 20 doktoratów
honoris causa.
Howard Gardner – zmiana sposobu myślenia o
edukacji w wielu krajach świata.
Gardnerowska teoria wyjaśnia istotę ludzkich
zdolności, ich wartości dla jednostki, jak i dla całego
społeczeństwa, zmienia poglądy na temat natury
inteligencji.
Badania Gardnera odrzucają tezę o istnieniu tylko
jednego typu inteligencji, którą można zmierzyć przy
użyciu technik psychometrycznych.
Istnieje wiele odrębnych inteligencji, które nie zostały
do końca nazwane oraz zbadane.
Inteligencja wg Gardnera to potencjał
biopsychologiczny, który służy przetwarzaniu
specyficznych form informacji w określony sposób.

Wszystkie inteligencje zostały naukowo udowodnione
– żadna nie jest ważniejsza od innej
7 inteligencji: - językowa

- matematyczno – logiczna
- ruchowa
- muzyczna

- wizualno – przestrzenna

- interpersonalna
- intrapersonalna

Dalsze badania – ósmy rodzaj inteligencji
przyrodniczej
Poszukiwanie dowodów na istnienie inteligencji
egzystencjalnej.
Wg Gardnera każda jednostka posiada wszystkie typy
inteligencji, które wzajemnie na siebie oddziałują,
przenikają i uzupełniają się. Tworzą niepowtarzalny,
specyficzny dla każdej osoby – dynamiczny profil
inteligencji, który podlega procesowi zmian.

mocne

Profil

strony ucznia

słabe

Zdolności wg Gardnera - inteligencje

- talenty

- diagnoza stanowi podstawę każdej praktycznej
działalności pedagogicznej, a także warunek
poprawnego i racjonalnego oddziaływania, określa
związki przyczynowo - skutkowe i sposoby działań w
sposób kompleksowy.
- indywidualizacja (dziecko odróżnia się od innych
sposobem i stylem wykonywania różnych czynności
zgodnie z jego swoistymi cechami osobowości)
- inspirujące środowisko edukacyjne, wieloaspektowo
i wielofunkcyjnie wspierające rozwój uczniów
• odkrywanie własnych możliwości
• rozwijanie zainteresowań i zdolności uczniów
• rozwijanie pasji i talentów
• odkrywanie świata
• poznawanie i rozumienie własnego sposobu uczenia
się
- dialog podmiotów procesu edukacyjnego

Zasada celowego planowania i projektowania
działań edukacyjnych w klasach I - III
Warunkiem powodzenia i skutecznej pracy
dydaktyczno - wychowawczej w klasach I - III jest
prawidłowe - celowe i metodyczne wartościowe
planowanie oraz racjonalna i elastyczna jej
organizacja.
Planowanie to umiejętnie postawiony cel (W. Okoń)
Planowanie - czynność przygotowawcza, opis
zamierzonych działań nauczyciela (F. Bereźnicki)
Planowanie to umiejętność przewidywania przebiegu
i efektów pracy dydaktyczno - wychowawczej,
zgodnie z przygotowanym zarysem czynności, który
obejmuje: zadania do wykonania, osoby za nie
odpowiedzialne, metody, formy i środki dydaktyczne
oraz sposoby kontroli i oceny rezultatów.

Planowanie i projektowanie zadań edukacyjnych
pozwala na:
 wnikliwą
 twórczą

pracę nauczyciela

 systematyczną

i uczniów

 dokładną

Podstawę zasady celowego planowania i
projektowania pracy edukacyjnej w klasach I - III
stanowi prakseologia
(nauka, teoria o sprawnym działaniu) oraz dydaktyka
(teoria nauczania i uczenia się).

Prakseologiczne cechy planowania pracy
dydaktycznej z dziećmi:
 cele i zadania
 konkretność
 ekonomiczność
 operatywność
 elastyczność
 przejrzystość
 zrozumiałość
 zgodność
Celowe projektowanie pracy edukacyjnej chroni
nauczyciela od:
 chaotyczności w działaniu
 nadaje działaniu jednolity i uporządkowany
charakter

Plan - dokument regulujący działania nauczycieli w
zakresie organizowania pracy dydaktyczno -
wychowawczej z uczniami
Projektowanie - podstawowy obowiązek nauczyciela
klas I -III.
Obejmuje wszystkie obszary edukacyjne w przypadku
kształcenia zintegrowanego
Na skuteczne projektowanie pracy edukacyjnej
wpływają umiejętnie pod względem merytorycznym
dobrane:
 cele
 treści kształcenia
 metody pracy
 uwzględnione innowacje

Warunki planowania:
 jednolitość (cele ogólne i operacyjne wyznaczone przez
program nauczania)
 wielostronność (uwzględnianie różnych stron życia
szkolnego i wielu zadań do wykonania przez uczniów.
 realność (wyraźne, jasno sformułowane zadania,
uwzględnianie możliwości dziecka, właściwie wyposażona
baza dydaktyczno - techniczna szkoły).
 ekonomiczność (uwzględnianie budżetu czasu).
Funkcje celowego projektowania
 dobór oraz integrowanie zadań i treści zawartych w
poszczególnych działach programu
 konkretyzacja zadań i treści
 samokontrola realizacji zamierzeń dydaktyczno -
wychowawczych
 ciągłość i systematyczność pracy dydaktyczno -
wychowawczej
 koordynacja działania nauczycieli edukacji
wczesnoszkolnej

Skuteczne projektowanie pracy dydaktyczno -

wychowawczej przez nauczyciela w klasach I - III

twórczy

poszerza rozwija myślenie,

moment wiedzę

inicjatywę,

pomysłowość
Rodzaje planowania:
 planowanie kierunkowe - wytycza kierunki
działania edukacyjnego w określonym obszarze,
wiąże cele emocjonalne kształcenia z celami
poznawczymi, wskazuje materiał kształcenia
niezbędny do osiągnięcia tych celów

Obejmuje

wybrany rodzaj

rok szkolny

semestr
szkoły np.gimnazjum

Planowanie kierunkowe ma na celu

ukierunkowanie czynności uczniów i nauczyciela

ustalone cele

najwcześniejszy i najogólniejszy etap decydujący o

powodzeniu dalszych etapów tego planowania

Planowanie wynikowe określa wymagania

programowe w związku z kolejnymi tematami zajęć.
Obejmuje: moduł programowy, dział lub

kilkugodzinną jednostkę tematyczną

stanow
i

na

Planowanie metodyczne - wytycza przebieg zajęć
zintegrowanych
Kolejność planowania metodycznego:
1.Czynności ucznia.
2.Wyposażenie (środki dydaktyczne).
3.Czynności nauczyciela (skuteczność uczenia się).
4.Czas planowany na daną sytuację dydaktyczną.

3 części planowania metodycznego
 część wstępna cele zajęć, organizacja zajęć
 część główna (obserwacje, wypowiedzi uczniów,
słuchanie, czytanie, pisanie, ćwiczenia)
 część końcowa (podsumowanie, wnioski, oceny,
plany na przyszłość)

Projektując pracę edukacyjną w klasach I - III
nauczyciel powinien uwzględniać całą koncepcję
funkcjonowania szkoły, która stanowi podstawę
opracowania szczegółowych planów pracy
pedagogicznej i aktywności uczniów.
Stosując zasadę celowego planowania i
projektowania działań edukacyjnych uwzględnia
się:
 dotychczasowe postępy uczniów
 potrzeby uczniów
 zainteresowania
 zdolności i oczekiwania

Kroki procesu planowania edukacyjnego
Krok 1  Podstawa programowa

Krok 2  Program

Krok 3  Plany pracy edukacyjnej

Krok 4  Zapisy w dzienniku

Proponowane planowanie pracy edukacyjnej w klasach I
- III
Wynikowe - średniookresowy sposób
Wymagania programowe - oczekiwane osiągnięcia
uczniów w wyniku realizacji programu nauczania.

Planowanie wynikowe - kluczowe dla współczesnej
dydaktyki

przeciwdziała nadmiernej fantazji

hasłom bez pokrycia

pozorowaniu wysokiego poziomu pracy

różnym postaciom materializmu dydaktycznego

(encyklopedyzmu)

W skład zasady celowego planowania i projektowania
pracy dydaktyczno - wychowawczej w klasach I - III
wchodzą takie zasady jak:
 świadomości (orientowanie się uczniów w układzie
obszarów edukacyjnych, programie nauczania,
planach dydaktycznych w tym w celach zajęć,
zapewnienie ciągłości edukacyjnej)
 przystępności (stopniowanie trudności treści
kształcenia, uczeń przyswaja wiedzę od bliskiego,
znanego, prostego, konkretnego do dalekiego,
nowego, złożonego, abstrakcyjnego).
 poglądowości (obserwacja rzeczy i zjawisk)
 systematyczności (dokładna klasyfikacja
informacji, jej w trwałej pamięci uczniów)

Projektujemy: plany pracy edukacyjnej

roczne

semestralne

kwartalne, miesięczne

tygodniowe

dzienne (scenariusze zajęć zintegrowanych)

Projektowanie pracy edukacyjnej nauczyciela w
klasach I - III zależy od:
 doświadczenia zawodowego
 wiedzy metodycznej
 kompetencji
 przygotowania się do zajęć zintegrowanych

Zasada systematyczności i trwałości wiedzy
oraz umiejętności
Zasada systematyczności - realizacja procesu
edukacyjnego w logicznym porządku
Nauczyciel - kieruje pracą uczniów
Uczeń - przyswaja wiadomości i umiejętności,
systematycznie je utrwala

Systematyczność

integrowanie wiedzy w spójny układ

wiedza operatywna i trwalsza

Reguły zasady systematyczności:
 treści kształcenia realizujemy w odpowiedniej
kolejności
 nawiązujemy do opanowanego materiału,
wiążemy treści integrując je
 podkreślamy to, co najważniejsze i
najistotniejsze, poszerzamy wiedzę
 systematyzujemy treści programowe

 przechodzimy do opracowania nowego materiału
po gruntownym przyswojeniu poprzedniego materiału
 wdrażamy uczniów do samodzielnej pracy oraz
stwarzamy możliwości wykonywania zadań
wymagających dłuższego i systematycznego wysiłku.
Systematyczność - podstawowy czynnik w
powstawaniu wiedzy
Nauczyciel  porządkuje treści kształcenia 

realizuje je 
uwzględnia strukturę
W edukacji wczesnoszkolnej zwracanie przez uczniów
uwagi na świat jako całość poprzez obszary
edukacyjne.

Zasada stopniowania trudności
Dostosowanie treści kształcenia, metod pracy oraz
środków dydaktycznych do możliwości
psychofizycznych uczniów klas I - III
Opanowują wiadomości i umiejętności na miarę
okresu rozwojowego ucznia klas I - III.
Istotna - jakość: celów

metod

form
środków dydaktycznych

Uwzględniamy: doświadczenie, poziom rozwoju
dziecka w młodszym wieku szkolnym, funkcjonowanie
w najbliższym otoczeniu, skąd czerpiemy źródła
przekazywania wiadomości i umiejętności.

Reguły zasady przystępności:
 rozpoczynamy od tego, co znane - bliskie uczniom

do tego, co nieznane i dalekie
 uczniowie przechodzą od tego, co jest dla nich

łatwiejsze do tego, co trudniejsze
 uwzględnianie różnic w tempie pracy i stopniu

zaawansowania uczniów
 nie przeciążać uczniów nadmiarem zadań
Treści kształcenia nie powinny być ani zbyt łatwe ani

zbyt trudne.
Zasada indywidualizacji i zespołowości
Indywidualne możliwości każdego ucznia
Zespołowość - współpraca i współdziałanie

wszystkich uczniów w klasie
Indywidualne podejście do każdego ucznia w klasie

szkolnej - zbiorowości

Indywidualne możliwości obejmują właściwości

psychiczne jednostki
 wrażenia
 spostrzeżenia
 uwagę
 pamięć
 mowę
 myślenie
Możliwości intelektualne, fizyczne i emocjonalne

warunkujące motywację, postawę, stopień

aktywności itp.
Nauczyciel ma pracować z całą klasą oraz

indywidualnie z uczniami.
Sposoby indywidualizacji nauczania - zróżnicowanie

treści kształcenia i tempa nauczania
Stosowanie pracy indywidualnej ucznia z pracą

zbiorową i z różnymi formami pracy grupowej.

Zasada samodzielności,
Stopniowe wdrażanie uczniów do samodzielnego
działania i myślenia poprzez tworzenie warunków do
ujawniania, wyzwalania i rozwijania samodzielności w
trakcie planowania działalności, podczas
wykonywania, kontrolowania i oceny jej efektów
Kształtowanie u uczniów samodzielnego myślenia,
dostrzeganie i formułowanie problemów.
Nauczyciel  samodzielne rozwiązywanie zadań pod

jego kierunkiem
Zasada wiązania teorii z praktyką
Właściwą realizacja zasady wiązania teorii z praktyką
w edukacji powoduje, że uczniowie nie tylko poznają
rzeczywistość lecz także uczą się jak ją zmieniać w
dostępnym im zakresie

Łączenie teorii z praktyką występuje w edukacji
wczesnoszkolnej powinna mieć miejsce:
 w pracy na zajęciach zintegrowanych
 w pracy pozalekcyjnej
Teoria jest wartościowa wówczas, gdy zostaje odzwierciedlona
w praktyce.
Praktyka bez teorii to wąski utylitaryzm
Teoria i praktyka zapewnia:
 trwałość i operatywność wiedzy
 motywuje do wykonywania ćwiczeń, doświadczeń,
eksperymentów
 stymuluje rozwój ucznia
 pobudza do aktywności
 rozwija procesy poznawcze ucznia
 rozwija samodzielność
 użyteczność wiadomości
 przekształca otaczającą rzeczywistość

Funkcje praktyki:
 poznawcza (źródło wiedzy o świecie)
 weryfikacyjna (kryterium prawdy tej wiedzy)
 instrumentalna (działalność przekształcająca
rzeczywistość).

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ