RODZAJE RAN, SPOSOBY

RODZAJE RAN, SPOSOBY

POSTEPOWANIA ORAZ

POSTEPOWANIA ORAZ

LECZENIE

LECZENIE

Definicja rany

Definicja rany

•

Rana (vulnus) -

Rana (vulnus) -

to uszkodzenie ciągłości

to uszkodzenie ciągłości

skóry

skóry

, a często również głębszych tkanek lub

, a często również głębszych tkanek lub

narządów na skutek

narządów na skutek

urazu

urazu

mechanicznego.

mechanicznego.

Istnieją pewne rodzaje ran, które powstają w

Istnieją pewne rodzaje ran, które powstają w

wyniku innych procesów chorobowych np.

wyniku innych procesów chorobowych np.

owrzodzenie żylakowe, owrzodzenie troficzne

owrzodzenie żylakowe, owrzodzenie troficzne

(odleżyna), owrzodzenie neuropatyczne czy

(odleżyna), owrzodzenie neuropatyczne czy

też rana powstała w wyniku niedokrwienia lub

też rana powstała w wyniku niedokrwienia lub

zakażenia tkanek.

zakażenia tkanek.

•

Po powstaniu rany krew ulega

Po powstaniu rany krew ulega

wynaczynieniu - zjawisko to

wynaczynieniu - zjawisko to

określane jest mianem

określane jest mianem

krwawienia

krwawienia

lub krwotoku

lub krwotoku

.

.

Krwawienie może być zewnętrzne lub

Krwawienie może być zewnętrzne lub

wewnętrzne. Zarówno jedno jak i

wewnętrzne. Zarówno jedno jak i

drugie grozi wstrząsem i jego

drugie grozi wstrząsem i jego

następstwami, ze śmiercią włącznie.

następstwami, ze śmiercią włącznie.

Rodzaje krwawień

Rodzaje krwawień

•

krwawienie tętnicze

krwawienie tętnicze

- krew tętnicza z powodu

- krew tętnicza z powodu

dużej zawartości tlenu ma kolor jasnoczerwony.

dużej zawartości tlenu ma kolor jasnoczerwony.

Wypływa pod znacznym ciśnieniem, zwykle w

Wypływa pod znacznym ciśnieniem, zwykle w

postaci pulsującego strumienia;

postaci pulsującego strumienia;

•

krwawienie żylne

krwawienie żylne

- krew żylna, w odróżnieniu od

- krew żylna, w odróżnieniu od

tętniczej, zawiera mało tlenu, ma barwę

tętniczej, zawiera mało tlenu, ma barwę

ciemnoczerwoną, a jej wypływ z rany jest

ciemnoczerwoną, a jej wypływ z rany jest

wolniejszy i jednostajny;

wolniejszy i jednostajny;

•

krwawienie włośniczkowe

krwawienie włośniczkowe

- objawia się jako

- objawia się jako

powolne sączenie krwi z powierzchniowych ran o

powolne sączenie krwi z powierzchniowych ran o

charakterze otarcia skóry.

charakterze otarcia skóry.

Rodzaje krwawień cd.

Rodzaje krwawień cd.

•

Krwawienie wewnętrzne

Krwawienie wewnętrzne

- w

- w

odróżnieniu od zewnętrznego nie jest

odróżnieniu od zewnętrznego nie jest

oczywiste i nie daje spektakularnych

oczywiste i nie daje spektakularnych

objawów. Krew może ulec

objawów. Krew może ulec

wynaczynieniu np. do jamy brzusznej,

wynaczynieniu np. do jamy brzusznej,

miednicy, klatki piersiowej,

miednicy, klatki piersiowej,

przestrzeni śródtkankowych w obrębie

przestrzeni śródtkankowych w obrębie

kończyn (zwłaszcza uda).

kończyn (zwłaszcza uda).

Czynniki powstawania

Czynniki powstawania

ran

ran

•

czynnik mechaniczny (rany cięte,

czynnik mechaniczny (rany cięte,

rąbane, kłute, tłuczone, postrzałowe);

rąbane, kłute, tłuczone, postrzałowe);

•

czynnik termiczny (oparzenia i

czynnik termiczny (oparzenia i

odmrożenia);

odmrożenia);

•

czynnik chemiczny (oparzenia

czynnik chemiczny (oparzenia

chemiczne, martwicę lub rozpuszczenie

chemiczne, martwicę lub rozpuszczenie

tkanek);

tkanek);

•

czynnik elektryczny (oparzenia i

czynnik elektryczny (oparzenia i

zwęglenia tkanek).

zwęglenia tkanek).

•

Istnieją pewne rodzaje ran, które

Istnieją pewne rodzaje ran, które

powstają w wyniku innych procesów

powstają w wyniku innych procesów

chorobowych np. owrzodzenie

chorobowych np. owrzodzenie

żylakowe, owrzodzenie troficzne

żylakowe, owrzodzenie troficzne

(odleżyna), owrzodzenie

(odleżyna), owrzodzenie

neuropatyczne czy też rana powstała

neuropatyczne czy też rana powstała

w wyniku niedokrwienia lub

w wyniku niedokrwienia lub

zakażenia tkanek.

zakażenia tkanek.

Podział ran

Podział ran

•

Otarcie skóry

Otarcie skóry

– powstaje pod wpływem

– powstaje pod wpływem

siły działającej stycznie do powierzchni

siły działającej stycznie do powierzchni

skóry. Uszkodzeniu ulega tylko naskórek

skóry. Uszkodzeniu ulega tylko naskórek

•

Rana kłuta

Rana kłuta

– zranienie ostrym, wąskim

– zranienie ostrym, wąskim

przedmiotem. Rana taka szybko ulega

przedmiotem. Rana taka szybko ulega

gojeniu. Rana taka może być zakażona i

gojeniu. Rana taka może być zakażona i

zawierać ciała obce. Wymaga obserwacji

zawierać ciała obce. Wymaga obserwacji

•

Rana cięta

Rana cięta

– powstaje wskutek

– powstaje wskutek

przecięcia ostrym przedmiotem.

przecięcia ostrym przedmiotem.

Brzegi rany są równe i krwawią

Brzegi rany są równe i krwawią

obficie. Uraz ogranicza się do

obficie. Uraz ogranicza się do

rozdzielenia tkanki nie niszcząc jej

rozdzielenia tkanki nie niszcząc jej

żywotności. Rany takie łatwo się

żywotności. Rany takie łatwo się

goją.

goją.

•

Rana tłuczona

Rana tłuczona

- powstaje w wyniku

- powstaje w wyniku

uderzenia tępym narzędziem np.

uderzenia tępym narzędziem np.

kamień, młotek. Brzegi rany są

kamień, młotek. Brzegi rany są

obrzękłe, zgniecione i nierówne,

obrzękłe, zgniecione i nierówne,

krwawienie zewnętrzne jest skąpe,

krwawienie zewnętrzne jest skąpe,

ponieważ naczynia krwionośne także

ponieważ naczynia krwionośne także

ulegają zgnieceniu, co zwiększa

ulegają zgnieceniu, co zwiększa

ryzyko zakażenia.

ryzyko zakażenia.

•

Rana szarpana

Rana szarpana

- powstaje przy

- powstaje przy

gwałtownym wyszarpnięciu wbitego

gwałtownym wyszarpnięciu wbitego

zakrzywionego przedmiotu np. haka.

zakrzywionego przedmiotu np. haka.

Brzegi rany są nierówne, poszarpane,

Brzegi rany są nierówne, poszarpane,

w dnie rany widoczna jest

w dnie rany widoczna jest

poszarpana tkanka mięśniowa i

poszarpana tkanka mięśniowa i

tłuszczowa, często występuje ubytek

tłuszczowa, często występuje ubytek

skóry i głębszych tkanek.

skóry i głębszych tkanek.

•

Rana kąsana

Rana kąsana

- jest to rana zadana zębami

- jest to rana zadana zębami

ludzi lub zwierząt, wiąże się z tym duże

ludzi lub zwierząt, wiąże się z tym duże

niebezpieczeństwo zakażenia ze względu na

niebezpieczeństwo zakażenia ze względu na

bogatą florę bakteryjną jamy ustnej;

bogatą florę bakteryjną jamy ustnej;

szczególnie niebezpieczne są wirusy

szczególnie niebezpieczne są wirusy

wścieklizny, które wraz ze śliną zwierząt

wścieklizny, które wraz ze śliną zwierząt

mogą wniknąć przez najdrobniejsze otarcie

mogą wniknąć przez najdrobniejsze otarcie

naskórka, nawet wtedy, gdy ukąszenie

naskórka, nawet wtedy, gdy ukąszenie

nastąpiło przez ubranie.

nastąpiło przez ubranie.

•

Rana postrzałowa

Rana postrzałowa

- może być

- może być

spowodowana przez pociski z broni palnej

spowodowana przez pociski z broni palnej

albo przez odłamki wybuchającego pocisku.

albo przez odłamki wybuchającego pocisku.

Pocisk lub odłamek może pozostać w

Pocisk lub odłamek może pozostać w

tkankach (rana ślepa) lub przebić je na wylot

tkankach (rana ślepa) lub przebić je na wylot

(rana przestrzałowa): rana wlotowa pocisku

(rana przestrzałowa): rana wlotowa pocisku

jest mała i gładka, podczas gdy rana

jest mała i gładka, podczas gdy rana

wylotowa jest większa, o postrzępionych

wylotowa jest większa, o postrzępionych

brzegach.

brzegach.

•

Ukąszenie żmii –

Ukąszenie żmii –

rana to dwa drobne

rana to dwa drobne

otwory położone blisko siebie, z

otwory położone blisko siebie, z

otworów tych wydobywa się kroplami

otworów tych wydobywa się kroplami

krew. Okolica rany jest żywobolesna i

krew. Okolica rany jest żywobolesna i

obrzękiem wokół.

obrzękiem wokół.

•

Po ukąszeniu opaska uciskowa powyżej

Po ukąszeniu opaska uciskowa powyżej

miejsca ukąszenia.

miejsca ukąszenia.

•

Na miejscu podanie surowicy przeciw

Na miejscu podanie surowicy przeciw

jadowi żmii.

jadowi żmii.

Gojenie się ran

Gojenie się ran

•

Przebieg gojenia się ran możemy podzielić

Przebieg gojenia się ran możemy podzielić

na 2 okresy: pierwszy oczyszczanie rany,

na 2 okresy: pierwszy oczyszczanie rany,

drugi odbudowa ubytku.

drugi odbudowa ubytku.

•

w czasie oczyszczania brzegi rany są

w czasie oczyszczania brzegi rany są

obrzęknięte, zaczerwienione, cieplejsze,

obrzęknięte, zaczerwienione, cieplejsze,

bolesne

bolesne

•

W czasie odbudowy znika obrzęk i

W czasie odbudowy znika obrzęk i

zaczerwienienie, a dno rany i ściany

zaczerwienienie, a dno rany i ściany

zaczynają się pokrywać

zaczynają się pokrywać

ziarniną.

ziarniną.

•

W ranach czystych, o zdrowych

W ranach czystych, o zdrowych

ścianach, pierwsza faza gojenia jest

ścianach, pierwsza faza gojenia jest

bardzo szybka, jeśli brzegi rany

bardzo szybka, jeśli brzegi rany

zostaną zbliżone to goi się ona w

zostaną zbliżone to goi się ona w

przeciągu tygodnia jest to gojenie

przeciągu tygodnia jest to gojenie

przez

przez

rychłozrost.

rychłozrost.

•

Gdy istnieją ubytki tkanek, lub tkanki

Gdy istnieją ubytki tkanek, lub tkanki

martwe, wówczas gojenie polega na

martwe, wówczas gojenie polega na

oczyszczaniu się rany, a następnie

oczyszczaniu się rany, a następnie

wypełnieniu młodą tkanką łączną

wypełnieniu młodą tkanką łączną

zwana

zwana

ziarniną

ziarniną

– gojenie takie

– gojenie takie

nazywa się gojeniem przez

nazywa się gojeniem przez

ziarninowanie.

ziarninowanie.

•

Po oczyszczeniu się rany oraz po

Po oczyszczeniu się rany oraz po

wypełnieniu ziarniną rozpoczyna się

wypełnieniu ziarniną rozpoczyna się

proces samoistnego zmniejszania się

proces samoistnego zmniejszania się

rany poprzez mechanizm obkurczania

rany poprzez mechanizm obkurczania

i narastania naskórka.

i narastania naskórka.

•

Ziarnina kurczy się i zmienia się w

Ziarnina kurczy się i zmienia się w

zbitą tkankę łączną nazywana

zbitą tkankę łączną nazywana

blizną.

blizną.

Rana

Gojenie przez rychłozrost

Gojenie przez ziarninowanie

Krótki czas odbudowy

Długi czas odbudowy

Ziarnina

Blizna

Obkurczanie się rany

Narastanie naskórka

Od czego zależy gojenie się

Od czego zależy gojenie się

ran

ran

•

Zakażenie rany – niszczy ono pączkujące

Zakażenie rany – niszczy ono pączkujące

naczynia oraz fibroblsty, brzegi rany nie

naczynia oraz fibroblsty, brzegi rany nie

mogą się zrastać

mogą się zrastać

•

Obecność tkanki martwiczej

Obecność tkanki martwiczej

•

Niedostatecznie ukrwienie

Niedostatecznie ukrwienie

•

Umiejscowienie rany

Umiejscowienie rany

•

Czynniki ogólne – niedożywienie,

Czynniki ogólne – niedożywienie,

niedokrwistość, awitaminoza, leki

niedokrwistość, awitaminoza, leki

cytostatyczne, glikokortykosterydy

cytostatyczne, glikokortykosterydy

Postępowanie

Postępowanie

•

Ucisk palcem lub dłonią

Ucisk palcem lub dłonią

- zwykle główne

- zwykle główne

krwawienie pochodzi z uszkodzonego

krwawienie pochodzi z uszkodzonego

pojedynczego większego naczynia

pojedynczego większego naczynia

tętniczego lub żylnego. Najszybszą metodą

tętniczego lub żylnego. Najszybszą metodą

w tym wypadku jest uciśnięcie miejsca

w tym wypadku jest uciśnięcie miejsca

krwawienia palcem ( w rękawiczce!!!) z

krwawienia palcem ( w rękawiczce!!!) z

użyciem jałowego gazika. Następnie należy

użyciem jałowego gazika. Następnie należy

nałożyć warstwy jałowej gazy w ilości

nałożyć warstwy jałowej gazy w ilości

zapewniającej dostateczny ucisk na ranę, a

zapewniającej dostateczny ucisk na ranę, a

wszystko umocować za pomocą bandaża.

wszystko umocować za pomocą bandaża.

•

Opatrunek uciskowy

Opatrunek uciskowy

- jest

- jest

najkorzystniejszym sposobem zatrzymania

najkorzystniejszym sposobem zatrzymania

krwawienia, umożliwiającym dalsze swobodne

krwawienia, umożliwiającym dalsze swobodne

zaopatrywanie poszkodowanego. Zakłada się

zaopatrywanie poszkodowanego. Zakłada się

go bezpośrednio na krwawiącą ranę.

go bezpośrednio na krwawiącą ranę.

Opatrunek uciskowy złożony jest z kilku

Opatrunek uciskowy złożony jest z kilku

warstw jałowych gazików lub chust gazowych

warstw jałowych gazików lub chust gazowych

(w zależnosci od wielkości rany),

(w zależnosci od wielkości rany),

umocowanych opaską elastyczną lub

umocowanych opaską elastyczną lub

bandażem.Korzystne jest dodatkowe

bandażem.Korzystne jest dodatkowe

utrzymanie ucisku palcem lub dłonią przez

utrzymanie ucisku palcem lub dłonią przez

kilka minut, do czasu wytworzenia skrzepu.

kilka minut, do czasu wytworzenia skrzepu.

Opatrunku uciskowego nie zakładamy na szyi!

Opatrunku uciskowego nie zakładamy na szyi!

•

Ucisk tętnicy powyżej rany

Ucisk tętnicy powyżej rany

- gdy

- gdy

nie jest możliwe założenie opatrunku

nie jest możliwe założenie opatrunku

uciskowego na krwawiącą ranę

uciskowego na krwawiącą ranę

kończyny lub opatrunek nie jest

kończyny lub opatrunek nie jest

skuteczny należy ucisnąć główną

skuteczny należy ucisnąć główną

tętnicę zaopatrującą daną kończynę.

tętnicę zaopatrującą daną kończynę.

Dochodzi wtedy do wyraźnego

Dochodzi wtedy do wyraźnego

zmniejszenia krwawienia.

zmniejszenia krwawienia.

•

Uniesienie kończyny

Uniesienie kończyny

- dodatkową

- dodatkową

metodą zwiększającą skuteczność

metodą zwiększającą skuteczność

tamowania krwotoku jest uniesienie

tamowania krwotoku jest uniesienie

krwawiącej kończyny. W przypadku

krwawiącej kończyny. W przypadku

wyraźnych urazów kończyny np.

wyraźnych urazów kończyny np.

złamań należy zachować należytą

złamań należy zachować należytą

ostrożność i jak najszybciej

ostrożność i jak najszybciej

zaopatrzyć wystepujące urazy.

zaopatrzyć wystepujące urazy.

•

Amputacje urazowe

Amputacje urazowe

- przypadku

- przypadku

amputacji urazowych należy: - ułożyć

amputacji urazowych należy: - ułożyć

kończynę w położeniu powyżej klatki

kończynę w położeniu powyżej klatki

piersiowej;

piersiowej;

- położyć na kikut grubą warstwę

- położyć na kikut grubą warstwę

jałowych opatrunków;

jałowych opatrunków;

- owinąć kikut ściśle bandażem i opaską

- owinąć kikut ściśle bandażem i opaską

elastyczną (opatrunek uciskowy);

elastyczną (opatrunek uciskowy);

Zapamiętaj

Zapamiętaj

•

nie kładź bezpośrednio na ranę waty,

nie kładź bezpośrednio na ranę waty,

ligniny, chusteczek higienicznych, itp.;

ligniny, chusteczek higienicznych, itp.;

•

nie dotykaj rany bezpośrednio palcami ani

nie dotykaj rany bezpośrednio palcami ani

żadnymi środkami niejałowymi, może dojść

żadnymi środkami niejałowymi, może dojść

do zainfekowania rany;

do zainfekowania rany;

•

nie usuwaj ciał obcych tkwiących w ranie

nie usuwaj ciał obcych tkwiących w ranie

(może dojść do gwałtownego niemożliwego

(może dojść do gwałtownego niemożliwego

do opanowania krwotoku!), próbujemy je

do opanowania krwotoku!), próbujemy je

ustabilizować aby uchronić przed

ustabilizować aby uchronić przed

przemieszczaniem;

przemieszczaniem;

•

połóż poszkodowanego w pozycji

połóż poszkodowanego w pozycji

przeciwwstrząsowej (płasko na plecach,

przeciwwstrząsowej (płasko na plecach,

nogi uniesione do góry), aby zapobiec

nogi uniesione do góry), aby zapobiec

rozwijaniu się wstrząsu pourazowego;

rozwijaniu się wstrząsu pourazowego;

•

kontroluj czynności życiowe

kontroluj czynności życiowe

poszkodowanego (oddech i tętno);

poszkodowanego (oddech i tętno);

•

zapewnij poszkodowanemu komfort

zapewnij poszkodowanemu komfort

termiczny (chroń przed utratą ciepła, bądź

termiczny (chroń przed utratą ciepła, bądź

przed przegrzaniem) i psychiczny;

przed przegrzaniem) i psychiczny;

•

kontroluj tętno poniżej miejsca

kontroluj tętno poniżej miejsca

założenia opatrunku;

założenia opatrunku;

•

w przypadku przemoknięcia

w przypadku przemoknięcia

opatrunku nie zdejmuj

opatrunku nie zdejmuj

przesiąkniętego opatrunku tylko

przesiąkniętego opatrunku tylko

dołóż kolejną warstwę materiału

dołóż kolejną warstwę materiału

chłonącego i zamocuj bandażem.

chłonącego i zamocuj bandażem.

Leczenie chirurgiczne

Leczenie chirurgiczne

•

W ranach czystych należy zszyć brzegi

W ranach czystych należy zszyć brzegi

rany po ówczesnym odpowiednim jej

rany po ówczesnym odpowiednim jej

zaopatrzeniu oraz oczyszczeniu

zaopatrzeniu oraz oczyszczeniu

•

W ranach stłuczonych lub brudnych

W ranach stłuczonych lub brudnych

można pozostawić ranę otwartą na

można pozostawić ranę otwartą na

gojenie przez ziarninowanie lub wyciąć

gojenie przez ziarninowanie lub wyciąć

brzegi i zszyć ranę z pozostawieniem

brzegi i zszyć ranę z pozostawieniem

sączka.

sączka.