DZIAŁANIA

PROFILAKTYCZNE

ZAPOBIEGAJĄCE

UJEMNYM SKUTKOM

ZDROWOTNEGO

NARAŻENIA

ŚRODOWISKOWEGO



analiza stanu zanieczyszczenia środowiska

analiza stanu zanieczyszczenia środowiska



analiza rodzaju zanieczyszczenia

analiza rodzaju zanieczyszczenia



rozmieszczenie zanieczyszczenia w

rozmieszczenie zanieczyszczenia w

poszczególnych rejonach

poszczególnych rejonach



wskazanie tych obszarów zdrowia człowieka, na

wskazanie tych obszarów zdrowia człowieka, na

które zanieczyszczenia maja ujemny wpływ

które zanieczyszczenia maja ujemny wpływ

Podstawą do podjęcia działań na

Podstawą do podjęcia działań na

rzecz ochrony zdrowia są:

rzecz ochrony zdrowia są:

Każda zmiana równowagi chemicznej w

Każda zmiana równowagi chemicznej w

środowisku wpływa ujemnie zarówno

środowisku wpływa ujemnie zarówno

pośrednio i bezpośrednio na zdrowie

pośrednio i bezpośrednio na zdrowie

człowieka.

człowieka.

Ogromna różnorodność zatruć

Ogromna różnorodność zatruć

środowiskowych oraz ich kompleksowy

środowiskowych oraz ich kompleksowy

charakter stwarza nieograniczone

charakter stwarza nieograniczone

możliwości oddziaływania na metabolizm

możliwości oddziaływania na metabolizm

ustroju

ustroju

i jego najważniejsze układy: pokarmowy,

i jego najważniejsze układy: pokarmowy,

oddechowy, wydalniczy, krwionośny i

oddechowy, wydalniczy, krwionośny i

układ odpornościowy

układ odpornościowy



Zapobieganie toksyczności pierwiastków

Zapobieganie toksyczności pierwiastków

szkodliwych dla zdrowia

szkodliwych dla zdrowia



Monitorowanie środków spożycie dla ochrony

Monitorowanie środków spożycie dla ochrony

zdrowia przed narażeniem na zanieczyszczenia

zdrowia przed narażeniem na zanieczyszczenia

środowiskowe

środowiskowe



Zapobieganie zanieczyszczeniom środowiska i

Zapobieganie zanieczyszczeniom środowiska i

ochrona zdrowia poprzez badanie toksyczności i

ochrona zdrowia poprzez badanie toksyczności i

kancerogenności nowo wprowadzanych

kancerogenności nowo wprowadzanych

substancji do gospodarki

substancji do gospodarki

Działania profilaktyczne

Działania profilaktyczne

zapobiegające ujemnym skutkom

zapobiegające ujemnym skutkom

zdrowotnego narażenia

zdrowotnego narażenia

środowiskowego maja na celu

środowiskowego maja na celu

przede wszystkim:

przede wszystkim:



Informowanie społeczeństwa o skażeniach

Informowanie społeczeństwa o skażeniach

środowiska

środowiska

i o sposobach promocji zdrowia – rozwijanie

i o sposobach promocji zdrowia – rozwijanie

świadomości proekologicznej

świadomości proekologicznej



Transformacja rolnictwa konwencjonalnego w

Transformacja rolnictwa konwencjonalnego w

ekologiczne

ekologiczne



Współpraca międzynarodowa w zakresie ochrony

Współpraca międzynarodowa w zakresie ochrony

środowiska

środowiska



Zastosowanie odnawialnych źródeł energii w celu

Zastosowanie odnawialnych źródeł energii w celu

zapobiegania emisjom zanieczyszczeń do środowiska.

zapobiegania emisjom zanieczyszczeń do środowiska.

Zapobieganie toksyczności

Zapobieganie toksyczności

pierwiastków szkodliwych dla

pierwiastków szkodliwych dla

zdrowia

zdrowia

Znajomość interakcji pomiędzy pierwiastkami

Znajomość interakcji pomiędzy pierwiastkami

stanowiącymi zanieczyszczenia środowiska i

stanowiącymi zanieczyszczenia środowiska i

pobieranymi przez człowieka z żywnością, stwarza

pobieranymi przez człowieka z żywnością, stwarza

możliwości zapobiegania ich toksyczności poprzez

możliwości zapobiegania ich toksyczności poprzez

uzupełnianie diety mikroelementami niezbędnymi

uzupełnianie diety mikroelementami niezbędnymi

dla organizmu np. w przypadku zatrucia kadmem

dla organizmu np. w przypadku zatrucia kadmem

podanie pierwiastków tj. Fe, Zn, Cu łagodzi

podanie pierwiastków tj. Fe, Zn, Cu łagodzi

niekorzystne zmiany w organizmie spowodowane

niekorzystne zmiany w organizmie spowodowane

przez jony kadmu. W takim postępowaniu należy

przez jony kadmu. W takim postępowaniu należy

zachować ostrożność, gdyż większe dawki jednego

zachować ostrożność, gdyż większe dawki jednego

pierwiastka niezbędnego dla organizmu obniżają

pierwiastka niezbędnego dla organizmu obniżają

zawartość innego potrzebnego do prawidłowego

zawartość innego potrzebnego do prawidłowego

funkcjonowania organizmu

funkcjonowania organizmu

Zapobieganie toksyczności

Zapobieganie toksyczności

pierwiastków szkodliwych dla

pierwiastków szkodliwych dla

zdrowia cd.

zdrowia cd.



W ostatnich latach notuje się bardzo wiele przypadków

W ostatnich latach notuje się bardzo wiele przypadków

osteoporozy. Istotnym składnikiem kości są fosforany i

osteoporozy. Istotnym składnikiem kości są fosforany i

wapń, którego przyswajanie przez organizm może być

wapń, którego przyswajanie przez organizm może być

upośledzone m.in. wskutek zubożania magnezu, co z kolei

upośledzone m.in. wskutek zubożania magnezu, co z kolei

wynika

wynika

z zanieczyszczeń środowiska.

z zanieczyszczeń środowiska.



Dla ochrony przed osteoporozą należałoby wzbogacić dietę

Dla ochrony przed osteoporozą należałoby wzbogacić dietę

w produkty o wysokiej zawartości Ca, Mg np. fasolę,

w produkty o wysokiej zawartości Ca, Mg np. fasolę,

razowe pieczywo, kukurydzę, jogurty i jednocześnie unikać

razowe pieczywo, kukurydzę, jogurty i jednocześnie unikać

wędlin (zwłaszcza w starszym wieku), z uwagi na zawartość

wędlin (zwłaszcza w starszym wieku), z uwagi na zawartość

azotanów, które utrudniają wchłanianie wapnia.

azotanów, które utrudniają wchłanianie wapnia.



Podobnie nie należy nadużywać słodkich napojów

Podobnie nie należy nadużywać słodkich napojów

gazowanych, z powodu obecności w nich soli kwasów

gazowanych, z powodu obecności w nich soli kwasów

fosforanowych, obniżających pozom wapnia w organizmie

fosforanowych, obniżających pozom wapnia w organizmie

Zapobieganie toksyczności

Zapobieganie toksyczności

pierwiastków szkodliwych dla

pierwiastków szkodliwych dla

zdrowia cd.

zdrowia cd.



Ważą rolę w utrzymaniu zdrowia człowieka

Ważą rolę w utrzymaniu zdrowia człowieka

odgrywa układ odpornościowy, którego komórki,

odgrywa układ odpornościowy, którego komórki,

potrafią likwidować nawet pojedyncze komórki

potrafią likwidować nawet pojedyncze komórki

nowotworowe, powstałe np. w skutek działania

nowotworowe, powstałe np. w skutek działania

kancerogennych substancji skażających

kancerogennych substancji skażających

środowisko.

środowisko.



Naturalnymi środkami podnoszącymi odporność są

Naturalnymi środkami podnoszącymi odporność są

zielone części warzyw, które zawierają m.in.

zielone części warzyw, które zawierają m.in.

biostymulatory, czyli substancje przywracając

biostymulatory, czyli substancje przywracając

sprawność systemowi odpornościowemu

sprawność systemowi odpornościowemu

Bardziej bezpieczne wydaje się przyjęcie zasady

Bardziej bezpieczne wydaje się przyjęcie zasady

różnorodności spożywanych pokarmów, gdyż

różnorodności spożywanych pokarmów, gdyż

dostarczamy organizmowi różnych składników i

dostarczamy organizmowi różnych składników i

tym samym istnieje mniejsze prawdopodobieństwo

tym samym istnieje mniejsze prawdopodobieństwo

powstania niedoborów jakiegoś elementu. Różne

powstania niedoborów jakiegoś elementu. Różne

produkty zawierają odmienne rodzaje

produkty zawierają odmienne rodzaje

zanieczyszczeń środowiskowych i unikamy

zanieczyszczeń środowiskowych i unikamy

nagromadzenia jednego typu związku, który w

nagromadzenia jednego typu związku, który w

większym stężeniu mógłby stanowić zagrożenie

większym stężeniu mógłby stanowić zagrożenie

toksyczne lub kancerogenne

toksyczne lub kancerogenne

Monitorowanie środków spożycia

Monitorowanie środków spożycia

dla ochrony zdrowia przed

dla ochrony zdrowia przed

zanieczyszczeniem środowiska

zanieczyszczeniem środowiska



Żywność jest ostatnim ogniwem w

Żywność jest ostatnim ogniwem w

przechodzeniu substancji skażających

przechodzeniu substancji skażających

wodę, powietrze i glebę do organizmu

wodę, powietrze i glebę do organizmu

człowieka. Z tego powodu uważa się ją za

człowieka. Z tego powodu uważa się ją za

najczulszy wskaźnik występujących

najczulszy wskaźnik występujących

zanieczyszczeń zagrażających zdrowiu.

zanieczyszczeń zagrażających zdrowiu.

Systematyczne prowadzenie badań

Systematyczne prowadzenie badań

monitorowych stanowi ważny element

monitorowych stanowi ważny element

działań profilaktycznych mających na celu

działań profilaktycznych mających na celu

ochronę całych grup ludności przed

ochronę całych grup ludności przed

narażeniem na toksyczne oddziaływania

narażeniem na toksyczne oddziaływania

substancji szkodliwych dla człowieka

substancji szkodliwych dla człowieka



Ochrona zdrowia, a więc zapobieganie

Ochrona zdrowia, a więc zapobieganie

chorobom

chorobom

i zatruciom chemicznym pochodzenia

i zatruciom chemicznym pochodzenia

środowiskowego polega na ustalaniu dawki

środowiskowego polega na ustalaniu dawki

granicznej, tolerowanej

granicznej, tolerowanej

i zgodnie z obecnym stanem wiedzy –

i zgodnie z obecnym stanem wiedzy –

nieszkodliwej dla człowieka przez całe życie

nieszkodliwej dla człowieka przez całe życie



W stosunku do niektórych substancji, tzn. tych, których

W stosunku do niektórych substancji, tzn. tych, których

szkodliwe działanie wzrasta proporcjonalnie do

szkodliwe działanie wzrasta proporcjonalnie do

wysokości dawki, stosuje się tzw. tolerancje

wysokości dawki, stosuje się tzw. tolerancje

tygodniowego pobierania zanieczyszczeń.

tygodniowego pobierania zanieczyszczeń.



Najbardziej szkodliwe dla zdrowia człowieka są skażenia

Najbardziej szkodliwe dla zdrowia człowieka są skażenia

żywności metalami ciężkim, azotanami i azotynami

żywności metalami ciężkim, azotanami i azotynami

(z względu na ich transformacje w rakotwórcze N –

(z względu na ich transformacje w rakotwórcze N –

nitrozaminy). Badania pozostałości tych związków

nitrozaminy). Badania pozostałości tych związków

w organizmie są podstawowym elementem każdego

w organizmie są podstawowym elementem każdego

programu monitorowego żywności. Zawartość azotanów

programu monitorowego żywności. Zawartość azotanów

i azotynów jest szczególnie wysoka w korzeniu marchwi,

i azotynów jest szczególnie wysoka w korzeniu marchwi,

co jest niebezpieczne zwłaszcza dla małych dzieci.

co jest niebezpieczne zwłaszcza dla małych dzieci.

Proces blanszowania nie hamuje redukcji azotanów do

Proces blanszowania nie hamuje redukcji azotanów do

azotynów,

azotynów,

a tym samym nie zapobiega powstawaniu groźnych dla

a tym samym nie zapobiega powstawaniu groźnych dla

zdrowia nitrozamin

zdrowia nitrozamin

Monitorowanie środków spożycia dla

Monitorowanie środków spożycia dla

ochrony zdrowia przed

ochrony zdrowia przed

zanieczyszczeniem środowiska cd.

zanieczyszczeniem środowiska cd.

Monitorowanie środków spożycia dla

Monitorowanie środków spożycia dla

ochrony zdrowia przed

ochrony zdrowia przed

zanieczyszczeniem środowiska cd.

zanieczyszczeniem środowiska cd.



Przydatne w profilaktyce zdrowia na co dzień mogą

Przydatne w profilaktyce zdrowia na co dzień mogą

być także wyniki analizy podatności rodzaju warzyw

być także wyniki analizy podatności rodzaju warzyw

na kumulacje metali ciężkich. I tak stwierdzono, że

na kumulacje metali ciężkich. I tak stwierdzono, że

kadm najbardziej jest gromadzony przez seler,

kadm najbardziej jest gromadzony przez seler,

zarówno w korzeniu, jak i w liściach ,następnie sałata

zarówno w korzeniu, jak i w liściach ,następnie sałata

i marchew, najmniej zaś – pomidor, groszek , owoce

i marchew, najmniej zaś – pomidor, groszek , owoce

jagodowe i drzewa owocowe

jagodowe i drzewa owocowe



Monitorowanie produktów żywnościowych wykazało

Monitorowanie produktów żywnościowych wykazało

również, że największe skażenie pestycydami

również, że największe skażenie pestycydami

chloroorganicznymi wykazują: mięso i ryby.

chloroorganicznymi wykazują: mięso i ryby.

Oszacowanie ryzyka narażenia na w/w związki może

Oszacowanie ryzyka narażenia na w/w związki może

stanowić podstawę do działań prowadzących do

stanowić podstawę do działań prowadzących do

zmniejszania narażenia na te szkodliwe substancje

zmniejszania narażenia na te szkodliwe substancje



Monitorowaniu na obecność substancji szkodliwych

Monitorowaniu na obecność substancji szkodliwych

dla zdrowia powinny podlegać także opakowania, w

dla zdrowia powinny podlegać także opakowania, w

których przechowuje się żywność

których przechowuje się żywność



Szczególnym przykładem monitorowania zawartości

Szczególnym przykładem monitorowania zawartości

metali ciężkich w organizmie jest wykrycie ołowiu w

metali ciężkich w organizmie jest wykrycie ołowiu w

krwi pępowinowej pochodzącej od matek, które były

krwi pępowinowej pochodzącej od matek, które były

narażone na ołów zawarty w wodzie i powietrzu

narażone na ołów zawarty w wodzie i powietrzu

środowiska w okresie ciąży, oraz monitorowanie

środowiska w okresie ciąży, oraz monitorowanie

mleka kobiecego, przeprowadzone z powodu

mleka kobiecego, przeprowadzone z powodu

zwiększonej śmiertelności noworodków. Wykazało

zwiększonej śmiertelności noworodków. Wykazało

ono kilkakrotnie wyższe stężenie związków

ono kilkakrotnie wyższe stężenie związków

chloroorganicznych w mleku kobiet narażonych na

chloroorganicznych w mleku kobiet narażonych na

te związki

te związki



Badania te mogą być wskazaniem do wprowadzenia

Badania te mogą być wskazaniem do wprowadzenia

na danym obszarze działań profilaktycznych np.

na danym obszarze działań profilaktycznych np.

specjalne filtrowanie wody lub spożywanie warzyw z

specjalne filtrowanie wody lub spożywanie warzyw z

terenów nieskażonych, zwłaszcza w odniesieniu do

terenów nieskażonych, zwłaszcza w odniesieniu do

kobiet oczekujących dziecka

kobiet oczekujących dziecka

Monitorowanie stopnia skażenia

Monitorowanie stopnia skażenia

organizmu ludzkiego substancjami

organizmu ludzkiego substancjami

toksycznymi jest podstawą do

toksycznymi jest podstawą do

wskazań profilaktycznych

wskazań profilaktycznych



Konieczne jest badanie rodzaju i stopnia

Konieczne jest badanie rodzaju i stopnia

szkodliwości nowych związków

szkodliwości nowych związków



Wszystkie związki wprowadzane do stosowania

Wszystkie związki wprowadzane do stosowania

w środowisku powinny być dokładnie zbadane w

w środowisku powinny być dokładnie zbadane w

aspekcie działania rakotwórczego, bowiem istnieje

aspekcie działania rakotwórczego, bowiem istnieje

potrzeba wskazania środowiskowych mutagenów,

potrzeba wskazania środowiskowych mutagenów,

których oddziaływania stanowią dla ludzi

których oddziaływania stanowią dla ludzi

potencjalne ryzyko związane z chorobą

potencjalne ryzyko związane z chorobą

nowotworową

nowotworową



Do wstępnej oceny genotoksyczności polecane są

Do wstępnej oceny genotoksyczności polecane są

metody krótkoterminowe, często wykonywane na

metody krótkoterminowe, często wykonywane na

materiale bakteryjnym

materiale bakteryjnym

Zapobieganie zanieczyszczeniom

Zapobieganie zanieczyszczeniom

środowiska

środowiska

i ochrona zdrowia poprzez badania

i ochrona zdrowia poprzez badania

toksyczności

toksyczności

i kancerogenności nowo

i kancerogenności nowo

wprowadzonych substancji do

wprowadzonych substancji do

gospodarki

gospodarki



Działania na rzecz ochrony środowiska są uważane

Działania na rzecz ochrony środowiska są uważane

za najbardziej właściwą drogę ochrony zdrowia.

za najbardziej właściwą drogę ochrony zdrowia.

W przypadku środowisk skażonych różnorodnymi

W przypadku środowisk skażonych różnorodnymi

zanieczyszczeniami powstałymi wskutek rozwoju

zanieczyszczeniami powstałymi wskutek rozwoju

cywilizacji, a przede wszystkim przemysłu

cywilizacji, a przede wszystkim przemysłu

pierwszorzędową sprawą jest usuwanie

pierwszorzędową sprawą jest usuwanie

istniejących zanieczyszczeń środowiskowych przez

istniejących zanieczyszczeń środowiskowych przez

odpowiednie struktury, powołane do tego celu, nie

odpowiednie struktury, powołane do tego celu, nie

tylko w ramach jednego kraju, ale i we współpracy

tylko w ramach jednego kraju, ale i we współpracy

międzynarodowej

międzynarodowej

Działania ochraniające środowisko

Działania ochraniające środowisko

jako czynnik promujący zdrowie

jako czynnik promujący zdrowie

zbiorowisk ludzkich

zbiorowisk ludzkich

Transformacja rolnictwa

Transformacja rolnictwa

konwencjonalnego w ekologiczne

konwencjonalnego w ekologiczne

Obecnie rolnictwo można podzielić na rodzaje:

Obecnie rolnictwo można podzielić na rodzaje:



Konwencjonalne, realizowane przy pomocy środków

Konwencjonalne, realizowane przy pomocy środków

chemicznych, nastawione na maksymalny zysk

chemicznych, nastawione na maksymalny zysk



Integrowane, stosujące naturalne metody w nawożeniu,

Integrowane, stosujące naturalne metody w nawożeniu,

a przemysłowe środki produkcji w ilościach

a przemysłowe środki produkcji w ilościach

umiarkowanych

umiarkowanych



Ekologiczne, całkowicie wykluczające stosowanie

Ekologiczne, całkowicie wykluczające stosowanie

środków chemicznych, cechuje go wysokiej jakości

środków chemicznych, cechuje go wysokiej jakości

produkcja roślinna i zwierzęca osiągana w harmonii ze

produkcja roślinna i zwierzęca osiągana w harmonii ze

środowiskiem

środowiskiem

A zatem transformacja rolnictwa konwencjonalnego

A zatem transformacja rolnictwa konwencjonalnego

w ekologiczne jest jednym z podstawowych warunków

w ekologiczne jest jednym z podstawowych warunków

ochrony środowiska i zdrowia społeczeństwa

ochrony środowiska i zdrowia społeczeństwa

Perspektywy zachowania

Perspektywy zachowania

środowiska naturalnego i zdrowia

środowiska naturalnego i zdrowia

człowieka

człowieka



Myślenie naukowo – techniczne doprowadziło do

Myślenie naukowo – techniczne doprowadziło do

degradacji naturalnego środowiska ze wszystkimi

degradacji naturalnego środowiska ze wszystkimi

następstwami, zwłaszcza ze szkodliwym działaniem na

następstwami, zwłaszcza ze szkodliwym działaniem na

zdrowie człowieka

zdrowie człowieka

i całych populacji

i całych populacji



Badania socjologiczne dowodzą , że w społeczeństwie

Badania socjologiczne dowodzą , że w społeczeństwie

polskim istnieje słaba świadomość ekologiczna, brakuje

polskim istnieje słaba świadomość ekologiczna, brakuje

prawie zupełnie przełożenia jej na praktykę. Wiąże się to

prawie zupełnie przełożenia jej na praktykę. Wiąże się to

także

także

z brakiem motywacji do działania, mającego na celu

z brakiem motywacji do działania, mającego na celu

ochronę naturalnego środowiska

ochronę naturalnego środowiska



Informowanie społeczeństwa o ujemnych skutkach

Informowanie społeczeństwa o ujemnych skutkach

narażenia środowiskowego oraz o sposobach

narażenia środowiskowego oraz o sposobach

zapobiegania tym skutkom, powinno być celem każdej

zapobiegania tym skutkom, powinno być celem każdej

akcji promującej zdrowie

akcji promującej zdrowie