GONARTROZA

(łac. gonarthrosis)

Anatomia stawu kolanowego

• Staw złożony

(k.udowa,

k.piszczelowa,

rzepka)

• Staw zawiasowy

(możliwe ruchy

rotacyjne w trakcie

chodzenia)

• Łąkotki: boczna i

przyśrodkowa

• Unerwienie: n.

kulszowy

Co to jest choroba

zwyrodnieniowa?

Wynik zdarzeń zarówno

biologicznych, jak i

mechanicznych, które zaburzają

powiązane ze sobą procesy

degradacji i syntezy chrząstki

stawowej.

Choroba klinicznie objawia się

bólem stawów i ograniczeniem

ich funkcji ruchowej,

radiologicznie natomiast można

stwierdzić całą gamę objawów.

Kolejność zmian patologicznych

w chorobie zwyrodnieniowej

• Utrata gładkości powierzchni

• Zmniejszenie grubości chrząstki

• Stymulacja chondrocytów –

pojawienie się blizn

• Głębokie ubytki sięgające kości

podchrzęstnej

• Zmiany w kości podchrzęstnej –

zwiększone unaczynienie,

pogrubienie

• Tworzenie wyrośli kostnych

• Zaniki mięśni

Gonartroza

Przedwczesne zużycie i zwyrodnienie

tkanek tworzących staw (chrząstki

stawowej, warstwy podchrzęstnej

kości, płynu stawowego, torebki

stawowej, więzadeł i mięśni).

Dochodzi do uszkodzenia chrząstki

stawowej, przebudowy kości z

tworzeniem wyrośli kostnych (tzw.

osteofity)

Często dochodzi do zaburzenia funkcji

błony maziowej (wewnętrznej warstwy

torebki stawowej).

W znacznej części przypadków nie

można znaleźć pierwotnej przyczyny

uszkodzenia tkanek stawu, w

szczególności tkanki chrzęstnej.

Mówimy wtedy o

idiopatycznych

artrozach

.

Tam gdzie przyczyna uszkodzenia jest

znana mówimy o

artrozach wtórnych

.

Przyczyny wtórne

• Urazy

• urazy pośrednie zmieniające oś obciążenia

(złamania kości)

• mikrourazy zawodowe i sportowe

• nieprawidłowa budowa lub ustawienie

elementów stawu

o

- szpotawość

o

- koślawość

• zator gazowy – choroba Kesonowa

• niedokrwienia (martwice aseptyczne)

• działanie promieni X (np. naświetlanie

nowotworów)

• nieprawidłowości w budowie stóp –

płaskostopie

• zaburzenia endokrynne (niedoczynność

tarczycy, akromegalia)

• niedobory (np. krzywica)

• nadmierna waga

• praca stojąca

• koślawość palucha

• żylaki

• owrzodzenie podudzi

• hemofilia

Objawy kliniczne

• uczucie sztywności w stawach

kolanowych

• wolny początek choroby

• powolny postęp choroby

• bóle w stawach kolanowych zwłaszcza

przy chodzeniu po schodach, wstawania z

krzesła, dłuższego stania lub chodzenia

• długotrwałe remisje

• pogrubienie i stwardnienie torebki

stawowej

• bolesność uciskowa okolicy stawu

kolanowego

• wyrośla kostne na brzegach stawu

• podwyższona temperatura okolicy stawu,

• kolano odbarczająco ustawia się w lekkim

zgięciu

• ograniczenie ruchomości w stawie

• zanik mięśnia czworogłowego uda

• ból przy ruchu i słyszalne trzaski

(zaawansowana gonartroza).

Objawy radiologiczne:

• nierównomierne zwężenie szpary

stawowej

• widoczne osteofity na brzegach

przystawowych kości

• widoczne entezofity w rzepce w

miejscu przyczepu ścięgien

• zniekształcenie osi stawu

kolanowego

Gonartrozę w zależności od

rozmieszczania zmian

destrukcyjnych chrząstki

stawowej

(zwężenia szpar w badaniu

RTG)

w jednej z 3 powierzchni

poślizgowych stawu dzielimy

na:

• postać przyśrodkową (najczęstszą) z przewagą

zwężenia szpary stawowej pomiędzy

przyśrodkowymi kłykciami kości udowej i

piszczelowej. Postać ta łączy się ze szpotawością

kolana

postać rzepkowo- udową; zwężenie szpary pomiędzy

rzepką a kością udową najlepiej widocznie jest na

zdjęciu stycznym rzepki

postać boczną (rzadko występująca) - z przewagą

zwężenia szpary stawowej pomiędzy bocznymi

kłykciami kości piszczelowej i udowej. Łączy się z

koślawością kolana.

Gonartroza częściej dotyczy kobiet i

rozpoczyna się statystycznie

między 40 a 60 rokiem życia.

Zmiany pojawiają się stopniowo, w

miarę jak proces niszczenia

chrząstki zyskuje przewagę nad

procesem jej odnowy.

Leczenie

• przyczyna powstania choroby jest

nieznana - likwidowaniu objawów

• przyczyna choroby jest znana -

leczenie dotyczy zarówno przyczyny,

jak i objawów.

Każdy chory jest leczony w sposób

zależny od rodzaju i przebiegu

choroby.

• leczenie niefarmakologiczne (odpowiedni

tryb życia, żywienie, odchudzenie,

stosowanie wkładek do obuwia, ćwiczenia

zwiększające masę mięśniową)

• leczenie farmakologiczne (przyjmowanie

leków)

• rehabilitację fizyczną (kinezyterapia i

fizykoterapia)

Farmakoterapia

W przypadku chorób reumatycznych

jednym z najbardziej uciążliwych

objawów jest ból, którego nasilenie

jest całkowicie indywidualna sprawą

chorego.

Stosuje się głównie leki

przeciwzapalne i przeciwbólowe.

Kinezyterapia

• Po ustąpieniu stanu ostrego

wykonuje się ćwiczenia

izometryczne, głównie mięśnia

czworogłowego uda

• ćwiczenia i elementy pływania w

basenie z ciepłą wodą

• ćwiczenia w odciążeniu stawu

• Ćwiczenia w odciążeniu z oporem

• kinesiotaping

Fizykoterapia

• termoterapia np. parafinoterapia:

ogrzewanie lub oziębianie tkanek wywołuje ich

przekrwienie, co w efekcie zmniejsza ból,

rozluźnia mięśnie, likwiduje sztywność stawów,

wyzwala efekt przeciwzapalny.

• elektroterapia np. DD: powoduje

zmniejszenie dolegliwości, poprawia ukrwienie

tkanek.

• ultradźwięki

• zabiegi borowinowe: substancje zawarte w

borowinie mogą wchłaniać się przez skórę,

dając określony korzystny efekt leczniczy.

Masaż

• rozpoczynamy po ustąpieniu stanu

zapalnego

• powinien obejmować staw kolanowy

i rzepkę

• należy dokładnie wymasować m.

czworogłowy uda kończyny chorej

Masaż

• masaż klasyczny - zmniejszenie

sztywności i napięcia mięśni. Masaż

poprawa miejscowego krążenia krwi

i stanu ukrwienia tkanek.

U pacjentów chorych na gonartozę od

dłuższego czasu:

• masaż mięśni pośladkowych po

stronie chorej

• masaż na mięśniach

przykręgosłupowych

Masaż wirowy (hydroterapia)-

zmniejszenie sztywności i napięcia

mięśni. Poprawa miejscowego

krążenia krwi i stanu ukrwienia

tkanek.

Zaopatrzenie ortopedyczne

• stabilizatory zapobiegające dalszej

deformacji stawu

Leczenie chirurgiczne

W przypadku gdy leczenie zachowawcze nie

skutkuje, albo występują duże zniekształcenia

stawów, uniemożliwiające samodzielne

funkcjonowanie, należy przeprowadzić leczenie

operacyjne.

W zależności od rodzaju choroby stosuje się:

• operacje korygujące ustawienie kości i

powierzchni stawowych (osteotomie)

• operacje wymieniające powierzchnie stawowe

(endoprotezoplastyki) - Zabieg operacyjny

endoprotezoplastyki stawu polega na wycięciu

zniszczonych części stawu i zastąpieniu ich

nowymi elementami metalowymi lub

plastikowymi.

• operacje usztywniające staw

Endoproteza stawu

kolanowego

Wszczepienie endoprtezy kolana jest

wskazane dopiero wtedy, gdy

lekarstwa czy fizjoterapia nie odnoszą

pożądanego skutku.

Endoproteza- rodzaje

• Proteza częściowa (tzw.

saneczkowa ). Ma zastosowanie gdy

tylko część stawu jest uszkodzona.

Zużyta chrząstka zostaje usunięta, a na

jej miejsce osadza się metalową szynę.

Na kości goleni osadza się metalową

lub plastikową płytkę. Tworzą one
razem nową płaszczyznę stawu.

• Proteza kompletna. Gdy staw

kolanowy jest bardzo zużyty, usuwa

się całą chrząstkę wraz z uszkodzoną

częścią kości oraz z aparatem

stabilizującym. Protezę lub jej część

można umocować specjalnym

„cementem“ ( tworzywo sztuczne).

Już po krótkim czasie kolano można

obciążać.

kolano zdrowe- artoza-

endoproteza

Profilaktyka

• prawidłowa masa ciała i prawidłowe

żywienie

• umiarkowana aktywność fizyczna

• brak nadmiernego obciążania

stawów

• unikanie niepotrzebnego dźwigania

ciężarów

• unikanie długiego chodzenia i stania

Źródła

• Leszek Magiera „Klasyczny masaż leczniczy”

• Zygmunt Prochowicz „Podstawy masażu leczniczego”

• Zdzisław Wrzosek, Janusz Bolanowski „Rehabilitacja”

• Wiktor Dega „Ortopedia i rehabilitacja”

• Szymon Gaździk „Ortopedia i Traumatologia”