URAZY

CZASZKO-MÓZGOWE

lek. med. Wojciech

Kornacki

• Patofizjologia

Uszkodzenia mózgu

• Pierwotne – powstające w wyniku

bezpośredniego urazu mechanicznego

• Wtórne – jako wynik zaburzeń

metabolicznych (niedotlenienia,
niedokrwienia, wzmożonego ciśnienia
śródczaszkowego)

Anatomia

• Rodzaje urazów

1. Powierzchowne urazy głowy z uszkodzeniem /

bez uszkodzenia powłok

(należy zawsze sprawdzić czy nie ma ciał obcych w ranie,
czy kość pod raną nie jest uszkodzona)

2. Złamania kości czaszki

(nie musi towarzyszyć uszkodzenie mózgu, u dzieci do 2 roku
życia mogą powstawać tzw. złamania rosnące)

3. Złamania podstawy czaszki

(najczęściej w obrębie skalistej części kości skroniowej, objawy:
krwawienie lub wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego z ucha lub
nosa, krwiak jamy bębenkowej, krwiaki okularowe, wybroczyny
w okolicy wyrostka sutkowatego – objaw Battle’a)

4. Krwiak nadtwradówkowy

(najczęściej jako wynik złamania kości czaszki z uszkodzeniem
tętnicy oponowej. Objawy: ból głowy, wymioty, zaburzenia
świadomości. W przebiegu chorobowym może dojść do
wklinowania pod namiot móżdżku)

5. Ostre krwiaki podtwardówkowe

(najczęściej u małych dzieci w zespole dziecka maltretowanego.
Krwiak podtwardówkowy tworzy się zwykle w wyniku krwawienia
z uszkodzonych żył mózgu, narasta wolniej niż nadtwardówkowy.
Objawy: rozdrażnienie, wymioty, patologiczna senność)

6. Stłuczenie mózgu

(rozerwanie i krwiak tkanki mózgowej. Objawy: zburzenia
świadomości, ogniskowe objawy neurologiczne, drgawki)

7. Drążące urazy mózgu

8. Wstrząśnienie mózgu

(chwilowa utrata świadomości i reakcji na bodźce,
występująca w wyniku urazu głowy. Objawy: utrata
przytomności, wymioty, bóle i zawroty głowy – objawy mają
charakter przemijający)

9. Uogólniony obrzęk mózgu

(u dzieci trzy razy częściej niż u dorosłych, najczęściej w
wyniku urazu strzygącego)

• Zespół wklinowania

1. 70% zawartości czaszki stanowi mózg

2. 20% stanowi płyn mózgowo-rdzeniowy

3. 10% stanowi krew

1. Guz luk krwiak mózgu

(ucisk na tkankę mózgową i upośledzenie ukrwienia)

2. Cytotoksyczny obrzęk mózgu

(nagromadzenie się płynu w uszkodzonych komórkach
mózgowych i glejowych)

3. Śródmiąższowy obrzęk mózgu

(zmniejszone wchłanianie płynu mózgowo-rdzeniowego)

4. Naczyniopochodny obrzęk mózgu

(uszkodzenie bariery komórkowej śródbłonka)

5. Zwiększenie objętości płynu mózgowo-

rdzeniowego

6. Przekrwienie mózgu

(nagromadzenie się płynu w uszkodzonych komórkach
mózgowych i glejowych)

1. Wklinowanie pod sierp mózgu –

przemieszczenie jednej z półkul mózgu pod
sierpem na stronę przeciwną

2. Wklinowanie pod namiot móżdżku –

wklinowanie części płata skroniowego (hak
hipokampa) pomiędzy konar mózgu a namiot
móżdżku

3. Wklinowanie migdałów móżdżku do otworu

wielkiego

• Ocena pacjenta

1. Szczegółowy wywiad

2. A – zwrócić uwagę na uszkodzenia

twarzoczaszki

3. B – hipowentylacja może powodować wzrost

ciśnienia śródczaszkowego

4. C – opanować wszystkie krwotoki zagrażające

życiu, utrzymać ciśnienie skurczowe na
poziomie zapewniającym prawidłowy dopływ
krwi do mózgu

5. D – poza oceną świadomości ocenić źrenice i

ewentualne zmiany o charakterze
porażennym

6. Częste powtarzanie oceny stanu pacjenta –

może dochodzić do nagłego pogorszenia w
wyniku wzrostu ciśnienia śródczaszkowego.

• Badania diagnostyczne

1. Morfologia

2. Ocena diurezy

3. TK głowy

4. Ewentualnie RTG czaszki

STRATEGIA DIAGNOSTYKI ADIOLOGICZNEJ

PACJENTÓW Z URAZAMI GŁOWY

• GRUPA NISKIEGO RYZYKA

– W badaniu klinicznym: brak zmian patologicznych, ból głowy,

zawroty głowy, krwiak podskórny, rana skóry owłosionej głowy,

stłuczenie lub otarcie naskórka, brak cech świadczących o

zaliczeniu do grupy umiarkowanego lub wysokiego ryzyka.

– Zalecana diagnostyka: tylko obserwacja; przy wypisie należy

wydać pacjentowi ulotkę informacyjną o urazach głowy

(zawierającą listę objawów krwiaka podtwardówkowego, na

które należy zwrócić uwagę) i upewnić się, że pacjent będzie

pod opieką i obserwacją innej osoby.

• GRUPA UMIARKOWANEGO RYZYKA

– W badaniu klinicznym: w wywiadzie zaburzenia świadomości w

chwili urazy lub po urazie, w wywiadzie ból głowy o
narastającym nasileniu pacjent pod wpływem alkoholu lub
narkotyków, wywiad na temat okoliczności urazu niepełny lub
nieadekwatny do obrazu klinicznego, wiek poniżej 2 lat ( z
wyjątkiem drobnych urazów), drgawki pourazowe, wymioty,
niepamięć pourazowa, uraz wielonarządowy, poważny uraz
twarzoczaszki, objawy złamania podstawy czaszki, podejrzenie
urazu drążącego czaszki lub złamania z wgnieceniem,
podejrzenie maltretowania dziecka.

– Zalecana diagnostyka: przedłużona wnikliwa obserwacja ( pod

kątem wystąpienia objawów decydujących o zaliczeniu do
grupy wysokiego ryzyka), rozważenie badania TK głowy i
konsultacji neurologicznej, komplet zdjęć RTG czaszki może
niekiedy być przydatny, jeśli wykaże zmiany (rzadko), ale brak
zmian w RTG nie wyklucza obrażeń wewnątrzczaszkowych.