oprac. Anna Matej

SPOŁECZNE KONSEKWENCJE PRZEMIAN

GOSPOD.

2

Wskaźniki poziomu życia

Wskaźniki poziomu życia

[

• PKB na 1 mieszk. oraz jego

wewnętrzna struktura

• majątek narodowy na 1 mieszk.

czyli przeciętne bogactwo ze wskazaniem głównego
źródła jego pochodzenia

• PKB według parytetu siły nabywczej

na 1 mieszk.

• ...

3

PKB

PKB

[

Produkt krajowy brutto

]

• wartość wytworzonych w danym kraju dóbr

materialnych i usług niematerialnych minus
zużycie pośrednie (koszty materialne i koszty
zakupu obcych usług niematerialnych) w
określonym czasie

• w cenach rynkowych (bieżących)
• częściowy wyznacznik poziomu dobrobytu,

nie uwzględnia np.:

– rezultatów działania „szarej strefy”
– skutków ubocznych towarzyszących rozwojowi, np.

dewastacji środowiska naturalnego

– wartości wytworzonych w gospodarstwach domowych
– czasu wolnego obywateli

4

PKB na 1 mieszk.

PKB na 1 mieszk.

5

PSNW

PSNW

[Parytet siły nabywczej walut]

• siła nabywcza w różnych krajach,

uwzględniająca różnice kosztów utrzymania

• stosunek siły nabywczej walut, ustalany na podst. realnych

kursów walut czyli na podst. relacji cen w danym kraju do
cen w innych krajach wyrażonych w jednej walucie

• bierze się pod uwagę ceny standardowego koszyka

towarów i usług

• PSNW określony w skali 1-100 (dla USA – 100)

SIŁA NABYWCZA

SIŁA NABYWCZA

sposób mierzenia wartości finansowej za pomocą ilości

produktów, jakie można kupić za tę wartość

6

Parytet siły nabywczej na 1

Parytet siły nabywczej na 1

mieszk

mieszk

.

.

NAJWYŻSZY

NAJNIŻSZY

Luksemburg

16

9

Kongo

(Brazzaville)

3,3

Norwegia

10

2

Sierra Leone

2,2

USA

10

0

Etiopia

2,0

Islandia

86 Tanzania

1,9

Szwajcaria

79 Malawi *)

1,4

...

Polska

26

[dane z 2005 r. / *) -2001 r.]

7

Parytet siły nabywczej

Parytet siły nabywczej

> 26

Argentyna, Litwa,
Słowacja, Estonia,
Węgry, Czechy

= ok.
26

Polska

< 26

Łotwa, RPA, Chorwacja,
Rosja

8

HDI

HDI

[

Indeks Rozwoju Ludzkości

]

• wskaźnik porównywalności warunków życia,

wprowadzony w 1990 r. przez Organizację
Narodów Zjednoczonych

• zestawienie liczby dorosłych umiejących

czytać
i pisać oraz średniej długości życia
z poziomem dochodów (zmodyfikowane
o zmienną wykształcenia – liczba lat nauki)

• wartości w skali 1-100

9

Zróżnicowanie HDI

Zróżnicowanie HDI

10

HDI równe ...

HDI równe ...

> 80

kraje o wysokim stopniu rozwoju

społ.

np. Kanada, Australia, Nowa Zelandia, kraje
skandynawskie, większość krajów europ. (w tym
Polska), kraje naftowe (np. Kuwejt, Katar, Bahrajn, ...),

Argentyna, Korea Pd i in.
 w 2004 r. max HDI – Norwegia

50-79 kraje o średnim stopniu rozwoju

społ.

np. niektóre kraje Europy Środk. i Wsch. (np. Ukraina,
Białoruś, Rosja, Rumunia, Mołdowa), kraje
latynoamerykańskie (np. Kolumbia, Brazylia,

Wenezuela), azjatyckie (np. Malezja, Tajlandia),
arabskie (np. Oman, Iran, Libia)

< 50

kraje o niskim stopniu rozwoju

społ.

- gł. biedne kraje afrykańskie (np. Niger 14%
alfabetyzacji, Mozambik, Benin)

11

Dysproporcje jakości życia

Dysproporcje jakości życia

przykłady

•

król Arabii Saudyjskiej

król Arabii Saudyjskiej

– wypoczynek w hiszp. Marbelli: wydatki 150 mln € czyli 52 dni

x 3 mln € dziennie (w tym 7 samolotów, 122 luksusowe mercedesy,
obstawa z helikopterów, wykupione całe piętra w najdroższych
hotelach)

•

Angola

Angola

– od 1989 r. zginęło > 0,5 mln osób, ok. 3 mln opuściło domy

przymusowo lub w poszukiwaniu żywności, a w obozach dla ofiar
wojny nie ma prawie żadnej żywności (straszny głód, ludzie jedzą co
znajdą)

•

kraje rozwijające się

kraje rozwijające się

– 1/3 ludności świata (ok. 1,8 mld ludzi) – niedostatek wody pitnej
– średnio co 6 sek. umiera 1 dziecko wskutek odwodnienia
– codziennie umiera ok. 40 tys. osób z powodu braku wody lub jej złej

jakości /w gorszej sytuacji ludność wiejska/

12

Dostęp do edukacji

Dostęp do edukacji

• w wielu państwach nie istnieje obowiązek szkolny,

a dzieci mają utrudniony dostęp do szkół

– najgorsza sytuacja w Afryce – mniej niż 50% dzieci uczęszcza do

szkoły, np. w Nigrze, Etiopii, Mali, Burkina Faso

przyczyny
np. w krajach afrykańskich:

– zbyt daleka droga do szkoły (nawet > 15 km)
– dzieci zmuszane są do ciężkiej pracy (ok. 40% w wieku do 14 lat)
– częste choroby
– brak szkół i nauczycieli
– niskie dochody rodzin, nie stać ich nawet na najniższe opłaty

13

NAJWAŻNIEJSZE

NAJWAŻNIEJSZE

PROBLEMY

PROBLEMY

i

i

zagrożenia

zagrożenia

współczesnego świata

współczesnego świata

14

1.

1.

ogromne dysproporcje w rozwoju

ogromne dysproporcje w rozwoju

gospodarczym krajów „bogatej

gospodarczym krajów „bogatej

Północy” i „biednego Południa”

Północy” i „biednego Południa”

realne zagrożenie:

• degradacja cywilizacyjna w Afryce (cofnięcie

się niektórych regionów w Afryce do
poziomu sprzed kilkudziesięciu lat)

 nastroje frustracji i buntu społ.

15

2.

2.

zagrożenie konfliktami wojennymi

zagrożenie konfliktami wojennymi

i terroryzmem

i terroryzmem

przyczyny:

• radykalizacja nastrojów nacjonalistycznych

(np. Bałkany, Kaukaz, Azja Środk., Bliski
Wschód)

• rywalizacja o dostęp do źródeł bogactw

naturalnych

• brak tolerancji religijnej

16

3.

3.

skala i tempo zbrojeń oraz arsenał

skala i tempo zbrojeń oraz arsenał

zgromadzonej broni masowego rażenia

zgromadzonej broni masowego rażenia

realne zagrożenie:

• dążenia i ambicje imperialne niektórych państw,

np. Korei Płn do posiadania broni jądrowej

• możliwość użycia broni masowego rażenia przez

niektóre państwa lub ugrupowania terrorystyczne

• niedostateczne zabezpieczenia magazynów

wojskowych i ich kontroli (zwł. w krajach w
kryzysie gospod.)

17

4.

4.

tempo rewolucji nauk. – techn., której

tempo rewolucji nauk. – techn., której

efekty nie są do końca rozpoznane,

efekty nie są do końca rozpoznane,

a mogą się ujawniać w przyszłości

a mogą się ujawniać w przyszłości

realne zagrożenia, np.:

• obecność nowych związków chemicznych w środowisku
• genetycznie modyfikowana żywność
• klonowanie organizmów, w tym człowieka
• poszerzanie się dziury ozonowej i wzrost efektu

cieplarnianego

18

5.

5.

pojawienie się nowych chorób

pojawienie się nowych chorób

o charakterze epidemicznym

o charakterze epidemicznym

realne zagrożenia, np.:

• AIDS – syndrom obniżonej odporności

organizmu

• stosowanie coraz silniejszych środków

ochrony

 wzrost odporności i mutacje bakterii, wirusów,

owadów, gryzoni itd.

19

6.

6.

degradacja środowiska naturalnego

degradacja środowiska naturalnego

jako skutek:

• gwałtownego uprzemysłowienia
• gromadzenia się szkodliwych odpadów
• stosowania środków chemicznych w rolnictwie
• wycinania lasów, gł. równikowych
• powstawania wielkich budowli

hydrotechnicznych

20

7.

7.

brak wody

brak wody

realne zagrożenia

• pogarszanie się jakości wody

( stałe zanieczyszczanie)

• coraz trudniejszy dostęp do źródeł czystej

wody  większe uzależnienie od jej dostaw

21

8.

8.

koncentracja ludności w wielkich

koncentracja ludności w wielkich

miastach

miastach

realne zagrożenia

• efekt migracji ludności w poszukiwaniu

lepszych warunków życia

• uzależnienie ludności od infrastruktury, np.

dostaw energii, gazu, wody, żywności,

przekazu informacji itd., a zakłócenia w

dostawie (np. awarie)  niepokoje społeczne

22

9.

9.

możliwość wyczerpywania

możliwość wyczerpywania

dostępnych złóż surowców

dostępnych złóż surowców

mineralnych,

mineralnych,

gł. energetycznych

gł. energetycznych

realne zagrożenia

• obawy przed rozwojem energetyki jądrowej

(zwł. po katastrofie w Czarnobylu w 1986 r.)

• utrudnienia w dalszym rozwoju gospod.
• kolejne kryzysy

23

Przykł. zagrożenia

Przykł. zagrożenia

globalnego

globalnego

SŁABOŚĆ/ROZPAD

PAŃSTWA

bezprawie,

wojna zewnętrzna,

wojna domowa,

rozpad

infrastruktury

techn. i społ.

chaos,

ucieczka

kapitału i kadr

osłabienie

gospodarki

nędza,

choroby,

patologie społ.

pomoc

humanitarna,

siły pokojowe,

interwencja

zbrojna

24

Wojna domowa?

Wojna domowa?