Psychometria 2010

Wykład 10

Skale szacunkowe i

socjometria

Metody

„pozapsychometryczne”

Niektóre metody

„pozapsychometryczne”

• obserwacja bezpośrednia
• wywiad (ustrukturyzowany lub

nieustrukturyzowany)

• analiza wytworów
• szacowanie cech przez sędziów

kompententych

Problemy z metodami

„pozapsychomerycznymi”

• subiektywizm
• brak możliwości porównań

ilościowych, „intra”- i
„interidywidualnych”

• problemy te wynikają z jakościowego

charakteru analizy

• Główna zaleta metod jakościowych:

umożliwiają czasem odkrycie zjawisk,
które umknęłyby metodom
psychometrycznym

• Np. fizyczna agresja u kobiet

• Skale szacunkowe (rating scales) – metoda

nadawania danym jakościowym
charakteru quasi-ilościowego

• Skala szacunkowa to „narzędzie pomiaru

wymagające, by osoba obserwująca czy
szacująca oceniła dany obiekt ze względu
na podane kategorie (albo kontinuum),
którym przypisano odpowiednie
właściwości liczbowe (Kerlinger, 1986)

Np.:

• ocena jakości skoków narciarskich
• jazdy figurowej na lodzie
• tańca
• jakości wykonania muzyki
• …

Bliżej psychologii:

• ocena wytworów (np. rysunków dzieci)

• ocena wypowiedzi

• subiektywne szacowanie „nadawania się” do

określonego zawodu

• toksyczność intepersonalna

• atrakcyjność fizyczna

• atrakcyjność zachowania się

• …..

Generalnie: skal szacunkowych użyjemy wtedy,

gdy konieczny jest pomiar zjawiska trudno

ujmowalnego „obiektywnymi” narzędziami.

„Narzędziem pomiarowym” jest człowiek („sędzia

kompetentny”)

• Pomiar szacunkowy nie ma

właściwości testów
psychometrycznych, lecz, podobnie
jak one wymaga:

– definicji mierzonego zjawiska
– określenia wskaźników występowania

zjawiska

Rodzaje skal szacunkowych

• Podział według sposobu prezentacji

skali:

– skale kategorialne („itemizowane”)
– skale numeryczne
– skale graficzne

• Podział według sposobu opisu

kategorii:

– skale z opisanymi punktami krańcowymi
– skale z opisanymi wszystkimi punktami

• Podział według charakteru skali

– skale jednobiegunowe
– skale dwubiegunowe

Skala Wizualno-Analogowa

• Visual Analogue Scale (VAS)

Nie boli Ból

nie do
w ogóle

wytrzymania

Dyferencjał semantyczny

(Osgood i in., 1957)

• opozycyjne pary symetryczne,

najczęściej przymiotników

• jedno określenie negatywne, drugie

pozytywne

• „dobre” i „złe” końce najlepiej w

kolejności losowej

• zwykle, choć nie zawsze, służy do

porównywania grup

• analiza profili

ciężki |-----|-----|-----|-----|-----|-----| lekki

1 2 3 4 5 6 7

niegroźny |-----|-----|-----|-----|-----|-----|

groźny

1 2 3 4 5 6 7

długotrwały |-----|-----|-----|-----|-----|-----|

krótkotrwały

1 2 3 4 5 6 7

niebolesny |-----|-----|-----|-----|-----|-----|

bolesny

1 2 3 4 5 6 7

Technika Q-sort

• Sortowanie kartek zawierających

stwierdzenia czy przymiotniki do

rozłącznych kategorii, rozłożonych według

k-punktowego kontinuum

• Zwykle lewy kraniec – całkowity brak

zgodność stwierdzenia czy przymiotnika z

kryterium; prawy kraniec – całkowita

zgodność

• Kryterium dotyczy zwykle samooceny, np.

– własne zachowanie
– normy moralne
– ja idealne, ja realne

• Kryterium może też dotyczyć innych osób

czy obiektów

Na przykład – samoocena

urody

• przykłady stwierdzeń:

– cechuje mnie drobna budowa ciała
– mam wysportowaną sylwetkę
– moja twarz może się podobać
– mam piękne gęste włosy
– ….

Nieustrukturowana

i ustrukturowana technika Q-

sort

• Nieustrukturowana – zbiór stwierdzeń

homogeniczny (ale dający się
uporządkować)

• Ustrukturowana – podział stwierdzeń

na połowy, oddające wysokie i niskie
natężenie zmiennej

Np. Chicago Q-sort (Byrne,

1966; później spopularyzowany

przez Rogersa

Kryterium:

niepodobne do mnie 0 1 2 3 4 5 6 7 8 podobne do mnie

Stwierdzenia

• Stwierdzenia świadczące o dobrym przystosowaniu:

– Sam jestem sprawcą swoich kłopotów.

– Nie mam kłopotów z opanowaniem się.

– Swoje uczucia wyrażam bez skrępowania, swobodnie.

– Jestem atrakcyjny seksualnie.

– Różnię się od innych.

– Czuję się dojrzały emocjonalnie.

– Rozumiem siebie, swoje postępowanie.

– Jestem odprężony i właściwie nic mnie nie martwi.

• Stwierdzenia świadczące o braku przystosowania:

– Mam poczucie beznadziejności.

– Często czuję się upokorzony.

– Trudno mi kontrolować wtasna agresywność.

– Jestem zdezorganizowany.

– Jestem nierzetelny.

– Gardzę sobą.

– Przybieram fałszywą maskę.

– Czuję się apatycznie.

• O doskonałym przystosowaniu

świadczy przyporządkowanie
wszystkich pozytywnych stwierdzeń z
prawej strony kontinuum, a
negatywnych – z lewej

Kontinuum

Niepodobne
Podobne
0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Liczba pozycji

n = 100

2

4

6

10

16

24

16

10

6

4

2

n = 60

1

2

4

7

10

12

10

7

5

2

1

Obliczanie wyników w techice

Q-sort

• Brak jednego wyniku ogólnego

– „ipsatywny” charakter skali
– nieustrukturowana techniki Q-sort: najczęściej

liczy się korelacje między dwoma zbiorami
ocen

• np. między ja idealnym (jaki chciałbym być) i ja

realnym (jaki jestem)

– ustrukturowana technika Q-sort – możliwe

obliczenie wskaźników cząstkowych – proporcji
stwierdzeń pozytywnych i negatywnych
umieszczonych po „pozytywnej” i
„negatywnej” stronie kontinuum

Socjometria

• Jacob Levy Moreno
• > wybory, sympatie i antypatie to

fakt podstawowy w ludzkich relacjach

• cel socjometrii: badanie struktury

socjometrycznej, czyli stosunków
lubienia się i nielubienia się
(odrzucania)

• metoda: wskazywanie (wybory)

(czasem też wybory negatywne
(odrzucenia))

Przykłady pytań w socjometrii

(Kerlinger, 1964)

• Z kim chciałbyś

– siedzieć w jednej ławce
– bawić się
– pracować
– mieszkać w pokoju dwuosobowym

• Wybierz sobie partnera, z którym

chciałbyś rozwiązać podany problem

• Kto powinien pokierować…
• ….

Niektóre zalecenia

• Grupa musi być jasno zdefiniowana
• Wybierać można tylko spośród

członków grupy

• Nie powinno się ograniczać liczby

wyborów

• Kryterium wyboru jasno zdefiniowane

i zrozumiałe dla badanych,

rozumiane tak samo przez

wszystkich badanych

• Tajność i dyskrecja

Statusy socjometryczne

• osoby popularne: dużo wyborów

pozytywnych, mało negatywnych

• osoby lekceważone: mało w.

pozytywnych i negatywnych

• osoby odrzucane: mało w.

pozytywnych i dużo negatywnych

• osoby kontrowersyjne: dużo w.

pozytywnych oraz negatywnych

Niektóre zastosowania

socjometrii

identyfikacja osób (dzieci)

• posiadających szczególne właściwości

(umiejętności, wiedzę itp.)

• wymagających specjalnego postępowania

(wychowania, resocjalizacji, psychoterapii)

• atrakcyjnych - możliwe ewentualne

badanie wyznaczników atrakcyjności

• odrzucanych - możliwe ewentualne

badanie wyznaczników anty-atrakcyjności

• według Moreno: socjometria służy

przebudowie grupy (odległości między jej

członkami) w celu polepszenia jej

funkcjonowania

Para

Łańcuch

Struktury socjometryczne

Sieć

Gwiazda

Klika