Prof. dr hab. Eugeniusz Gostomski

Międzynarodowe stosunki

finansowe

Gdańsk 2015

1

I. Globalny system

finansowy

2

Pojęcie globalnego systemu

finansowego

• GSF to funkcjonująca poza granicami państw sieć
współzależnych podmiotów, rynków, instrumentów i usług
finansowych oraz standardów, praktyk i regulacji, służąca
do alokacji kapitałów pieniężnych od kapitałodawców do
kapitałobiorców.

• System finansowy składa się z rynków finansowych,
podmiotów występujących na tych rynkach i infrastruktury
rynkowej.

• Rynki: regulowane (giełdowe i regulowane pozagiełdowe,
np. banki, biura maklerskie) i nieregulowane (OTC,
rozliczenia odbywają się poza izbami rozrachunkowymi, z
czym wiąże się ryzyko kontrahenta).

• Funkcje rynków finansowych: umożliwiają
przeprowadzanie płatności, usprawniają finansowanie firm,
określają cenę aktywów fin., umożliwiają pomnażanie
bogactwa przez inwestowanie, zwiększają płynność
obrotu).

• Rozwój globalnych rynków finansowych: w 2012 r. wartość
światowego rynku akcji, obligacji i kredytów wynosiła 220
bln USD (w 1990 r. 56 bln USD).

• Finansyzacja – oderwanie się sfery finansowej od realnej.

3

Wzrost transgranicznych przepływów

finansowych

• Jeszcze na początku lat 90. XX w. inwestorzy lokowali
środki głównie na rynku krajowym, a tylko niewielka
część trafiała na rynki międzynarodowe (w 1990 r. mniej
niż 1 bln USD, co stanowiło 4% światowego PKB).

• Sytuacja zaczęła się zmieniać w połowie lat 90. W
2007 roku transgraniczne przepływy kapitałowe
wynosiły już 12 bln USD (20% światowego PKB).

• W czasie kryzysu (2008 – 2009) spadły one do 2 bln
USD, ale już w 2010 r. wzrosły do 6 bln USD.

• Globalne aktywa zagraniczne w 2011 r. wynosiły 101
bln USD (32 bln pożyczki, 20 bln obligacje, 26 bln USD
BIZ, 14 bln USD akcje i 9 bln USD rezerwy dewizowe).
Światowe aktywa finansowe wynosiły w 2011 r. 218 bln
USD (312% światowego PKB).

• Głównymi inwestorami zagran. są USA (15 bln USD) i
W. Brytania (11 bln USD), największym dłużnikiem netto
są Stany Zjednoczone (3 bln USD).

• Największymi wierzycielami netto są: Japonia (3 bln
USD), Chiny (2,2 bln USD) i Niemcy 1,2 bln USD).

4

Instrumenty

finansowe

• Papiery wartościowe (akcje,
obligacje, bony skarbowe, czeki,
weksle, listy zastawne, certyfikaty
inwestycyjne, konosamenty, dowody
składowe).

• Instrumenty niebędące papierami
wartościowymi (tytuły uczestnictwa w
funduszach inwestycyjnych,
instrumenty rynku pieniężnego,
instrumenty pochodne).

5

Uczestnicy globalnych rynków

finansowych

• Kupujący i sprzedający (emitujący) instrumenty
finansowe – na rynkach globalnych nie są oni w stanie
samodzielnie przeprowadzić alokacji kapitału.

• Pośrednicy finansowi, którzy pośredniczą w zawieraniu
transakcji, tworzą nowe instrumenty, zarządzają aktywami
klientów, doradzają im, rozliczają transakcje, zapewniają
płynność rynkową, przetwarzają i publikują informacje
finansowe.

• Uczestnikami rynków finansowych są zatem:

- instytucje finansowe (banki centralne, banki
międzynarodowe, banki komercyjne, spółdzielcze,
fundusze rynku pieniężnego),
- niemonetarne instytucje finansowe (fundusze
emerytalne, fundusze inwestycyjne, ubezpieczyciele,
SPV, Venture Capital),
- pomocnicze instytucje finansowe (giełdy, kantory,
fundusze gwarancyjne, izby rozliczeniowe, agenci,
brokerzy),
- podmioty sektora niefinansowego (instytucje sektora
państwowego, w tym nadzorcze, przedsiębiorstwa
państwowe i prywatne, gospodarstwa domowe,
podmioty typu non – profit).

6

Banki na rynkach globalnych

• Najbardziej umiędzynarodowione są
duże banki i banki inwestycyjne.

• To big to fail,

• Banki offshorowe,

• Banki islamskie,

• Banki biednych,

• Bankowość cienia (Provident).

7

Międzynarodowy system

walutowy

• Msw to konstrukcja historyczna, która obejmuje
reguły, zasady i instytucje określające warunki i
sposoby funkcjonowania pieniądza w sferze
międzynarodowej.

• Zasady te zostały określone w toku praktycznej
działalności banków i w wyniku wielostronnych
porozumień (są one zawarte głównie w statucie MFW).

• Zasady te odnoszą się do: kursów walutowych,
rezerw walutowych, pieniądza międzynarodowego,
wymienialności walut oraz wyrównywania bilansów
płatniczych krajów.

• Celem msw jest sprawne funkcjonowanie pieniądza
w skali międzynarodowej, umożliwiające rozwój
międzynarodowej współpracy gospodarczej i
zapobieganie niekorzystnym skutkom braku
równowagi bilansu płatniczego w poszczególnych
krajach.

• Msw (głównie MFW) stara się zapewnić gospodarce
światowej dostateczną podaż pieniądza światowego,
stabilizować rynki walutowe i przywracać równowagę
bilansu płatniczego w krajach, w których została ona
naruszona.

8

Światowe systemy walutowe

• System waluty złotej: funkcję pieniądza
światowego pełniło złoto, które swobodnie
cyrkulowało w postaci monet i sztab,
najważniejszą walutą był funt szterling,
waluty krajowe były wymienialne na złoto po
stałym kursie parytetowym (w granicach
tzw. punktów złota +/- 1%, wynikających z
kosztów transportu i ubezpieczenia złota w
czasie przewozu z jednego kraju do
drugiego), a rezerwy dewizowe były
utrzymywane w złocie.

• System sztabowo – złoty: waluty były
wymienialne na sztaby złota o wadze od 4 –
12 kg.

• System dewizowo – złoty: waluta krajowe
była wymienialna na waluty kraju
posiadającego system sztabowo – złoty lub
na USD.

• System walutowy z Bretton Woods.

9

System walutowy z Bretton

Woods

• Narodził się na konferencji w Bretton Woods (lipiec
1944 r.).

• Utworzony został w celu nadzorowania zasad nowego
systemu walutowego (MFW).

•W celu finansowania rozwoju gospodarczego krajów
słabiej rozwiniętych utworzono Bank Światowy.

• Powstał system dolarowo – złoty, który oparty był na:

- stałych kursach walutowych (kursy rynkowe mogły
odchylać się od kursów parytetowych wyznaczonych
w złocie lub w USD o +/- 1%),
- rezerwy walutowe banków centralnych składały się
ze złota i dolarów,

- funkcje pieniądza światowego pełniły na równi złoto

i dolar,
- waluty w obrocie zagranicznym były wymienialne
na waluty obce.

• System walutowy z Bretton Woods rozpadł się w
wyniku zawieszenia wymienialności dolara na złoto
(15.08.1971) i odejścia ważnych krajów od kursu
stałego (19.03.1973).

10

Współczesny wielodewizowy system

walutowy

• Kraje członkowskie mają swobodę wyboru
reguł kursowych oraz prowadzenia polityki
kursowej pod nadzorem MFW (kursy sztywne,
płynne, pośrednie).

• Istnieje zakaz odnoszenia parytetów walut
do złota.

• Na rezerwy dewizowe składają się: złoto,
SDR transza w MFW, waluty obce.

• Waluty są wymienialne na inne waluty.

• Najważniejszymi walutami na świecie są
USD I EUR.

• Współczesny system walutowy jest
powszechnie akceptowany.

• Swoim systemem walutowym dysponują
kraje Eurolandu, ale ten system nie jest
sprzeczny z regułami międzyn. systemu
walutowego.

11

Międzynarodowy Fundusz Walutowy

• MFW (Waszyngton, 1944, 1947 r.).

• MFW odgrywa szczególną rolę w
międzynarodowym systemie walutowym,
ponosząc odpowiedzialność za jego sprawne
funkcjonowanie.

• Funkcje MFW:

- regulacyjna: ustanawianie międzyn. norm i
wzorców działania w sferze międzyn.
stosunków finansowych;
- kredytowa (dostarczanie środków na
zrównoważenie bilansu płatniczego krajów
mających z tym problemy),
- konsultacyjna i doradcza,
- kontrolna (nadzorowanie realizacji
programów dostosowawczych i wykorzystania
kredytów z MFW).

• Krytyka konsensusu waszyngtońskiego (1989
r.), którego cechami są: drakońska terapia
szokowa, ochrona kapitałodawców, zubożenie
ludności, zahamowanie wzrostu gospodarczego.

12

Specjalne Prawa Ciągnienia

(SDR)

• I transza SDR została wyemitowana przez MFW w
1969 r. w odpowiedzi jego władz na zwiększony na
świecie popyt na płynność międzynarodową i
przydzielona krajom członkowskim.

• SDR są jednostką rozrachunkową: służą do
sporządzania budżetu MFW i BŚ, wyrażania kwot
udziałowych krajów członkowskich, ustalania
wysokości kredytu itp.

• Kurs SDR jest ustalany w koszyku 4 walut (USD,
EUR, JPY, GBP).

• Wyemitowano już ponad 200 mld SDR (ponad 300
mld USD).

• Stanowią składnik rezerw dewizowych krajów
członkowskich, służą też do regulowania zobowiązań
poszczególnych krajów z tytułu obrotów
międzynarodowych (kraje z deficytem bilansu
płatniczego dokonują płatności w SDR lub wymieniają
je na walutę innych krajów, by móc interweniować na
rynku walutowym).

13

System globalnego bezpieczeństwa

finansowego

• W kwietniu 2009 roku na szczycie G20 w Londynie
powołano Radę Stabilności Finansowej (FSB) z
siedzibą w Bazylei, złożoną z ministrów finansów,
prezesów banków centralnych i szefów instytucji
nadzorczych 24 największych gospodarek i 6
ponadnarodowych organizacji międzynarodowych,
MFW, OEDC, BIS, EBC, BS, Komisja Europejska i 6
międzynarodowych organizacji standaryzacyjnych.

• FSB jest głównym filarem międzynarodowej
architektury finansowej.

• Organem współpracującym z FSB jest Komitet
Bazylejski.

• Bezpieczeństwo finansowe mają zapewnić takie
instrumenty jak: systemy gwarancji depozytów
bankowych, porozumienia w sprawie linii
swapowych zawierane między bankami centralnymi
oraz pożyczki z MFW i BŚ.

14

Bilans płatniczy kraju

• Bilans płatniczy kraju to zestawienie wartości
wszystkich transakcji, także transakcji
nieodpłatnych, dokonanych w ciąg roku miedzy
podmiotami krajowymi i zagranicznymi.

• Bilans informuje o relacjach gosp. kraju z
zagranicą, pozwala ocenić sytuację gospodarczą
kraju, pokazuje stopień otwarcia gospodarki.

• Bilans płatniczy dzieli się na 4 części:

1) rachunek obrotów bieżących (obroty
towarowe, usługowe, transfery pieniężne,
dochody majątkowe: odsetki, dywidendy),
2) rachunek obrotów kapitałowych i
finansowych.

Obroty kapitałowe obejmują przepływy pieniężne
przeznaczone na zakup środków trwałych za
granicą, umorzenie długu i nabywanie aktywów
niefinansowych (nie mają one większego
znaczenia).

15

Bilans płatniczy c.d.

Rachunek obrotów finansowych
obejmuje inwestycje bezpośrednie,
inwestycje portfelowe, pozostałe
inwestycje (udzielane i otrzymane
kredyty lub lokaty) i pochodne
instrumenty finansowe.

3) Rachunek obrotów wyrównawczych
(zmiana stanu rezerw walutowych).

4) Saldo błędów i opuszczeń.

16

Zasady sporządzania bilansu

płatniczego

• Po stronie Ct (Ma) zapisuje się wpływy z eksportu, napływ
kapitału do kraju).

• Po stronie Dt (Winien) zapisuje się wszystkie wydatki (na
import, odpływ kapitału).

• Bilans płatniczy jest zawsze wyrównany pod względem
rachunkowym. Oznacza to, że poszczególne jego pozycje mogą
wykazywać saldo dodatnie (napływ dewiz) lub ujemne (odpływ
dewiz), ale suma wszystkich jego pozycji musi wynosić zero.

• Deficyt obrotów bieżących musi zostać wyrównany nadwyżką
obrotów kapitałowych (wzrostem zobowiązań kraju) lub
zmniejszeniem rezerw dewizowych i przez deficyt obrotów
kapitałowych lub wzrost rezerw.

• W sensie ekonomicznym bilans jest zrównoważony, gdy kraj
nie ma problemów z regulowaniem swoich płatności z zagranicą
(nie występują transakcje wyrównawcze, a zatem gdy
zrównoważą się transakcje autonomiczne).

• Do transakcji autonomicznych zalicza się obroty towarowe,
usługowe, transfery oraz przepływ kapitału długoterminowego
w postaci pożyczek, inwestycji bezpośrednich i portfelowych.

• Do transakcji wyrównawczych zalicza się krótkoterminowe
transakcje kapitałowe i transakcje, które prowadzą do zmiany
stanu rezerw.

17

Zadłużenie zagraniczne kraju

• Zadłużenie brutto oznacza wszelkie odjęte i nieuregulowane
zobowiązania kraju wobec zagranicy na koniec roku.

• Powstaje ono na skutek importu towarów, zaciągania
kredytów zagranicznych, emisji obligacji za granicą oraz
obsługi rachunków bieżących i depozytów założonych przez
inwestorów zagranicznych w bankach krajowych.

• Zadłużenie netto to zadłużenie zagraniczne brutto
pomniejszone o należności zagraniczne (posiadane aktywa
finansowe).

• Wyróżnia się zadłużenie:

- sektora publicznego (rząd, gminy, przedsiębiorstwa

państwowe),
- sektora prywatnego gwarantowane przez rząd,
- sektora prywatnego niegwarantowane przez rząd.

• Zadłużenie: banku centralnego, sektora bankowego, sektora
rządowego, przedsiębiorstw prywatnych i gospodarstw
domowych.

• Zadłużenie brutto Polski na koniec 2013 r. wynosiło 1,151 bln
zł, z tego 40% stanowiło zadłużenie sektora rządowego,
zadłużenie banków 18%, zadłużenie przedsiębiorstw 17%,
zadłużenie wobec inwestorów zagranicznych 23%.

• Rezerwy dewizowe Polski wynosiły na początku 2015 r. 82
mld euro.

18

Globalne rynki walutowe

19

Pojęcie i funkcje rynku

walutowego

• Rynek walutowy to całokształt transakcji
wymiany walut (dewiz wraz z instytucjami
wspomagającymi ich przeprowadzanie oraz zespół
reguł, urządzeń i czynności związanych z wymianą
walut.

• Jest to jeden z największych rynków świata
(dzienne obroty wynoszą 4 – 5 bln USD). Blisko
80% obrotów realizuje się w 8 krajach (W.
Brytania, USA, Szwajcaria, Japonia, Singapur,
Hongkong, Francja, Niemcy). Główne centra to:
Londyn, N. Jork, Tokio, Zurych, Singapur,
Hongkong, Frankfurt, Paryż i Sydney. Pracuje 24
godz. na dobę.

• Najważniejsze waluty: USD (87%), EUR (37%),
jen (16%), GBP (15%), CHF (7%).

• Najpopularniejszą parą jest USD/EUR.

• Rynek walutowy składa się z rynku
pozagiełdowego (93%) i giełdowego (7%).

20

Formy rynku walutowego

• natychmiastowy (bieżący, spot) – 37%
obrotów całego rynku,

• terminowy (futures, forward) – 12%,

• swapowy – 44%,

• hybrydowy – 5%,

• rynek międzybankowy, klientowski (banki,
duże przedsiębiorstwa), detaliczny (banki,
kantory, osoby fizyczne).

• Rynek walutowy umożliwia konwersję jednej
waluty na drugą i zabezpieczenie się przed
ryzykiem kursowym (hedging),

• Dealing room.

21

Zasady kwotowań kursów

walutowych

• USD/PLN = 3,6500 – 3,7000,

• Pierwsza waluta jest walutą bazową, druga walutą
kwotowania.

• Różnica między kursem sprzedaży waluty a
kursem kupna to spread.

• Kwotowanie pośrednie (waluta bazowa jest
walutą obcą). Odwrotne kwotowanie to kwotowanie
bezpośrednie.

• W praktyce kursy wzajemne większości walut są
kwotowane poprzez użycie tzw. waluty przejścia,
którą najczęściej jest USD. Są to kursy krzyżowe.

• Rodzaje kursów: stałe, płynne.

• Od czego zależy poziom kursu: od inflacji,
poziomu stóp procentowych, stopy bezrobocia,
bilansu płatniczego, polityki monetarnej i
ekonomicznej rządu, czynników psychologicznych.

22

Uczestnicy rynku walutowego

• Najważniejszymi kreatorami rynku
walutowego są duże bani komercyjne i
inwestycyjne oraz domy maklerskie.

• Klienci korporacyjni oraz podmioty
sektora publicznego

• Banki centralne

• Klienci detaliczni

• Brokerzy.

23

Zarządzanie ryzykiem

kursowym

• Stosowanie własnej waluty w
transakcjach handlowych chroni przed
ryzykiem kursowym.

• Opóźnianie lub przyspieszanie
wymiany walut.

• Transakcje terminowe.

• Wykorzystywanie opcji.

• Hedging (zamykanie pozycji
walutowej).

24

Eurorynki

• Waluty funkcjonujące poza krajem
macierzystym to eurowaluty (eurodepozyty,
eurokredyty).

• Przyczyny powstania eurodolarów: niskie
oprocentowanie depozytów w USA, podatki
zniechęcające firmy zagraniczne do
zapożyczania się w bankach zagranicznych,
zimna wojna.

• Eurorynek powstał na początku lat 60. XX
w., a silnie rozwinął się dzięki petrodolarom
w latach 70.

• Korzyści: wyższe oprocentowanie
depozytów, niższe oprocentowanie
kredytów, mniej biurokracji, szybsze
podejmowanie decyzji.

25

Kryzysy walutowe

• Przyczyny: wysokie zadłużenie
zagraniczne publiczne lub prywatne przy
nieumiejętnym zarządzaniu ryzykiem
walutowym.

• ataki spekulacyjne na określoną walutę
(Soros sprzedając 16.09.92 r. funty o
wartości 10 mld USD (w tym 9 mld USD
pożyczonych) spowodował dewaluację
funta i jego wypadnięcie z Europejskiego
Mechanizmu Kursowego.

• kryzys argentyński, rosyjski, azjatycki.

26

Wojny walutowe

• Wojna walutowa oznacza politykę
ekonomiczną, której celem jest wywarcie
wpływu na poziom kursu walutowego z
zamiarem osiągania znacznych korzyści
handlowych kosztem innych krajów.

• Chińczycy utrzymując kurs juana do
dolara na niskim poziomie, wspierają
swój eksport, co prowadzi do olbrzymiej
nadwyżki w ich handlu z USA.

27

Międzynarodowe rynki
pieniężne

28

Pojęcie międzynarodowego rynku

pieniężnego

• Jest to rynek instrumentów o zapadalności od
jednego dnia do najwyżej roku, na którym
transakcje zawierają kontrahenci z różnych
krajów.

• Służą one przede wszystkim zarządzaniu
płynnością i finansowaniu krótkoterminowych
potrzeb emitentów (ale dzięki rolowaniu także
dłuższych).

•Tradycyjnie był to rynek dyskontowy i o
charakterze lokalnym, choć także otwarty dla
inwestorów zagranicznych (dochodem inwestora
były wpływy z odsetek).

• Rynek pierwotny i rynek wtórny.

• Uczestnikami rynku pieniężnego są rządy, banki
centralne, samorządy terytorialne, duże
przedsiębiorstwa, banki i inne instytucje
finansowe.

• Jest to przede wszystkim rynek międzybankowy.

29

Rozwój międzynarodowego rynku

pieniężnego

• Jest to rynek hurtowy o niewysokich marżach
zysku.

• W drugiej połowie XX w. wykształciły się
rynki „równoległe” w stosunku do
tradycyjnego rynku dyskontowego, które
obecnie są silnie umiędzynarodowione.

• Do rynku równoległych zalicza się rynki:
międzybankowy, certyfikatów depozytowych,
papierów komercyjnych, transakcji
terminowych i rynek eurowalutowy

• Rynek eurowalutowy jest najbardziej
umiędzynarodowiony.

30

Rynek eurowalut

• Jest to rynek walut innych niż waluta kraju, w
którym odbywa się nimi obrót.

• Jest to rynek depozytów (pierwszy depozyt został
ulokowany w Londynie przez Rosjan w 1957 r., 800
tys. USD).

• Bardzo silnie umiędzynarodowiony jest
eurowalutowy rynek międzybankowy (depozyty i
pożyczki bankowe, najczęściej kilkudniowe o dużej
wartości).

• Rynek ten słabnie w okresie załamania się
koniunktury.

• Stawki: LIBOR/LIBID, EURIBOR/EURIBID – (stawki
referencyjne, benchmarki).

• Dla PLN ustalone są stawki WIBOR i WIBID
(publikuje je Thomson Reuters). WIBOR jest zawsze
wyższy niż WIBID.

• EONIA – stawka referencyjna dla pożyczek w euro,
udzielanych do następnego dnia roboczego
(overnight).

31

Segmenty eurorynku pieniężnego

• Eurorynek papierów komercyjnych
(emitowanych przez banki i duże
przedsiębiorstwa).

• Eurorynek certyfikatów depozytowych.

• Stowarzyszenie Euribor (EBF) w 2006 r.
stworzyło tzw. STEP (Short – Term European
Paper).

• Jest to system standaryzacji
krótkoterminowych papierów dłużnych (CP,
CD) emitowanych w Europie. Stanowi prawie
połowę krótkoterminowych instrumentów
dłużnych emitowanych w Europie (około 500
mld EUR).

• BIS: wartość eurorynku w 2012 r. wynosiła
850 mld USD – 60% stanowiły papiery
komercyjne (głównie bankowe).

32

Rynek pieniężny transakcji

warunkowych

• Są to zabezpieczone pożyczki udzielane na rynku
międzybankowym.

• Jedna strona sprzedaje drugiej papiery dłużne,
jednocześnie zawiera transakcję odwrotną, tzn.
odkupuje je w przyszłości po z góry ustalonej innej
cenie (pożyczka o stałej stopie procentowej, która
jest różnicą między ustaloną z góry ceną sprzedaży
i ceną odkupu papieru). Sprzedający papier jest
pożyczkobiorcą, a kupujący pożyczkodawcą.

• Transakcja repo to sprzedaż papieru z obietnicą
późniejszego odkupu.

• Transakcja reverse repo to kupno papieru z
obietnicą późniejszej odsprzedaży.

• Banki centralne stosują transakcje repo jako
podstawowy instrument prowadzenia polityki
pieniężnej.

33

Rynki eurokredytów

• Duże kredyty w eurowalucie (powyżej 50
mln USD) dla najbardziej wiarygodnych
kredytobiorców.

• Są to kredyty konsorcjalne
(syndykowane), oprocentowane według
stawki LIBOR i EURIBOR.

• Szybko rozwijały się do 2007 roku.

• Z kredytami w obcej walucie wiąże się
zawsze ryzyko walutowe.

34

Euronoty

• Euronoty to krótko- i średnioterminowe
instrumenty dłużne.

• Dzielą się na:

• finansowanie gwarantowane, które obejmuje
emisje krótkoterminowych papierów dłużnych
(weksli, czyli not), odnawialnych (rolowanie),
będących przejawem sekurytyzacji, także z
underwrittingiem.

• finansowanie niegwarantowane (tańsze dla
emitentów, obejmuje Eurocommercial Papier i
Euro Medium Term Note), emitowane są przez
duże spółki na eurorynkach.

35

Międzynarodowy rynek

euroobligacji

• Euroobligacje są emitowane w celu pozyskania
dużej kwoty na dłuższy okres.

• Euroobligacje globalne – są sprzedawane przez
międzynarodowe konsorcja banków w wielu
krajach.

• Obligacje zagraniczne – są emitowanie na rynku
np. USA przez konsorcja złożone z banków
danego kraju i w jego walucie, ale przez podmiot
zagraniczny (np. polski). Są to obligacje z
kuponem półrocznym.

• Przykłady: obligacje jankeskie, buldogi,
Rembrandty, Matadory, Panda bons, Samuraje.

• Polskie duże firmy emitują euroobligacje
głównie w Londynie i Luksemburgu.

• Obligacje powstałe z konwersji długu
niespłaconego przez państwo, np. obligacje
Brady’ego.

36

Międzynarodowe rynki akcji

• Rynki międzynarodowe często są większym i
tańszym źródłem pozyskiwania kapitału na
finansowanie inwestycji niż rynki krajowe.

• Emitując akcje na rynkach zagranicznych lub
wprowadzając wcześniej wyemitowane akcje do
obrotu na giełdach zagranicznych,
podwyższamy płynność akcji, wiarygodność
samego emitenta i znajomość jego marki, co
otwiera spółce nowe możliwości handlowe i
finansowe.

• Wycena akcji jest bardziej obiektywna, gdy
akcje są notowane na kilku giełdach.

• Debiut akcji na giełdzie to Initial Public
Offerings – IPO, kolejne oferty publiczne tych
samych spółek to wtórne oferty (secondary
offerings).

37

Plasowanie (sprzedaż) akcji

• Papiery wartościowe na rynku pierwotnym
plasują banki inwestycyjne za wynagrodzeniem
od emitenta i na jego zlecenie.

• Banki w ramach underwrittingu zobowiązują
się znaleźć kupców na akcje, a w razie
trudności z ich uplasowaniem same je
nabywają.

• Przy dużych emisjach tworzone jest
konsorcjum (syndykat), na czele którego staje
główny uderwritter prowadzący księgę popytu
i podaży, tzw. bookrunner.

• Na globalnych rynkach akcji największymi
bookrunnerami są największe amerykańskie
banki inwestycyjne: Goldman Sachs, Morgan
Stanley, Citi, JPMorganChase, Bank of America
- Merrill Lynch.

38

Kwity depozytowe

• ADR (American Depository Receipts, GDR (Global
Depository Receipts – GDR).

• Kwity depozytowe umożliwiają spółkom pozyskiwanie
kapitału na eurorynkach i równoległe notowanie
wcześniej wyemitowanych akcji na innych rynkach
kapitałowych.

• Kwity depozytowe to zbywalne certyfikaty
wyemitowane przez bank powierniczy (np. Citibank)
działający na rynku docelowym (np. w USA), na który
pragnie wejść zagraniczna spółka.

• ADR są emitowane w powiązaniu z wyemitowanymi
wcześniej akcjami np. polskiej spółki, notowanymi na
GPW w Warszawie. Zostają one nabyte przez lokalnego
brokera (np. polskiego), a następnie zdeponowane i
zablokowane w lokalnym banku powierniczym. Pod te
akcje Citibank emituje kwity depozytowe.

• Kwity depozytowe są substytutem spółki zagranicznej,
znajdującym się w obrocie giełdowym, a prawo głosu
wykonuje bank powierniczy.

39

Najważniejsze giełdy papierów

wartościowych

•W 2011 r. aż 3/4 światowych obrotów
akcjami dokonuje się zaledwie na kilku
największych giełdach: NYSE, NASDAQ, LSE,
Euronext, giełda tokijska, szanghajska,
Deutsche Boerse.

•Największe indeksy giełdowe: Dow Jones,
FTSE 100 (zwany futsi – londyński), DAX,
NIKKEI, Hang Seng (Hongkong).

40

Ryzyko utraty płynności

41

Istota płynności banku i instrumentu

finansowego

• Art. 8 p.b. zobowiązuje banki do utrzymywania
płynności płatniczej, dostosowanej do rozmiaru i
rodzaju prowadzonej działalności, w sposób
zapewniający terminowe wykonywanie wszystkich
zobowiązań pieniężnych

• Bank jest płyny, gdy jest zdolny do:

- regulowania zobowiązań zarówno w
kontraktowych terminach płatności, jak i w
innych, w których klienci będą chcieli wycofać
swoje środki,
- generowania dodatniego salda przepływów
gotówkowych w odpowiednim horyzoncie
czasowym,
- finansowania aktywów bez ponoszenia straty.

• Płynność instrumentu finansowego to możliwość
zamiany go na pieniądz w krótkim okresie czasu bez
poniesienia straty.

•Istnieje sprzeczność między dochodem a
płynnością.

42

Istota ryzyka utraty

płynności

• Ryzyko utraty płynności polega na
niebezpieczeństwie, iż bank nie będzie w
stanie terminowo regulować swoich
zobowiązań.

• Bank musi utrzymywać zarówno
płynność krótkoterminową (w okresie do 1
miesiąca), jak i strukturalną (powyżej 1
miesiąca).

• Utrata płynności prowadzi do runu na
bank, któremu może zapobiec szybka
pomoc ze strony banku centralnego
(rządu), w przeciwnym razie bank upada.

• Zapadalność aktywów i wymagalność
pasywów powinny być w miarę do siebie
dopasowane.

43

Znaczenie płynności dla banków

• Odpowiedni poziom płynności pozwala bankowi
wywiązywać się ze swoich zobowiązań na bieżąco, co
jest warunkiem jego prawidłowego funkcjonowania.

• Płynność zapewnia bankowi elastyczność działań,
która jest potrzebna, aby mógł on sprostać
potrzebom klientów i rozwijać się.

• Płynność pozwala też pokrywać przejściowe straty
na działalności.

• Aktywa płynne banku to gotówka, nadwyżki środków
w banku centralnym powyżej wielkości rezerwy
obowiązkowej, krótkoterminowe środki w innych
bankach i krótkoterminowe papiery Skarbu Państwa.

• Utrzymywanie zbyt dużo środków płynnych
negatywnie wpływa na poziom zysku.

• Globalny kryzys finansowy uniemożliwił bankom
pozyskiwanie środków płynnych na rynku
międzybankowym.

44

Przyczyny zagrożenia płynności w

banku

• Opóźnienie spłaty kredytów przez
klientów banku na skutek złej koniunktury
i wysokich stóp procentowych (aktywne
ryzyko płynności).

• Niezgodność okresów zapadalności
aktywów i wymagalności pasywów oraz
brak możliwości pozyskania zastępczego
refinansowania kredytów (pasywne ryzyko
płynności).

• Nieoczekiwane wycofywanie depozytów
przez klientów (pasywne ryzyko
płynności).

• Straty na papierach wartościowych i
kredytach.

• Wypłata zbyt wysokiej dywidendy.

45

Teoretyczne koncepcje regulowania

płynności banku

• Złota reguła bankowa – wykluczała jakąkolwiek
transformację terminów w działalności kredytowej
banków, ale też nie gwarantowała utrzymania
płynności w każdym czasie.

• Reguła osadu we wkładach – dopuszczała
udzielanie kredytów na dłuższy okres w oparciu o
„osad” we wkładach.

• Reguła przesunięć w aktywach bilansu banku –
zakładała ratowanie płynności banku za pomocą
przedterminowej likwidacji (sprzedaży) aktywów.

• Reguła maksymalnego obciążenia – zakłada
maksymalną likwidację aktywów, ale strata z tego
tytułu nie mogła być większa od kapitału własnego.

• W latach 60. XX wieku jako preferowane źródło
płynności zaczęto traktować pozyskiwanie pasywów,
co stało się możliwe dzięki rozwojowi rynku
pieniężnego i kapitałowego.

46

Zarządzanie płynnością

banku

• Zarządzanie płynnością banku i pozyskiwanie
nowych środków płynnych odbywa się poprzez
zarządzanie aktywami i/lub poprzez zarządzanie
pasywami.

• Strategia magazynowania płynności jest
stosowana głównie przez małe banki i polega na
utrzymywaniu w aktywach bilansu odpowiednio
wysokich rezerw płynności w postaci gotówki i
łatwo zbywalnych aktywów w celu pokrycia
popytu na płynność.

• Strategia zarządzania pożyczoną płynnością –
polega na zaciąganiu pożyczek na rynku
międzybankowym na pokrycie zapotrzebowania
na kredyt, ale nie zdaje ona egzaminu w czasie
kryzysu.

• Popyt na płynność kształtuje się w wyniku
decyzji deponentów, kredytobiorców, właścicieli
oczekujących dywidendy i własnych decyzji
banku.

47

Kiedy jest potrzebny wyższy poziom

płynności?

• gdy baza depozytowa jest niestabilna i mało
zdywersyfikowana,

• gdy znaczny udział w portfelu mają
nieobsługiwane kredyty, których spłata jest
mało prawdopodobna,

• gdy istnieją znacznej wielkości
niewykorzystane przez klientów banku linie
kredytowe,

• gdy istnieje silne zaangażowanie kredytowe
w branżach lub wobec kredytobiorców, u
których występują już lub wystąpią w
niedalekiej przyszłości trudności finansowe,

• gdy istnieje silne powiązanie pomiędzy
depozytami ludności a sytuacją dużych
okolicznych przedsiębiorstw, obecnie
przeżywających trudności finansowe.

48

Metody pomiaru ryzyka płynności

• Warunki bilansowe zachowania płynności

aktywa płynne ≥ pasywa płynne
aktywa o niskiej płynności ≤ pasywa
długoterminowe

• Dodatnia luka płynności – występuje
wówczas, gdy kwota zapadalnych aktywów w
określonym paśmie czasowym, np. avista – 7
dni lub powyżej 7 dni – 1 miesiąc, jest wyższa
od kwoty wymagalnych pasywów (bank posiada
dostateczne środki do pokrycia w tym terminie
wszystkich ujętych w bilansie płatności).

• Ujemna luka płynności – wskazuje na
niedostatek środków pieniężnych potrzebnych
do wywiązania się banku z wymagalnych
płatności w danym przedziale czasowym.

49

Dynamiczna urealniona luka

płynności

• Przy jej konstrukcji uwzględnia się fakt, iż
często terminy wpływów i wypływów
środków nie są godne z terminami
kontraktowymi.

• Należy więc urealnić terminy zapadalności
aktywów (część kredytów jest spłacona przed
czasem, część po terminie) i terminy
wymagalności depozytów (tworzy się osad
we wkładach, część depozytów terminowych
jest wycofywana przed terminem, część
prolongowana).

• Urealniona luka płynności umożliwia
stwierdzenie, czy bank posiada nadwyżkę czy
niedobór płynności w określonym przedziale
czasowym.

50

Zarządzanie ryzykiem w bankowości

elektronicznej

• elektroniczne kanały dystrybucji
produktów bankowych,

• specyfika ryzyka w bankowości
elektronicznej,

• rodzaje ryzyka w e – bankingu:
operacyjne, prawne, utraty reputacji,

• outsourcing w bankowości
elektronicznej.

51

Elektroniczne kanały dystrybucji

produktów bankowych

• bankowość terminalowa (bankomaty,
POS – y),

• bankowość internetowa,

• bankowość modemowa,

• bankowość telefoniczna,

• bankowość telewizyjna.

52

Wykorzystanie urządzeń elektronicznych

w zarządzaniu bankiem

• gromadzenie i dostęp do danych,

• prace obliczeniowe,

• przesyłanie danych,

• możliwość szybkiej wyceny
produktów bankowych,

• wykorzystanie internetu do celów
promocyjnych w bankach.

53

Specyfika ryzyka w bankowości

elektronicznej

• W bankowości mamy do czynienia
częściej z niepewnością (trudno np.
zmierzyć prawdopodobieństwo włamania
się hakerów do systemu bankowości
elektron.) niż z ryzykiem.

• Zastosowanie systemów elektronicznych
w bankowości z jednej strony wpływa na
wzrost ryzyka, a z drugiej strony na jego
ograniczenie (umożliwia lepszy dostęp do
różnych baz danych).

• Na pierwszy plan wysuwają się trzy
rodzaje ryzyka:

- operacyjne,
- prawne,
- utraty reputacji.

54

Metody redukcji ryzyka

• PIN, token, podpis elektroniczny,
odcisk palca, tęczówka oka,

• ochrona fizyczna komputerów
(ograniczanie do nich dostępu),

• szyfrowanie danych,

• instalowanie kamer.

55

Ryzyko operacyjne

• związane jest z zagrożeniem
wynikającym z nieodpowiedniego lub
błędnego działania systemu
(oprogramowania) lub działalności
ludzkiej albo z niezależnych zdarzeń
zewnętrznych.

• zagrożenia związane z
oprogramowaniem to: wirusy, konie
trojańskie (programy udające poprawne
wykonywanie operacji, a w
rzeczywistości naruszające
bezpieczeństwo sytemu) i inne.

• błędy i niekompetencje pracowników.

56

Ryzyko prawne i utraty reputacji

• Wiąże się z zagrożeniem
wynikającym ze zmian oraz naruszeń
lub nieprzestrzegania przepisów
prawnych.

• Ryzyko utraty reputacji: utrata
zaufania klientów, rezygnacja klientów
z usług bankowych.

57

Ryzyko rynkowe banku

58

Istota ryzyka rynkowego

• Ryzyko rynkowe to ryzyko utraty wartości
aktywów, wzrostu poziomu zobowiązań lub
negatywnej zmiany wyniku finansowego w
rezultacie wrażliwości aktywów na zmienność
cen.

• Obejmuje ono ryzyko walutowe (kursowe),
ryzyko stóp procentowych, ryzyko cen towarów
(złota), ryzyko cen instrumentów finansowych.

• Bank zobowiązany jest do rynkowej wyceny
składników swojego majątku, które są
przeznaczone do obrotu. Powoduje to
natychmiastowe uświadomienie sobie
możliwości strat, bez względu na to, czy bank
zatrzymuje dane aktywa w portfelu, czy też je
sprzedaje.

• Do pomiaru ryzyka rynkowego banki
wykorzystują wartość zagrożoną (VaR).

59