Kryzys społeczno –ekonomiczny i

wielkie konflikty w Europie w XIV i XV

wieku.

„Jesień Średniowiecza”

Europa na przełomie XIII i XIV wieku.

- Wzrost gospodarczy;
- Wzrost liczby ludności – aż do 73 mln na

kontynencie;

- Wzrost rolnictwa, które produkowało

wystarczające ilości pożywienia dla
wszystkich mieszkańców;

- Na początku XIV wieku – załamanie

gospodarcze – kryzys spowodowany
zmianami klimatu, wyjałowieniem ziemi,
spadkiem plonów oraz epidemiami chorób;

„Czarna śmierć”

- Złe warunki higieniczno – sanitarne miast Europy

związane z brakiem kanalizacji miejskich; ścieki
płynęły ulicami;

- Największą epidemią, która nawiedziła

średniowieczną Europę była epidemia dżumy w
latach

1348 – 50

;

- Dżuma zwana była również „

czarną śmiercią

”

- Wybuchła ona w portach śródziemnomorskich, dokąd

przypływały genueńskie statki znad Morza
Czarnego; przypuszcza się, że na owych statkach
zalęgły się szczury zarażone tą chorobą;

- Od 1348 r. choroba zaczęła się szybko

rozprzestrzeniać, gdyż mieszkańcy miast i wsi w
panice zaczęli opuszczać zarażone miejsca i
przenosić je do kolejnych, jeszcze niezarażonych;

- Na skutek epidemii dżumy w latach 1348 – 50 liczba

ludności Europy spadła o 1/3;

Rozwój gospodarczy Europy

Środkowej i Wschodniej

- Epidemia dżumy ani kryzys

gospodarczy nie dotknęły tej części
Europy; nadal rozwijało się rolnictwo
związane z kolonizacją na prawie
niemieckim;

- Rozwój

Hanzy

-organizacji miast,

mającej na celu opanowanie źródeł
zaopatrzenia i rynków zbytu Morza
Bałtyckiego i co za tym idzie miast
środkowoeuropejskich;

Kryzys na

zachodzie Europy

- Kryzys trwał tutaj przez niemal cały wiek XIV ;
- W rezultacie spadły dochody z królewszczyzn

monarszych, a także dochody duchownych i
rycerzy, toteż zaciągali oni długi u bogatych
mieszczan i właścicieli banków, które na skutek
braku wpłat pieniędzy zaczęły bankrutować i
upadać; m.in. Król Francji Filip IV Piękny
zlikwidował zakon templariuszy w 1306 i przejął
ich majątek;

- Zbiedniali rycerze zajmowali się rabunkami,

rozwinęło się tzw.

raubritterstwo

, czyli

rycerski

bandytyzm

;

- W Anglii organizowano tzw.

ogradzanie

(grodzenia);

- Upadła produkcja i handel towarami

luksusowymi, a popyt wzrastał na towary
tańsze, średniej jakości; na skutek tego
zlikwidowano wiele zakładów rzemieślniczych i
rozpoczęła się walka pomiędzy miastem a wsią;

Ogradzanie

• W Anglii feudałowie aby ograniczyć straty

spowodowane kryzysem wprowadzali tzw.
„grodzenia” – zamieniali pola uprawne na
pastwiska dla owiec, w ten sposób
zwiększali hodowle i eksport wełny do
Flandrii.

• Spadek dochodów feudałów, spowodował

tez ograniczenie popytu na tzw. „towary
luksusowe” sprowadzane głownie ze
Wschodu.

Konflikty zbrojne.

Kryzysowi gospodarczemu towarzyszył

kryzys polityczny, który szczególnie
ujawnił się w konflikcie terytorialnym
i dynastycznym między Anglią i
Francją. Największym długotrwałym
konfliktem w tej epoce była właśnie
wojna między Anglią i Francją,
nazwana „

wojną stuletnią

” trwający

w latach 1337 -1453.

Kryzys polityczny – wojna

stuletnia

Przyczyny:
- Rywalizacja Anglii i Francji o Flandrię;
- Rywalizacja francusko – angielska o ostatnie lenna

położone na południu Francji;

- Rywalizacja o tron francuski – w 1328 r. we Francji

zakończyła rządy dynastia Kapetyngów;
następcami mieli być Walezjusze, ale król angielski
Edward III również pochodził z tej dynastii i na tej
podstawie zgłosił pretensje do tronu francuskiego

- Dążenie rycerstwa do powetowania strat, które

przyniósł im kryzys gospodarczy;

Przebieg wojny

- Stroną atakującą była Anglia, pomimo iż była

mniej zaludniona (ok. 4,5 mln – a Francja 15
mln mieszkańców);

- Strona francuska prowadziła tradycyjne wojsko

feudalne i wojska zaciężne – Anglia natomiast
wojska zaciężne wsparte łucznikami;

- Pierwszą wielką bitwą była

bitwa pod Crécy

w

1346

r. – wygrana Anglii, dzięki łucznikom

- w 1348 r. wybuch epidemii dżumy przerwał

działania zbrojne, aż do roku 1355;

Bitwa pod Crécy- 1346

Przebieg wojny

- 1356 r. – wznowienie walk i

bitwa pod Poitiers

-

wygrana Anglii a król Francji – Jan Dobry dostał
się do niewoli;

- Przegrane bitwy, niewola króla spowodowały

zaniepokojenie społeczeństwa francuskiego,
które w Paryżu zorganizowało bunt zwany

żakerią

w

1358

r.;

- Sytuację Francji wykorzystała Anglia, która

zaatakowała i wygrała kolejną bitwę w

1415

r. –

pod Azincourt

; w rezultacie król Anglii Henryk V

zdobył tron francuski kosztem delfina

Karola VII

;

Bitwa pod Azincourt – 1415

Joanna d’ Arc

Panowanie angielskie wzbudziło

opór francuzów, którzy
organizowali bunty. Na czele
jednego z nich w 1429 roku
stanęła wiejska dziewczyna

Joanna

d’Arc

, mówiąca że dostała takie

zadanie od Boga;

Joanna stanęła na czele wojsk Karola

VII i zdołała wyprzeć Anglików z
Orleanu oraz Reims, gdzie odbyła
się tradycyjna koronacja Karola VII
na króla Francji;

John Wiklef

W 1453 Anglicy zostali pokonani, jednak

obydwa kraje głęboko ucierpiały na

skutek działań wojennych. Anglia

zniszczona gospodarczo podatna była na

wstrząsy antyfeudalne. W tym środowisku

duże poparcie zdobył antyfeudalnie

nastawiony profesor oksfordzki –

John

Wiklef

, który występował przeciwko

instytucji papiestwa, przywiązaniu kleru

do majątków i przeciw feudałom. Pod

wpływem jego nauk w latach 70. i 80.

założona została sekta

lollardów

, głosząca

hasła równości społecznej i żądająca

wywłaszczenia dóbr kościelnych.

Wat Tyler

Długotrwała wojna wyniszczyła

angielska gospodarkę, co

spowodowało wzrost obciążeń

podatkowych, Sytuacja ta

doprowadziła w

1381

roku do buntu

poddanych pod wodzą Wata Tylera.

Do zbuntowanych przyłączyli się

również lollardowie, głoszący hasło

„Precz z poddaństwem i przywilejami

feudalnymi”. Powstanie to podobnie

jak „żakeria” zakończyło się ostrymi

represjami, które zdławiły wszelkie

ruchy antyfeudalne i reformacyjne.

„Wojna dwóch róż”

W 2 poł. XIV w w Anglii

wybuchały walki o władzę
między rodami Yorków (biała
róża) i Lancasterów (czerwona
róża). Od symboli obu rodów
zwiemy ją „

wojną dwóch róż”.

Ostatecznie zwycięsko wyszedł

ród

Lancastrów

i spokrewnieni

z nimi

Tudorowie

, którzy dali

początek nowej dynastii na
tronie angielskim (od. 1485)

Husytyzm w Czechach.

Królestwo Czech w XIV wieku przeżywało swój

rozkwit. Dobra passa została nagle przerwana

konfliktem religijnym i narodowościowym, gdyż

ludność niemiecka zajmowała uprzywilejowane

miejsce. Budziło to opór ludności czeskiej.

Najwybitniejszym mówca i krytykiem sytuacji

państwa

był Jan Hus

(1369 -1415) – profesor i

rektor uniwersytetu w Pradze.

Nauki Husa spotkały się z dużym poparciem, ale

Kościół rzucił na niego klątwę. Hus został

wezwany na sobór w Konstancji. Mimo iż król,

Zygmunt Luksemburski ofiarował mu tzw. List

żelazny, gwarantujący mu bezpieczeństwo, został

na soborze osądzony i spalony na stosie jako

heretyk.

Śmierć Jana Husa spowodowała wybuch większego

konfliktu. Zwolennicy Husa

– husyci-

opanowali

Pragę i rozpoczęli wojnę z Zygmuntem

Luksemburskim. Stało się to m.in. Powodem

organizowania wypraw zbrojnych, krucjat,

skierowanych przeciw husytom – heretykom.