Cywilna organizacja

ochrony

i obrony narodowej

Ochrona ludności

Ochrona - oznacza najogólniej działanie

polegające na zabezpieczeniu, opiece, osłonie
przed

zniszczeniem,

szkodą,

skrzywdzeniem,

niebezpieczeństwem ; to co ochrania, osłania, daje
schronienie, czyli obiekty, budowle, schrony,
ukrycia, urządzenia techniczne, prawo lub tego,
który ochrania – strażnika, straż, służbę ochronną.

Termin „ ludność ” użyty w wyrażeniu „ochrona
ludności” oznacza ogół mieszkańców określonego
terytorium, np. ludność państwa lub ludność
świata. W praktyce ochrony ludności chodzi jednak nie
tylko, choć głównie, o samych ludzi, lecz także o
dobra, w tym kulturalne, które są niezbędne do ich
funkcjonowania i środowisko, w którym mają mieć
zapewnione bezpieczne warunki bytowania.

Definicje

„ ochrony

ludności”

Zarządzanie kryzysowe to „ (…) tworzenie rozwiązań
systemowych umożliwiających obronę i ochronę
ludności, przy czym wymienione rozwiązania
powinny być realizowane przez władze publiczne
wszystkich

szczebli

organizacyjnych,

we

współdziałaniu z wyspecjalizowanymi organami
i instytucjami ”

R. Kuriata

,, Ochrona ludności to przeciwdziałanie skutkom
zagrożeń naturalnych i związanych z działalnością
człowieka w celu ratowania życia, zdrowia i mienia, a
także

prowadzenie

działań

profilaktycznych

minimalizujących bądź likwidujących zagrożenia ”

M. Baczyński

 

„Ochrona ludności – jedno z zadań Obrony Cywilnej,
które

obejmuje

przedsięwzięcia

umożliwiające

przetrwanie ludzi w czasie kataklizmu i na
wypadek wojny.”

Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa

narodowego

Definicja ochrony
ludności zawarta w
projekcie ustawy o
ochronie ludności

„

Ochrona

ludności

stanowi

zintegrowaną

działalność organów administracji publicznej i
podmiotów realizujących zadania ochrony ludności
mającą na celu zapewnienie bezpieczeństwa
obywateli, porządku publicznego, ochronę życia i
zdrowia osób przebywających na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz ochronę mienia,
środowiska i dziedzictwa kulturowego na
wypadek wystąpienia sytuacji zagrożenia, poprzez :

1.

Zapewnienie warunków niezbędnych dla ochrony życia
i zdrowia ludzi oraz zapewnienie podstawowych
warunków przetrwania w sytuacjach zagrożenia ;

2.

Zapewnienie

współpracy

wszystkich

systemów

ratowniczych, monitorowania, ostrzegania i
alarmowania, powiadamiania o zagrożeniach, a także
organów, służb i innych podmiotów realizujących
zadania z zakresu ochrony ludności ;

3.

Merytoryczne, organizacyjne, rzeczowe i finansowe
wsparcie organizacji pozarządowych w zakresie
wykonywania zadań z zakresu ochrony ludności,
a w szczególności społecznych organizacji
ratowniczych, humanitarnych i wolontariatu ;

4.

Organizowanie

i

koordynowanie

pomocy

humanitarnej

5.

Zapewnienie

zasobów,

które

mogą

być

wykorzystane w celu realizacji zadań
ochrony ludności ;

6.

Edukację

bezpieczeństwa

w

zakresie

kształtowania

świadomości

zagrożeń

i

odpowiednich

zachowań

na

wypadek

ich

wystąpienia ”

a)

Ochrona ludności stanowi kluczową sferę realizacyjną
w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego, w tym
bezpieczeństwa powszechnego,

b)

Cel ochrony ludności wiąże się przede wszystkim
z zapewnieniem bezpieczeństwa ludzi przez ochronę ich
życia i zdrowia oraz cennego mienia, dóbr dziedzictwa
kulturowego i środowiska w zakresie niezbędnym do
przeżycia, a także pomocy humanitarnej i prawnej
w czasie katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów
zbrojnych i okupacji oraz bezpośrednio po nich

.

Bez względu na lepszą czy gorszą jakość
tych definicji, opartych często na innych
założeniach badawczych lub obciążonych
doświadczeniem praktycznym, warto
skonstatować, że :

c)

Powinna obejmować określone grupy przedsięwzięć,
a mianowicie :

 

I grupa – obejmująca cały szereg zabezpieczeń, czyli
działań służących przewidywaniu i przeciwdziałaniu źródłom
niebezpiecznych sytuacji, udaremnieniu pojawienia się ich
skutków, atak ze zmniejszaniu ich oddziaływania na
chronione wartości ;
II grupa – działania przygotowawcze, a więc planistyczne
i organizacyjne na rzecz osiągnięcia gotowości do
działania w określonych sytuacjach;
III grupa – działania interwencyjne, czyli działania
podejmowane w razie wystąpienia konkretnej sytuacji
niebezpiecznej dla chronionych wartości;
IV grupa – odbudowa, czyli przywracanie stanu normalnego
we wszystkich obszarach zapewniających sprzyjające
warunki dla chronionych wartości ;

d) realizowana jest we wszystkich stanach i warunkach
funkcjonowania państwa, przyjmując w konsekwencji
czworakiego rodzaju postać ochrony ludności :

•

w

stanie

permanentnego

czuwania

i

doraźnego reagowania – w którym mają
zastosowanie reguły opisujące rolę poszczególnych
służb ochrony ludności w reagowaniu na
wydarzenia dnia codziennego ; nie ma wówczas
potrzeby angażowania władz administracji ogólnej ;

•

w sytuacji kryzysowej – gdy istnieje potrzeba
wzięcia

czynnego

udziału

w

kierowaniu

reagowaniem władz danego szczebla, gdy wzywa
się na pomoc szczebel nadrzędny i sąsiadów oraz
siły zbrojne, gdy naruszone zostaną podstawy
normalnego funkcjonowania społeczeństwa;

•

w czasie konfliktu zbrojnego , której zasady
regulują przepisy międzynarodowego prawa
humanitarnego ; organizacja przedsięwzięć nie
odbiega od rozwiązań w poprzednich stanach,
lecz szczególnego znaczenia nabierają tu
okoliczności , w jakich one mają miejsce, a także
wymagania prawno międzynarodowe;

•

w czasie okupacji

Potrzeby w zakresie

bezpieczeństwa

powszechnego –

podział według

dziedzin

 

Potrzeby w zakresie bezpieczeństwa powszechnego
– stanowią część potrzeb z zakresu bezpieczeństwa
narodowego i oznaczają dążenia do
przygotowania państwa, administracji publicznej i
innych instytucji państwowych, przedsiębiorców,
organizacji społecznych i społeczeństwa, a także
sił zbrojnych na wszystkich szczeblach i we
wszystkich dziedzinach jego organizacji do ciągłej i
skutecznej ochrony życia i zdrowia ludzi przed
skutkami zagrożeń militarnych i nie militarnych,
zagrażających tym wartościom, zapewnienia i
ochrony

niezbędnych

do

przeżycia

dóbr

materialnych, kulturalnych oraz środowiska, a także
udzielania

wszelkiej

niezbędnej

pomocy

pozwalającej na przetrwanie ludzi w sytuacjach
zagrożenia.

 

 

Wyzwania związane z realizacją

potrzeb

z

zakresu

bezpieczeństwa powszechnego
można podzielić m.in. według
dziedzin :

•

legislacyjnej, w tym m.in. :



uporządkowanie systemu prawnego w zakresie

organizacji bezpieczeństwa powszechnego



wzmocnienie pozycji obywatela i funkcjonariuszy

publicznych wobec sprawców i zjawisk stanowiących
źródło zagrożenia



stworzenie warunków do skutecznego ścigania i

zwalczania

wszelkich

form

przestępczości

stanowiących

zagrożenie

dla

bezpieczeństwa

powszechnego

•

organizacyjnej, m.in. :



utworzenie jednolitej organizacji ochrony ludności, w

tym zagwarantowanie spójności działań podejmowanych
na poszczególnych szczeblach reagowania



utworzenie na wszystkich szczeblach organizacji

państwowej spójnego systemu kierowania



przyjęcie jednolitego numeru alarmowego 112



doskonalenie wojskowego wsparcia władz cywilnych,

także

przez

przyjęcie

strategii

wykorzystania

narodowych sił rezerwowych



przygotowanie

systemu

edukacji

narodowej

do

realizacji misji powszechnej edukacji dla bezpieczeństwa

•

edukacyjnej i szkoleniowej :



upowszechnianie

zasad

bezpiecznego

postępowania
powszechne

informowanie

społeczeństwa

o

działaniach

na

rzecz

zapewnienia

jego

bezpieczeństwa



kształtowanie postaw patriotyczno – obronnych



budowanie sieci ekspertów z poszczególnych

dziedzin związanych z ochrona ludności, a także
systemu wymiany ekspertów

•

naukowo – technicznej :



działalność badawcza, związana przede wszystkim z

klęskami

naturalnymi,

awariami

technicznymi

i

budowlanymi, systemami zarządzania, wykorzystującymi
nowoczesne

technologie

informatyczne

i

telekomunikacyjne



standaryzacja sprzętu ratowniczego i innych urządzeń

i materiałów niezbędnych do realizacji zadań ochrony
ludności

•

gospodarczej :



tworzenie rezerw i zapasów



tworzenie

systemu

motywacyjnego

dla

przedsiębiorców



uwzględnianie

potrzeb

bezpieczeństwa

powszechnego w polityce zagospodarowania
przestrzennego kraju

•

ekologicznej :



popieranie

inicjatyw

proekologicznych

z

jednoczesnym

zwalczaniem

działań

naruszających

podstawy

bezpieczeństwa

ekologicznego



wdrażanie programów ochrony środowiska oraz
gospodarki odpadami

•

bezpieczeństwa i porządku publicznego :



zwiększenie wykrywalności sprawców przestępstw

przeciwko

bezpieczeństwu

powszechnemu,

bezpieczeństwu w komunikacji, środowisku

Cel ochrony

ludności

Celem ochrony ludności jest ochrona życia i zdrowia
ludzi oraz cennego mienia, dóbr dziedzictwa
kulturowego i środowiska w zakresie
niezbędnym do przeżycia, a także zapewnienie
pomocy

humanitarnej

i

prawnej

w

razie

bezpośredniego zagrożenia tych wartości w czasie
katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i
okupacji oraz bezpośrednio po nich.

Formalna struktura
systemu ochrony
ludności w Polsce

 

Na formalną strukturę systemu ochrony ludności w
Polsce składają się w efekcie :

•

Nadrzędny system kierowania ochroną
ludności – reprezentowany przez Radę
Ministrów i w określonych sytuacjach –
prezydenta RP.

•

Podsystem wykonawczy, składający się z :



Centralnego systemu wykonawczego, a w nim :



Centralnego wykonawczego podsystemu kierowania,
w skład którego wchodzą : ministrowie kierownicy
działów

administracji

rządowej,

z

ministrem

właściwym ds. wewnętrznych na czele oraz podległe
im lub nadzorowane przez te organy urzędy centralne
i inne instytucje państwowe, organy dowodzenia sił
zbrojnych szczebla centralnego; władze centralne
organizacji pozarządowych i fundacji o zasięgu
ogólnokrajowym ;



Podległych wyżej wymienionym organom sił i
jednostek

organizacyjnych

centralnego

podporządkowania;

•

Podsystemu

wykonawczego

w

województwie :



Podsystemu

kierowania

w

województwie,

z

wojewodą na czele, ponadto w jego skład wchodzą :
marszałek

województwa;

organa

rządowej

administracji zespolonej i niezespolonej;
władze wojewódzkie organizacji pozarządowych i
fundacji o zasięgu ogólnokrajowym i / lub
wojewódzkim;



Będących w ich dyspozycji sił i jednostek

organizacyjnych

:

służb,

inspekcji

i

straży

wojewódzkich, służb niezespolonych; samorządu
województwa; wydzielonych do dyspozycji wojewody
sił wojskowych; organizacji pozarządowych i
fundacji;

•

Podsystemu wykonawczego w powiecie :



Podsystemu kierowania w powiecie, na czele z
starostą, obejmującego organa administracji
zespolonej i niezespolonej;
przedstawicieli

SZ

RP

;

kierowników

powiatowych

jednostek

organizacyjnych;

przedstawicieli organizacji pozarządowych ;



Będących w ich dyspozycji sił i jednostek
organizacyjnych

•

Podsystemu wykonawczego w gminie:



Podsystemu kierowania w gminie, na czele z
wójtem ( burmistrzem, prezydentem
miasta) , w skład którego wchodzą kierownicy
gminnych jednostek organizacyjnych; organizacji
pozarządowych ; przedstawiciele służb, inspekcji,
straży i sił wojskowych w gminie;



Będących w ich dyspozycji i udzielających pomocy
sił i jednostek organizacyjnych

Typologia zadań

z zakresu

ochrony ludności

 

•

Kryterium podmiotowe – pozwala wyróżnić zadania

realizowane prze różne podmioty o charakterze:
- Kierowniczym, a w tym : koordynacyjno – decyzyjnym;
opiniodawczo – doradczym oraz sztabowym
- Wykonawczym: zadania gospodarcze; planistyczne;
edukacyjne; szkoleniowe; naukowo badawcze; operacyjne

•

Kryterium

funkcjonalne

prowadzi

do

wyróżnienia zadań :

- Kierowniczych : normatywnych; koordynacyjnych;
kontrolnych; motywacyjnych; planistycznych
i organizacyjnych
- Realizacyjnych : zadania ratownicze; humanitarne;
ewakuacyjne;

ochronno

–

porządkowe;

informacyjne;

logistyczne;

edukacyjne;

szkoleniowe; a także z zakresu opieki i pomocy
medycznej, psychologicznej, prawnej i
religijnej

Kryterium etapu

realizacji celów

ochrony ludności.

Będą to zadania:

•

Przygotowawcze

•

Zapobiegawcze

•

Interwencyjne

•

Odbudowy

Kryterium zasięgu
przestrzennego
realizowanych zadań
prowadzi do wniosku, że
zadania powierzone
określonym podmiotom mogą
mieć charakter :

•

Lokalny

•

Regionalny

•

Krajowy

•

Międzynarodowy