System

polityczny USA

Litra Ewelina

Wydział Nauk o Ziemi

Stany Zjednoczone Ameryki

Obejmuje stołeczny Dystrykt Kolumbii i
50 stanów, w tym 48 w środkowej i
południowej części Ameryki Północnej,
oraz Alaskę i Hawaje. W skład USA
wchodzą również terytoria zależne oraz
terytoria stowarzyszone. Powierzchnia
9,6 mln km

2

. Ponad 295 mln

mieszkańców (2005). Stolica
Waszyngton (607 tys. mieszkańców,
zespół miejski 7,7 mln, 2004). Język
urzędowy angielski. Jednostka
monetarna 1 dolar = 100 centów.

Stany
Zjednocz
one
Ameryki

Mapa 50 stanów USA

Ustrój polityczny

Stany Zjednoczone Ameryki są:



Państwem federalnym, w którym podmiotami

federacji są stany. Federację tworzy 50
autonomicznych stanów i Dystrykt Kolumbii,
obejmujący stolicę państwa.



Państwem o systemie prezydenckim.



Wielopartyjną republiką związkową z

dwuizbowym parlamentem (Kongresem)
złożonym z Izby Reprezentantów z 435
miejscami (dwuletnia kadencja) i Senatu ze
100 miejscami (sześcioletnia kadencja).

Ustrój polityczny opiera się głównie na
zasadach federalizmu i podziału władzy.

Wielka Pieczęć Stanów

Zjednoczonych Ameryki

awers

rewers

Konstytucja USA

Konstytucja Stanów
Zjednoczonych Ameryki
pochodzi z 17 września 1787
roku, kiedy to została
uchwalona przez Konwencję
Konstytucyjną w Filadelfii.
Później została ratyfikowana
przez specjalne konwencje we
wszystkich stanach. Weszła w
życie 4 marca 1789. Konstytucja
stworzyła federację stanów i
rząd federalny – zastępując
konfederację stanów powstałą
na mocy tzw. Articles of
Confederation (uchwalonych w
1777, weszły w życie w 1781 r.).

Konstytucja USA

Konstytucja wprowadza
podział władz, określając
trzy odrębne funkcje
aparatu państwowego:
ustawodawczą,
wykonawczą i sądowniczą.
Ponadto ustanawia
niepołączalność funkcji i
stanowisk, także system
hamulców i równoważenia
się poszczególnych
organów państwa (checks
and balances),
uniemożliwiający
dominację któregoś z nich:



Prezydent wchodzi na
teren działalności
Kongresu, stosując weto,
a na teren sądownictwa,
nominując sędziów;



Kongres może owo weto
obalić, uchwala fundusze
na wykonywanie prawa
(czym wkracza w
uprawnienia
prezydenta);



Sąd Najwyższy natomiast
może pozbawić mocy
obowiązującej ustawy
Kongresu.

Podział władzy

Władza została podzielona między stany (przysługują im
uprawnienia pierwotne) a federację (jej prawa zostały
określone w konstytucji) oraz pomiędzy instytucje
sprawujące władzę ustawodawczą, wykonawczą i
sądowniczą (których uprawnienia i skład zostały prawnie
rozdzielone).



Władzę wykonawczą sprawuje prezydent (obecnie
Barack Obama), który jest jednocześnie głową państwa
i szefem rządu (administracji).



Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego
parlamentu — Kongresu, złożonego z Izby
Reprezentantów i Senatu.



Wymiar sprawiedliwości sprawują sądy federalne i Sąd
Najwyższy USA (9 sędziów, w tym przewodniczący),
który jest naczelnym organem sądowniczym (bada
zgodność ustaw z konstytucją).

Federalizm

Rozwój federalizmu w USA można podzielić z grubsza na trzy okresy:



Do połowy XIX w. obowiązywała formuła tzw. formalizmu
dualistycznego – traktowano jako oddzielne, różne i niezależne
uprawnienia rządu federalnego i stanów (w wielu przypadkach
nawet wykluczające się nawzajem),



W XX w. pojawia się tzw. federalizm kooperatywny – stany i rząd
centralny nawzajem dopełniają się, realizując wspólne cele.
Spowodowane to było problemami gospodarczymi czasów
Wielkiego Kryzysu, stąd też najważniejszym problemem była m.in.
redystrybucja środków finansowych pochodzących z budżetu
federacji na podstawie tzw. subsydiów.



Reforma Reagana, kontynuowana także przez Busha – likwidacja
25% subsydiów federalnych, ograniczanie liczby programów
pomocy dla stanów, itd.

Każdy stan ma własną konstytucję, godło, odrębny system prawny i
naczelne organy, sądownictwo. Na czele stanu stoi gubernator,
wybierany w wyborach powszechnych na 2- lub 4-letnią kadencję,
sprawuje władzę wykonawczą. Organem władzy ustawodawczej jest
legislatura stanowa (2- lub 1-izbowa).

Federali
zm

Podział USA na stany

Federalizm

Legislatywy stanowe
we wszystkich
stanach (z wyjątkiem
Nebraski) są
dwuizbowe
(bikameralizm).
Zarówno liczba
członków legislatur,
jak i ich liczba jest
różna w
poszczególnych
stanach.
Nazewnictwo
najczęściej
odpowiada
parlamentowi
federalnemu, stąd
istnieją stanowe Izby
Reprezentantów i
Senaty.

Gubernator sprawuje funkcje władzy
wykonawczej w danym stanie. Często
także stoi na czele stanowej Gwardii
Narodowej, posiada również prawo
łaski. W większości stanów gubernator
posiada prawo weta wobec aktów
prawnych wydawanych przez
legislatury stanowe (od referendum w
1996 roku nie ma weta
gubernatorskiego w Karolinie
Północnej). Weto może być przełamane
przez legislatywę przez większość 2/3
lub 3/4 głosów (w Tennessee za
pomocą większości absolutnej). We
wszystkich stanach gubernator
wybierany jest w wyborach
bezpośrednich na 4-letnią kadencję,
poza New Hampshire i Vermont, gdzie
trwa ona 2 lata.

Prezydent



Kandydować ma prawo obywatel USA nie
naturalizowany, mający minimum 35 lat,
zamieszkujący w Stanach Zjednoczonych przez co
najmniej 14 lat, posiadający pełnię praw
publicznych.



Wybierany na 4-letnią kadencję (ponownie może być
wybrany tylko raz), w wyborach powszechnych i
formalnie pośrednich (w głosowaniu 2-stopniowym)
przez kolegium elektorów (538 elektorów), w którym
każdy stan ma tylu członków, ilu przedstawicieli w
Kongresie (najmniej 3), a Dystrykt Kolumbii — 3.



Kandydat, który zwyciężył w wyborach
powszechnych w danym stanie, zdobywa wszystkie
głosy elektorskie z tego stanu; jeżeli żaden z
kandydatów nie uzyska bezwzględnej większości
głosów elektorskich (co najmniej 270), wyboru
dokonuje Izba Reprezentantów Kongresu.



Razem z prezydentem, wg tej samej procedury, jest
wybierany wiceprezydent, którego jedynym
konstytucyjnym uprawnieniem jest przewodniczenie
w Senacie.



W przypadku śmierci lub ustąpienia prezydenta
urząd ten przejmuje wiceprezydent.

Barrack Obama

Wybory
prezydencki
e

Rozkład wyników wyborów w
2008r.

Prezydent



Funkcje prezydenta mają
trojakie źródło. Formalnie
regulowane są przez przepisy
konstytucyjne, które mogą
być interpretowane dość
elastycznie. Innymi źródłami
są ustawodawstwo Kongresu
i orzecznictwo Sądu
Najwyższego, a także bogata
praktyka projektodawcza.



Prezydent jest głową
państwa i szefem rządu
(nazywany administracją,
gabinetem) i sprawuje ogólne
kierownictwo nad polityką
państwową.



Wraz z gabinetem sprawuje
władzę wykonawczą.



Prezydent ma bardzo szerokie
uprawnienia, m.in. jest
naczelnym dowódcą sił
zbrojnych, powołuje
sekretarzy (ministrów)
gabinetu (rządu) za zgodą
Senatu, mianuje sędziów Sądu
Najwyższego i ambasadorów,
zawiera umowy
międzynarodowe.



Prezydent dysponuje także
całkiem sporymi
uprawnieniami
prawodawczymi. Może
wydawać rozporządzenia
wykonawcze i proklamacje,
które muszą mieć za podstawę
akty wyższego rzędu –
konstytucję i ustawy.

Prezydent



Dysponuje prawem veta w
stosunku do ustaw parlamentu
dwóch rodzajów:



regularne – odmowa podpisania
ustawy, która może być odrzucona
większością 2/3 głosów Kongresu
(co zdarza się bardzo rzadko),



tzw. kieszonkowe – w sytuacji gdy
projekt ustawy trafia do podpisu w
ciągu ostatnich 10 dni sesji
Kongresu, prezydent może nie
zająć stanowiska wobec tego
projektu, co nie pozwala na wejście
ustawy w życie.



Prezydent ponosi
odpowiedzialność polityczną za
działanie sprzeczne z prawem w
drodze procedury impeachment
(oskarżenie wnosi Izba
Reprezentantów, sądzi — Senat,
który może większością 2/3 głosów
pozbawić prezydenta urzędu).

Pieczęć prezydenta Stanów

Zjednoczonych Ameryki.

Prezyde
nt

Stany z których najczęściej pochodzili
prezydenci

Prezydenci Stanów

Zjednoczonych

Imię i nazwisko

Lata sprawowania

urzędu

John Kennedy

1961-1963

Lyndon Johnson

1963-1969

Richard Nixon

1969-1974

Gerald Ford

1974-1977

Jimmy Carter

1977-1981

Ronald Regan

1981-1989

George Bush

1989-1993

William Clinton

1993-2001

George W. Bush

2001-2009

Barrack Obama

od 2009

Prezyde
nci

Mt. Rushmore National Momument South
Dakota

Wiceprezydent



Pierwotnie, na początku historii
konstytucjonalizmu amerykańskiego,
wiceprezydentem zostawała ta osoba,
która uzyskała drugą liczbę głosów podczas
głosowania w kolegium elektorów.



XII poprawka do konstytucji z 1804 roku
zmieniła sposób wyboru prezydenta,
ustanawiając osobne wybory na prezydenta
i wiceprezydenta. Od tego czasu parę tę
wyznaczają partie na swoich konwencjach.



Wiceprezydent jest przede wszystkim
przewodniczącym Senatu i kieruje jego
pracami (de iure).Przyjęła się zasada, że na
początku kadencji wiceprezydent mianuje
kogoś innego na przewodniczącego Senatu.



Jeżeli wiceprezydent umrze lub jest w
stanie trwałej niezdolności do sprawowania
urzędu, prezydent wyznacza osobę na to
stanowisko. Nowy wiceprezydent musi
zostać zaakceptowany przez obie izby,
które muszą udzielić mu poparcia
większością głosów.

Joe Biden

Kongres

Kongres USA jest bikameralny, tzn.
składa się z dwóch izb:



Izba Reprezentantów – członkowie
pochodzący z okręgów
wyborczych, na które podzielone
są stany,



Senat – członkowie pochodzący z
poszczególnych stanów.

Kompetencje Kongresu można
podzielić na kilka rodzajów:



projektodawcze (znaczna rola w
procesie zmiany konstytucji),



ustawodawcze (uchwalanie ustaw),



kreacyjne (w pewnych sytuacjach
wybór prezydenta i
wiceprezydenta),



sądownicze i śledcze (np.
impeachment),



kontrolne (komisje, jako część
checks and balances).

Capitol – siedziba Kongresu w

Waszyngtonie.

Kongres

W Kongresie większość prac odbywa się w komisjach. Wyróżnia

się komisje:



stałe – zajmują się przygotowywaniem projektów ustaw do
rozpatrzenia na forum izb; w komisjach tych zawsze
przewodniczący i większość członków pochodzi z partii
większościowej w parlamencie,



specjalne – powołane ad hoc, do zbadania konkretnych spraw, w
których członkowie są dobierani przez przewodniczącego,



wspólne – powoływane, kiedy rozpatrywane zagadnienie
wymaga wspólnej rezolucji izb, tworzone spośród członków obu
izb parlamentu,



uzgadniające – wyznaczone w celu doprowadzenia do ustalenia
jednolitego tekstu ustawy przegłosowanej uprzednio w różnych
wersjach przez obie izby Kongresu.

Do kompetencji Kongresu należy: ustawodawstwo, uchwalanie
budżetu, kontrola polityki prezydenta, akceptacja niektórych
aktów prezydenta oraz pociąganie prezydenta do
odpowiedzialności politycznej.

Izba Reprezentantów



Izba Reprezentantów (House of Representatives)
składa się ze 435 członków wybieranych na
kadencję trwającą 2 lata. Członkowie tej izby
reprezentują grupy wyborców zamieszkujące
okręgi wyborcze, na które podzielone są stany. Z
reguły zasiadający w Izbie Reprezentantów są
specjalistami zajmującymi się wąskimi
dziedzinami.



Liczba reprezentantów poszczególnych stanów
jest proporcjonalna do liczby ich mieszkańców
(każdy stan musi mieć co najmniej 1
przedstawiciela).



Do Izby Reprezentantów kandydować może
osoba, która ukończyła 25 lat, będąca
obywatelem USA od co najmniej 7 lat i
zamieszkująca w stanie, w którym znajduje się
okręg wyborczy z którego pragnie kandydować.



Posiedzeniom Izby Reprezentantów przewodniczy
speaker, który jest także przewodniczącym
większości partyjnej. Zajmuje się on
podejmowaniem decyzji o przebiegu obrad i
przekazuje ustawy właściwym komisjom.
Reprezentuje także izbę na zewnątrz.

Pieczęć Izby

Reprezentantów

USA

Senat



O kadencji 6-letniej, liczy 100 członków,
wszystkie stany mają równą reprezentację — po
2 senatorów (co 2 lata odnawia się 1/3 składu w
wyborach częściowych);



Z reguły zasiadający w Senacie są osobami
wyspecjalizowanymi w szerokich zagadnieniach.



Kandydować może osoba powyżej 30 lat, będąca
obywatelem Stanów Zjednoczonych od minimum
9 lat, zamieszkująca w stanie, który ma
reprezentować.



Posiedzeniom Senatu przewodniczy, według
konstytucji, wiceprezydent, a podczas jego
nieobecności prezydent pro tempore (senator
partii mającej większość w Senacie, o
najdłuższym stażu), a najczęściej senator o
największym autorytecie, którego Senat
wybierze.



Dystrykt Kolumbii nie ma reprezentacji w
Senacie.

Pieczęć Senatu

USA

System partyjny

W Stanach Zjednoczonych istnieje system wielopartyjny,
ale faktycznie politykę kontrolują jedynie dwie partie:
Partia Demokratyczna (Democratic Party), istniejąca od
lat 20. XIX w., i Partia Republikańska (Republican Party)
— 1854. Partia Demokratyczna jest uważana za partię
centrum ze skrzydłami lewicowymi, z kolei Partia
Republikańska jest uważana za prawicową. Amerykańska
scena polityczna jest klasyfikowana inaczej niż w
Europie, politycy zbliżeni do europejskiego centrum i
lewicy są nazywani liberałami, a zbliżeni do prawicy
konserwatystami. Ponadto w kraju istnieje kilkanaście
partii politycznych, ale ich dostęp do życia publicznego
jest znikomy. Zazwyczaj jedna partia kontroluje przez
dekady konkretny powiat. W przypadku przejęcia władzy
w legislaturze stanowej, wszystkie kluczowe stanowiska
są obsadzane przez współpracowników jednej partii.

System partyjny

Podział mandatów w Kongresie USA

Nazwa

Liczba

deputowanych

Procent

deputowanych

Izba Reprezentantów

Partia

Demokratyczn

a

233

53,56%

Partia

Republikańska

202

46,44%

Niezależni

0

0%

Senat

Partia

Demokratyczn

a

49

49%

Partia

Republikańska

49

49%

Niezależni

2

2%

Lista partii politycznych w
USA:



Partia Niepodległości
Alaski (Alaskan
Independence Party)



Connecticut na rzecz
Liebermana
(Connecticut for
Lieberman)



Partia Demokratyczna
(Democratic Party)



Partia Konstytucyjna
(Constitution Party)



Partia Libertariańska
(Libertarian Party)



Partia Republikańska
(Republican Party)



Partia Zielonych (Green
Party)

System partyjny

Obie gł. partie nie reprezentują zdecydowanie określonych ideologii
politycznych, są pozbawione jednolitego programu i
zinstytucjonalizowanych struktur. Swoje działania podporządkowują
wymogom walki wyborczej i zapewnieniu sukcesu wyborczego
reprezentowanym przez nie elitom. Najwyższą instancją w obu
partiach jest, zwoływana co 4 lata, konwencja krajowa. Jej
podstawowym zadaniem jest wyłonienie kandydata na urząd
prezydenta i wiceprezydenta oraz uchwalenie programu wyborczego.
Najwyższym szczeblem struktury organizacyjnej jest komitet krajowy,
składający się z przedstawicieli poszczególnych stanów. Za
przywódcę partii jest uznawany prezydent lub kandydat na
prezydenta. Zasadniczym ogniwem w strukturze obu partii jest
organizacja stanowa, której zadaniem jest obsadzanie stanowisk we
władzach danego stanu, zwłaszcza stanowiska gubernatora. Nie
istnieje pojęcie członkostwa danej partii — za członków uznawani są
ci, którzy zarejestrują się w poczet członków partii bądź sami się za
takich uważają. Za najważniejszą metodę wyłaniania kandydatów
przez partie polityczne uznaje się prawybory, które umożliwiają
udział w procesie nominacyjnym; zakończenie tego procesu oznacza
początek kampanii wyborczej.

Władza sądownicza



Sądy tworzy Kongres, który określa ich właściwości
i organizację, a także wynagrodzenie sędziów.
Natomiast sędziów sądów federalnych mianuje
prezydent, jeżeli stanowisko opróżni się w wyniku
rezygnacji lub śmierci.



Sędziowie amerykańscy, według zapisów
konstytucyjnych są niezawiśli i pełnią swe funkcje
bezterminowo, nawet dożywotnio. Do usunięcia
sędziego może dojść tylko w drodze
impeachmentu.



Wymiar sprawiedliwości sprawują sądy federalne i
Sąd Najwyższy USA (9 sędziów, w tym
przewodniczący), który jest naczelnym organem
sądowniczym (bada zgodność ustaw z
konstytucją).

Władza sądownicza

Sąd Najwyższy zajmuje się badaniem zgodności
działania administracji rządowej z zasadami
konstytucji.
Sądownictwo federalne składa się z trzech szczebli:



sądy dystryktowe – sądy najniższe w hierarchii,
rozstrzygają sprawy cywilne i karne w I instancji, w
składzie jednego sędziego zawodowego i ławy
przysięgłych. Takich sądów jest 94.



sądy apelacyjne – umiejscowione wyżej, sądy
odwoławcze od wyroków sądów dystryktowych (II
instancja); jest ich 13.



Sąd Najwyższy – ostateczna instancja odwoławcza,
dla niektórych spraw uprawnienia I instancji i
ferowanie w tych kwestiach ostatecznych wyroków,
np. w sporach pomiędzy federacją a stanem.

Władza sądownicza



W Stanach Zjednoczonych obowiązuje system prawa
precedensowego (common law). Sąd sam ustanawia
normę prawną, w przypadku gdy brakuje podstaw w
prawie pisanym do rozstrzygnięcia danej sprawy.
Powstaje w ten sposób precedens, który staje się
podstawą rozstrzygnięcia w przyszłości takich
samych bądź bardzo podobnych spraw.



władza sądownicza ma trzy funkcje:



kreacyjną (za pomocą precedensów tworzy nowe
prawo),



interpretacyjną (interpretowanie aktów Kongresu
i władzy wykonawczej),



projektodawczą (wszystkie sądy powszechne mają
prawo do badania konstytucji i legalności aktów
prawnych).

System karny



Według danych z grudnia 2008, amerykański system
penitencjarny przetrzymuje 2,293,157 osób, co
rocznie kosztuje 57 miliardów dolarów. Większość z
nich to stosunkowo młodzi mężczyźni.



W USA w dowolnej chwili około 20% mężczyzn –
czarnych lub pochodzenia latynoskiego – przebywa
w więzieniu.



W miastach takich jak Waszyngton i Baltimore
ponad połowa czarnych mężczyzn w wieku od 18 do
30 lat jest przetrzymywanych w więzieniach, na
zwolnieniu warunkowym lub poddanych probacji.



W 37 stanach za najcięższe zabójstwa orzekana i
wykonywana jest kara śmierci. W USA średnio na
100 000 mieszkańców wypada 715 więźniów.

System karny

Mapa USA z uwzględnieniem
stanów, w których kara
śmierci wykonywana jest
poprzez podanie zastrzyku
trucizny.

Mapa USA z uwzględnieniem
stanów, w których kara
śmierci wykonywana jest na
krześle elektrycznym.

Mapa USA z
uwzględnieniem stanów,
w których kara śmierci
wykonywana jest przez
rozstrzelanie.

Mapa USA z uwzględnieniem
stanów, w których kara śmierci
wykonywana jest w komorze
gazowej.

Legenda: Kolor brązowy - stan
wykorzystuje tylko tę metodę,
Kolor pomarańczowy – kara
wykonywana często, ale istnieją
inne, Kolor żółty - metoda
wykonywana czasami, Kolor
zielony – stany które
wykonywały, ale zaprzestały,
Kolor niebieski – dany sposób
nie był nigdy praktykowany.

Siły zbrojne

Łączna liczba żołnierzy wynosi 1414 tys. (2001); od 1991 nie ma obowiązkowej
zasadniczej służby wojsk.; armia zaw.; są też zawierane kontrakty z żołnierzami
(minimum 3-letnie) na odbycie służby wojsk.; od 1949 czł. NATO, od 1951 — Paktu
Bezpieczeństwa Pacyfiku. W armii amer. występuje podział sił zbrojnych na:



strategiczne siły jądrowe podporządkowane Dowództwu Strategicznemu USA;



siły lądowe — 485,5 tys. żołnierzy (z czego duża część jest rozmieszczona poza
granicami państwa), w ich skład wchodzi też personel lądowy Gwardii Nar. —
355,9 tys. żołnierzy oraz stała rezerwa sił lądowych — 358,1 tys. osób;



siły morskie — 385,4 tys. żołnierzy, piechota mor. — 183 tys. żołnierzy; lotnictwo
mor. — 70,2 tys. żołnierzy;



siły powietrzne — 369,7 tys. żołnierzy, w ich skład wchodzi lotnictwo operacyjne
(w tym strategiczne), lotn. jednostki Gwardii Nar. i rezerwy lotnictwa
operacyjnego;



Siły zbrojne są także rozmieszczone poza terytorium Stanów Zjednoczonych;
największa ich część stacjonuje w Europie (98 tys. żołnierzy sił lądowych, w tym
siły lądowe 61 tys.);

Wojska amer. wzięły udział w operacji antyterrorystycznej (2001–02) w
Afganistanie; stacjonuje tam ok. 7,5 tys. żołnierzy; w ramach tejże operacji w
bazach w Kirgistanie stacjonuje 4 tys. żołnierzy, a w Uzbekistanie ok. 1,2 tys.; 2003
wojska amer. stanowiły gł. siłę koalicji państw w wojnie z Irakiem.
Siły amer. uczestniczą w misjach pokojowych ONZ: w Kambodży, Bośni, Jugosławii,
Egipcie, Iraku, Kuwejcie, Macedonii, na Bliskim Wschodzie, Somalii. Budżet wojsk.
stanowił 3% PKB (2001).

Polityka społeczna



W USA jest regulowana zarówno przez

ustawodawstwo federalne, jak i stanowe;
specyficzną cechą amer. polityki społ. jest
duże zaangażowanie w jej realizację
prywatnych przedsiębiorców i pracodawców
oraz filantropów, a także to, że większość
kolejnych prezydentów przedstawia własny
program i koncepcję tej polityki.



Reformy społ. zapoczątkował F.D. Roosevelt,

ogłaszając program Nowego Ładu (New
Deal), który oprócz ożywienia gospodarki po
Wielkim Kryzysie miał na celu wprowadzenie
pewnych reform socjalnych.

Polityka oświatowa

Zgodnie z konstytucją, problemy szkolnictwa leżą
w gestii rządów stanowych, które z reguły znaczną
część swych uprawnień przekazują lokalnym
okręgom szkolnym; z tego właśnie względu system
szkolny w USA jest zróżnicowany. Najbardziej
powszechny jest model: 6-letnia szkoła
elementarna i 6-letnia szkoła średnia, w której
nauka odbywa się w 2 cyklach 3-letnich: niższym
(junior high school) i wyższym (senior high school).
Obowiązkiem szkolnym w większości stanów są
objęte dzieci między 7 i 16 rokiem życia; nauczanie
w szkołach publicznych na poziomie elementarnym
i średnim jest bezpłatne. Poza szkołami
publicznymi działają również szkoły prywatne,
także wyznaniowe.

Podział terytorialny



Wskutek przemian politycznych,
jakie dokonywały się na
obszarze dzisiejszego USA od
XVIII wieku do XX wieku,
poszczególne stany różnią się
datą wstąpienia do unii.



W połowie XVIII wieku istniało
tylko trzynaście kolonii
amerykańskich, które utworzyły
podwaliny dzisiejszego państwa
związkowego. Były to:
Connecticut, Delaware, Georgia,
Karolina Południowa, Karolina
Północna, Maryland,
Massachusetts, New Hampshire,
New Jersey, Nowy Jork,
Pensylwania, Rhode Island i
Wirginia. Liczyły one w sumie
około półtora miliona
mieszkańców.

Podział terytorialny



Cztery spośród stanów noszą nazwę Związku
(Commonwealth), są to: Kentucky, Massachusetts,
Pensylwania i Wirginia. Jest to tylko nazwa oficjalna i
stany te nie różnią się niczym od innych. Teksas i
Kalifornia używają nazw Republika Teksasu i Republika
Kalifornijska.



Każdy ze stanów podzielony jest na hrabstwa (counties).
Wyjątkiem są dwa stany: Luizjana – parafie (parishes) i
Alaska – okręgi (boroughs).



Obecnie w Stanach Zjednoczonych jest 3141 hrabstw i
równoważnych jednostek terytorialnych. Najmniej
hrabstw liczy stan Delaware – 3, a najwięcej Teksas – 254.



Zakres uprawnień lokalnych rad różni się w
poszczególnych hrabstwach, w zależności od stanu.
Niektóre hrabstwa podzielone są dodatkowo na okręgi
miejskie (townships).

Największe stany USA

Lp.

Stan

Powie-

rzchnia

(tys. km

2

)

Ludność

(mln)

Stolica

Skrót

pocztowy

Skrót

angielski

Najwięks

ze miasto

1

Alaska

1530,7

0,6

Juneau

AK

Alaska

Anchorag

e

2

Teksas

691

22,1

Austin

TN

Tenn.

Memphis

3

Kaliforni

a

411

35,4

Sacram

ento

KS

Kan. lub

Kans.

Wichita

4 Montana

380,3

0,9

Helena

NJ

N.J.

Newark

5

Nowy

Meksyk

314,9

1,8

Santa

Fe

OK

Okla.

Oklahom

a City

6

Arizona

295,3

5,5

Phoenix

AZ

Ariz.

Phoenix

7

Nevada

286,3

2,2

Carson

City

NY

N.Y.

Nowy

Jork

8 Kolorado

269,5

4,5

Denver

MA

Mass.

Boston

9

Wyomin

g

253,3

0,5

Cheyen

ne

WY

Wyo.

Cheyenn

e

10 Oregon

251,4

3,5

Salem

RI

R.I.

Providen

ce

Podział terytorialny

Pozostałe stany to:
Utah, Minnesota, Idaho,
Kansas, Nebraska, Dakota Pd.,
Dakota Pn., Oklahoma,
Missouri, Waszyngton,
Georgia, Floryda, Michigan,
Illinois, Iowa, Wisconsin,
Arkansas, Karolina Pn.,
Alabama, Nowy Jork, Luizjana,
Mississippi, Pensylwania,
Tennessee, Ohio, Wirginia,
Kentucky, Indiana, Maine,
Karolina Pd., Wirginia Zach.,
Maryland, Vermont, New
Hampshire, Massachusetts,
New Jersey, Hawaje,
Connecticut, Delaware, Rhode
Island.

Do terytoriów zależnych
należą:
Samoa Amerykańskie
(American Samoa), Baker
(Baker Island), Guam,
Howland (Howland Island),
Jarvis (Jarvis Island), Johnston
(Johnston Atoll), Kingman
(Kingman Reef), Midway
(Midway Islands), Navassa
(Navassa Island), Mariany
Północne (Northern Mariana
Islands), Palmyra (Palmyra
Atoll), Portoryko (Puerto
Rico), Wyspy Dziewicze
Stanów Zjednoczonych (U.S.
Virgin Islands), Wake (Wake
Island)

Bibliografia



Andrzej Bartnicki, Donald T. Critchlow: Historia Stanów Zjednoczonych
Ameryki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995,



Hugh Brogan: Longman History of the United States of America.
Longman, 1985-03-25, ss. 1-740,



Paweł Sarnecki: Ustroje konstytucyjne państw współczesnych. Kraków:
Zakamycze, 2003,



Garlicki, Leszek, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych Ameryki :
konstytucja - polityka - prawa obywatelskie, Warszawa - Wrocław 1982,



Gebert, Stanisław, Kongres Stanów Zjednoczonych Ameryki : zarys
monografii, Warszawa - Wrocław 1981,



Langer, Tomasz, Stany w USA : instytucje, praktyka, doktryna, Koszalin
1997,



Pułło, Andrzej (red.), Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki,
Warszawa 2002,



Pułło, Andrzej, System konstytucyjny Stanów Zjednoczonych, Warszawa
1997,



Sarnecki, Paweł, Ustroje konstytucyjne państw współczesnych, Kraków
2003,



http://encyklopedia.pwn.pl/



http://portalwiedzy.onet.pl/

dziękuję