Teoria rzeczywistości

Ontologia

Ontologia

• Materialistyczna i dialektyczna teoria

rzeczywistości

• Rzeczywistość przyrodnicza
• Teoria rozwoju przyrody
• Jedność materialna świata

Rozwój pojęcia „materia”

• Pojęcie „materii” w filozofii starożytnej:

– poszukiwanie „pramaterii", materialnego podłoża wszechrzeczy;
– naturalistyczna koncepcja materii: utożsamianie materii z konkretnym

zmysłowo postrzegalnym składnikiem rzeczywistości.

• Atomistyczna koncepcja materii: atomy wyjściowym składnikiem

wszystkich rzeczy (Leukip, Demokryt).

• Pojęcie „materii” w filozofii nowożytnej: wpływ nauk szczegółowych

(przyrodniczych) na kształtowanie pojęcia „materia” w czasach
nowożytnych:

– fizyczna definicja materii Newtona,
– koncepcja materii na gruncie materializmu mechanistycznego: Hobbes, La

Mettrie. Diderot.

• Mechanistyczna koncepcja materii i odkryć nauk fizykochemicznych

przełomu XIX i XX wieku (odkrycie promieniotwórczości, względności
masy, rozbicie atomu).

• Współczesny spór o fizyczną charakterystykę materii.

Współczesne rozumienie materii

• Sprzeczności klasycznej koncepcji materii
• Idealizm fizyczny Macha i Ostwalda oraz idea „zniknięcia materii”.
• Krytyczna analiza dotychczasowych definicji materii.
• Charakterystyka materii jako obiektywnej rzeczywistości

oddziałującej na ludzkie zmysły.

• Leninowska definicja: materia jest pierwotna wobec wrażeń i myśli
• Koncepcja niewyczerpalności materii odrzuca metafizyczne ujęcie

materii jako absolutnej, elementarnej.

• Filozoficzne kontrowersje wokół osiągnięć współczesnej fizyki.
• Mechanika kwantowa a zasada obiektywności i poznawalności

bytów fizycznych.

• Zasada nieoznaczoności Heisenberga i jej filozoficzne

interpretacje.

Atrybuty materii

• Pojęcie atrybutów jako generalnych

cech;

– ruch
– przestrzenno-czasowe istnienie materii,
– zdeterminowanie: rozwój przyrody

uwarunkowany jej wewnętrznymi
prawidłowościami.

Ruch atrybutem materii

• Różne sposoby rozumienia „ruchu”.
• Koncepcja materialistów starożytnych: ruch jest

przemieszczeniem się ciał w przestrzeni.

• Arystotelesowska „drabina ruchów”.
• Absolutyzacja ruchu mechanistycznego na gruncie

materializmu XVII i XVIIIw.

• Koncepcja ruchu w materializmie dialektycznym: ruch

to wszelka zmiana zachodząca w obiektywnej
rzeczywistości.

• Źródła ruchu: organiczny związek ruchu i materii.
• Leninowska krytyka energetyzmu.
• Ruch a „spoczynek” i rozwój.

Podstawowe formy ruchu

• Wzajemne związki między poszczególnymi

formami ruchu: problem redukcjonizmu
fizycznego, chemicznego i biologicznego.

• Forma ruchu podstawą klasyfikacji nauk

szczegółowych.

• Koncepcje niezależnego traktowania ruchu

od materii.

• Poszukiwanie źródeł ruchu poza materią t

chrześcijańska koncepcja pozamaterialnych
źródeł ruchu.

Źródła ruchu a „początek” świata

• Naukowa poprawność pytania o początek świata.
• Bezzasadność pytania o absolutny początek

wszechświata.

• Krytyka teorii śmierci cieplnej: bezpodstawność

przenoszenia prawa entropii na cały wszechświat.

• Hipoteza fluktuacyjna Boltzmanna.
• Powstanie nowych skupisk energii, tzw. asocjacji

gwiezdnych (odkrycie Ambarcumiana).

• Tzw. ucieczka galaktyk i teoria rozszerzającego się

wszechświata, „wielkiego wybuchu”.

• Krytyka idealistyczno-metafizycznych interpretacji

odkryć współczesnej fizyki i astronomii.

Rozciągłość ciał podstawą

charakterystyki przestrzeni

• Zmienność rzeczy czynnikiem

„rodzącym” czas.

• Główne koncepcje czasu i

przestrzeni:

– substancjalno-absolutystyczna: czas i

przestrzeń niezależnymi od
doświadczenia kategoriami umysłu
poznającego (Kant),

– atrybutywistyczno-relatywistyczna: czas

i przestrzeń formami istnienia materii
(marksizm).

Idealistyczne ujęcia czasu i

przestrzeni

•Newtonowska koncepcja absolutnej

przestrzeni i absolutnego czasu

•Einsteinowska koncepcja względności

czasoprzestrzeni

•Związek przestrzeni, czasu i materii a byt.
•Teoria pola, geometrie nieeuklidesowe, teoria

względności.

•Podleganie rzeczy i zjawisk zmianom

podstawą naukowego przewidywania zjawisk.

•Determinizm, indeterminizm, teologizm

Jedność materialna świata

• Pojęcie różnorodności i jedności świata.
• Źródła jedności różnorodnego świata –

interpretacja materialistyczna i idealistyczna.

• Idealistyczna teza o absolutnych granicach

między poszczególnymi fragmentami
rzeczywistości i jej światopoglądowe
konsekwencje.

• Materialność świata podstawą jego jedności.
• Ontologiczne i teoriopoznawcze aspekty tezy

o jedności materialnej świata.

Zagadnienia do dyskusji

1. Ontologiczne kryteria podziału filozofii na

materializm i idealizm

2. Istota sporu o definicję materii
3. Argumentacja atrybutywistycznej koncepcji

materii w świetle osiągnięć współczesna nauki

4. Materialistyczne krytyki idealistycznych

interpretacji odkryć współczesnej fizyki i
astronomii.

5. Emocjonalny aspekt obrony tezy o początek

wszechświata.