ROZWÓJ DZIECKA W OKRESIE
PONIEMOWLĘCYM

Ewelina Listosz
Agnieszka Sadek
Barbara Dziaduch
Natalia Nowak

Praca Socjalna , II rok, gr. II

Dziecko okres poniemowlęcy rozpoczyna około 2
roku życia i kończy wg różnych źródeł między 3 a 5.

U dzieci w tym wieku możemy zaobserwować bardzo
dużo zmian.
Jeśli chodzi o zmiany fizyczne to zauważamy ich
znacznie mniej i nie tak gwałtowne jak w okresie
niemowlęcym. Ostatecznie kształtuje się postawa
stojąca, a sylwetka ulega wyszczupleniu. Od 2 roku
życia dziecko corocznie rośnie od 5-8 cm i przybiera
na wadzę ok. 3 kg.
Ten stosunkowo powolny wzrost wyżej wymienionych
zmian pozwala dziecku na większy postęp w
sprawności ruchowej. Te możemy podzielić na
sprawności ruchowe lokomocyjne, nielokomocyjne i
manipulacyjne.

Dziecko zaczyna więc poznawać świat nie tylko przez
sam dotyk.

Dziecko ma bardzo dużą wyobraźnie co można wyraźnie
zaobserwować choćby w zabawach. Możemy wyróżnić kilka
rodzajów takich zabaw:

oSensomotoryczne

– większość zabaw polega na badaniu i

manipulowaniu dostępnymi przedmiotami, wkładaniu ich do
buzi itp.

oKonstrukcyjne

– dzieci zaczynają używać dostępnych im

przedmiotów do tworzenia czegoś nowego np. budowania wieży
z klocków

oZabawy ‘na niby’

– dziecko np. biorąc łyżkę do ręki zaczyna

udawać, że je bądź karmi np. lalkę. Przedmioty nadal służą
swojemu celowi, jednak mamy tu już do czynienia z udawaniem

oZabawy ‘na niby’ ze zmiana roli przedmiotu

– między 2 a 3

rokiem życia dzieci używają różnych przedmiotów zastępując
nimi coś zupełnie innego np. traktują klocki jako samochodziki.

Z kolejnych zmian jakie możemy zaobserwować to
rozwój języka. Możemy zauważyć, że dziecko rozwój
znaczenia słów (rozwój semantyczny) przechodzi
jeszcze zanim nauczy się mówić. Początkowo dziecko
używa słów prostych mających ścisłe znaczenie i
skierowane w najbardziej funkcjonalnym kierunku.
Zaczynają pojawiać się proste zdania. Początkowo
dziecko samo tworzy swoje konstrukcje zdań
składające się często z samych rzeczowników.
Stopniowo zaczynają pojawiać się odmiany różnych
wyrazów i zdania coraz bardziej złożone. Wysuwane
są różnego rodzaju teorie na temat wpływu na rozwój
mowy środowiska, uwarunkowania genetyczne,
powtarzania przez dziecko wyrazów z otoczenia czy
też mowy matczynej.

U dziecka kolejnymi zmianami jakie możemy
zaobserwować to zmiany w myśleniu dziecka. Pojawia
się :

 finalizm

– dziecko zaczyna rozumieć powoli ciągi

przyczynowo skutkowe, przez co powoli swoje
działania zaczyna ukierunkowywać tak by uzyskać
zamierzony skutek

Animizm

– dzieci zaczynają niejako przypisywać

„duszę” przedmiotom nieożywionym np. lalkom

Determinizm

– uproszczone wyjaśnienie zjawisk

opierające się na jednej przyczynie

Egocentryzm

– w teorii Piageta polega na

nieumiejętności dziecka wczucia się w położenie innej
osoby i spojrzenia na świat z jej perspektywy. Dzieci
milcząco przyjmują, że inni ludzie widzą to co one. Na
przykład trzyletnia dziewczynka może mówić do
swojego taty, który siedzi w sąsiednim pokoju: "Tatuś
zobacz jaką zrobiłam wieżę". Jeśli tatuś odpowie:
"widzę", to dziecko przyjmie to jako fakt

Rozwój społeczny i emocjonalny

Dziecko od drugiego roku życia pragnie coraz więcej

przebywać z osobami, które wzbudzają w nim

szczególnie pozytywne emocje i z którymi dziecko

odczuwa pewną więź. Szczególne przywiązanie łączy

dziecko z przynajmniej jednym z rodziców. W wieku

ok. 3 lat przywiązanie do obojga rodziców wyrównuje

się a dziecko potrafi już zrozumieć, gdy rodzic

tłumaczy mu, że musi je na chwile opuścić i rozłąka

nie jest tak bolesna.

W tym samym okresie wzrasta u dziecka jego
niezależność. Pojawiają się więc pierwsze bunty
dziecka. Jednak mimo to dziecko znacznie częściej
wykonuje polecenia rodziców, którym początkowo się
sprzeciwia. Częściej stosuje się również do poleceń
mających na celu zachowanie bezpieczeństwa (np.
„nie dotykaj, gorące”), przełożenie jakiejś czynności
na później, dbanie o siebie (np. „umyj ręce”).
Psychologie radzą by zwracać uwagę na różnice
między odmową dziecka a jego buntem. W przypadku
buntu możemy mieć do czynienia z napadami złości.
U dzieci ok. 2 roku życia często obserwuje się napady
gniewu czy marudzenie, ponieważ nie są w dużym
stopniu rozwinięte zdolności poznawcze i językowe,
które mogłyby pozwolić dziecku negocjować.

Istotną rolę odgrywają w tym okresie również
kontakty z rówieśnikami, na których charakter
bezpośredni wpływ mają doświadczenia i relacje w
rodzinie. Dziecko między 2 a 4 rokiem życia zaczyna
preferować zabawy z rówieśnikami, wspólne zabawy
w piaskownicy, klockami. Dzieci wzajemnie rozwijają
swoją wyobraźnię. W relacjach z rówieśnikami
możemy zaobserwować zarówno zachowania
pozytywne jak i agresywne, w których może
przejawiać się agresja.
Agresją najczęściej definiuje się zachowania mające
na celu wyraźny zamiar zranienia kogoś lub
uszkodzenia czegoś. Dzieci w okresie poniemowlęcym
bardzo często przejawiają takie zachowania po przez
rzucanie zabawkami czy też biciem innych dzieci. Im
dziecko starsze tym częstotliwość tego typu
zachowań maleje, gdyż dzieci z rozwiniętą mową
częściej stosują agresję werbalną nie fizyczna.

Zachowania prospołeczne

– to kolejny rodzaj relacji

między dziećmi a osobami z ich otoczenia. Przejawiają
się głównie przez zachowania

altruistyczne (to

zachowania mające na celu np. osiągnięcie korzyści
dla innej osoby). Takie zachowania możemy po raz
pierwszy zaobserwować między 2 a 3 rokiem życia,
kiedy to np. dziecko widząc smutną osobę, skaleczoną
potrafi podejść i przytulić się bądź okazać współczucie
i na swój sposób zaproponować pomoc. Jeśli chodzi
zaś o pomoc materialną dzieci w tym wieku nie są
specjalnie chętne choćby do dzielenia się swoimi
zabawkami czy ofiarowania innemu dziecku np. lizaka.
Tego typu zachowania umacniają się na pozytywne z
wiekiem.

Rozwój pojęcia płci

– występuje u dzieci już ok. 12 miesiąca życia

kiedy to dziecko potrafi rozróżniać twarze kobiet i mężczyzn, a
konkretniejszy jego rozwój przypada na 2 rok życia do ok. 3,5 lat.
Wówczas dziecko potrafi zazwyczaj nazwać już obie płci, widząc
fotografie dzieci różnych płci potrafi wskazać, które jest chłopcem,
a które dziewczynką, przypasować się do jednej z nich.

Rozwój samokontroli

– małe dzieci zazwyczaj chcą natychmiast

spełniać wszystkie swoje zachcianki. Kontrola rodziców, która jest
głównym uwarunkowaniem rozwoju samokontroli dziecka polega
głównie na stosowaniu wobec niego zakazów i nakazów. Dzieci w
wieku 2-4 lat zaczynają budować w sobie pewne schematy
postępowania, kontrolują się wzajemnie np. podczas zabawy w
piaskownicy potrafią się upominać by czegoś nie robić.

Możemy wyróżnić 4 typy wychowania dzieci

oPobłażliwy

– oznacza wysoki poziom sprawowanej opieki

połączony z brakiem żądań dojrzałości, należytej kontroli i
komunikacji

oAutorytarny

– charakteryzuje się wysokim poziomem kontroli i

żądaniem dojrzałości lecz niedostateczna opieka i komunikacja.

oAutorytatywny

– obserwujemy w nim wysoki poziom opieki,

komunikacji, kontroli i żądania dojrzałości

oNiedbały

– obserwujemy niedostateczną ilość wszystkich 4

czynników

Bibliografia

Helen Bee: Psychologia rozwoju człowieka, [w] Zysk S-ka,
2004