MOTYWACJA

Pojęcie motywacji obejmuje wszystkie czynniki
odpowiedzialne za uruchomienie( wzbudzenie),
ukierunkowanie , podtrzymanie
i zakończenie zachowania.

Pytanie o motywację dotyczy : przyczyn ,powodów,
pobudek czyjegoś zachowania ,czyli tego co pobudza
kogoś do działania , do stawiania sobie celów i wytrwałego
dążenia do ich realizacji lub też powodów zakończenia lub
rezygnacji z działania przed osiągnięciem zamierzonego
celu.

Proces motywacyjny odczuwa się jako wewnętrzne
napięcie , mobilizację fizyczną i psychiczną , a przeżywa jako
: pragnienie , chęć zrobienia czegoś, postanowienie ,
zainteresowanie się czymś , dążenie do czegoś lub unikanie
czegoś.
W języku potocznym obok pojęcia procesu motywacyjnego
(motywacji) używa się synonimicznie terminu motyw. W
psychologii pojęcie motywu definiuje się jako uświadomiony
cel i program warunkujący osiągnięcie tego celu.

( K.Obuchowski )

Motywacja - podstawowe założenia

• Ludzie dążący do tego samego celu mogą kierować się

różnymi motywami

wynikającymi z ich różnych potrzeb

i sytuacji , w jakiej się znajdują .

•

Trudno wymienić i sklasyfikować motywy

, jest ich

tak wiele jak wiele jest potrzeb i obiektów (celów)
zaspokajających te potrzeby.

•

Ludzie nie zawsze są świadomi pobudek

,przyczyn z

jakich wynika ich motywacja , chociaż dążą do
konkretnego celu.

• Na indywidualną motywację ma wpływ istniejący w

danym społeczeństwie system wartości .

Ukierunkowuje on dążenia ludzi na konkretne cele
(wiedzę, majątek, rodzina, pozycja społeczna ….)

•

Motywy tworzą hierarchię

>

Ważny motyw(cel)

życiowy może składać się z wielu celów
cząstkowych. Np. zyskanie statusu ,

może być

realizowane poprzez skuteczne osiąganie celów
cząstkowych , podporządkowanych racjonalnie
celowi nadrzędnemu.

ŹRÓDŁA MOTYWACJI

1.Potrzeby indywidualne :



-

potrzeby biologiczne

– homeostatyczne.



Każdy organizm wyposażony jest w biologiczny

standard warunkujący pożądany stan organizmu , stan
równowagi czyli homeostazy.



Motywacja powstaje gdy dojdzie do naruszenia tego

standardu (równowagi)

wywołuje to stan potrzeby ,

wzrost napięcia emocjonalnego i uruchomienie działania
mającego na celu zaspokojenie potrzeby i przywrócenie
homeostazy.



Potrzeby biologiczne u wszystkich ludzi są takie same .

Różnice polegają na kulturowo uwarunkowanych
sposobach i formach zaspokajania tych potrzeb . Np.
potrzeba pokarmowa może być zaspokajana różnymi
potrawami - decyduje o tym zasobność środowiska
naturalnego i uwarunkowania np. religijne , tradycjona-
listyczne , moda lub upowszechnienie wiedzy o zdrowiu .



potrzeby psychologiczne

- powstają jako

rezultat zależności człowieka od środowiska
społecznego .

•

- Tworzą się stopniowo wraz z rozwojem

osobowości .

•

- Są to wszelkie wymagania jakie muszą być

spełnione aby osobowość mogła prawidłowo
funkcjonować , rozwijać się i egzystować

.(J.

Reykowski ).

Np. wsparcie społeczne, związki

uczuciowe , możliwość kształtowania zdolności
itp..

Motywacja wynikająca z osobowości

polega na :

•- Kierowaniu się w życiu przyswojonymi normami

moralnymi, wartościami, postawami.

np. osoba uczciwa będzie starała się w wielu

sytuacjach postępować uczciwie , będzie
potępiała oszustwo , fałsz , niesolidność itp.

•- Na rozwoju nowych potrzeb , stawianiu sobie

nowych celów , planów życiowych , aspiracji ,
tworzeniu ideałów.

Jest to ukierunkowanie człowieka ku przyszłości.

2. Czynniki zewnętrzne

Wynikają z potrzeb społecznych ( organizacja życia

społecznego)
i czynników sytuacyjnych

(np. brak pracy w moim

regionie
i konieczność wyjazdu).

Są to wszelkiego rodzaju wymagania i oczekiwania
społeczne kierowane do jednostki , w celu
zmotywowania jej ( nakłonienia )
do pożądanego społecznie zachowania .

Przyjmują formę : kar lub nagród, zachęty ,
przymusu ( wzmocnień),
wzbudzania zainteresowania , wskazywania celów
słusznych i pożądanych społecznie , stawiania zadań
do wykonania , przekonywania.

Źródła motywacji c.d.

MOTYWACJA WEWNĘTRZNA I ZEWNĘTRZNA.

Motywacja wewnętrzna –

oparta na zasadzie

:

„chcę to robić „ .

To podejmowanie działania ze względu na

samą jego

treść , czyli :



- działanie podejmowane na skutek
dobrowolnego wyboru.



- wynika z indywidualnych cech
osobowości – systemu potrzeb , zdolności ,
zainteresowań , zamiłowań.



- samo działanie sprawia przyjemność ,
dostarcza satysfakcji , nie odczuwane jest
jako trudne i męczące.

Motywacja zewnętrzna

–

oparta na zasadzie :

„ nie chcę ale muszę to robić „ .

Motywacja do działania jest skutkiem
zewnętrznych oddziaływań na jednostkę , ze strony
innych ludzi ( wzmocnienia) lub czynników
sytuacyjnych , takich jak : konieczność , brak
wyboru , przymus.

Motywacja tego typu związana jest z emocjami

negatywnymi , zanika gdy ustaną czynniki
zewnętrzne .

Jednostka ma poczucie , ograniczonego wpływu
na własne życie i poczucie presji zewnętrznej ,
odczucie dyskomfortu, przeżywanie stresów .
W konsekwencji może prowadzić to do obniżenia
aktywności i zgeneralizowanego braku satysfakcji z
życia.
Ideałem jest powiązanie jednostkowej motywacji
wewnętrznej z realizacją celów wartościowych
społecznie i odpowiednio gratyfikowanych.

Nagrody zewnętrzne a motywacja wewnętrzna.

Nie obniżają motywacji wewnętrznej :



Pochwały

- często mogą ją nawet podwyższać.



Nagrody materialne związane z działalnością

np. : płaca

za pracę , nagroda rzeczowa za wygrany mecz.



Nagroda będąca niespodzianką

czyli po zakończeniu

działania.

Obniżają :



Nagrody materialne nie związane z wynikami pracy

np.

wszyscy dostają

taką samą premię za pracę .



Nagrody tzw. sterujące,

których uzyskanie jest zależne od

spełnienia jakiegoś ważnego kryterium zewnętrznego np.
ambicji rodziców ( dostaniesz rower jak będziesz najlepszy
w klasie) - maleje zainteresowanie nauką.



W pracy –

nadmierna kontrola pracowników , nadużywanie

kar, ograniczanie wpływu na decyzje , odgórne polecenia ,
rywalizacja itp.

Warunki powstania procesu motywacyjnego.

(J . Reykowski . Z zagadnień psychologii motywacji.)

M = Po • W • P r S

gdzie :

M = motywacja

Po = wielkość potrzeby
W = wartość celu
P r S = prawdopodobieństwo sukcesu (osiągnięcia celu).

Jeśli któryś z czynników równa się 0 to to motywacja też

równa się 0.



Człowiek musi mieć

wzbudzoną potrzebę

(niezaspokojoną).



Wartość celu – musi znać ( lub wyobrazić sobie )

przedmioty i sytuacje, które tę potrzebę zaspokoją .



Musi zdawać sobie sprawę z własnych możliwości i

zewnętrznych okoliczności , na podstawie których określa

subiektywne prawdopodobieństwo osiągnięcia celu

(szansę ).

Wielkość potrzeby a motywacja.

Motywacja wzrasta w miarę czasu

deprywacji

( niezaspokojenia) potrzeby

, lecz do pewnego

momentu . Potem następuje „zmęczenie „ -
motywacja spada. Deprywacja głęboka wywołuje
zniechęcenie , przygnębienie, lęki , brak wiary w
siebie , lub agresję ,bunt itp.

Wartość celu a motywacja

-

Wartość celu zależy od :

jego użyteczności

- od stopnia przydatności do

zaspokojenia potrzeby

jego dostępności

- im przedmiotów jest mniej

tym są bardziej cenione i pożądane

od wysiłku

poświęconego na zdobycie – co

zdobyte ciężką pracą jest cenniejsze od tego co
przychodzi łatwo lub jest dane za darmo

częstości kontaktów

– częsty kontakt z danym

przedmiotem powoduje wzrost jego wartości
lecz do pewnego momentu , potem może spadać
w wyniku przyzwyczajenia.

Ocena szans na osiągnięcie celu a

motywacja.



im wyższe subiektywne prawdopodobieństwo

sukcesu tym wyższa motywacja.



wysoka pewność powodzenia obniża

motywację



wpływ wcześniejszych doświadczeń :

częstość( zawsze mi się udawało),



świeżość (ostatnio mi się udało), i

pierwszeństwo (raz mi się udało to uda się i tym
razem).



przecenianie małych prawdopodobieństw a

niedocenianie dużych



przecenianie wyników pozytywnych (dobry stan
będzie trwał zawsze) a niedocenianie
negatywnych ( to nieszczęście wkrótce się
skończy).



niska samoocena – niska ocena szans na

powodzenie – obniża motywację .

Motywacja aktywności turystycznej



Teoria W . Dembera i R. Earla

Podstawową motywacją aktywności turystycznej
jest potrzeba eksploracji ( poszukiwanie nowości ,
odkrywanie , badanie ).

Rozwija się na podstawie wrodzonego

popędu

ciekawości.

Motywy eksploracyjne wzmacniane są

przez ekscytujące przeżycia i wzbogacanie
własnych kompetencji turystycznych. Hamowane
zaś przez lęk , obawę przed trudami podróży ,
niepewność.



E.

Mayo i L.Jarvis

- motywy aktywności

turystycznej :

1.

Motywy edukacji i kultury

(poznać społeczność ,

zwyczaje , uczestniczyć w wydarzeniach)

2

.

Motywy relaksu i przyjemności

.

3

.

Motywy etnicznego dziedzictwa

( poznać własne

korzenie)

4

.

Inne motywy

: pogoda , zdrowie , sporty ,

ekonomia , przygoda , zgodność ze zwyczajami ,
uczestnictwo w historii , socjologia – pragnienie
zdobycia wiedzy o świecie

.

Cechy procesu motywacyjnego

1.NATĘŻENIE -

(wielkość napięcia motywacyjnego ) – ilość

wzbudzonej energii .

Wyraża się w czynnikach :

Siła motywacji

– przejawia się w

wytrwałości i uporze

w

działaniu.

Silny motyw uodparnia na czynniki destrukcyjne( ból,

głód) i przeszkody

( groźby , opinie innych ).

Wielkość

- to rozmiar tego co jest potrzebne do

zaspokojenia motywu np. : ilość pieniędzy
jedzenia , pochwał, wielkość domu itp..

Intensywność

– to poziom mobilizacji organizmu :

fizjologicznej, umysłowej a szczególnie emocjonalnej.
Jest wysoka w sytuacjach zagrożenia,

bólu , zaskoczenia przeważnie u osób lękliwych ,

niepewnych siebie i swoich umiejętności.

Natężenie motywacji wpływa na sprawność działania.

2. KIERUNEK MOTYWACJI -

określa się przez

podanie celu .
Przy wyborze celów ludzie kierują się :
-

wartością hedonistyczną celu

- zasadą by wybierać

cele dające przyjemność a unikać
przynoszących przykrości.

-

uznanym społecznie systemem wartości

, który

wskazuje cele akceptowane i pożądane społecznie .
Dążenie do celów akceptowanych jest nagradzane do
nieakceptowanych jest karane. Wartościowaniu
podlegają także sposoby realizacji celu
( podejmowane działania ) z punktu widzenia
obowiązujących norm prawnych , moralnych ,
zwyczajowych.

-

indywidualnym system wartościowania celów

,

opartym na własnym doświadczeniu .

Może wchodzić w kolizje ze społecznym systemem
wartości .

WARUNKI POWSTANIA PROCESU MOTYWACYJNEGO .

Kiedy pragnienia zamieniamy w czyny.

P

. Pintrich i E. DeGroot - model uruchamiania

motywacji to układ trzech komponent ;

- wartości

- jaką subiektywną wartość przedstawia

dla mnie cel , który zamierzam osiągnąć,

- możliwości

– w jakim stopniu jestem w stanie to

zrobić , lub /czy jestem w stanie to osiągnąć,

- afektu

– jakie emocje ( co do znaku i treści )

wzbudza we mnie założony wynik i zakładane
działanie.

Motywacja jest tym silniejsza , im więcej wart jest

wynik, jaki ma zostać osiągnięty , im większe są
osobiste możliwości podmiotu , i im silniejsze są
emocje związane z wynikiem i działaniem.

TEORIA HIERARCHII POTRZEB A. MASLOWA – jako teoria motywacji.

FIZJOLOGICZNE

BEZPIECZEŃSTW

A

PRZYNALEŻNOŚCI I

MIŁOŚCI

UZNANIA I
SZACUNKU

SAMOREALIZ
ACJI

WIEDZY I

ROZUMIENIA

ESTE
TYCZ
NE

Biologiczne
przetrwanie

Bezpieczeństwo ,
pewność,

ład,

spokój , brak obaw

Należenie do grupy
społecznej (afiliacja),
kontakty towarzyskie,
przyjaźń , wsparcie
emocjonalne

Dążenie do siły , kompetencji
, sukcesu , niezależności
oraz poważania ze strony
innych, sławy, prestiżu ,
znaczenia

Dążenie do rozwoju, osiągnięć
,doskonalenia się, praca nad
sobą , wykorzystanie zdolności

Bezinteresowne poszukiwanie
wiedzy, ciekawość
,dociekliwość

Poszukiwanie piękna,
harmonii

,

szukanie

przyjemności w obcowaniu z
pięknem

W
Y
Ż
S
Z
E
G
O

R
Z
Ę
D
U

N
I

Ż
S
Z
E
G
O

R
Z
Ę
D
U

MOTYWACJA NIEDOBORU I MOTYWACJA WZROSTU

Potrzeby niższe ( tzw. niedoboru)

funkcjonują na zasadzie: ” apetyt
maleje w miarę jedzenia

”-

uzupełnienie niedoboru przywraca
równowagę i wygasza potrzebę na
jakiś czas.
Potrzeba spełniła swoją funkcje
motywacyjną.

Potrzeby wyższe (wzrostu) np.

samorealizacji funkcjonują na
zasadzie :”apetyt rośnie w miarę
jedzenia”.

Zaspokojenie potrzeby nie wygasza
jej lecz ją rozwija na poziomie
wyższym od obecnego .

Potrzeby wzrostu motywują do
naruszania równowagi i
poszukiwania celów nowych ,
np.: ludzie nie poprzestają na
dotychczasowych osiągnięciach ,
zainteresowaniach , pozycji
społecznej lecz stawiają sobie cele
bardziej pożądane.

Według A. Maslowa
potrzeby są źródłem
odmiennych funkcji
motywacyjnych.

KONFLIKT MOTYWÓW ( WYBORÓW) WG. K. LEWINA

O

przyciąganie-
przyciąganie

unikanie-
unikanie

przyciąganie -
unikanie

Konieczność wyboru
jednego
z dwóch celów tak
samo atrakcyjnych.
Typowe zachowanie:
wahanie (niekiedy
długie).
Gdy decyzja
zapadnie,

atrakcyjność

wybranego celu
rośnie a odrzuconego
maleje.

Konieczność

wyboru

jednego z dwóch celów o
takiej

samej

wartości

negatywnej.
Cel, do którego się
zbliżamy wydaje
się bardziej przykry niż
odrzucony. Ciągłe wahanie
i silne emocje – skutek :
nerwice .Typowe
zachowanie - ucieczka
,szukanie celu
zastępczego.
Daje to chwilową ulgę ale
nie rozwiązuje problemu.

Sytuacja gdy ten sam
obiekt ma wartość
pozytywną

i

negatywną –gdy się
zbliżamy

do

niego

rośnie

wartość

negatywna(odpychanie
), gdy się oddalamy
rośnie

wartość

pozytywna
(przyciąganie)

–

ambiwalencja
uczuciowa.

Ciągłe

wahania , ucieczka.

o