Socjokulturowe

determinanty stylu życia i

zachowań zdrowotnych

Kultura a proces socjalizacji i kształtowanie

wzorów zachowań zdrowotnych.



Kultura to wszystkie elementy życia
człowieka, które nie mają charakteru
biologicznego.



Jest to suma wszystkich dóbr materialnych i
duchowych pozwalających na zaspokojenie
potrzeb jednostki, otrzymywanych od
społeczeństwa w formie wzorów
postępowania, języka , wierzeń, obyczajów,
norm etycznych oraz umiejętności będących
rezultatem doświadczeń przeszłości.

Kultura



Kulturę materialną stanowi cywilizacja, czyli
zespół technicznych środków i sposobów
opanowania natury – ma ona praktyczny,
utylitarny charakter.



Przez kulturę niematerialną rozumie się
wytwory świadomości ludzkiej, takie jak
język, wierzenia, wiedza, obyczaje czy idee.

Kultura materialna i
niematerialna.



Kultura osobista jednostki - to ogół jej własnych
sposobów postępowania, metod działania, myśli,
pojęć, poglądów, których mogą nie znać inni
ludzie.



Kultura zbiorowości – ogół wytworów, myśli,
wartości, wzorów działań, które zostały przyjęte
przez zbiorowość i stały się ważne dla jej członków,
wyznaczając zachowania uznane za obowiązkowe.
Będąc członkiem danej grupy jednostka, podziela
wartości i partycypuje w dobrach wchodzących w
skład tej kultury.

Kultura osobista jednostki i
kultura zbiorowości.



Charakterystyczne dla danej kultury zachowania reguluje
system przepisów i norm społecznych, nakazujących
odpowiednie zachowanie w określonych sytuacjach.



Na strukturę norm społecznych składają się zwyczaje i
obyczaje:

- zwyczaje to rutynowe czynności życia codziennego

(nawyki żywieniowe, higieniczne, sposób spędzania
wolnego czasu, sposób wykonywania pewnych czynności)
niewywołujące negatywnych reakcji otoczenia.

- obyczaje są najważniejszymi normami dla funkcjonowania

społeczeństwa, związanymi z oceną moralną,
wyznaczającymi sposoby zachowania, za których
naruszenie stosuje się określone sankcje.

Struktura norm
społecznych.

Kultura danej zbiorowości, modelując kulturę osobistą
jednostek, wpływa również na „standard zdrowotny”,
tzn. sposób w jaki człowiek zaspakaja swoje potrzeby
zdrowotne, ponieważ kształtuje między innymi:

- poziom życia członków danej społeczności;
- subiektywne rozumienie zdrowia i choroby;
- sposób postrzegania, opisywania i interpretowania

objawów chorobowych;

- stan wiedzy dotyczący przyczyn poszczególnych

chorób;

- postawy i zachowania wobec własnego zdrowia oraz

zdrowia innych osób.

Wpływ kultury na zdrowie
człowieka.

Kultura danej społeczności determinuje
przebieg procesu socjalizacji,
warunkującego nabywanie określonych
norm, wartości i wzorów postępowania ( a w
konsekwencji kształtującego preferowany
styl życia).

Kultura a proces
socjalizacji



Socjalizacja to proces uspołeczniania jednostki między innymi
dzięki przekazywaniu dziedzictwa kulturowego z pokolenia na
pokolenie oraz wychowaniu.



W trakcie tego procesu następuje wdrożenie jednostki do udziału
w życiu społecznym, uczenie jej zachowania się według
przyjętych wzorów, rozumienia kultury oraz odgrywania
określonych ról społecznych.



Proces ten obejmuje wpływ rodziny, rówieśników, znajomych,
środków masowego przekazu.



Socjalizacja uczy także zaspakajania potrzeb w sposób
przewidziany w danym społeczeństwie, kształtuje aspiracje i
dążenia do osiągania atrakcyjnych celów, przygotowuje do
interakcji i komunikowania się z innymi ludźmi, a także rozwija
umiejętności i zapewnia kwalifikacje niezbędne do życia w danej
cywilizacji.

Socjalizacja



Interpretacja procesu socjalizacji wskazuje, iż wartości
uwewnętrznione przez jednostki ujawniają się w
podejmowaniu i przejawianiu przez nie określonych
kulturowo wzorów uczestnictwa społecznego, uznanych w
danym układzie społecznym, np. w rodzinie, społeczności
lokalnej czy społeczeństwie globalnym, za standardowe i
normalne.



Jedną z takich wartości jest zdrowie. Jego ochrona we
współczesnych społeczeństwach kultury
euroamerykańskiej spowodowała wykształcenie złożonej
sieci instytucji, ról, czynności i wzorów zabezpieczających
tę wartość i przygotowujących jednostki do chronienia jej
w długotrwałym procesie socjalizacji.

Proces socjalizacji a
zdrowie.

We współczesnej cywilizacji wiedza standardowa i
praktyczna w zakresie zachowań prozdrowotnych
nasycona jest wiedzą medyczną lub promedyczną,
docierająca do jednostki kilkoma drogami:



w toku socjalizacji edukacyjnej, w treściach
programów kształcenia na różnych jego poziomach;



podczas masowego komunikowania się;



w trakcie instytucjonalnego przymusu zachowań
prozdrowotnych oraz dzięki wymuszaniu zachowań
przeciwstawiających się zagrożeniom wartości
zdrowia.

Proces socjalizacji a zachowania
zdrowotne.

Wzory zachowań zdrowotnych to społecznie
ujawnione sposoby chronienia uznawanej w
danej grupie społecznej wartości, określonej
w tej kulturze mianem „zdrowia” i
stanowiącej nieodłączny element kultury
grupy, przekazywany z pokolenia na
pokolenie dzięki mechanizmowi socjalizacji
bądź kreowany i utrwalany w sytuacjach
społecznych.

Wzory zachowań
zdrowotnych.



Wartości – wyznaczają normy społeczne, ponieważ są
podstawą oceny naszych działań i dlatego determinują
nasze wybory. Sprawą niezwykle ważną jest miejsce,
jakie zajmuje zdrowie w hierarchii wartości rodziny.



Przekonania – są wynikiem indywidualnych
doświadczeń, są subiektywnymi poglądami o
prawdziwości rzeczy. Niosą one silny ładunek
emocjonalny. Przekonania panujące w rodzinie na
temat tego, co jest zdrowe, a co nie, bezpośrednio
przekładają się na zachowania jej członków.



Wzory – to praktyka albo zalecenie, sankcjonuje je
tradycja i umacnia perswazja grupy, a dotyczą
wywiązywania się z ról społecznych.

Elementy kultury rodziny

Modeling. Ma cztery podstawowe funkcje:



„efekt uczenia się przez obserwację” np.
obserwując zachowanie rodzica, dziecko uczy
się, że sposobem na rozładowanie stresu
może być zapalenie papierosa.



„efekt ułatwionej reakcji” – określone działanie
stanowi tutaj wynik sytuacji poprzedzającej,
np. jeśli rodzice pozwalali starszym dzieciom
na picie alkoholu, dziecko młodsze będzie
miało mniej oporów aby po niego sięgnąć.

Rodzinne determinanty
zachowań zdrowotnych

Modeling c.d.



Obserwowanie pozytywnych albo negatywnych
skutków czyichś zachowań może zachęcić lub
zniechęcić do podobnych działań np. gdy byliśmy
świadkiem wypadku spowodowanego ryzykowną jazdą,
będziemy w przyszłości unikać nadmiernej prędkości.



„ustalenie poznawczych standardów dla własnych
zasad” – obserwując zachowania innych osób,
jednostka uczy się norm postępowania, które w
przyszłości będzie prawdopodobnie sama okazywać np.
jeśli rodzina spędza wiele godzin przed telewizorem,
dziecko prawdopodobnie uzna to za normę spędzania
wolnego czasu w przyszłości.

Rodzinne determinanty
zachowan zdrowotnych

Antecedencja – są to sygnały, bodźce do

działania; mogą mieć postać pamiątek,
znaków, symboli i norm np. brak nadzoru
nad jedzeniem może determinować otyłość
dziecka w przyszłości, dostęp do sprzętu
sportowego stanowi determinantę
aktywności fizycznej.

Rodzinne determinanty
zachowan zdrowotnych