Osobowy, etyczny i

religijny wymiar

pielęgniarstwa

Aldona Walkowiak

Samanta Sturmowska

Pielęgniarstwo XXI wieku tworzy swój nowy

wizerunek, zmianie ulega zakres działań,
otwierają się bowiem nowe dziedziny
wiedzy

pielęgniarskiej,

przeobrażeniom

podlega także rola społeczno-zawodowa
pielęgniarki.

Pełniąc

swoje

funkcje

zawodowe

w

sposób

świadomy,

kompetentny i odpowiedzialny pielęgniarki
podejmują twórcze wysiłki na rzecz rozwoju
pielęgniarskiej

etyki

zawodowej,

w

powiązaniu z dążeniem do określania i
wyjaśniania istoty pielęgnowania oraz
rozszerzenia

samodzielności

i

odpowiedzialności zawodowej.

Jedną z pozytywnych przemian, jakie

dokonują się we współczesnej medycynie,
jest

traktowanie

pielęgniarstwa

jako

odrębnej dziedziny naukowej. Bardzo ważne
jest, aby równocześnie z rozwojem tego
zawodu, nie zapominać o etyce, jako
fundamencie, na który zbudowane zostało
pielęgniarstwo.

Osobowy wymiar

pielęgniarstwa

W etyce wzór osobowy określany jest jako opis

konkretnej postaci uosabiającej doskonałość
moralną, z punktu widzenia danego systemu
normatywnego. Wzór osobowy może być
zaczerpnięty z przeszłości, bądź współczesności,
może też stanowić postać rzeczywistą lub
fikcyjną. Wartości, które stanowią strukturę owego
wzoru, mogą mieć charakter wartości sakralnych
(np. postacie świętych) lub świeckich. Wzór
osobowy stanowi więc personifikację określonych
wartości - człowieka godnego naśladowania.

•Wzór osobowy pełni rolę wzorca postępowania,

który kształtuje obraz pożądanego stanu zachowań

dla człowieka, określonej kultury, wspólnoty, grupy

społecznej czy zawodowej.

•W etyce pielęgniarstwa wzór osobowy

pielęgniarki, od początku tego zawodu łączono z

wyobrażeniami „dobrej kobiety w służbie

innym". Na bazie tych wyobrażeń - mówiących

jaka powinna być pielęgniarka, bądź jak powinna

postępować - tworzono określone wzorce osobowe.

Pierwowzorem owych wyobrażeń był wzór

pielęgniarki oparty na wartościach chrześcijańskich

opracowany przez św. Wincentego  a Paulo.

Obejmował on takie wartości, jak:

sprawiedliwość, troskliwość, szacunek,

współczucie, łagodność, serdeczność,

odpowiedzialność, punktualność, dokładność

i roztropność. Struktura tego wzoru wskazuje, że

mimo upływu wieków nie uległ on dewaluacji i

stanowi nadal punkt odniesienia do zachowań

współczesnych pielęgniarek.

•Pielęgniarstwo polskie lat międzywojennych,

oparte na wartościach humanistycznych i

patriotycznych, stworzyło niemalże idealny

wzorzec osobowy pielęgniarki. Był on

personifikacją najwyższych wartości, takich jak:

dobroć, miłość bliźniego, tolerancja,

sprawiedliwość, bezinteresowność,

poświęcenie, altruizm, heroizm itp.

•Wzory osobowe pielęgniarek jako określone

standardy etycznego postępowania są punktem

odniesienia dla zachowań całej grupy zawodowej.

Etyczny wymiar

pielęgniarstwa

Dotyczy przestrzeganie kodeksu

etyki pielęgniarskiej w której znajdują
się m.in. takie zasady jak:

• zasada szacunku dla osób,
• Zasada dobrowolności,

bezinteresowności, sprawiedliwości,
odpowiedzialności,

• realizacja kart praw pacjenta,

działanie zgodne z aktami prawnymi

Etyka

Etyka jest nauką, która mówi o podstawowych

powinnościach człowieka wobec innych ludzi.
Pielęgniarstwo jest jednym z zawodów
zaufania społecznego, dlatego szczególnie
tutaj etyka nie może stanowić jedynie
„zbioru teoretycznych dyrektyw, […] lecz
musi

stać

się

treścią

wewnętrznego

przekonania i moralnej podstawy każdej
pielęgniarki

oraz

siłą

inspirującą

jej

postępowanie zawodowe.” Kodeks Etyczny
Polskiej Pielęgniarki i Położnej jest zbiorem zasad,
jakiemu powinni być wierni przedstawiciele tego
zawodu.

Jest

to

jeden

z

podstawowych

dokumentów

traktujących

o

podstawach

pielęgniarstwa.

Kodeks

Kodeks (z łac. codex: księga, spis) – akt

normatywny zawierający logicznie

usystematyzowany zbiór przepisów

regulujących określoną dziedzinę

stosunków społecznych.

Kodeks etyczny

Kodeks dla pielęgniarek jest przewodnikiem w

podejmowaniu działań kierowanych wartościami i
potrzebami społeczeństwa. Aby kodeks etyki
zawodowej mógł pełnić swoją rolę musi być
dokumentem żywym tj. uwzględniać zmiany, jakie
występują

w

ludzkich

zachowaniach

w

zmieniającym się społeczeństwie. Musi również być
właściwie rozumiany, internalizowany i stosowany
przez pielęgniarki, we wszystkich zakresach ich
pracy. Praktyczne korzystanie z kodeksu wymaga
jego studiowania w powiązaniu z informacjami,
jakie są niezbędne ze względu na specyfikę
sytuacji. Dopiero wtedy bowiem jest możliwe
ustalenie

priorytetów

i

zakresu

działań

pielęgniarskich.

Kodeks etyki

We współczesnych kodeksach etyki pielęgniarskiej najczęściej występują

zagadnienia dotyczące:

- relacji pielęgniarki ze współpracownikami,
- odpowiedzialności za zgłaszanie niekompetencji innych pracowników

służby zdrowia,

- rozliczalności pielęgniarki za przekazywanie własnych funkcji komuś

innemu,

- odpowiedzialności w stosunku do pacjenta,
- kompetencji zawodowych,
- szacunku dla życia i godności pacjenta,
- nie dyskryminowania żadnego pacjenta,
- obowiązku chronienia prywatności pacjenta,
- równouprawnienia pacjentów,
- potrzeby chronienia pacjenta przed krzywdą

Problemy i dylematy etyczne

Szczególnej uwagi wymaga posługiwanie się kodeksem

w różnych sytuacjach trudnych, bądź konfliktowych, wśród
których najtrudniejszymi są dylematy moralne.

Rozróżnia się dwie kategorie problemów etycznych :



przemoc etyczna, charakteryzująca się naruszaniem

zasad moralnych.

Np. pielęgniarka, która swoim zachowaniem daje
dowód braku kompetencji i zaniedbuje obowiązki
wobec pacjenta nie udzielając mu dostatecznej
opieki, popełnia wykroczenie.



dylemat etyczny powstający wobec konieczności

dokonania wyboru najwłaściwszej metody, gdy jest
możliwość znalezienia różnych motywów i kierunków
pielęgniarskiego działania.

Np. pielęgniarka znajduje się w sytuacji, gdy
pacjent nie zgadza się na wykonanie mu
pewnych zabiegów koniecznych dla zdrowia.

W codziennym życiu zawodowym pielęgniarek pojawiają

niejednokrotnie różne problemy i dylematy natury poznawczej

lub praktycznej, których sposób rozwiązania nasuwa określone

zastrzeżenia i wątpliwości natury moralnej.

Problemy natury poznawczej dotyczą braku wiedzy,
nieumiejętności nawiązania kontaktu z pacjentem/rodziną (nie
wiem jak to wykonać, jak to zrobić). – mogą być rozwiązywane
poprzez odwołanie się do rady koleżanek, bądź poprzez
wzbogacanie wiedzy w drodze samokształcenia lub
zorganizowanego procesu doskonalenia.

Problemy natury praktycznej mogą wynikać z lenistwa, zbyt
dużej pewności siebie, niedbalstwa, rutyny, braku umiejętności
technicznych lub sytuacji utrudniających postępowanie zgodnie
z zasadami etycznymi pielęgniarek.

Problemy natury etycznej

Podważanie autorytetu – co powoduje brak zaufania

pacjenta do danej osoby (np. pielęgniarka

pielęgniarce), błędy jatrogenne, niedochowanie

tajemnicy zawodowej, nieposzanowanie godności

osobistej pacjenta - subiektywizm, etykietowanie;

brak poczucia odpowiedzialności pielęgniarek i

lekarzy; brak rzetelności w wypełnianiu obowiązków

przez pielęgniarki bądź lekceważenie zleceń.

Religijny wymiar

pielęgniarstwa

Dotyczy przede wszystkim służenia

drugiemu człowiekowi i wynika z dekalogu.
Głównym założeniem jest

• czynienie dobra
• bycie dobrym i sprawiedliwym
• bezinteresowność,
• odpowiedzialność za siebie i innych,
• tolerancja wyznań,
• przestrzeganie praw pacjenta,
• miłosierdzie wobec chorego

•„We wszystkich doktrynach chrześcijańskich utrzymuje się, że

człowiek zachowuje się poprawnie postępując wedle kodeksu, a

niemoralnie, kiedy łamie przekazania”. Cały system etyczny,

tworzony przez religię chrześcijańską, stanowi swoisty

drogowskaz, wskazujący jak dobrze żyć.

•Charakterystyczne dla chrześcijaństwa jest poszanowanie

drugiego człowieka, wartość każdego życia, danego nam w

darze oraz takie pojęcia jak miłosierdzie, wybaczanie, altruizm i

bezinteresowność, miłość do bliźniego i niezbywalna godność i

wolność istoty ludzkiej. Na podstawie tych założeń prosto

można wyprowadzić zasady moralnego postępowania.

Dziękujemy za uwagę