Paradygmat mentalistyczny – problem świadomości
Kwestionowanie paradygmatu ontologicznego Sceptycy – Augustyn (dubito ergo sum)
Kartezjusz
Co można wiedzieć? Co można poznać?
Cogito – świadomość – spostrzeżenia – doznania – JA myślące
Argument Kartezjusza – potrzeba autonomicznego podmiotu – potrzeba pewności wiedzy zdobytej samemu
Za filozofię pierwszą uznaje się zasady poznania a nie ontologię (metafizykę)
4 reguły poznania:
wątpienie (w niepewne)
analiza
synteza (w sposób jasny i wyrazisty)
upewnienie się (że niczego nie pominęliśmy – sprawdzamy zupełność)
Co potwierdza Kant – filozofia jako ustalanie granic i możliwości naszego poznania przedmiotów (filozofia transcendentalna jako postrzeganie subiektywnych form poznania)
Radykalne pytanie o to, czy możliwa jest w ogóle metafizyka (metafizyka jako poznanie wywiedzione z zasad czystego rozumu poprzedzone jego krytyką).
Krytyka czystego rozumu – wskazanie czy za pomocą rozumu można dojść do poznania
"Rewolucja kopernikańska"
Istota prawdy
Źródło poznania
Granice poznania
Metafizyka – analityka czystego intelektu
Krytyka czystego rozumu dotyczy pytania czy i pod jakimi warunkami możliwe są sądy syntetyczne apriori
Sądy analityczne aposteriori nie istnieją
Sądy syntetyczne apriori dostarczają wiedzy pewnej i powszechnej (są przedmiotem metafizyki)
Przykład zdania analitycznego: Wszyscy kawalerowie są nieżonaci.
Według Kanta poznanie jest determinowane przez założenia występujące przed nim
PARADYGMAT LINGWISTYCZNY
Wittgenstein
"O czym nie można powiedzieć, o tym należy milczeć"
Filozofia jako krytyka języka
F. rodzi się ze zdezorientowania
Pytanie o to, co da się powiedzieć i relację języka ze światem
Co można zrozumieć?
Problem filozoficzny przybiera postać" nie mogę się rozeznać"
"Celem filozofii jest logiczne rozjaśnienie myśli i jasność stawianych tez"
Filozofia nie jest nauką, ale rozjaśnia nasze myśli
Twórczość Wittgensteina dzieli się na 2 etapy (Traktat ) – korzystał z tez Fregego i "Principia Mathematica" Russella i Whiteheada (Dociekania) – ewolucja w stronę języka potocznego, koncepcja 'gier językowych'
"Nie pytaj o znaczenie, pytaj o użycie" (zwrot pragmatyczny)
Krytyka języka jest jak drabina
Zdania protokolarne, bazowe
Hans Albert, Przeciwko dążeniu do pewności
Epistemologia -------------------> psychologia – faktyczny opis przebiegu poznania
Relacje podmiot-przedmiot
Możliwości poznania
Kwestia prawdy
Co poznajemy
Rozumowanie i wnioskowanie, kwestia pamięci
Akt i rezultat poznania
Twierdzenie
Psychologia poznawcza zajmuje się aktami poznania (konkretnymi) a epistemologia teorią poznania, ocenia akty poznawcze pod względem swoich kryteriów (prawdy i fałszu, przydatności, słuszności i wiarygodności uzasadnienia)
Prawda jako rezultat i prawda jako proces
Klasyczna definicja prawdy – zgodność myśli z rzeczywistością
Zarzuty – brak uniwersalnego kryterium prawdy
Niestandardowa koncepcja prawdy – prawda – zgodność myśli z pewnymi kryteriami
Ajdukiewicz stwierdza, że musi być ostateczne (nie można go dalej uzasadniać – racja dostateczna) i nieodwołalne (nie można go modyfikować)
Koherencyjna (spójnościowa) koncepcja prawdy – brak wewnętrznych sprzeczności -np. logicy
Koncepcja oparta na zgodzie – prawda polega na powszechnej na nie zgodzie. Kryterium oczywistości – Rickert (norma transcendentalna – konieczność jako powinność), oczywistość u Kartezjusza
Pragmatyzm – twierdzenie jest prawdziwe, jeśli jest pożyteczne
Paradygmat praktyczny – początkiem refleksja moralna, etyczna (oceny wg pewnych kryteriów)
co jest możliwe do osiągnięcia? Co jest skuteczne?
Apelt
Habermas
konsensus
Filozofia nauki
Metodologia normatywna – historia nauki
Źródla wiedzy
doświadczenie
konstrukcje myślowe
wnioskowanie
objawienie
przypuszczenie
intuicja (wyobrażenie)
introspekcja
Aprioryzm
-rozum/umysł
-wiedza jest ogólna
Aprioryzm pokłada nadzieję na sądach syntetycznych apriori (których istnienie jest dyskusyjne)
Empiryzm
-wiedza pochodzi z doświadczenia
Umiarkowany empiryzm stwierdza, że sądy analityczne apriori mogą istnieć
Fenomenologia
Redukcja fenomenologiczna- wzięcie w nawias
Bezpośrednie doświadczenie rozumowe
Racjonalizm i irracjonalizm
Racjonalizm
Uznaje się twierdzenia które są intersubiektywnie komunikowalne i kontrolowalne
Irracjonalizm
Wiedza nie spełnia tych reguł, albo po prostu ich nie przyjmuje Bergson
(Immanentne) Granice poznania
Idealizm (immanentny) epistemologiczny
Odmawiają zdolności wykraczania podmiotu poza jego sferę immanentną
Czy możemy poznać coś innego niż swój własny stan psychiczny
Kant
kategorie aprioryczne – przez nie podmiot staje się aktywny poznawczo
Realizm epistemologiczny
Człowiek może poznać nie tylko swoje przeżycia psychiczne
3 pozytywizmy –
– pozytywiści - przedmiotem poznania jest lub może być to, co jest podane w doświadczeniu
Pytanie o wiedzę – wiedza pochodzi jedynie od nauk przyrodniczych – filozofia teorią języka naukowego
empiriokrytycyzm – wszystko co mamy w doświadczeniu to doznania barw itd – opis w języku fizykalnym Mach, Avenarius
neopozytywizm (Kółko wiedeńskie) – Carnap, Schlick
Naturalizm i antynaturalizm w naukach społecznych prof. Pałubicka
Przedmiot filozofii
Antynaturalizm i naturalizm w metodologii (Popper)
Metoda jako sposób prowadzenia badań
Naturalizm przedmiotowy (redukcja do cech psychofizjologicznych) – Mill, Pareto
Antynaturalizm (nie dokonuje tej redukcji)
Indywidualizm metodologiczny (wyjaśnienie powinno dotyczyć procedury odwołującej się o cechy jednostkowe) – holizm metodologiczny (odwołanie się do cech zbiorowości)
Monizm – nauki społeczne mają stosować metody takie same jak nauki przyrodnicze Dualizm – nauki społeczne są diametralnie inne
Pojęcia operacjonalne
Instrumentalizm i realizm
Naturalizm metodologiczny u pozytywistów (Comte) i neopozytywizm – pojęcia psychologiczne ->pojęcia logiczne. Kontekst odkrycia (zjawisko psychologiczne) i kontekst uzasadnienia (metodologiczny i logiczny)
Popper – weryfikacja zastąpiona falsyfikacją (teza Quine'a) i atak na psychologizm
Modus tollens i modus ponens
Naturalizm czyni zadość czynnikom intersubiektywnej komunikowalności, intersubiektywnej kontrolowalności pojęć i empirycznej stosowalności pojęć deskryptywnych
Amartya Sen
Antynaturalizm
Dilthey – antynaturalistyczny intuicjonizm irracjonalny – doświadczenie w ramach naturalizmu jest zbyt wąskie. Dopuszczalne jest warunkowanie.
Rozumienie elementarne i rozumienie wyższe (verstehen)
Intuicja i empatia
Brak nadrzędnego kryterium
Poznanie reguł działania
Problem typów idealnych
Rickert (prawda jako konsensus. Norma transcendentalna)
Habermas – nauki empiryczno-analityczne, historyczne-hermeneutyczne, krytyczne, rekonstrukcyjne (matematyka, logika i formalna pragmatyka)
Praca-wysiłek
Praca- umiejętności (związane z inwestycją)
Praca – siła robocza (możliwość)
Praca – samorealizacja
Wstęp do etyki
Amartya Sen – Etyka i ekonomia
Podział teorii etycznych Carnapa:
ze wzgl. na zakres obowiązywania norm moralnych:
obiektywistyczne
subiektywistyczne
ze wzgl., na źródło pochodzenia norm moralnych
naturalizm
antynaturalizm
emotywizm
ze wzgl. na ocenę zachowań
motywizm
efektywizm
nominalizm
Ajdukiewicz – Język i poznanie, o pojęciu sprawiedliwości
Metaetyka, etyka normatywna, etyka opisowa, psychologia moralna
Moore - Błąd naturalistyczny, argument otwartego pytania
NINJA – no income no job or assets
Etyka pracy
Wolny obywatel niegodny pracy – Grecja i Rzym
Interes materialny vs sentyment moralny
Aspekt estetyczny pracy