FITOTERAPIA CHORÓB REUMATYCZNYCH
Reumatyzmem nazywano od wieków wiele chorób – niezależnie od wywołującej je przyczy-ny – w których występowały bóle stawów, kości i mięśni. Z biegiem czasu z tej dużej grupy wyodrębniono choroby atakujące przede wszystkim narząd ruchu i zaliczono je do grupy chorób reumatycznych. Grupa tych chorób nie jest jednorodna; mieszczą się wniej choroby o podłożu zapalnym, zwyrodnieniowym i zmiany toczące się w tkankach miękkich otacza-jących staw. Każda z tych chorób ma swoją nazwę, różny jest ich przebieg, następstwa i le-czenie. Dlatego określenie „reumatyzm" jest pojęciem zbiorczym, a nie nazwą konkretnej choroby.Najczęściej stosowanym podziałem chorób reumatycznych jest ten zaproponowany przez American Rheumatism Association w 1983 roku. Wg tego podziału choroby reuma-tyczne należą do dziesięciu grup:
1.Układowe choroby tkanki łącznej
-Reumatoidalne zapalenie stawów(w skrócie: RZS, dawna nazwa: gościec przewlekle postępujący, – choroba reumatycznao podłożu autoimmunologicznym.
Charakteryzuje się nieswoistym zapaleniem stawów, zmianami pozastawowymi i powikłaniami układowymi. Przebiega z okresami remisji i zaostrzeń.
-Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów znane też pod nazwą młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów lub młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów – najczęstsza u dzieci postać zapalenia stawów, o nieznanej etiologii, rozpoczynająca się w młodym wieku (przed 16 rokiem życia), trwająca co najmniej 3 miesiące, której towarzyszą zmiany w narządzie ruchu oraz objawy pozastawowe.
-Zapalenie wielomięśniowe i zapalenie skórno-mięśniowe
-Martwicze zapalenia naczyń i inne choroby naczyń
2.Zapalenia stawów z towarzyszącym zapaleniem kręgosłupa (spondyloartropatie)
-Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa przewlekła, postępująca choroba tkanki łącznej, o podłożuautoimmunologicznym, obejmująca drobne stawy międzykręgowe, więzadła międzykręgowe oraz stawy krzyżowo-biodrowe, prowadząca do ich stopniowego usztywniania.
-Reaktywne zapalenie stawów(dawniej zespół Reitera) – zespół objawów chorobowych występujących po zapaleniu cewki moczowej lub jelit, na który składają się następujące objawy:
zapalenie stawów- często asymetryczne wędrujące zapalenie kilku stawów, głównie kończyn dolnych, np. stawu kolanowego i skokowego. U niektórych zajęte są też stawy palców rąk i nóg (jeżeli zapalenie dotyczy wszystkich stawów palca, jego kształt staje się charakterystyczny, przypominający kiełbaskę)
3. Choroba zwyrodnieniowa stawów-choroba będąca wynikiem zdarzeń zarówno biolo-gicznych, jak i mechanicznych, które zaburzają powiązane ze sobą procesy degradacji i syntezy chrząstki stawowej, zarówno w chondrocytach, macierzy pozakomórkowej, jak i w warstwie podchrzęstnej kości. Choroba klinicznie objawia siębólem stawów i ograniczeniem ich funkcji ruchowej, natomiast radiologicznie można stwierdzić całą gamę objawów.
Choroba została opisana dopiero na początku XX wieku. Pierwszy opis choroby podał w 1907 Archibald Garrod. Podana powyżej definicja choroby pochodzi z 1988. Szacuje się, że w Polsce na chorobę zwyrodnieniową stawów cierpi około 2 milionów osób, choć niektóre dane mówią o 17% społeczeństwa], jest też najczęstszą przyczyną orzekania o inwalidztwie. Uważa się, że choroba dotyczy 25-30% osób w wieku 45-64 lat, 60% starszych niż 65 lat i więcej niż 80% osób w wieku powyżej 75 lat. Choroba została podzielona na:
pierwotną (idiopatyczną) o nieznanej przyczynie;
wtórną, wywołaną miejscowymi uszkodzeniami struktury, nieprawidłowościami budowy stawu lub chorobami ogólnoustrojowymi.
4.Zapalenia stawów, zapalenia pochewek ścięgien i kaletek maziowych towarzyszące zakażeniom
5.Choroby stawów towarzyszące chorobom metabolicznym i dokrewnym
-Choroby związane z obecnością kryształów
-Zaburzenia biochemiczne
-Choroby gruczołów dokrewnych
-Choroby z niedoboru odporności
- Choroby dziedziczne:
6.Nowotwory
7.Zaburzenia nerwowo-naczyniowe
Obwodowe zespoły uciskowe
Zespół cieśni nadgarstka– stan chorobowy powstały w wyniku długotrwałego ucisku nerwu pośrodkowego biegnącego w kanale nadgarstka.
8.Choroby kości i chrząstek
-Osteoporoza- stan chorobowy charakteryzujący się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości oraz zwiększoną podatnością na złamania. Osteoporoza występuje najczęściej u kobiet po menopauzie (osteoporoza pomenopauzalna). Osteoporoza jest uogólnioną chorobą metaboliczną kości, charakteryzującą się niską masą kostną, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej, a w konsekwencji zwiększoną jej łamliwością i podatnością na złamania.
Stanem zmniejszonej, w odniesieniu do norm dla płci i wieku, ale jeszcze nie osiągającej wartości patologicznych, gęstości kości jest osteopenia.
-Osteomalacja- inaczej rozmiękanie kości lub krzywica dorosłych – niedostateczna mi-neralizacja kości. Jest to ciężka choroba układu kostnego, polegająca na utracie wapnia i fosforu z tkanki kostnej. Pierwiastki te są podstawowymi składnikami kości i ich utrata prowadzi do osłabienia wytrzymałości.
- Zapalenia kości
-Dysplazja kości i stawów
9.Zmiany pozastawowe
-Zespół bólowy mięśniowo-powięziowy
Uogólniony (fibromialgia)- zespół chorobowy, charakteryzujący się uogól-nionym bólem w układzie ruchu z występowaniem charakterystycznych punktów, rozmieszczonych symetrycznie (tzw. punktów spustowych), wrażliwych na ucisk, któremu towarzyszy uczucie przewlekłego zmęczenia, uczucie sztywności oraz sen nie powodujący poczucia odpoczynku. (->prep. Myalgan)
Miejscowy
-Zmiany w krążkach międzykręgowych
-Zapalenia ścięgien
-Torbiele
-Zapalenia powięzi
-Przewlekłe napięcie więzadeł i mięśni
10.Różne zaburzenia
-Różne zaburzenia z towarzyszącymi objawami stawowymi:
Urazy
Zaburzenia wewnętrzne stawu
Choroby trzustki
Objawy:
Symptomy
chorób reumatycznych można podzielić na ogólne- dotyczące
całego organizmu oraz dolegliwość w obrębie poszczególnych
narządów.
Do pierwszej grupy zaliczyć można:
-Utratę
masy ciała
-Gorączkę
-Ogólne osłabienia
W
obrębie narządów zaobserwować można: ból i zniekształcenie
stawów i trudności w poruszaniu kończynami.
Dolegliwości
zwiastujące chorobę mogą być bardzo różne, np. bóle w
okolicy kręgosłupa i kości biodrowej mogą być objawami
zapalenia kręgosłupa. Reumatoidalne zapalenie stawów poprzedzają
przykurcze palców dłoni spowodowane zmianami w obrębie stawów.
Postępowanie terapetyczne ma na celu przede wszystkim poprawę standardu życia chorego, ułatwienie jego normalnego funkcjonowania i utrzymanie zdolności do pracy, przez zahamo-
wanie toczących się procesów chorobowych , które prowadzą do unieruchomienia pacjenta. Oprócz tego ma na celu pełna rehabilitację ruchową.
Do
realizacji tego celu wykorzystuje się różne metody terapeutyczne
oraz rehabilitacyjne i stosuje się wiele środków leczniczych,
bardzo często także ziołowych. Dąży się w ten sposób do
ograniczenia lub całkowitego usunięcia dokuczliwych bólów
stawowych, złagodzenia stanów zapalnych, zmniejszenia napięcia
mięśni i sztywności stawów, jak i do zapobiegania zanikom
mięśniowym. Niekiedy potrzebna jest także wytrwała rehabilitacja
ruchowa oraz odpowiednie odżywianie , ograniczenie stresu a nawet
psychoterapia (najlepiej w wyspe-cjalizowanych uzdrowiskach:
Busko-Zdrój, Ciechocinek, Iwonicz...)
Fitoterapia
schorzeń reumatycznych
W leczeniu schorzeń reumatycznych, zarówno degeneracyjnych, jak i zapalnych, środki pochodzenia roślinnego odgrywają najczęściej rolę pomocniczą w terapii podstawowej. Działają głównie objawowo, zmniejszając skutecznie zarówno odczyny bólowe jak i zapalne.
Leki stosowane w reumatologii są inhibitorami procesów zapalnych przez hamowanie tworzenia i uwalniania mediatorów zapalenia, jak też powstawania wolnych rodników.Często działają też przez hamowanie aktywności komórek w procesach zapalnych, hamowanie reakcji autoimmunologicznych i jako inhibitory enzymów hydrolitycznych.
W fitoterapii RZS stosuje się do wewnątrz surowce i gotowe preparaty roślinne o działaniu p/bólowym, p/zapalnym, moczopędnym, a zewnętrznie ( miejscowo ) – preparaty ziołowe o działaniu drażniącym powodującym przekrwienie skóry ( rubaefacientia ).
Wewnętrznie
Surowce roślinne zawierające pochodne kwasu salicylowego
Kora wierzby-Cortex Salicis-"aspiryna ludowej medycyny"
Salix alba-Wierzba biała
skład: flawonoidy, kwasy organiczne oraz glikozydy. Salicyna ma silne działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, garbniki działają ściągająco, p/zapalnie, p/bakteryjnie a flawonoidy- moczopędnie.
Wskazania oprócz różnych bólów reumatycznych są takie jak: ból głowy, przeziębienie przebiegające z gorączką, miażdżyca. Obecnie już nie pozyskuje się do celów leczniczych kory wierzby, gdyż jest zastępowana syntetycznie produkowanym kwasem acetylosali-cylowym. W medycynie ludowej wykorzystywano korę wierzby również do leczenia nerwobólów i jako środka ułatwiającego zasypianie i uspokajającego.
P/wskazania: nadwrażliwośc, ciąża, karmienie, spastyczny nieżyt oskrzeli, astma oskrzelowa, dzieci poniżej 12 r.ż. ( zespół Reya ) Dawkowanie: W przebiegu zmian degeneracyjnych i reumatycznych zaleca się stosować po 30-40 kropli 3razy dziennie lub 2-3 tabl suchego wyciągu z kory wierzby.
Kora, liście i pączki topolowe - Cortex, Folium et Gemmae Populi
Topola czarna - Topulus nigra
Skład->Pączki liście topoli zawieraja glikozydy fenolowe(salicyna), fenolokwasy(kw. Kawowy, salicylowy), garbniki, flawonoidy i olejki. Kora glikozydy, garbniki, związki flawonoidowe.
Działanie : p/ gorączkowe i napotne, moczopędne, zmniejszają poziom kw. moczowego we krwi, działaja immunostymulujaco, p/ zap. I p, bólowo ; są stosowane najczęściej w połączeniu z innymi surowcami np. z nawłocią i jesionem w chorobach reumatoidalnych w zwalczaniu bólu i obrzęków, w chorobach dró moczowych oraz skazie moczanowej. P/wskazania: nadwrażliwość
Preparaty;Hemoroflos i Fito-Mix II
Kwiaty wiązówki - Flos Ulmariae -
Wiązówka błotna -Filipendula almaria
W lecznictwie
ludowym stosowano zawierające znaczne ilości garbników korzenie
wiązówki przy biegunkach i nieżytach przewodu pokarmowego.
Obecnie
w lecznictwie stosuje się kwiat wiązówki jako lek napotny,
przeciwgorączkowy i przeciwreumatyczny oraz rozkurczający w kamicy
nerek, dróg moczowych i pęcherza moczowego.
Zewnętrznie w
postaci okładów na trudno gojące się rany i wrzody.
Przeciwwskazania:Nie stosować u osób nadwrażliwych na salicylany i inne NLPZ, nie stosować w przypadku astmy. Nie stosować u dzieci poniżej 12 roku życia.
Inne surowce, głównie flawonowe, sterolowe i kumarynowe
Kora i liście jesionu - Cortex et Folium Fraxini
Jesion wyniosły- Fraxinus excelsior
Skład:Kora jesionu zawiera związki kumarynowe o działaniu żółciopędnym i rozkurczający. Liście zawierają związki kumarynowe.
Działanie: Żółciopędne, moczopędne i p/reumatyczne. Usuwają z organizmu nadmiar kwasu moczowego, działają też łagodnie przeczyszczająco a wycią z kory wykazuje aktywność p/reumatyczną, p/zapalną i p/utleniającą. Kora jesionu ma silne działanie p/gorączkowe, a liść p/zapalne, p/wysiękowe, p/dnawe. Działania te nie zostały dokładnie dokumentowe w związku z tym zaleca się stosowanie tych surowców głownie w mieszankach.
Wskazania: Gorączka, jako środek tonizujący, oczyszczający krew, w schorzeniach reumatycznych oraz w dnie moczanowej stosowane są raczej w leczeniu wspomagającym
P/wskazania: nadwrażliwość, schorzenia wątroby, uszkodzenia OUN, dzieci
Preparaty z surowcem jakim jest jesion: Phytodolor N- krople z 20% zawartością nalewki z jesionu oraz Musculavit –kapsułki z wyciągiem gęstym lub nalewką z kory jesionu
Ze znanych surowców tradycyjnie wykorzystywanych w lecznictwie azjatyckim i afrykańskim wprowadzono ostatnio do leczenia chorób reumatycznych korzeń hakorośli, kłącze imbiru, żywicę kadzidłowca.
Korzeń Hakorośli - Harpagophyti Radix
Hakorośl rozesłana- Harpagophytum procumbens
Roślina nazywana diabelskim lub czarcim pazurem zawiera gorzkie glikozydy irydoidowe i fenyloetanoidowe oraz flawonoidy terpeny, sterole.
Działanie: Wielokierunkowe, głównie p/bólowe, p/zapalne i p/proliferacyjne. Dzięki temu łagodzi on bóle dokuczliwe w przebiegu różnych zespołow reumatycznych i poprawia stan stawów dotkniętych chorobą. Zwiększa ich ruchomość, zmniejsza intensywność tzw. sztywności porannej, hamuje postępujący proces destrukcji chrząstek stawowych, przyspiesza regenerację tkanki łącznej stawów. Jednocześnie następuje poprawa komfortu życia pacjenta. Obecnie korzeń hakorośli został uznany jako lek p/ zapalny o sile działania kortyzonu lub fenylobutazonu, p/reumatyczny, p/dnawy, p/prostatowy.
Wskaznia: choroby zwyrodnieniowe narządów ruchu, w tym bóle kostno-stawowe, mięśniowe, dna moczanowa, lubago a także zaburzenia trawienne
P/wskazania: Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, kamica żółciowa, ciąża i karmienie, przyjmowanie insuliny oraz leków immunosupresyjnych.
Działania niepożądane: zaburzenia żołądkowo-jelitowe
Preparaty: Harapagon- tabl. Reumaphyt- kaps.Reumaherb- tabl. Harpago Gel- zawiera wyciąg z hakorośli i jałowca
Ciekawostką jest iż w trakcie badań klinicznych wykazano rzeczywiście bardzo dużą aktywność p/zapalną i p/artretyczną surowca zwłaszcza w przypadku podania dosuwowego. Po podaniu doustnym wykazuje on działanie raczej jak inne surowce goryczkowe
Kłącze imbiru - Rhizoma Zingiberis
Imbir lekarski -Zingiber officinalis
Skład:olejek eteryczny, żywicę, skrobię, sole mineralne oraz związki seskwiterpenowe.
Działanie: Pobudza wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego i żółci, zmniejsza uczucie nudności, hamuje wymioty, znosi objawy choroby lokomocyjnej. W fitoterapii schorzeń reumatycznych wykorzystuje się właściwości p/ zapalne i p/ bólowe imbiru. Stosuje się go najczęściej w prep. złożonych w bólach mięśniowych, zapaleniu stawów, bólach towarzyszącym zmianom zwyrodnieniowym, także w bólach pourazowych. Imbir wykazuje podobne działanie jak NLPZ, nie wywołując przy tym działań niepożądanych jakie towarzyszą typowym lekom blokującym COX1 )
Wskazania : niedokwaśność soku żołądkowego, zaburzenia trawienia, zapobieganie objawom choroby lokomocyjnej, leczenie chor ob. Reumatycznych zwłaszcza w regeneracji chrząstki kostno-stawowej.
P/wskazania: wymioty ciężarnych, kamica żółciowa, dzieci do lat 6.
Preparaty: Avioplant, Avioplant Junior, Lokomotiv- kapsułki twarde nie stos. w schorzeniach reumatycznych; Zinaxin- kapsułki stosowane szczególnie w chorobie zwyrodnieniowej; Zingerek, Zingibir- kapsułki stos. w zab. ze strony pp.
Żywica kadzidłowca- Boswellia errata
Skład- żywica zawiera tak zwane kwasy boswelliowe, które razem z innymi 5-jądrowymi kwasami triterpenowymi są aktywnymi składnikami biswellii.
Działanie: Mechanizm działania polega na blokowaniu syntezy leukotrienów.
Wskazania: Stosowany jako preparat wspomagający w zapaleniach stawów. Wzmacnia prawidłową funkcję stawów . Bardzo skuteczny środek przeciwzapalny . Obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów i pomaga w zrzuceniu nadwagi
Ziele fiołka trójbarwnego - Herba Violae tricoloris )
Viola tricolor – Fiołek trójbarwny
Działanie: moczopędne, oczyszczające, wykrztuśne
Wskazania Ziele jest stosowanie w chorobie wieńcowej oraz nadciśnieniu.Większe dawki bratków mogą wywołać nieznaczne działanie napotne i przeczyszczające. Pomocniczo w reumatyzmie.
Liście brzozy -Folium Betulae
Betula pubescens – Brzoza omszona;
Betula verrucosa – Brzoza brodawkowata
Działanie: moczopędne i pobudzające wydzielanie potu
Wskazania: Wyciąg z liści może być stosowany pomocniczo w przewlekłych schorzeniach dróg moczowych ze zmniejszonym wydzielaniem moczu, skazie moczanowej, kamicy nerkowej, w obrzękach pochodzenia sercowego lub nerkowego, w chorobie gośćcowej i niektórych chorobach skóry.
Owoc Jałowca -Fructus Juniperi
Juniperus comunis – Jałowiec pospolity;
Skład: olejek jałowcowy z terpenami
Działanie: moczopędne, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i żółci, drażniąco
Wskazania:
Owoce jałowca stosowane są głównie
w chorobach wątroby jako lek żółcio-pędny i żółciotwórczy
oraz w chorobach nerek jako środek moczopędny.
Ze względu na
silne działanie drażniące olejku, owoc jałowca stosuje się
zwykle w mieszan-kach z innymi surowcami o podobnym działaniu.
Ziele Nawłoci - Herba Solidaginis –
Solidago virga – Nawłoć pospolita
Działanie: moczopędne, ściągające, przeciwzapalne.
Wskazania: Wewnętrznie jest stosowana przy stanach zapalnych dróg moczowych, kamicy nerkowej, skazie moczanowej, pomocniczo w chorobach reumatycznych, nadciśnieniu. Zewnętrznie przy trudno gojących się ranach i owrzodzeniach skóry, stanach zapalnych jamy ustnej i gardła.
Ziele pokrzywy -Herba Urticae
Urtica dioica – Pokrzywa zwyczajna
Działanie moczopędne
Wskazania: stosowana w stanach zapalnych dróg moczowych; w łagodnym przeroście prostaty. Środek pomocniczy w cukrzycy. Do pielęgnacji skóry, włosów. Miejscowo sprzyja gojeniu się ran, czyraków i wrzodów
Preparaty złożone:
|
Fito-Mix 11 |
Mieszanka ziołowa, herbatka |
Kora wierzby, liść pokrzywy, ziele skrzypu, liść brzozy |
|
Reumosan |
Mieszaknka ziołowa, herbatka |
Kora wierzby, liść brzozy, ziele rdestu ptasiego, liść pokrzywy, kwiat wiązówki błotnej |
|
Reumacor |
Tabletki powlekane |
Kora wierzby, ziele nawłoci |
|
|
Krople doustne |
Kora wierzby, ziele nawłoci |
|
Reumaflos |
Mieszanka ziołowa, herbatka |
Kora wierzby, liść brzozy, ziele skrzypu, liść pokrzywy |
|
Reumaherb |
Tabletki powlekane |
Korzeń hakorośli, ziele jeżówki purpurowej, kwiaty wiązkówki |
|
Reumpapai |
kapsułki |
Owoc melonowca, korzeń lukrecji, kora cynamonowca |
|
Zioła przeciwreumatyczne Herba Lux |
Mieszanka ziołowa, herbatka |
Kora wierzby, liść pokrzywy, ziele skrzypu, liść brzozy, pąki topoli, ziele mniszka z korzeniami |
|
Reumogran |
granulat |
Liść brzozy, ziele pokrzywy, liście rdestu, ziele skrzypu, kora wierzby, kwiat wiązówki |
Leki stosowane zewnętrznie
pieprzowiec roczny czyli papryka
surowce olejkowe i olejki eteryczne działające drażniąco
macerat olejkowy z liści lulka czarnego
Owoc pieprzowca – Fructus Capsici - Papryka -Capsicum
Zawiera kapsaicynę która silnie drażni skórę, nie wywołując przy tym nekrozy (czyli obumarcia komórek). Jest stosowana jako środek przeciwbólowy i rozgrzewający, powodujący przekrwienie skóry. Stosowana zewnętrznie - głównie w balsamach i maściach zmniejszających ból stawów i mięśni.
Liść lulka czarnego – Folium Hyoscyami
Hyoscyamus Niger – Lulek czarny
Roślina zawiera alkaloidy: skopolaminę, atropinę i L-hioscyjaminę i kuskohigrynę.
Działanie parasympatykolityczne, spazmolityczne, uspakajające, przeciwbólowe. To ostatnie wykorzystywane jest w przypadku leczenia bólów goścowych, zapaleń korzonków i nerwobólach.
Oleum Terebinthinae – Olejek terpentynowy ->otrzymuje się poprzez destylację żywicy sosnowej (Balsamum Pinui sylv.) Głównymi składnikami czynnymi są: pineny, kamfen i karen. Terpentyna zastosowana na skórę działa drażniąco (wchodzi w skład Neo-capsiedrmu)i słabo antyseptycznie. Dobrze wchłania się przez skórę i ułatwia wchłanianie innych rozpuszczonych w niej substancji. Ma także zastosowanie jako źródło do izolacji pinenów o słabych działaniach drażniących. Pineny te wykazują właściwości żółciotwórcze i żółciopędne, wchodzą w skład niektórych, podawanych doustnie preparatów złożonych np. Terpicholu. Olejek terpentynowy stosowany wziewnie (inchalacje) ma działanie wykrztuśnie i wykorzystywany jest w przewlekłych zapaleniach dróg oddechowych. Poza medycyną terpentyna znalazła zastosowanie jako rozpuszczalnik do niektórych farb i lakierów.
Oleum Eucalypti – Olejek eukaliptusowy->uzyskiwany z liści eukaliptusa (Eucalyptus globulus) Głównym składnikiem jest cyneol. Olejek ten ma działanie wykrztuśne. Rozrzedza wydzielinę w oskrzelach i działa na nie rozkurczowo. Pobudza odruch kaszlu. Działa również silnie przeciwbakteryjnie, szczególnie jeśli podawany jest w postaci inhalacji. Olejek jest składnikiem wielu preparatów złożonych, stosowanych w infekcjach jamy ustnej, gardła, krtani, czy nawet oskrzeli. Zewnętrznie olejek działa bakteriobójczo i drażniąco na skórę. Jest między innym składnikiem maści rozgrzewającej Neo-Capsicerm. Stosowany również w przemyśle spożywczym.
Oleum Juniperi – Olejek jałowcowy->zyskuje się go z owoców (szyszkojagód) jałowca pospolitego (Fructus Juniperi). Głównymi składnikami olejku są alfa-pinen i kadinen. Olejek jałowcowy zwiększa łaknienie, wydzielanie soku żołądkowego i żółci. Może więc być stosowany doustnie w zaburzeniach trawienia. Ma również działanie moczopędne, stosowany jest czasem jako środek pomocniczy w kamicy nerkowej. Należy jednak pamiętać, że zbyt duże dawki tego olejku prowadzą do uszkodzenia nerek. Oleum Juniperi stosuje się również zewnętrznie, jako składnik preparatów do wcierań w nerwobólach i bólach reumatycznych. Działa on wtedy drażniąco na skórę, wywołując jej zaczerwienienie i uczucie ciepła. Olejek ma ponadto silne właściwości bakteriobójcze.
Oleum Sinapis – Olejek gorczyczny-> uzyskiwany jest z nasion gorczycy czarnej (Brassica nigra). Głównym składnikiem czynnym olejku (92%) jest izosiarkocjanian allilu. Olejek, podobnie zresztą jak i same nasiona, po podaniu na skórę powoduje silne rozszerzenie naczyń krwionośnych, wywołując przy tym uczucie intensywnego pieczenia. Działanie to jest tak silne, że może doprowadzić do uszkodzenia skóry. Z tego względu sam olejek gorczyczny stosuje się jedynie jako składnik preparatów złożonych, głównie maści do wcierań w nerwobólach. Kiedyś stosowano go również, jako składnik Spiritus Sinapis. Nasiona gorczycy ze względu na słabsze działanie są częściej stosowane, również jako składnik leków wykorzystywanych w leczeniu bóli reumatycznych czy stanów zapalnych korzonków.
Oleum Citri - Olejek cytrynowy ->uzyskiwany z owocni cytrynowca zwyczajnego (Citrus limon). Głównymi składnikami są limonen i cytral. Olejek ten jest stosowany w celu poprawy smaku i zapachu leków oraz do nadawania aromatu różnym produktom spożywczym. Po podaniu doustnym wchłania się w jelicie cienkim i wydala przez drogi oddechowe. Ma słabe działanie wykrztuśne i przeciwbakteryjne. Stosuje się go również w postaci inhalacji w bólach gardła, katarze i przeziębieniu. Zewnętrznie w podrażnieniach naskórka, oraz jako środek odstraszający owady.
Ogólny mechanizm działania leków stosowanych zewnętrznie:
Są to substancje drażniące. Ich mechanizm działania polega na drażnieniu skóry. Powodują one rozszerzenie naczyń krwionośnych, miejscowe przekrwienie(-> usuwane są czynniki zapalne) i rozgrzanie lub oziębienie, co w efekcie daje działanie p/zapalne i p/bólowe.
Preparaty olejkowe
|
Amol |
r-r etanolowy olejków do nacierania po rozcieńczeniu z wodą |
Olejek: cytronelowy, goździkowy, cynamonowy, cytrynowy, miętowy, lawendowy; mentol |
|
Analgol |
maść |
Kamfora, mentol, olejek sosnowy, olejek jałowcowy, olejek terpentynowy |
|
Analgolan |
maść |
Kamfora, olejek terpentynowy, olejek sosnowy, salicylany |
|
Argol Essenka Balsamica |
Płyn do nacierania, masaży, okładów, kąpieli |
Olejek: melisowy, tymiankowy, cynamonowy, cytrynowy, muszkatołowy, goździkowy, kolendrowy, miętowy; mentol |
|
Balsamum Mentoli compositum, Ben-Gay |
maść |
Mentol, salicylany |
|
Bals-Sulphur Żel |
Żel przygotowany z solanki siarczkowo-siarkowodorowej |
woda siarczkowa, wody chlorkowo-sodowa, bromkowa, jodowa; mentol |
|
Borowinowa Kostka Iwonicka |
|
borowina |
|
Capsigel N |
emulsja |
Kapsaicyna, kamfora, olejek terpenowy, olejek eukaliptusowy, kwas salicylowy |
|
Capsiplex |
maść |
Papryka, pokrzyk, wierzba, kamfora, olejek sosnowy |
|
Ciechociński Ług Leczniczy |
Płyn do przygotowania kąpieli lub inhalacji leczniczych |
31,6% r-r soli mineralnych
|
|
Fastplast |
plastry |
Salicylan metylu, tymol, kamfora, mentol, kapsaicyna |
|
Histadermin |
maść |
Histamina, nikotynian etylu, pieprzowiec, kamfora |
|
Kapsiplast |
plastry |
Liść pokrzyku wilczej jagody, pieprz czarny |
|
Migrenol |
Płyn do nacierania bolących miejsc |
Kamfora, olejek eukaliptusowy, olejek miętowy, mentol |
|
Neo-Capsiderm |
maść |
Kamfora, olejek eukaliptusowy, olejek terpentynowy, kapsaicyna |
|
Reumosol |
Płyn do kąpieli leczniczych |
Kora wierzby, ziele rdestu ptasiego, ziele skrzypu, ziele krwawnika, koszyczek rumianku, koszyczek nagietka, korzeń mydlnicy, olejek sosnowy, kamfora, mentol, wyciąg z borowiny |
|
Reumatyk |
maść |
Olejek: terpentynowy, eukaliptusowy, sosnowy; kamfora, mentol |
|
Rub-Arom |
maść |
Olejek: terpentynowy, eukaliptusowy, cedrowy; tymol, mentol, kamfora |
|
Spirytus kamforowy |
Płyn do nacierania |
Kamfora, etanol |
|
Spirytus gorczyczny |
Płyn do nacierania |
Olejek gorczyczny |
→Stosunkowo nowym odkryciem jest zastosowanie specjalnej odmiany dzikiej róży. Substancja aktywna zaliczana jest do galaktolipidów (GOPO) . Znalazła ona zastosowanie w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów. Polecane szczególnie u osób ze stanami zapalnymi stawów, zwłaszcza tych, u których stawy są przeciążone (np. na skutek nadwagi lub podeszłego wieku). Stosowanie wyciągów z dzikiej róży zmniejsza bóle stawów, zwiększa ich ruchomość, łagodzi objawy stanów zapalnych-> prep. LITOZIN
->W leczeniu RZS stosuje się korzeń hakorośli tzw. czarci pazur . Zawiera mn.irydoidy i steroidy . Szczególnie skuteczny w stanach przewlekłych, nie jest tak skuteczny w stanach ostrych. Preparaty:Harapagon, Rheumaphyt, Rheumahrb,Harpago Gel.
-> Napary i odwary ziołowe stosowane doustnie działają przeciwbólowo i regenerująco na czynność oraz układ moczowy i doprowadzają do równowagi m.in. system nerwowy. Takie działanie wykazują zioła zawierające duże ilości rozpuszczalnej krzemionki i soli mineralnych: skrzyp, rdest ptasi, mniszek lekarski, poziewnik, drapacz.
->W bardzo zaawansowanym stanie chorobowym stosuje się, oprócz leczenia zasadniczego, leki ziołowe osłaniające błonę śluzową żołądka przed działaniem sterydów i innych leków.
np.:majeranek, nostrzyk, koper, len, prawoślaz, mięta
-> W ostrych stanach zapalnych na chore stawy, po zastosowaniu farmakoterapii można stosować okłady z ciepłej borowiny (borowina - nieodwodniony torf leczniczy, odznaczający się wysokim stopniem rozkładu roślinności bagiennej stosowany w formie kąpieli leczniczych w chorobach gośćcowych, kobiecych i naczyń krwionośnych.
->na obrzmiałe, bolące stawy, zastosowanie mają również okłady z wywarów ziołowych (liści podbiału, nasion lnu). Ulgę przynoszą również kąpiele całego ciała lub miejsca objętego chorobą. Stosuje się głównie jałowiec, igliwie, siano.
->glukozamina– jest to związek chemiczny, naturalnie występujący w organizmie człowieka, który wspomaga regenerację chrząstki stawowej. Substancja może mieć wpływ na zmniejszenie uczucia bólu oraz poprawę sprawności stawów. Glukozamina nadaje sprężystość i twardość tkance chrzęstnej. Dodatkowo substancję można pozyskać z ekstraktu ze skorupiaków takich jak: kraby, homary czy krewetki.Preparaty-Arthryl, Artreum, Stavomax....Działanie kwestionowane..
->kwas hialuronowy-glikozoaminoglikan (rodzaj polisacharydu), który występuje we wszystkich organizmach żywych i należy do najliczniejszej grupy związków mających identyczną budowę chemiczną tak u bakterii, jak i człowieka. Podstawowymi występującymi w przyrodzie źródłami uzyskania kwasu hialuronowego, do celów zdrowotnych są grzebienie kogutów a także pępowina a także fermentacja bakteryjna. Stwierdzono, że podawanie HA łagodzi ból i objawy choroby zwyrodnieniowej stawów. Ponadto następuje odnowienie lepkosprężystych właściwości płynu stawowego, stymulacja produkcji endogennych cząste-czek kwasu oraz powstrzymanie rozkładu chrząstki stawowej.Prep: Orton.
→ kolagen->białko o strukturze włókienkowej, które należy do tak zwanych skleroprotei-dów; składnik podporowy tkanki łącznej;odpowiedzialny za właściwą pracę naszych stawów ,,jest odpowiedzialny za stan chrząstki stawowej a dokładniej mówiąc za jej elastyczność i twardość, produkuje on maź stawową- niedostateczna ilość wytwarzanej mazi sprawia, iż przy każdym ruchu pojawia się bardzo nieprzyjemny ból.
Brak odpowiedniej ilości kolagenu sprawia też wzrost aktywności enzymów, które sprzyjają z kolei powstawaniu bólów reumatycznych.Obecnie pozyskiwany jest z tkanek ryb. Prep:Artro Protect Max, kaps.,Colacal, kaps. kolagen z wapniem,,Collaflex kaps,Flexus, tab,Humavit Kolagen, tabl , 4 Flex-proszek.
→ gorczyca biała->medycyna ludowa traktuje gorczycę białą jako ziele "promieniujące", dlatego zaleca przykładanie poduszek gorczycowych (woreczek wypełniony nasionami) do miejsc z bólami reumatycznymi i bolących stawów.
FITOTERAPIA DNY MOCZANOWEJ
Dna moczanowa(artretyzm, skaza moczanowa– przewlekła choroba związana z zaburzeniem metabolizmu kwasu moczowego powstającego z puryn.
Wyróżniamy:
Dnę pierwotną->W 90% przypadków, przyczyną jest upośledzone wydalanie kwasu moczowego do światła cewek nerkowych za sprawą obniżenia filtracji lub sekrecji kwasu moczowego, zwiększenia jego resorpcji
->W 10% przyczyną jest nadprodukcja kwasu moczowego
Dnę wtórną, której przyczynami może być zwiększone wytwarzanie kwasu moczowego jako jednego z efektów takich chorób jak białaczka, czerwienica prawdziwa, niedokrwistość hemolityczna czy też jako efekt rozpadu komórek wskutek chemio- lub radioterapii nowotworów. Inną przyczyną dny wtórnej jest zmniejszone wydalanie kwasu moczowego wynikające z głodu, chorób nerek (np. niewydolności), kwasicy ketonowej lub mleczanowej oraz działania niektórych leków, np. moczopędnych.
Zazwyczaj pierwszym objawem jest ostry atak dny. Jest to ostry ból jednego, rzadziej kilku stawów, powiązany z ogólnoustrojowymi objawami zapalnymi. W zależności od występowania bólu atakom tym nadano odpowiednie nazwy:
podagra – zapalenie stawu śródstopno-paliczkowego palucha (najczęstsza lokalizacja)
chiragra – zapalenie któregoś ze stawów ręki
gonagra – zapalenie stawu kolanowego
omagra – zapalenie stawu barkowego
Atak zazwyczaj pojawia się nad ranem, często po sytym posiłku połączonym ze spożyciem alkoholu. Nieleczony ustępuje samoistnie po około 3 tygodniach.
Nieleczona dna prowadzi do dny przewlekłej. Pojawiają się wówczas:
guzki dnawe będące złogami kwasu moczowego w tkankach miękkich. Ich naturalną drogą ewakuacji jest przebijanie się na zewnątrz.
charakterystyczne ubytki kostne
objawy ze strony układu moczowego, przede wszystkim kamica moczowa.
Rozpoznanie opiera się na wynikach badań laboratoryjnych, choć poziom kwasu moczowego nie musi być podwyższony, radiologicznych oraz wywiadzie.
Zazwyczaj chorzy na dnę moczanową mają podwyższone OB
Leczenie
W leczeniu można wyróżnić trzy zasadnicze kierunki:
leczenie ostrego napadu dny polega na zniesieniu reakcji zapalnej organizmu. Osiąga się to przez podawanieNLPZ (poza aspiryną; działają poprzez hamowanie reakcji zapalnej oraz hamują fagocytozę kryształów kwasu moczowego przez makrofagi), a w razie ich nietolerancji kolchicyny (niekiedy łącznie). Ponadto należy zapewnić odpowiednią podaż płynów aby wymusić diurezę. Amerykańscy autorzy zalecają dodatkowo stosowanie glikokortykosterydów. Allopurynolu nie stosuje się w ostrym napadzie dny.
leczenie dążące do obniżenia poziomu kwasu moczowego we krwi:
-dieta polegająca na wykluczeniu produktów bogatych w puryny i aminokwasy metabolizowane do nich. Są to głównie mięso (zwłaszcza podroby i dziczyzna),rośliny strączkowe, kakao, niektóre gatunki ryb i in. Należy także dążyć do utrzymywania stabilnej masy ciała, zmniejszyć odstępy między posiłkami, a także zrezygnować z alkoholu.Ponadto należy spożywać odpowiednią ilość płynów. Długoterminowe picie kawy może zmniejszać ryzyko wystąpienia epizodów dny.
gdy dieta jest niewystarczająca stosuje się allopurynol, który hamuje proces wytwarzania w organizmie kwasu moczowego z puryn.
leki zwiększające wydalenie kwasu moczowego – leki urikozuryczne. Działanie tych leków polega przede wszystkim na zmniejszaniu resorpcji zwrotnej kwasu moczowego w nerkach. Przykłady: benzbromaron, probenecyd. Można też stosować leki moczopędne.
leczenie powikłań – rehabilitacja narządu ruchu, operacyjne usuwanie dużych guzków dnawych, leczenie powikłań wynikających z uszkodzenia nerek.
Fitoterapia
środki o działaniu przeciwbólowym->wewnętrznie-kora wierzby , salicylany roślinne; miejscowo -do nacierań, przetwory o działaniu drażniącym, powodujące przekrwienie skóry
środki moczopędne- > zwiększające wydalanie moczanów z moczem ->urykozuryczne - mn. liście brzozy, znamiona kukurydzy, zile rdestu ptasiego, ziele nawłoci, strąki fasoli, korzeń wilżyny, kłącze perzu....
kolchicyna- stosowana w ostrych napadach dny , z silnym bólem.
Nasiona , bulwy, kwiat zimowitu- Semen, tuber, flos Colchici
Zimowit jesienny- Colchicum autumnale
Skład: alkaloidy pochodne tropolonu-> kolchicyna i jej glikozyd- kolchicozyd.
Działanie: kolchicyna hamuje migrację leukocytów do miejsc, w których nastąpiło wytrącenie kryształów kwasu moczowego, zapobiegając rozszerzaniu się stanu zapalnego, hamuje wytwarzanie kwasu moczowego, , nie wpływa na jego metabolizm i nie zwiększ jego wydalania.
Wskazania: ostre napady dny, gorączka maltańska.
Przeciwskazania: ciąża, podeszły wiek, schorzenia nerek, serca, przewodu pokarmowego.
Działania uboczne: TOKSYCZNA.; biegunki, nudności, wymioty, leukopenia i inne zmiany w obrazie krwi.
Preparaty: Colchicum-Dispert.