Giambattista Vico (ur. 23 czerwca 1668 w Neapolu, zm. 23 stycznia 1744 tamże) - włoski filozof, historiozof, najsłynniejszy przedstawiciel oświecenia włoskiego. Vico współtworzy historyzm. Doszukuje się w procesach dziejowych prawidłowości. Podkreśla, że jest chrześcijaninem i przyjmuje istnienie Boga jako Opatrzności. ( z wikipedii)
I. Z aksjomatów, Zasady nowej nauki
Vico opisuje w tym tekście podstawy „nowej nauki”. Nie ma wyjaśnienia dokładnie co to za cholera jednak wiąże się to wyraźnie z moralnością, prawem naturalnym i budowaniem społeczeństwa. Vico nie używa w ogóle słowa kultura - tylko naród.
Aksjomaty:
1. Nieskończony charakter ludzkiego umysłu sprawia, że człowiek gdy pogrąża się w niewiedzy uważa siebie za regułę wszechświata.
2. Druga właściwość ludzkiego umysłu sprawia, że ludzie nie mogąc wyrobić pojęcia o rzeczach dalekich i nieznanych oceniają je na podstawie rzeczy bliskich i znanych.
3. Filozofia, aby dopomóc rodzajowi ludzkiemu winna podnosić człowieka z natury skłonnego do zła i słabego oraz kierować, a nie gwałcić jego natury, ani też opuszczać go w momencie upadku.
4. Filozofia rozważa człowieka takim jakim być powinien, może więc okazać się przydatna tylko dla tych nielicznych, którzy pragną żyć w republice platońskiej, a nie tarzać się w Romulusowym kale.
5. Rzeczy nie mogą się ukształtować, ani trwać poza swoim stanem naturalnym.
6. Filozofia traktuje o rozumie, który jest źródłem wiedzy o prawdzie. Filologia bada autorytet woli ludzkiej, na którym opiera się świadomość rzeczy pewnych.
7. Zdrowy rozsądek jest to pogląd nie oparty na refleksji podzielany powszechnie przez cały stan, cały lud, cały naród albo cały rodzaj ludzki.
8. Taka jest natura rzeczy, że powstają one w określonym czasie i określonych warunkach. Ilekroć pojawiają się takie warunki pojawiają się rzeczy takie, a nie inne.
9. Wyobraźnia jest tym bogatsza im słabsze rozumowanie.
10. Umysł ludzki z natury swej znajduje upodobanie w unifikacji.
11. Natura ludów początkowo okrutna potem staje się surowa, później łagodna, następnie wyrafinowana, a wreszcie rozwiązła.
Zasady nowej nauki:
1. Są to mity - „historia społeczna narodów pierwotnych”.
2. Ekspresja i emocjonalność (`”prawda uczuciowa”) właściwe zwrotom bohaterskim.
3. Opieranie się na etymologii języków lokalnych.
4. Odwołanie się do „Słownika rozumowego spraw społecznych” , czyli do uniwersalnych potrzeb właściwych dla wszystkich narodów, lecz wyrażanych relatywnie, zależne od języka.
5. Opieranie się wiedzy, która jest przekazywana od stuleci, z pokolenia na pokolenie - skoro przetrwała ona tak długo to znaczy, że musi ona opierać się na prawdzie.
6. Badanie zabytków starożytności, po tym jak się je wpierw oczyści i umieści w odpowiednim dla nich miejscu.
7. Badania historyczne.
Prawo naturalne (patrz aksjomat 3) - dzięki woli boskiej człowiek jest stworzony do życia w społeczeństwie. Potrafi on zamieniać swoje namiętności (np. chciwość, żądza władzy) i zamieniać je w cnoty łączące społeczeństwo i służące dobru ogółu. PN jako dzieło Boga ma charakter uniwersalny - nie jest dziełem konkretnego narodu.
Rozwój narodów (Vico opisuje rozwój na trzy różne sposoby, które ze względu na różną liczbę etapów nie łączyłem ze sobą, choć sądze, że autor je ze sobą jakoś łączy. Etapy są wymienione chronologicznie.)
„Idealna historia wieczna, na tle której rozwijają się wszystkie narody” (patrz aksjomat 10):
Natury narodów: okrutna, surowa, łagodna, wyrafinowana, rozwiązła.
Etapy rozwoju: narodziny, rozwój, stabilizacja, degradacja, ruina.
Rodzaje ludzi i ich rola:
1.Ludzie okrutni i prostatcy (Polifem) - okres nauczania człowieka uległości wobec ustaw, za pomocą posłuszeństwa wobec drugiego człowieka.
2. L wspaniałomyślni i dumni (Achilles) - budowanie państw arystokratycznych opartych na rodach,
3. L meżni i sprawiedliwi (Arystydes i Scypion Afrykański) - droga do wolności ludowej.
4. L o wielkich cnotach i przywarach (Aleksander i Cezar) - wprowadzenie monarchii.
5. L posępni melancholicy (Tyberiusz) - utrwalanie monarchii.
6. L bezwstydni gwałtownicy (Kaligula, Neron, Domicjan) - obalenie monarchii
II O cyklicznym biegu dziejów
Trzy epoki historii narodów (rozwinięcie powyższego):
1. Epoka bogów; czasy poetów-teologów
a) Mocna rola religii politeistyczne za pomocą których wyjaśniano wszelkie zjawiska przyrodnicze (zdaniem Vico bogowie są urojeniami wyobraźni, jednak Bóg nie jest)
b) Natura okrutna; ludzie okrutni i prostatcy; etap rozwoju: narodziny.
c) Obyczaje religijne i pobożne.
d) O wszystkim decydują bogowie (prawo boskie)
e) Rządy boskie: teokracja.
f) Język aktów religijnych i rytuałów. Brak mowy artykułowanej.
g) Pismo: hieroglify - „tworzone siłą fantazji uniwersalia” powstałe w myśl aksjomatu 10.
h) Jurysprudencja (forma mądrości): „teologia mistyczna” - wróżby oraz odgadywanie myśli boskiej
i) Autorytet własności.
2. Epoka bohaterów; czasy wybitnych jednostek.
a) Wciąż silna rola religii, ludzie jako dzieci bogów. Ludy bez religii są postrzegane jako zwierzęta.
b) Postać Achillesa oraz kojarzenie tej epoki z arystokracjami rodowymi łączy tę epokę z w/w drugim rodzajem ludzi, natura: surowa, etap rozwoju: rozwój :p
c) Obyczaje gwałtowne i popędliwe.
d) Prawo silniejszego, hamowane przez religię.
e) Rządy najlepszych
f) Język emblematów wojskowych przechodzący w język dyscypliny wojskowej.
g) Pismo: Wzory ogólne wpierw kojarzone z konkretnymi postaciami (Achilles - odwaga, waleczność później abstrakcyjne.
h) Jurysprudencja: Przemyślane wypowiedzi podporządkowane zamierzonym celom.
i) „Autorytet senatów rządzących”
3. Epoka ludzi; czasy praw człowieka.
a) Używane przez Vico określenia: inteligentna, wstrzemięźliwa, dobroduszna, rozsądna, rozum, sumienie, obowiązek.
b) Opisywana jest tu zarówno wolność ludowa jak i monarchia, więc sądzę, że będą tutaj trzy rodzaje ludzi 3-5, Natury: łagodna i wyrafinowana, Etap rozwoju: stabilizacja.
c) Obyczaje: „uprzejmość wynikająca z właściwego pojmowania obowiązków obywatelskich”.
d) Prawo dyktowane przez rozum.
e) Wolność ludowa lub monarchia.
f) Język artykułowany.
g) Pismo: literki po prostu.
h) Jurysprudencja: prawda faktów, ustawy podporządkowane „równości spraw”
i) Autorytet rady.
Brak w tym rozdziale opisów jakichkolwiek upadków czy degradacji.