Roald dahl należy do pisarzy niedocenianych w Polsce. Joanne Rowling i R. dahl cieszą się dużą popularnością na Zachodzie. W 1994 roku wg badań przeprowadzonych w Wielkiej Brytani Dahl był najchętniej czytanym pisarzem i zajmował 1 miejsce. Zarzuty, co do jego twórczości dotyczą tego, że dorośli, a w szczególności nauczyciele, rodzice i opiekunowie, są przedstawiani w bardzo złym świetle, co prowadzi do zakwestionowania najważniejszych dla dzieci autorytetów. Powieść „Harego Pottera” z powieściami Dahla łączy portret rodziny. Rodzina Dursleyów jest bardzo dahlowska tak w formie jak i w treści. Łączy ich również wspólny kraj- Wielka Brytania.
Roald Dahl ur. Się w Llandalf w Walii13 września 1916r. Kształcił się w elitarnych szkołach ( St. Peter's School, Repton Public School). Od 1938 r. pracuje w Afryce, Wsch. Dla koncernu Shella. Podczas wojny został wcielony do RAF-u. Walki w Libii i Grecji. W 1942r. zwolniony z czynnej służby z powodu ran i jako attache lotniczy wysłany do ambasady brytyjskiej w Waszyngtonie. Ma prowadzić propagandę na rzecz przystąpienia USA do wojny z Niemcami. Debiutuje jako pisarz wspomnieniami Shot down over Libia. W 1943 roku zostaje opublikowana jego pierwsza książka- Gremliny.po wojnie wraca do Anglii. Publikuje zbiory opowiadan dla dorosłych, np. „Over to you”. Żeni się, ma pięcioro dzieci. Pierwszy utwór dla dzieci to Jakubek i brzoskwinia olbrzymka 1962. W tym samym roku umiera pierwsza córka pisarza. Karol i fabryka czekolady- 1964, The magic finger-1966, Wspaniały pan lis- 1970, Karol i wielka szklana winda- 1972, …., Matylda-1988, ostatnia powieśc dla dzieci to Esio Trott- 1996. W tym samym roku umiera on w Great Misseden. Napisał też scenariusz do filmu J. Bond „Żyjesz tylko dwa razy”. I częśc autobiografii wypełniona jest wspomnieniami z dzieciństwa. Tam dowiemy się o jego szkole, która była opresyjna machiną. Uczniów traktowano w sposób przedmiotowy. Łamanie charakteru, zabijanie indywidualności, terror, dotkliwe kary fizyczne i upokorzenia- to wszystko działo się w szkołach do których uczęszczał. Szkoła, którą wspomina Dahl to przede wszystkim sadystyczni nauczyciele, nudni i nienawidzący uczniów. Kapitan Hardcastle z St. Peter's - złośliwy nadęty, brutalny, czekający na każdy pretekst, by zniszczyc chłopców- mógłby stanowić prototyp Pałki z Matyldy.
Dahl chciał stworzyc utwory, które by sprzeciwiały się kanonom, ale które oczekiwałyby dzieci. W autobiografii pojawia się Roz. „Czekoladki” . Chłopcy raz w roku dostawali czekoladki z fabryki Cadbur. Chłopcy za każdym razem mieli zapisac sowje uwagi dotyczące tychże czekoladek. W utorach mamy wiele czekoladowych śladów. Biedny Karol odnajduje swoje szceście w tabliczce czekolady. Zwiedzenie fabryki to podróż marzeń. Jakubek rozbija po drodze fabrykę czekolady zalewając falami dzieci i dorosłych czekoladą. Czekoladą opycha się bohater „czarownic”. Czekolada to szczęście, owoc zakazany. Słodka, smaczna, ukochana przez dzieci, zjadana w dużych ilościach powoduje kłopoty. Jej spożycie stanowi nagrodę po posiłku. Literacka czekolada bez ograniczeń. Żadnych morałów. Zanim dorosły sięgnie po utwory Dahla powinien zajrzeć do folkloru dziecięcego Doroty Simonides. Folklor dziecięcy- El. Kultury spontanicznie stworzony przez dzieci, wyraża ich zainteresowania, sposób myślenia i widzenie rzeczywistości. Dahl czerpie z folkloru dziecięcego. W folklorze często jest „opowieść z dreszczykiem”. U Dahla zamiast wampirów i upiorów są dorośli. Oni ich starszą, karcą, szydzą boleśnie i nienawidzą. Natomiast pająki ogromne stonogi, które w literaturze są potworami są miłe i przyjazne. Zostają one zwyciężone zgodnie z tego typu poetyką. Dorosły zostaje ukarany. Motto: „konspirować z dziećmi przeciwko dorosłym”. Zawsze staje po stronie dzieci. Rytuały profanacji. Sceny karania dorosłych stanowią El. Profanacji „sacrum drosłego”. Profanacja starości. Pojawia się motyw jedzenia. Jedzeniu autor poświęca długie wywody. Profanacja pożywienia łakomstwem. Skatologia to kolejny El. Folkloru dziecięcego. Picie bąbli żady powoduje „trzmielenie”, czyli puszczanie bąków (Wilekomilud). Profanacja łączy się z komizmem. Groteskowe przedstawienie postaci. Jest to ciekawe dla dzieci tylko wtedy gry nasili się cechy postaci. Komizm w sferze języka- „Tylko to, co dzieci chcą usłyszeć”.
Recenzenci
W eseju „Mc Luhan, youth and literature” Eleonory Cameron uznała “karola I fabrykę.. “ za niesmaczną książkę. Uważa że przynosi dziecku krzywdę . Nauczycielka ze szkoły w Breton uważała, że Dahl dociera do duszy dziecka. Koncept literacki „Karola…” w pełni odpowiada potrzebom dzieci. Ursula K. Le Guin autorka powieści fantasy uważała, że te książki są płytkie intelektualnie i zatrzymują dzieci w rozwoju.
W Polsce „ Jakubek i brzoskwinia olbrzymka” zostały opublikowane w 1992 r. w wydawnictwie Nasza Księgarnia, w roku 1989 wznowienie „ Jakubka…” i „ Państwo Głuptakowie”. w 1991 wyd. GiG publikuje „ Wielkomiluda” , potem „ Cudowne lekarstwo George'a” i „ Wspaniały pan lis” . W Primie ukazała się „ Matylda” a w 1997 „ Czarownica”.
W Polsce brak zainteresowanie ze strony recenzentów. Dahlem zajęli się profesorzy związani z lit. Dziecięcą.
Trzy grupy oceny twórczości Dahla:
Pozytywne, entuzjastyczne: Irena Bolek, St. Grabowski, cenili poczucie humoru, ciekawe postaci, kreowanie fantastycznej fabuły. Joanna Papuzińska wskazywała na motywy onirystyczne, umiejętne wykorzystywanie El. Grozy, budowanie świata na opak. Zofia Beszcyńska uważa jego twórczość jako pochwałę i obronę niewinnego dzieciństwa. Lidia Błaszczyk widzi możliwość zastosowania jego utworów w procesie biblioterapeutycznym. Książka była by dla nieszczęśliwego dziecka katharsis i zadośćuczynieniem
Negatywne. Marek Obarski mówi o wszechobecnej brzydocie, złośliwości bohaterów. Jolanta Hortwing- Sosnowska, Jacek Bukowski oskarża autora o pustoszenie dziecięcych umysłów, Ewa Nowacka,
„Matylda” co zrobić z tym fantem? Z jednej strony interesujący tekst, żywa akcja a z drugiej „ konspirowanie z dziećmi przeciwko rodzicom”. Grażyna Lewandowicz dostrzega zanegowanie poczucia bezpieczeństwa , które daje rodzina.