J. Kaden-Bandrowski: Generał Barcz. Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź, Ossolineum 1984. BN I, 223

Juliusz Kaden-Bandrowski:

• ur. 24.02.1885 r., w Rzeszowie,

• 1898 - przenosi się do Krakowa,

• miał być pianistą, ale złamał w dzieciństwie 2 razy rękę :>,

• na studiach współpracuje z socjalistycznym „Naprzodem”, „Tygodnikiem Ilustrowanym”, „Sceną i Sztuką”, „Prawdą”,

• fascynacja pracą, widzianą patetycznie,

• debiut - Niezguła - maj 1911. Powieść, nad którą pracował w latach 1909 - 1910,

• 1911 - tom nowel Zawody - rewelacja. Bohaterami są rzemieślnicy,

• ogłoszony turpistą przez Wilhelma Feldmana, ale woli ekspresjonizm, nie symbolizm i impresjonizm; rytmizuje prozę,

• czerwiec 1914 - tom nowel Zbytki,

• sierpień 1913 - powieść Proch - debiut skandalisty, z 70 studentów znajomych sportretował 20,

• symbolem jego twórczości jest patos,

• 2.08.1918 - Godzina - proza poetycka. W okopach pisze głównie dla celów werbunkowych,

• kwiecień 1915 - Iskry (4 nowele, 2 epizody liryczne), lipiec 1915 Piłsudczycy, wrzesień 1915 Bitwa pod Konarami (reportaż wojenny), styczeń 1916 Mogiły (nekrologi żołnierskie, marzec 1916 Spotkanie,

• powieść Łuk (wydana w maju 1919) - polemiki, oskarżenia, w celu zdemaskowania mieszczańskiej dulszczyzny; bohater niepodległy konwenansom,

• wrzesień 1918 - działalność w Polskiej Organizacji Wojskowej;

• redaktor naczelny Żołnierza Polskiego (od 15.12.1918), rezygnuje wiosną 1919, kiedy pismo przeniesione zostało do stolicy,

• styczeń 1921 - jedzie do USA,

• wrzesień 1921 - zaczyna pisać powieść polityczną - Generała Barcza,

• 1924 - Przymierze serc, Wakacje moich dzieci, Miasto mojej matki, W cieniu zapomnianej Olszyny, Nad brzegiem wielkiej rzeki,

• 1921 - narodziny synów (bliźniacy - Paweł i Andrzej)

• 1930 - 1931 Aciaki z pierwszej A drukowane w „Gazecie Polskiej”,

• tom Wspomnienia i nadzieje. 3.06.1943 ginie Andrzej. Paweł - ginie w dniu śmierci Baczyńskiego,

• 1924 - 1929 praca nad Czarnymi skrzydłami (grudzień 1928 Lenora, styczeń 1929 Tadeusz) - powieść o Zagłębiu Dąbrowskim,

• po Czarnych skrzydłach - Mateusz Bigda (wyd. 1932/33 - o chłopach), potem Białe skrzydła,

• recenzje, artykuły itp., w: Stefan Żeromski (1930), Pióro, miłość i kobieta 1931 (tu: Walka o Nową Kobietę, Patos codziennej prostoty),

• uważa, że trzeba teraz opisywać szarego człowieka i jego pracę,

• w czasie wojny Starzyński polecił mu organizowanie propagandy prasowej,

• 6.08.1944 ranny, 2 dni później umiera,

Twórczość - Generał Barcz

• w latach 1948 - 1956 Kaden nie był wydawany,

• druk Generała Barcza zaczyna się w „Kurierze Polskim” 4.04.1923. Ataki Adolfa Nowaczyńskiego i Cata Mackiewicza, Grzymały-Siedleckiego. Powieść rozpoczęła dzieje polskiej powieści politycznej,

• s. XLIX - XLX - „Generał Barcz” nie ukazywał portretów ludzi żywych przeniesionych ostentacyjnie do powieści, lecz bohaterów literackich, stworzonych kadenowską techniką montażu faktu i fikcji,

• ważne fakty w Generale Barczu (s. LII) - oswobodzenie Krakowa spod władzy austriackiej, walki o Przemyśl, otwarcie Muzeum Cytadeli, zamach pułkownika Januszajtisa, otwarcie Sejmu, rozmowy z endecją, sprawa Biura Prasowego Naczelnego Dowództwa,

• czas akcji - październik 1918 - jesień 1919, komplikowany,

Kto jest kto :

• gen. Dąbrowa - jak krakowski gen. Bolesław Roja,

• gen. Krywult - jak gen. Józef Dowbor-Muśnicki,

• gen. Wilde - jak gen. Jan Wroczyński,

• major Pyć - jak Adam Koc,

• poseł Rybnicki - jak Jędrzej Moraczewski,

• red. Rasiński - jak Kaden,

• gen. Stanisław Barcz - jak Piłsudski lub Sosnkowski,

• wydawca Kwaskiewicz - jak Jakub Mortkowicz,]

Zasady klasycznej powieści politycznej: główną rolę odgrywają idee polityczne. Ośrodkiem akcji jest forum władzy, na którym analizuje się wydarzenia aktualnej polityki. Prawdy historii poddaje się próbie teraźniejszości. Siłą powieści jest zmysł aktualności,

• w Generale Barczu konwencja szopki politycznej,

• styl wywołuje zastrzeżenia - upodobanie do turpizmu i prostactwa, barok, ekspresja, nadmiar formy, brak lirycznych monologów, jest żywy, chaotyczny dialog, imitujący naturalność. Jest indywidualizacja sylwetek. Rytmizacja prozy (m.in. dzięki epiforom i anaforom),

• śmiech nie ma mocy oczyszczającej,

• świat Generała Barcza zawieszony jest między taktyką i instynktem,

• świat polityki - jednostki nie poświęcające się są skazane na degradację,

• biologiczność postaci powieściowych, Kaden - instynktywista (ale nie zna koncepcji behawioryzmu klasycznego), bada to, co zewnętrzne - ruch fizyczny, fizjologię, słowo. Reakcje sprowadzają się tu do 3 impulsów - lęku, nienawiści i miłości. Tylko Pyć, Barcz i Rasiński nie wywodzą się z behawioryzmu.

2

---