Zofia Sękowska Postawy wobec osób upośledzonych [w]Osoba niepełnosprawna i jej miejsce w społeczeństwie. (red.) D. Kornas - Biela, Lublin 1988

Termin upośledzenie umysłowe posiada w języku polskim znaczenie pejoratywne. Niepełnosprawnych upośledzają inny poprzez ograniczenie ich praw społecznych, lekceważenie, odrazę a nawet ucieczkę od nich. Ta ucieczka i brak akceptacji świadczą o negatywnej postawie wobec osób niewidomych, głuchych, kalekich a zwłaszcza wobec osób upośledzonych umysłowo. Pełna emocjonalna i racjonalna akceptacja i wspólnota z nimi to wyraz postawy pozytywnej.

Postawa pozytywna emocjonalna - pozwala na spostrzeganie cech dodatnich osób niepełnosprawnych

Negatywna postawa emocjonalna - powoduje spostrzeganie i eksponowanie ich wyolbrzymionych wad i braków

POSTAWA

(termin interpretowany o różne kryteria psychologiczne):

Wyróżniamy trzy grupy definicji:

Nawiązuje do tradycji behawiorystycznej i psychologii uczenia się

Nawiązuje do koncepcji socjologicznej, w której zwraca się uwagę na stosunek emocjonalny zachodzący pomiędzy osobą reprezentującą jakąś postawę do jej podmiotu

Nawiązuje do teorii poznawczych, podkreślające, że postawa to nie tylko określone zachowanie się czy stosunek oceniający lub emocjonalny wobec danego przedmiotu, lecz również odnoszące się do niego elementy poznawcze.

Postawa (wg. Morris, J.Rosenberg) - to struktura złożona z elementów poznawczych, a dokładnie ze zbioru przekonań dotyczących możliwości realizowania pewnych wartości przez przedmiot postawy. Elementy poznawcze (przekonania), elementy afektywne (uczucia), pozostają ze sobą w ścisłym związku i harmonii.

Trzy zasadnicze składniki STRUKTURALNEJ DEFINICJI POSTAW :

- składnik afektywny (uczucia w stosunku do przedmiotu postawy)

- składnik poznawczy (wiedza i przekonania dotyczące przedmiotu postawy)
- składnik behawioralny (zachowanie intencjonalne bądź zachowanie realne wobec przedmiotu postawy)

DEFINICJE POSTAW

Theodore Meda Newcomba (1965) - pełna definicja postaw może być formułowana zarówno z poznawczego, jak i motywacyjnego punktu widzenia, ale prawidło należy umiejscowić postawę na przecięciu procesów poznawczych i motywacyjnych.

Stefan Nowak (1973) - „Postawą człowieka wobec pewnego przedmiotu czy osoby jest ogół względnie trwałych dyspozycji do zachowania się wobec nich”

ZACHOWANIE - może być:

Życzeniowe

Regulowane przez normy społeczno - moralne

Może się przejawiać jako czynności czy działania wobec przedmiotu postawy

PRZEDMIOTEM POSTAWY - może być:

To co istnieje i ma związek z zaspakajaniem potrzeb osób ustosunkowujących się do niego zależnie od znaczenia, jakie mu przypisują

Inne osoby i grupy społeczne,

Własna osoba bądź społeczne normy zwyczajowe i moralne

Wartości różnego rodzaju

KONCEPCJA POSTAW ZASADNICZYCH I CELOWOŚCIOWYCH

Polska literatura socjologiczna

POSTAWY ZASADNICZE - (Adam Podgórecki) - „(…) bezpośrednia akceptacja lub negacja pewnej reguły dotyczącej wyobrażonego lub rzeczywistego zachowania”

POSTAWY CELOWOŚCIOWE - akceptacja lub negacja wyobrażonego bądź rzeczywistego zachowania uzależniona jest od specyficznego rozważenia rozmaitych możliwości wariantów zachowania się oraz oceny ich skutków.

POSTAWY PROSPOŁECZNE I EGOISTYCZNE

Postawa prospołeczna - wiąże się z takimi pojęciami jak: altruizm (postawa bezinteresownej troski o dobro innych ludzi, nie kierująca się interesem własnym), życzliwość, sympatia dla innych, braterstwo, niesienie pomocy potrzebującym, wrażliwość na krzywdę, zdolność do rozumienia innych ludzi, a nawet poświęcania się dla innych. Postawa tak wyraża się w gotowości do pozytywnego działania na rzecz innych ludzi.

Postawy egoistyczne - przejawiają się w skłonności do interesowania się przede wszystkim sobą i wysuwania na pierwszy plan swojego dobra osobistego przy niewrażliwości na potrzeby i dobro innych ludzi.

POSTAWA AKCEPTACJI I ODRZUCENIA
Postawa akceptacji - nakazuje szacunek i życzliwość. Wyraża się ona we współdziałaniu przyjaznym zachowaniu, w podziwie, w szacunku, w zaufaniu, współczuciu i afiliacji.

Postawa odrzucenia - manifestuje się takim zachowaniem

Postawa odrzucenia - manifestuje się takimi zachowaniami, jak: agresywność, zawiść, chęć imponowania, nieufność, podejrzliwość, poczucie wyższości.

Podstawy odrzucenia, nazywane inaczej postawami negatywnymi, kształtują się w toku trzech etapów:

1. Uprzedzenie do danej osoby

2. Brak komunikacji i dystans prowadzący aż do izolowania się od niej

3. Wrogość wyrażająca się w dyskryminacji bądź agresji

Helena Larkowa

Najczęstsze postawy wobec niepełnosprawnych są ambiwalentne i wahają się od niechęci na widok i do kontaktowania się z osobami niepełnosprawnymi poprzez współczucie i życzliwość do pełnej akceptacji i życzliwości wobec nich.

Kształtowanie postaw psychospołecznych wobec inwalidów utrudnione jest przez wiele czynników. Pierwszy z nich stanowią uprzedzenia wobec osób niepełnosprawnych, których ludzie uczą się od środowiska przypisującego osobom upośledzonym fizycznie różne negatywne cechy.

Uczenie się postaw odbywa się pod wpływem:

- rozwijania i scalania reakcji wyuczonych w dzieciństwie i młodości (kontynuacja modelu postaw nabytych w toku wychowania):

- indywidualizacja, tj. różnicowanie oraz wyodrębnianie określonych doświadczeń dotyczących przedmiotu postaw

- konsekwencji sytuacji urazowych ,

- przypisywanie sobie gotowych wzorów postaw od innych ludzi

Postawy mogą stanowić formę poznawczej adaptacji do rzeczywistości albo też być zależne od wewnętrznych stanów motywacyjnych człowieka, a więc od jego systemu wartości i potrzeb.

1

---