Opracowanie
 O poprawie Rzeczypospolitej  geneza traktatu Właściwy tytuł dzieła
Modrzewskiego to  Commentariorum de Republica emendanda libri
quinque (łac.  Rozważań o poprawie Rzeczypospolitej ksiąg pięć ).
Utwór ukazał się w 1551 roku bez dwóch ostatnich ksiąg ( O Kościele ,
 O szkole ) ze względu na interwencję cenzury. W 1554 roku traktat
wydrukowano w całości w Bazylei. Pięć lat póz
niej wydano wznowienie
dzieła, zawierające m.in. dodatki do ksiąg i uzupełnienie autora
(Defensio = łac.  Obrona ).  O poprawie Rzeczypospolitej 
interpretacja  O poprawie Rzeczypospolitej to renesansowy traktat,
który zawiera wizję idealnego (ale nie utopijnego!) państwa.
Modrzewski w pięciu księgach, z których składa się dzieło, wskazał te
elementy państwa, które wymagają napraw i reform, m.in.: system
edukacji, władza wykonawcza, sądownictwo. Autor wymienił także
problemy, z jakimi zmaga się polskie państwo. Modrzewski podkreśla
rolę silnej władzy królewskiej. Ideał władcy to  zdaniem autora  mądry
i roztropny człowiek, otoczony grupą zaufanych i bardzo
doświadczonych doradców. Jedną z kluczowych kwestii poruszanych w
traktacie jest problem nierówności obywateli wobec prawa. Modrzewski
przytacza przykład zastosowania dwóch różnych kar za tę samą
zbrodnię: za morderstwo szlachcic zostaje ukarany grzywną, plebejusz
 skazany na śmierć. Autor wielokrotnie odnosi się do kwestii
obyczajów, nazywając je podstawą prawa. Zdaniem Modrzewskiego
ogromną rolę w stanowieniu i wypełnianiu praw odgrywa moralność
(etyka). Pisarz nakłania wprost do dbania o własny duchowy rozwój.
Propaguje walkę ze słabościami, które  zmuszają zwykłego obywatela
do łamania prawa, a także wzmacnianie silnej woli. Modrzewski jest
zaciekłym przeciwnikiem wojny (wyjątek stanowi tu wojna obronna).
Jedna z ksiąg traktatu w całości została poświęcona problematyce
obronności kraju. Modrzewski proponuje konkretne rozwiązania mające
wzmocnić Rzeczpospolitą: wzmacnianie granic, budowę zamków
przygranicznych, większe zaangażowanie szlachty. Podaje
jednocześnie argumenty przeciwko wojnie, podkreślając ogrom
niesionego przez nią zła: (& ) Zaprawdę, żelazne serce mieć by musiał
ten, kto tyle zła w wojnie widząc nie wzdrygałby się na jej wspomnienie,
choćby sobie zwycięstwo obiecywał (& ). Trafnie zauważa, że ci, którzy
wywołują wojny, zazwyczaj unikają kary. Szkolnictwo i Kościół to dwie
ostatnie kwestie poruszane w traktacie. Modrzewski jawi się tu jako
znakomity przedstawiciel epoki, podkreślający konieczność
harmonijnego i wszechstronnego wykształcenia. Autor apeluje o wielki
szacunek dla nauczycieli i zwiększenie uwagi w kwestii finansowania
szkolnictwa. Jeśli chodzi o kwestię religii i instytucji Kościoła,
Modrzewski propaguje irenizm (pogląd zapoczątkowany przez Erazma
z Rotterdamu), czyli dążenie do jedności chrześcijan. Treść
przedostatniej księgi traktatu doczekała się potępienia ze strony
Kościoła katolickiego i początkowo była objęta cenzurą. Mimo to, dzieło
Modrzewskiego cieszyło się dużą popularnością (łaciński utwór był
czytany w całej ówczesnej Europie), a kolejne pokolenia doceniły styl
traktatu i wagę poruszonej w nim tematyki.  O poprawie
Rzeczypospolitej  najważniejsze motywy literackie w dziele Motyw
prawa To jeden z kluczowych motywów traktatu. Modrzewski podkreśla
konieczność zreformowania polskiego prawa. Wytyka władzom
sądowniczym nierówne traktowanie obywateli. Autor przekonuje, że
podstawą sprawiedliwości jest równość wszystkich klas społecznych
(szlachty, mieszczaństwa, chłopstwa) wobec prawa. Zauważa także
zależność pomiędzy prawem a indywidualną postawą moralną
jednostki. Motyw szkoły Problematyce polskiego szkolnictwa w dobie
renesansu poświęcona jest jedna z pięciu ksiąg traktatu. Modrzewski 
podobnie jak większość renesansowych twórców  podkreśla ogromną
rolę wykształcenia w życiu człowieka. Namawia do lepszego
finansowania szkolnictwa (proponuje m.in., aby edukacja młodzieży
finansowana była z dóbr klasztornych) i większego szacunku dla
zawodu nauczyciela. Autor przypomina o wielkiej moralnej
odpowiedzialności ciążącej na nauczycielach. Chętnie posługuje się
przykładami z historii starożytnej, przytaczając opowieści o wielkich
władcach wychowywanych przez filozofów. Podkreśla także wagę
wykształcenia jako narzędzia służącego do budowania świadomości
młodych Polaków. Motyw wiary We wczesnej młodości Modrzewski
miał kontakt ze środowiskami reformatorskimi (kalwiniści). Z pewnością
wpłynęło to na proces kształtowania się jego poglądów. W traktacie
pisarz propaguje ideę irenizmu, podkreślając konieczność pojednania
wszystkich wyznań chrześcijańskich. Autor nie obawia się krytykowania
władz Kościoła katolickiego. Proponuje, by w soborach  prócz osób
duchownych  uczestniczyły osoby świeckie.