ISTOTA INTERAKCJI (RELACJI) PEDAGOGIKI

Z INNYMI NAUKAMI

1) PEDAGOGIKA A FILOZOFIA

Rolę filozofii w rozwoju refleksji (także praktyki) pedagogicznej można sprowadzić do kilku podstawowych sformułowań:

1. Filozofia oferuje pedagogice określoną

a. koncepcję człowieka

b. koncepcję świata i wzajemnych między nimi relacji.

Filozofia staje się dla pedagogiki dyscypliną pomocniczą.

- Filozofia stwarza określoną koncepcję aksjologiczną będącą podstawą teleologii, epistemologia i logika służą dydaktyce, etyka - teorii wychowania moralnego, estetyka - teorii wychowania estetycznego ( analizując sztukę w odniesieniu do różnorodnych przeżyć człowieka i jego rozwoju twórczego, ekspresyjnego ), filozofia prawa i państwa - podbudowuje koncepcje wychowania obywatelskiego, filozofia religii jest podstawą wychowania religijnego, historia filozofii wraz z metodologią wskazują drogę historii pedagogiki, prakseologia stanowi przesłankę skutecznej metodyki, antropologia filozoficzna zajmuje się ogólną teorią człowieka.

- Filozofia formułuje konkretne idee, które pedagogika z różnym stopniem krytycyzmu podejmuje (pedagogika marksistowska, religijna itp.) lub wytwarza idee dominujące w poszczególnych epokach, one zaś uzyskują względnie adekwatną egzemplifikację w pedagogice ( np. średniowieczna idea ascetyczno- religijna, odrodzeniowa idea nieskończonej natury, oświeceniowa idea prawa natury czy XIX wieczna idea indywidualności )

- Filozofia jest źródłem metodologii pedagogiki ( doprowadzając ją do krytyki własnych podstaw i czasem do odrzucenia filozofii ) i jej subdyscyplin.

- Filozofia buduje płodne definicje pojęć, które chętnie wykorzystuje pedagogika - np. pojęcie osoby w filozofii W. Stern, do której nawiązano w zróżnicowanych postaciach personalizmu, wszędzie tam, gdzie osoba została przeciwstawiona rzeczy. Inne pojęcia, które przeniknęły z gruntu filozoficznego do pedagogiki to pojęcie normy, typu, całości ( wówczas chętnie nazywane totalnością ). Z niemieckiej filozofii kultury (Dilthey,Spranger) przeniknęły podstawowe pojęcia kultury - kształcenia i wychowania.

- Filozofia może inspirować kierunek badań empirycznych, np. metafizyka Sterna leżała u podstaw psychologii i pedagogiki zajmujących się badaniem różnie indywidualnych.

Istnieje wiele argumentów za tym, aby wysoko cenić filozofię w procesie kształcenia człowieka. Zwracano uwagę na to, że ma on swój udział w dojrzewaniu psychicznym człowieka, że jest szkołą umysłu, dzięki czemu zdobywamy zdolność krytycznego myślenia i opanowujemy istotne pojęcia. Okres młodzieńczy jest czasem poszukiwania własnego miejsca w świecie i sensu życia. Bez filozofii, która umożliwia najpełniejsze poznanie rzeczywistości i zdobycie światopoglądu rozwój osobowości byłby niepełny. Filozofia więc okazuje się potrzebą wielu ludzi, a nie tylko grona specjalistów, podobnie jak pedagogika jest rzeczywistością całego społeczeństwa a nie tylko nauczycieli. Ta swoista totalność obu dziedzin jest również cechą je zbliżającą. Pedagogika chce przekształcać życia - Filozofia - je zrozumieć.

Specyfiką filozofii w jej wykładni była wielka różnorodność poglądów i systemów, między którymi istnieją jaskrawe, nie dające się zharmonizować sprzeczności. Dla pedagogiki - nazwijmy ją umownie - ortodoksyjnej ta własność refleksji filozoficznej może okazać się przeszkodą nie do pokonania. W miejsce oczekiwanych prawd niepodważalnych filozofia mnoży wątpliwości i pytania. A więc widzimy, że filozofia oprócz wnoszenia wiele do pedagogiki swoimi pytaniami czy tezami burzy tradycyjną, a także w pewnym stopniu bezrefleksyjnie przyjmowaną postawę pedagogiki wobec swego przedmiotu. Filozofia jest więc niepokojem pedagogiki.

Jakich inspiracji dostarcza filozofia dla rozwoju współczesnego nauczyciela-pedagoga? Prokopiuk W., Samokształcenie nauczycieli w kontekście humanistycznego paradygmatu rozwoju człowieka.

- Humanistyczno-personalistyczna filozofia powinna być inspiracją dla pełniejszego określenia osobowego „ja „ nauczyciela jako wartości, ujęcie osoby nauczyciela jako bytu stającego się, zobowiązanego wobec podmiotu wychowania i wobec siebie. W tej perspektywie nauczyciel jest osobą wobec innej stającej się osoby, jest ruchem od siebie ku innym i ponad siebie w dążeniu do odnawiania siebie, by możliwe było inspirowanie i wspomaganie swoim odnowieniem

- Najwięcej inspiracji dla rozwoju nauczyciela jako człowieka, znajdujemy w filozofii personalistycznej, gdzie osoba stanowi byt niepowtarzalny, niezastąpiony i wyraża się w wewnętrznej aktywności. Jej doświadczenie powstaje na drodze doświadczenia drugiego człowieka poprzez komunikowanie i nawiązywanie kontaktów międzyludzkich jednostki. Komunikacja w formie dialogu jest metoda dojścia do pełnej realizacji jednostki. Obok aktywności wewnętrznej w procesie stawania się osoba ważne są związki człowieka ze światem

- Dla rozwijającego się nauczyciela jest inspiracją do dążenia w procesie samokształcenia do harmonijnego ujmowania często przeciwstawnych sfer: natury, ducha, kultury

-W problematyce pracy nauczyciela nad sobą ważne jest nie tylko wiedza o świecie, chodzi o uobecnianie w niej nowej etyki człowieka, nowej wizji świata. Potrzeba od przechodzenia z racjonalności adaptacyjnej do emancypacyjnej, która życie postrzega w kategoriach zmiany

- filozofia dostarcza inspiracji do samokształcenia nauczycieli jako działalności indywidualnej, jako tworzenie samego siebie

- dostarcza inspiracji do bycia człowieka -nauczyciela jako istoty wolnej i zdolnej do twórczości, m możliwość wyboru wartości

Jakie „grzechy” popełnia pedagogika odrywając się od filozofii?

Pedagogika odrywając się od filozofii przysłania nauczycielom ważne, autentyczne problemy życia człowieka, kształtowania jego pełni, zostawiając tylko jakieś fragmenty, jedynie realizacyjną stronę oderwanych od siebie działań. Odrywając się od filozoficznej bazy myślowej, ped. koncentruje się na funkcjach prowadzenia wychowanka tylko po drogach socjalizacji. Nauczyciel przestaje namyślać się nad sensem zawodu, przestaje zadawać pytania „dokąd idziesz” „dokąd prowadzisz”, co potęguje brak zrozumienia istoty człowieka, problemów jego ludzkiego bycia. Bez uświadamiania podstaw filozoficznych ped grozi fragmentaryczność, sytuacyjność, atomizm pojedynczych fenomenów i zjawisk.

O potrzebie i możliwościach przechodzenia nauczycieli-pedagogów do

filozoficznego systemu „bycia”.

Prokopiuk W., O potrzebie i możliwościach przechodzenia nauczycieli-pedagogów do filozoficznego systemu „bycia”.

O potrzebie

-W okresie transformacji pedagodzy wraz ze wzrostem świadomości społecznej stoją wobec zwrotu ku sobie w kierunku poznania siebie jako podmiotu procesów ped. co wymaga pilnego podniesienia ich kultury filozoficznej

- filozofia, będąca środkiem ogarnięcia całości, stałym ruchem myśli, uświadamia sprzeczny obraz rzeczywistości ped. i potrzebę poszukiwania nowych orientacji w jej poznawaniu i przekształcaniu

- nauczycielowi jako kierownikowi procesu rozwoju ucznia, potrzebna jest wiedza podmiotowa, subiektywna, a więc relatywna czerpana z filozofii

- problemowy charakter filozofii, krytycyzm myślenia filozoficznego, aksjologiczne napięcie teorii filozoficznych pokazuje ogromną wartość dla pedagogów, wyposażenie ich w wiedzą filozoficzną umożliwia tworzenie integralnego obrazu świata z rozproszonej wiedzy przedmiotowej

- nauczycielstwo stoi wobec zwrotu „ku sobie” w kierunku poznania siebie jako podmiotu procesów ped., co wymaga szybkiego podniesienia kultury filozoficznej;

- nauczyciel jako przedstawiciel najbardziej humanistycznego zawodu w pracy z człowiekiem musi dobrze rozumieć podstawowe pojęcia filozofii typu „ja”, „drugi”, „spotkanie”, ich interpretacja umożliwia wejście w obszar filozoficzno-antropologicznych idei takich fenomenów jak: autentyczność, spontaniczność, wolność wyboru, intuicja, samorealizacja, stawanie się

- filozofię pedagogiki należy rozumieć jako teoretyczną sferę, przestrzeń duchową, bazę myślową do prowadzenia refleksji nad rzeczywistością pedagogiczną, refleksji typy hermeneutycznego, idzie o myślenie rozumiejące, zmuszające do ujmowania sensu, ustalania znaczeń procesów i zjawisk pedagogicznych

- Filozofia to ważny drogowskaz dla pedagogów, może być pytaniem o sens pedagogiki, dla ped. samookreślenie się w zawodzie to poszukiwanie w nim niepowtarzalnego sensu, swojej miary bycia, własnego stosunku do prawd

Przejście nauczycieli-pedagogów do filozoficznego systemu bycia jest możliwe:

- poprzez uświadomienie celu i znaczenia swojej pracy zawodowej na drodze uwalniania się od wszelkich form świadomości fałszywej, opartych na relacjach „panowanie-zniewolenie”;

- poprzez zbudowanie systemu autentycznych, ludzkich interakcji, wymiany sensów z uczniami członkami grup odniesienia, autentycznych, duchowych interakcji

- poprzez likwidację niedookreśloności zachowań, zmianę postaw rytualnych na konceptualne

- refleksje nad własną działalnością ma obudzić w nauczycielu sumienie jako, że ono kieruje człowiekiem w poszukiwaniu sensu

- zwrot w toku refleksji ku sumieniu daje nadzieję na możność budowania na bazie wiedzy filozoficznej moralnego zawodu nauczyciel

- Filozoficzny system bycia jest nową drogą refleksji filozoficznej w ped., który może przezwyciężyć cząstkowość, ubóstwo, a jednocześnie jest drogą refleksji, zamierzającej ku globalności, spójności obiektywnej i pełni

Dlaczego w okresie transformacji (wszelkiej) konieczny jest zwrot pedagogiki i pedagogów ku filozoficznemu systemowi bycia?

W okresie przemian, przyspieszenia społeczeństwo wciąż się zmienia swą świadomość. Pedagodzy stoją przed trudnymi zadaniami do spełnienia, by im sprostać powinni zwrócić się ku filozoficznemu systemowi bycia. Zawód nauczyciela jest nasycony humanizmem. W pracy z drugim człowiekiem pedagog musi rozumieć podstawowe pojęcia filozofii. Filozoficzny system bycia dąży do krytycznego myślenia, nie opierania się na stereotypach, na prawdzie obiektywnej o czymś co się nie zmienia wraz z sytuacją. Filozofia nakłania do ciągłego zadawania pytań, muszą to być pytania o swą dyscyplinę, o sens ped., kieruje do ciągłego rozwoju, aby zrozumieć innych trzeba zrozumieć siebie. Praca z ludźmi powinna opierać się na wartościach, filozoficzny system bycia otwiera drogę do wymiany sensów z uczniami do głębokich duchowych interakcji. Refleksja nad własną działalnością ma obudzić w nauczycielu sumienie, jako że on kieruje człowiekiem w poszukiwaniu sensu. Najbardziej istotnym akcentem teoretycznego przygotowania nauczycieli jest ich otwarcie na krytyczną myśl zwłaszcza filozoficzną. Która uświadomi relacje miedzy byciem a stawaniem się. Czymś absolutnie podstawowym staje się umiejętność dialogu z drugim człowiekiem i z samym sobą. Filozoficzny system bycia uświadamia, że wiedza ped. nie jest uniwersalna, że ulega ciągłym przeobrażeniom, nie ma gotowej matrycy, recepty na wszelkie trudności i problemy

2) PEDAGOGIKA A ANTROPOLOGIA

Rozwój pedagogiki jako naukowej teorii kształcenia i wychowania, wymaga ujęcia człowieka w aspekcie konstytuujących go wartości. Analiza teorii wychowania ukazuje, że u źródeł tendencji wychowawczych leży zwykle określona koncepcja wartości i człowieka. Antropologia filozoficzna staje się zatem niezbędną podstawą badań pedagogicznych.

Wychowanie to urzeczywistnianie osobowych wartości w twórczym rozwoju wychowanków. Ukształtowanie pełnego człowieka wymaga rozumienia ludzkiej natury oraz możliwości, jakie on w sobie zwiera. Znajomość istoty człowieka i wiedza o tkwiących w nim możliwościach rozwojowych powinny zatem stanowić niezbędną rękojmię formułowania programów wychowawczych oraz konieczną podstawę intelektualnego wyposażenia każdego wychowawcy i nauczyciela. Jeżeli w duchu autentycznego humanizmu podejmujemy zbudowanie uniwersalnego systemu wychowania, to jednocześnie musimy uświadomić sobie konieczność wypracowania jego trwałych podstaw filozoficznych: antropologicznych.

Momentem, który łączy problematykę pedagogiczną z zagadnieniami antropologii filozoficznej, przedmiotem jej badań jest sam człowiek. Ma ona charakter nie tylko przedmiotowy, lecz także treściowy i metodologiczny. Chodzi tu głównie o dwie kwestie: metodologiczno-formalną rolę założeń filozoficznych w teorii wychowania i ich teoretyczno- poznawczą treść. Chodzi więc o to, jaka koncepcja człowieka oraz jaka koncepcja miałaby stanowić filozoficzno-antropologiczną podstawę teorii wychowania.

Antropologia filozoficzna nie ogranicza swych badań do uchwycenia poszczególnych aspektów czy sfer człowieka, jak czynią to szczegółowe nauki o człowieku, lecz zmierza do jego całościowego ujęcia. Szczegółowa wiedza humanistyczna, jakiej dostarcza np. pedagogika, psychologia czy socjologia, jakkolwiek bardzo istotna w tworzeniu teorii wychowania, okazuje się jednak niewystarczająca dla jej potrzeb, zwłaszcza dlatego, ponieważ nie wyczerpuje poznawczo natury człowieka i możliwości jego aksjologicznego rozwoju. Bez zrozumienia np. złożonej budowy człowieka, jego sposobu istnienia oraz powiązań ze światem wartości, niemożliwe jest właściwe organizowanie procesów wychowawczych.

W antropologii filozoficznej istnieje wiele odmiennych wizji człowieka, wynikających z różnych, przyjmowanych w niej założeń ogólnofilozoficznych: ontologicznych, aksjologicznych, epistemologicznych i światopoglądowych. Żyjemy w epoce ścierania się różnych prądów ideowych i filozoficznych, odmiennych wizji człowieka i jego losów, szczęścia i przeznaczenia. W parze z tym idzie ścieranie się przeciwstawnych nadrzędnych celów wychowania, programów i metod wychowawczych. W tej sytuacji pedagogika nie może przejmować nieprzydatnych dla niej gotowych rozwiązań, lecz nie musi również budować całkowicie nowej teorii człowieka; może natomiast i powinna przejmować i dostosowywać do swoich potrzeb osiągnięcia filozoficznego poznania człowieka i wiążących się z nim wartości. Potrzebuje ona przede wszystkim takiej teorii człowieka, w której byłby on pojęty jako podmiot i twórca wartości, sam zaś ideał wychowania wyrastał z analizy aksjologicznego i społecznego charakteru natury ludzkiej.

Spośród zagadnień dotyczących swoistej struktury człowieka należy w problematyce pedagogicznej rozważyć i rozwinąć akcentowaną w filozofii koncepcję osobowego JA, będącego zarazem podmiotem wartości osobowych i moralnych przysługujących człowiekowi. Koncepcja człowieka jako osoby realizującej wartości wiąże się właśnie bezpośrednio z szeroko rozumianym wychowaniem. Nie powinno ono ograniczać się do pewnego tylko okresu życia człowieka i określonych instytucji, takich jak szkoły czy inne zakłady wychowawcze. Osobowy rozwój człowieka wymaga świadomej działalności wychowawczej, zarówno instytucjonalnie organizowanej, jak i polegającej na autokreacji w ciągu całego życia.

3) PEDAGOGIKA A AKSJOLOGIA

Wartości i wychowanie człowieka to pojęcia, które dominują w pedagogice i tym samym postulują potrzebę wypracowania w jej teorii grupy zagadnień, tworzących problematykę aksjologiczno-wychowawczą. Analiza teorii wychowania ukazuje, że u źródeł tendencji wychowawczych leży zwykle określona koncepcja wartości. Aksjologia staje się zatem niezbędną podstawą badań pedagogicznych.

Zagadnienia aksjologii jako ogólnej teorii wartości lub filozoficznej nauki o wartościach, wyłaniają się z problematyki tych dyscyplin, które związane są bezpośrednio lub pośrednio z człowiekiem i światem swoiście ludzkim. Znaczenie aksjologii rośnie wraz z uświadamianiem sobie bliskiej obecności świata wartości oraz jego roli w rozwiązywaniu trudności i konfliktów, które niesie z sobą współczesny świat. Stąd płynie znaczenie aksjologii dla pedagogiki, w szczególności zaś dla teorii wychowania. Nauka o wychowaniu powinna się opierać na wiedzy o wartościach, w imię czego wychowawca powinien podejmować swoją działalność, jak i tym, co stara się on kształtować w wychowanku. Współczesny wychowawca powinien posiadać nie tylko znajomość pedagogiki, lecz także powinien rozumieć świat ludzkich wartości.

Wychowanie to przede wszystkim urzeczywistnianie osobowych wartości w twórczym rozwoju wychowanków. Ukształtowanie pełnego człowieka wymaga rozumienia ludzkiej natury.

Człowiek jako podmiot i właściwy cel posiada swoistą charakterystykę aksjologiczną. Dlatego wzorzec, czy ideał wychowania powinien wyrastać ze zrozumienia aksjologicznej specyfiki natury ludzkiej. Elementem łączącym pedagogikę z aksjologią jest wspólny przedmiot badań - sam człowiek. Powiązanie między tymi dyscyplinami ma charakter nie tylko podmiotowy, lecz także treściowy i metodologiczny.

Wartości człowieka o które w wychowaniu przede wszystkim chodzi są to wartości osobowe, materialne i przedmiotowe. Zależności między tymi wartościami, a postępowaniem człowieka przynoszą konsekwencje zarówno dla teorii jak i praktyki wychowania. Nastawienie wychowawcze, ukierunkowane na jedną z możliwych stref aktywności ludzkiej i podkreślające rangę jednych wartości kosztem innych, prowadzi do zawężenia oddziaływania wychowawczego i zubożenia osobowości wychowanka. Wychowanie powinno dążyć do oddziaływania na osobowość wychowanka poprzez pobudzenie do moralnie wartościowej działalności, jak i kształtowania jego społecznie użytecznych czynów poprzez rozwój jego osobowych wartości.

Znajomość wartości jest dla wychowanka nieodzownym warunkiem rozumienia i organizowania własnego życia duchowego oraz osiągania należytej motywacji moralnej swego postępowania, a tym samym - własnej aksjologicznej dojrzałości. Dlatego też kształtowanie osobowego Ja oraz charakteru i woli, musi być w pedagogice wyznaczone takimi wartościami, które w duchowej sferze człowieka znajdują najmocniejsze zakotwiczenie i których realizacja służy formowaniu indywidualnej postawy moralnej wychowanka, przygotowując go do pracy samowychowawczej w jego dalszym życiu.

4) PEDAGOGIKA A TEOLOGIA

Termin teologia wywodzi się z języka greckiego - theologeia - i oznacza dosłownie słowo o Bogu lub mówienie o Bogu (teos - bóg i logos - słowo, mowa). W znaczeniu religioznawczym teologia wyraża część doktryny religijnej zajmującej się określeniem natury Boga (lub bogów) oraz jego stosunku do świata i człowieka. Jednak sama w sobie teologia jest najczęściej związana z konkretnym kościołem lub wyznaniem. W węższym znaczeniu, określonym przez chrześcijaństwo, przedmiotem teologii jest wyciąganie wniosków rozumowych z dogmatów, czyli prawd wiary. W tym też znaczeniu odnosi się ona do wszystkich religii uniwersalnych.

Co w sposób szczególny zbliża do siebie teologię i pedagogikę:

Teologowie od dawna dostrzegają sens i potrzebę korzystania z dorobku pedagogiki i dydaktyki ogólnej poprzez nauczanie przygotowuje się dziś ucznia do rozumienia przekazywanych treści umożliwiając mu głębszy wgląd w poznawaną rzeczywistość, pomóc mu odkryć zawarte w niej zadanie. I właśnie w tym kontekście w sposób szczególny teologia spotyka się z pedagogiką. Mają one wspólne płaszczyzny na fundamencie ujmowania istoty człowieka, wspólnej troski o wychowanie moralne oraz szukania prawdy i wychowania wspólnoty:

1. Płaszczyzna antropologiczna: Przedstawicielom obu nauk zależy na tym samym podmiocie, na prowadzeniu osoby człowieka-wychowanka do osiągnięcia pełnej dojrzałości osobowej. Proces wychowania w aspekcie teologiczno-antropologicznym stanowi harmonijną całość bo opiera się na całościowej wizji osoby ludzkiej oraz na obiektywnej analizie jej rzeczywistości, a także historii.

2. Troska o wychowanie moralne: Teologiczne a zarazem pedagogiczne spojrzenie na człowieka i ważnych, budujących wartości pełni człowieczeństwa decyduje o postawie moralnej, osobistej i wspólnotowej człowieka. Wartości takie jak miłość, postawa służebna, szacunek dla ludzkiej godności, sprawiedliwość, pokój są wartościami podstawowymi w społeczeństwie, ale w aspekcie teologicznym przyjmują wymiar radykalny i absolutny. Wychowanie oparte na teologii przygotowuje człowieka do poszukiwania sensu istnienia, a to poszukiwanie przyczynia się do spojrzenia w świetle wiary na wartości, które realizujemy w życiu.

3. Szukanie prawdy i dążenie do wspólnoty: Pedagogika bezsprzecznie prowadzi do poszukiwania prawdy. W świetle teologii, punkt odniesienia do prawdy o Bogu i człowieku składa się na treść Objawienia. W teologii to Bóg objawia źródło prawdy człowiekowi. Prawda nie opiera się na subiektywizmie ludzkim, ale włącza się w dialog z Bogiem, którego słowo objawia i prowadzi człowieka do odkrywania prawdy. Na kształt wspólnoty wpływa tradycja, i zerwanie z przeszłością jednostki może mieć poważne konsekwencje.

4. Teologiczna wizja człowieka, w ciągłej inkulturacji tej samej trwałej wiary, formuje się w nawiązaniu do tradycji religijnej i kulturowej. Poważne współdziałanie teologii i pedagogiki, mimo licznych przemian w kulturze wobec dochodzących do głosu subkultur, może chronić od zaprzepaszczenia i zniszczenia tego, co w naszej cywilizacji najbardziej wartościowe i słuszne.

5) PEDAGOGIKA A NAUKI PSYCHOLOGICZNE

Psychologia ma duży udział w procesie rozwoju intelektualnego człowieka, gdyż właśnie ta dziedzina zajmuje się badaniem ogólnych prawidłowości rządzących procesem przyswajania wiedzy i kształtowania osobowości.

Dzięki znajomości teorii psychologicznych pedagogika może weryfikować trafność realizowanych działań wychowawczych i modyfikować je, by czynić je bardziej efektywnymi.

Najważniejszymi subdziedzinami psychologii z punktu widzenia pedagogiki są:

- psychologia rozwojowa;

- psychologia wychowawcza.

To dzięki psychologii rozwojowej, jednej z gałęzi psychologii, dziecko nie jest już uważane za 'miniaturę' dorosłego człowieka, która nie czuje, nie myśli a tylko rozwija się, by w końcu móc stać się prawdziwym człowiekiem. Badania psychologiczne dowiodły, że dziecko tak samo jak każdy człowiek posiada indywidualne cechy osobowości, umysłowości, uczucia i światopogląd, który z wiekiem przybiera coraz to nowych kształtów i staje się pełniejszy i coraz bardziej świadomy.

Dowiedziono również, że proces rozwoju jest uwarunkowany różnymi czynnikami zarówno zewnętrznymi jak i wewnętrznymi, a nie wiekiem, dlatego też nie można podporządkowywać określonych właściwości poszczególnym okresom życia człowieka, jak to się dzieje np. w przypadku rozwoju fizycznego, który możemy opisać posługując się ogólnie przyjętymi normami, szablonami.

Psychologia wychowawcza natomiast dowodzi, że wszelkie nasze zachowania w określonych sytuacjach warunkują nasze cechy indywidualne.

Ważną dla pedagoga dziedziną psychologii jest również psychopatologia, która zbiera informacje na temat dzieci trudnych, nerwicowych, psychopatycznych, upośledzonych umysłowo czy chorych psychicznie. Bada ona przyczyny powstania tego typu zaburzeń oraz określa sposoby przeciwdziałania im czy też dostosowywania, modyfikowania negatywnych zachowań dzieci dotkniętych tymi zaburzeniami do życia w społeczeństwie.

6) PEDAGOGIKA A SOCJOLOGIA

„Dorastanie do zadań ludzi konkretnych społeczeństw danych okresów historycznych” - tak Bogdan Suchodolski określa proces wychowawczy w pedagogice. Definicja ta jest dla zagadnienia stosunku między pedagogiką a socjologią korzystnym punktem wyjścia syntezuje bowiem wszystkie podstawowe elementy procesu wychowawczego jako przedmiotu badań zarówno pedagogiki jak i socjologii.

Proces wychowawczy zaczyna aktualizować się w pewnych małych grupach społecznych - w grupach wychowanków. W ostatnim czasie zaobserwowano, ze wychowanie staje się coraz bardziej istotnym elementem w życiu społecznym. Dlatego też pedagodzy i socjolodzy intensywnie współpracują ze sobą prowadząc badania dotyczące procesu wychowania. Socjologii przypisuje się następujące przedmioty badań:

• procesy uspołeczniania , czyli uczestnictwo wychowanka w życiu społecznym

• proces wychowania zinstytucjonalizowanego.

Ponadto to właśnie socjologii zawdzięcza się naukowe sprecyzowanie szerokiej definicji wychowania. W samym procesie badawczym socjolog ujmuje proces wychowawczy inaczej niż pedagog. Proces wychowania jako przedmiot badań jest dla socjologa swoistą kategorią interesujących go zjawisk społecznych, pedagog natomiast kierując się przesłankami prakseologii ujmuje go w jego możliwie pełnej strukturze na miarę potrzeb praktyki. Ten odrębny sposób ujmowania procesu wychowawczego jest wyznaczony stosowaniem w badaniach odrębnych założeń metodologicznych. Tak więc dziedziny te łączy wspólny przedmiot badań, choć jest przez nie inaczej ujmowany.

Dziedzinom pedagogiki odpowiadają w rożnym zakresie dziedziny socjologii wychowania. Ponadto socjologiczne badania nad procesami wychowawczymi zbiegają się z dziedzinami pedagogiki. Co więcej pedagogika stosuje metody i systemy wiedzy socjologicznej. Zauważamy więc że obie dziedziny silnie na siebie oddziałują. Możemy dopatrzyć się także różnic pomiędzy pedagogiką a socjologią. Mają one odrębne zadania oraz odpowiadające im założenia metodologiczne i systemów wiedzy.

Zagadnienie stosunku miedzy pedagogiką a socjologia w badaniach procesów wychowawczych występuje ze szczególną ostrością w odniesieniu do pedagogiki społecznej i socjologii wychowania. Obie te dziedziny wyodrębniły się z odmian stanowisk i teorii dotyczących wspólnego społecznego aspektu procesów wychowawczych. Pedagogika społeczna odwołuje się do wyników socjologii wychowania, co więcej wynikom tym zawdzięcza w dużym stopniu swój rozwój i efekty badawcze. Socjolog przygotowuje dla pedagoga przesłanki opisowo - wyjaśniające, które pedagog wykorzystuje do rozwiązania problemów prakseologicznych.

Obie dziedziny korzystają z „siebie nawzajem” ,aby w jak najlepszy sposób kontynuować badania nad procesem wychowania.

7) PEDAGOGIKA A NAUKI BIOMEDYCZNE, MEDYCYNA

Pedagogika wchodzi w interakcje z naukami biomedycznymi. Pedagogika, która wspiera rozwój dziecka, człowieka musi korzystać z informacji dostarczanych przez nauki biomedyczne. Jak wiadomo człowiek rodzi się z genetycznie przekazywanymi cechami przez rodziców, natomiast dalszy rozwój jest także uwarunkowany przez warunki w jakich odbywa się proces wychowawczy. Zadaniem pedagogów jest stworzenie warunków do optymalnego rozwoju fizycznego i umysłowego dziecka. Możliwości rozwoju intelektualnego i fizycznego są określane genetycznie, natomiast pułap ich rozwoju osiąga się w przeważającym stopniu poprzez proces wychowania. Skoro wychowanie polega na ukształtowaniu osobowości, na dostarczaniu odpowiedniego zasobu wiedzy teoretycznej, a przede wszystkim na stworzeniu optymalnych warunków do jego rozwoju musi uwzględniać biologiczne aspekty swego oddziaływania. Również stan zdrowia, czyli stan dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego ma znaczący wpływ na wychowanie i nauczanie.

Kanon wiedzy medycznej dla pedagogów zawarty jest w dwu przedmiotach kształcenia. Są to : biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania oraz edukacja zdrowotna. Tym co scala nauki medyczne i pedagogikę jest pojęcie zdrowia. Zdrowie to wartość i kategoria poznania, badania i praktyki pedagogicznej, organizująca pewien zakres wiedzy pedagogicznej. W budowaniu tego pojęcia obok nauk medycznych odkrywamy wkład nauk humanistycznych i społecznych.

Medycyna definiowana jest jako nauka o zdrowiu i chorobach człowieka oraz sztuka leczenia chorych i zapobiegania chorobom.

Medycyna i pedagogika, dziedziny reprezentujące nauki przyrodnicze i humanistyczne - nauki o naturze i nauki o kulturze, za centralny punkt odniesienia swoich poszukiwań uważają człowieka w jego całościowej egzystencji. Kategorią, która w swoisty sposób scala te dwa obszary ludzkiej wiedzy, jest zdrowie. Na gruncie pedagogiki zdrowie jest ujmowane jako kategoria edukacyjna i odnoszone do celów wychowania. Synteza dorobku myśli pedagogicznej w tym zakresie, skoncentrowanego zwłaszcza w obrębie pedagogiki społecznej, zaowocowała w połączeniu z medycyną zapobiegawczą, wyodrębnieniem pedagogiki zdrowia, traktowanej jako dyscyplina szczegółowa pedagogiki i stanowiącej „swoiste ukierunkowanie myślenia pedagogicznego na problemy zdrowia” .

Wymiar antropologiczny i aksjologiczny medycyny i pedagogiki wyznacza kierunek i siłę więzi między tymi dyscyplinami naukowymi. Trwałość tych więzi zależeć będzie od rozumienia interdyscyplinarności obydwu dziedzin nauki i przedmiotu poznania, którym jest CZŁOWIEK.

8) PEDAGOGIKA A EKOLOGIA (NAUKI PRZYRODNICZE)

Rozwój cywilizacji naukowo- technicznej ingerującej w prawa natury wywołał ostry, ciągle pogłębiający się kryzys ekologiczny o charakterze globalnym. Jedną z dróg poprawy stanu środowiska jest koncepcja zrównoważonego rozwoju, która pociąga za sobą tworzenie nowych sposobów realizacji praktyki kształcenia i wychowania. Edukacja ekologiczna stała się jedną z ważniejszych orientacji pedagogicznych. Wspomaga zrozumienie zależności między człowiekiem, jego wytworami i przyrodą poprzez umożliwienie każdemu człowiekowi zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych do poprawy stanu środowiska, tworzenie nowych wzorców, zachowań, kształtowania postaw, wartości i przekonań jednostek, grup społecznych i społeczeństw. Koncepcja zrównoważonego rozwoju jest to proces mający na celu zaspokojenie aspiracji rozwojowych obecnego pokolenia poprzez gospodarowaniu zasobami naturalnymi i ich ochronie oraz na wymuszeniu technologicznych i instytucjonalnych zmian z zachowaniem możliwości zaspokojenia tych samych aspiracji przez przyszłe pokolenia. Osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju wymaga integracji pedagogiki z ekologią, czyli szerokiego, kompleksowego ujęcia, uwzględniając konieczność zaangażowania wszystkich uczestników procesów gospodarczych, rządów oraz ogółu społeczeństwa oraz konieczność znaczących zmian w obecnych modelach konsumpcji i zachowań człowieka. Informacja, oświata, szkolenia należą do priorytetowych obszarów działania.

Realizacja założeń zrównoważonego rozwoju wymaga wysokiej społecznej świadomości ekologicznej, nie jest ona możliwa w społ. niewykształconym i to przede wszystkim w sensie humanistycznym.

Systematyczne uczenia młodego pokolenia myślenia holistycznego, globalnego, ekologicznego poprzez rozwijanie systemu wartości, zamiast myślenia mechanicznego oferować będzie przede wszystkim takie informacje i umiejętności , na podstawie których będą umieli:

• Odnajdować harmonię i równowagę wewnętrzną

• Współistnieć z przyrodniczym środowiskiem

• Efektywnie współdziałać w różnych grupach społecznych

• Korzystać z zasobów informacyjnych naszej cywilizacji

9) PEDAGOGIKA A NAUKI INFORMATYCZNE

Począwszy od lat osiemdziesiątych XX wieku, szczególną rolę w życiu człowieka zaczęły odgrywać komputery, a następnie Internet. Niesie on ze sobą ogromne szanse edukacyjne, ale także spore zagrożenia wychowawcze.

Zgodnie z raportem UNESCO z roku 1994, wyróżniamy trzy fazy wprowadzenia technologii informacyjnej w społeczeństwie :

1. faza automatyzacji - ludzie z personelu technicznego zajmują się technologią informacyjną

2. faza upowszechniania informacji - duży nacisk kładzie się na pozyskiwanie i rozpowszechnianie informacji

3. faza wprowadzania komunikacji w sieci - najbardziej zaawansowana faza, w której komputery na całym świecie są do siebie podłączone poprzez sieć, dzięki czemu ludzie mogą w łatwy sposób komunikować się ze sobą

Wśród zalet stosowania technologii informacyjnej w życiu społecznym można wyróżnić m.in.:

• Łatwy dostęp do aktualnych informacji

• Zrezygnowanie z suchego przyswajania wiedzy encyklopedycznej na rzecz rozumowego myślenia poznawczego, które prowadzi do ciągłego uczenia się

• Możliwość korzystania z informacji, które udostępniają nam inni użytkownicy Internetu oraz tworzenie własnych i udostępnianie ich z równoczesnym prowadzeniem dyskusji i stawianiem pytań

• Łatwość porozumiewania się z ludźmi z całego świata poprzez urządzenia podłączone do sieci

Możemy zauważyć, że część tych zalet łączy pedagogikę z naukami informatycznymi. Internet zajmuje szczególne miejsce w technologii informacyjnej. Warto zauważyć, że jest on jedynym medium, które łączy wszystkie, znane na dzień obecny, środki przekazu ( telewizja, radio, itp. ). Przy jego pomocy możemy pracować, uczyć się oraz bawić. Edukacja, którą otrzymujemy poprzez Internet może zrewolucjonizować szkolnictwo, wymaga to jednak zastosowania bardzo obszernej wiedzy o edukacji.

W pedagogice nauki informatyczne stanowią bardzo ważne źródło informacji pod warunkiem właściwego ich wykorzystywania.

10) PEDAGOGIKA A EKONOMIA

Pedagogika to nauka o wychowaniu, o kształceniu i o samorozwoju każdego człowieka w jego życiu. Pedagogika z ekonomią, która ukazuje rolę edukacji we wzroście gospodarczym - ekonomika kształcenia. Edukacja jest usługą społeczną, ponieważ dynamicznie rozwijający się współczesny rynek pracy stawia duże wymagania, którym ludzie muszą dorównać i sprostać. Obecnie zapotrzebowanie na absolwentów szkół o najwyższych kwalifikacjach jest coraz większe. Absolwenci przeznaczeni są do świadczenia wysoko wyspecjalizowanych usług, tworząc kapitał ludzki. Edukacja z perspektywy rynkowej to produkcja wiedzy i kompetencji potrzebnych do wykonywania różnego rodzaju usług na rynku pracy. Relacje edukacji z rynkiem pracy są ściśle powiązane ze sobą, ponieważ wykształcenie, kwalifikacje i kompetencje zawodowe są towarem, który zapewnia ludziom pewien status na rynku pracy z czego wynika bezpieczeństwo zatrudnienia, treść pracy, pozycja zawodowa i jej rozwój, a także poziom płacy. Współcześnie rynek pracy zależny jest od edukacji, ale równocześnie na nią wpływa i napędza ją. Zależność ta działa także w drugą stronę, ale należy pamiętać, iż oba są niezależne, autonomiczne. Edukacja tworzy fundament ładu ekonomicznego, społecznego i politycznego w krajach opartych na demokratycznym kapitalizmie.

Ekonomiści interesują się wpływami wychowawczymi, czy tez szkolnictwem, ponieważ od zawsze szkolnictwo wywierało duży wpływ na zasoby siły roboczej, kształtując także pracownicze nawyki i umiejętności a także kwalifikacje.

Role edukacji we wzroście gospodarczym ukazuje wyspecjalizowana gałąź nauk ekonomicznych-ekonomika kształcenia, której przedmiotem badawczym stały się przede wszystkim:

• związki i zależności pomiędzy rozwojem społeczno-gospodarczym kraju a rozwojem szkolnictwa

• zagadnienia racjonalnego gospodarowania w dziedzinie szkolnictwa.

Zainteresowanie badawcze ekonomiki sferą oświatową bierze się stąd, iż szkolnictwo pochłania coraz więcej środków finansowych i angażuje coraz więcej ludzi. Mamy tu do czynienia z „ekonomizacją” kształcenia, która polega na tym, że kształcenie podobnie, jak inne sfery działalności społecznej wymaga również stosowania bodźców ekonomicznych oraz nowych kryteriów ekonomiczno-pedagogicznej oceny pracy personelu pedagogicznego i administracyjnego.

Płaszczyzny współdziałania pedagogiki i ekonomii:

Edukacja jako usługa społeczna „wytwarzania” wysoko wykwalifikowanej kadry przygotowanej do świadczenia wysoko wyspecjalizowanych usług.

Związek edukacji z rynkiem pracy Edukacja ═ produkcja wiedzy i kompetencji, inwestowanie w wykształcenie, rynek edukacyjny, popyt na określone kompetencje, usługi edukacyjne, rynek edukacyjny.

- Wykształcenie i kwalifikacje są formą własności pracownika wyznaczająca jego status na rynku pracy, zapewniająca pozycje zawodową i poziom płacy.

- Edukacja i rynek pracy funkcjonują jako sprężenie zwrotne.Układ połączonych elementów, oddziaływujących na siebie bezpośrednio tj.: rozwój działalności dziedzin ekonomicznych powoduje zapotrzebowanie na nową, wyspecjalizowana kadrę, czyli powoduje jednocześnie rozwój edukacji w danej dziedzinie.

-Edukacja posiada wiodącą role w rozwoju współczesnego społeczeństwa i gospodarki, stanowi też fundament ładu ekonomicznego.

-Ekonomia oparta jest o edukacje (wiedzę wytwarzana w procesie edukacji), dzięki niej funkcjonuje i się rozwija.

Opłacalność edukacji. Lepsze wykształcenie daje lepszą pracę, co owocuje dobrą sytuacją materialną jednostki ( satysfakcjonujące zarobki, większy dochód na osobę w rodzinie, wzrost poziomu życia, zamożności, pozycji społecznej itd.). Inwestowanie w edukacje jest inwestowaniem w siebie i swoja przyszłość.

Kształcenie przez całe życie. Ekonomiczne znaczenie oświaty nie może być analizowane tylko w dziedzinie szkolnego przygotowania młodzieży do podejmowania pracy zawodowej. Dotyczy to także procesu kształcenia przez całe życie. Widoczne jest to m.in. w: dokształcaniu; przekwalifikowywaniu; kursach i szkoleniach dorosłych pracowników różnych firm i przedsiębiorstw.

Ekonomiczna refleksja nad zagadnieniami edukacyjnymi powinna stać się integralną częścią poszukiwań badawczych. Pozwala ona na poszerzenie horyzontu myślenia o wychowaniu, kształceniu i samokształceniu człowieka przez całe życie.

11) PEDAGOGIKA A NAUKI O ZARZĄDZANIU

Zarządzanie- jest to proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania pracy członków różnych organizacji za pomocą wszelkich dostępnych celów. Zarządzanie jakością- jest to cały cykl istnienia wyrobu(od badania rynku do wykorzystania surowców wtórnych).

Wykształcenie obywateli ma ogromne znaczenie dla rozwoju społeczno- gospodarczego każdego kraju. Obecnie widzimy silne współzależności gospodarcze pomiędzy krajami całego świata, co powoduje potrzebę regulacji jakości różnych dyscyplin i przedsięwzięć, w tym także jakości kształcenia. Zauważyć można, iż pedagogika i nauki o zarządzaniu wzajemnie się uzupełniają, przenikają się i wywierają na siebie wpływ. Uczelnie już dawno przekształciły się w instytucje, które muszą respektować pewne prawa rynkowe i zasady konkurencji. Z przekształceniem tym wiąże się wprowadzanie do szkoły systemów zarządzania jakością kształcenia(dostarcza informacji niezbędnych do porównywania osiągniętych wyników kształcenia i wiąże sięz doskonaleniem tego procesu oraz wzrostem jego efektywności, decyduje on w bardzo dużym stopniu o pozycji absolwentów na rynku pracy). Pojawiają się pewne standardy kształcenia, do których szkoły muszą się dostosować. Wdrażanie i realizowanie standardów wiąże się z wykorzystywaniem wiedzy o zarządzaniu. Szkoły powinny stać się organizacjami „uczącymi się”, zwłaszcza na płaszczyźnie zarządzania wiedzą. Tylko umiejętne zarządzanie prowadzi do tego, iż szkoły stają się atrakcyjne dla uczniów, oraz wzrasta ich efektywności na rynku edukacji i nauki.

1. Wzajemne współistnienie i oddziaływanie na siebie pedagogiki i nauk o zarządzaniu może sprzyjać efektywności kształcenia (poprzez rozwój ucznia i nauczyciela)

2. Ewaluacja w pedagogice i ewaluacja jakości kształcenia w naukach o zarządzaniu dostarcza informacji niezbędnych do porównywania osiągniętych efektów kształcenia z założonymi celami(prowadzi to do doskonalenia procesu kształcenia, wpływa na jakość zarządzania szkołami, ale także doskonali rozwój ucznia i nauczyciela)

3. Rozwój szkół powinien być związany z przyswajaniem i wykorzystywaniem wiedzy z zakresu zarządzania, jedynie wówczas będą miały szansę uzyskania przewagi na konkurencyjnym rynku edukacji

4. Przed szkołą staje wyzwanie realizowania TQM (Total Quality Management- Kompleksowe Zarządzanie przez Jakość) jest to filozofia i strategia dochodzenia do wyższej jakości pracy, osiąganie poprawy jakości świadczonych usług i wyrobów, co w kontekście szkoły prowadzi do poprawy jakości kształcenia

12) PEDAGOGIKA A PRAKSEOLOGIA

Prakseologia to ogólna teoria sprawnego działania, dziedzina badań naukowych dotyczących metod wszelkiego celowego działania; nauka skutecznego działania.

Prakseologia może interesować pedagoga pod dwoma podstawowymi względami: ze względu na potrzeby wynikające z jego własnej pracy ped. oraz ze względu na sprawność działań tych podmiotów działających, których pedagog wspiera w rozwoju ich osobowości, zachowań, postaw.

Podstawowe kierunki badań prakseologii to analiza i opis elementów i form działania oraz formułowanie prakseologicznych zasad postępowania. Jedną z dziedzin, w której znajdują szerokie zastosowanie zasady prakseologii jest teoria organizacji. Podmiotem jej są zespoły ludzkie pozytywnie współpracujące. Zainteresowanie pedagoga teorią organizacji są uzasadnione koniecznością jego pracy z zespołami i w zespołach. Prakseologia przykłada dużą rolę do opracowywania i precyzowania własnej aparatury pojęciowej. Na szczególną uwagę zasługują dwa pojęcia: sprawstwa i sprawności. Pojęcie sprawstwa interesuję pedagoga ze względu na jego działanie, jak i element każdego procesu pedagogicznego: kształcenia umysłowego, fizycznego itp. Świadomość tego, co pedagog naprawdę ocenia, skutki działań, stanowi z jeden z elementarnych składników prakseologicznego postępowania pedagogicznego. Niektóre prakseologiczne charakterystyki sprawności manualnej są w szczególności cenne dla pedagoga. Do takich np. należą sprawność umysłowa, pewność albo niezawodność.

Użyteczność prakseologii dla pedagogiki sprowadza się do trzech względów:

1. prakseologia tworzy i doskonali aparaturę pojęciową niezbędną do opisu, analizy, projektowania i oceny działań;

2. prakseologia formułuje praktyczne problemy działania;

3. prakseologia systematyzuje twierdzenia dotyczące działań.

Wartość prakseologii dla pedagogiki jest szczególna zwłaszcza w zakresie tworzenia uogólnień. Działania pedagogiczne, by zapewnić im skuteczność, nie mogą ulec schematyzmowi, a zastosowania uogólnień prakseologicznych w pedagogice jest niezbędne, gdyż w tej dyscyplinie istnieje potrzeba wyodrębniania tego, co dla jej zakresu działań specyficzne. Zastosowanie prakseologicznych kategorii rozumienia jest niezbędne do tego, aby wyraźniej uświadomić sobie, że środki pedagogiczne, by można mówić o ich skuteczności, muszą być odpowiednie nie tylko do postawionego celu, ale także do aktualnych właściwości osób kształconych.

Pedagogika może czerpać ogólne zalecenia prakseologiczne dotyczące czynności konstruowania środków działania ped., a szczególnie chodzi tu o pracę nad metodykami szczegółowymi potrzebnymi dla organizowania procesów kształcenia.

13) PEDAGOGIKA A POLITYKA EDUKACYJNA

Pedagogika i polityka edukacyjna

Pedagogika i inne nauki społeczne wyróżniają następujące obszary programów polityki edukacyjnej: ogólna filozofia edukacyjna, priorytety edukacyjne, podstawy programowe, programy nauczania i podręczniki szkolne, kształtowanie ustroju szkolnego, jego sieci, organizacja i zarządzanie szkolnictwem ,finansowanie szkolnictwa, kształcenie i doskonalenie nauczycieli itp. Jednym z warunków efektywnego funkcjonowania systemu edukacji jest rozwijanie pedagogiki,w tym subdyscypliny polityki edukacyjnej i pedagogiki porównawczej.

Polityka edukacyjna ma dwojakie znaczenie:

1. Jako dyscyplina naukowa, zajmująca się podstawami teoretycznymi działalności w systemie edukacji i wychowania.

2. Jako celowa i zorganizowana działalność władz państwowych i samorządowych, zapewniająca dzieciom, młodzieży i dorosłym zdobywanie wiedzy, umiejętności zawodowych, rozwijania osobowości oraz zaspokajanie aspiracji i dążeń.

Reformy szkolnictwa w Polsce - rezultaty i doświadczenia:

Decyzje o reformach są często podejmowane w ogniwach centralnych z pominięciem dialogu i konsultacji z różnymi podmiotami, a także ewaluacji rezultatów. W Polsce XX wieku reformy szkolne były nie tylko reakcją na aktualne problemy społeczne i ekonomiczne, lecz także poszukiwaniem odpowiedzi edukacji na wyzwania teraźniejszości i przeszłości.

System szkolnictwa w Polsce w latach 90-tych XX wieku - Nastąpił proces pozytywnych zmian edukacyjnych czego wyrazem jest przede wszystkim:

-znaczący wzrost wskaźnika skolaryzacji na poziomie średnim i rozwój niepublicznego sektora edukacji

-Decenteralizacja systemu kierowania i zarządzania

-upowszechnianie sił różnych naukowych orientacji pedagogicznych oraz innowacji i eksperymentów edukacyjnych.

Pozytywnym procesom towarzyszyły również negatywne zjawiska w rozwoju edukacji:

-znaczący i trwały spadek udziału oświaty

-znaczący spadek wynagrodzeń nauczycieli

-przedłużające się prace i rozstrzygnięcia w sprawach „podstaw programowych”

-zakłócenia w dialogu społecznym i negocjacjach MEN z różnymi podmiotami polityki edukacyjnej

Refleksje i konstatacje:

-szkolnictwo nigdy nie pracowało w warunkach dostatku środków finansowych

-reformy szkolne w Polsce XX wieku nie zawsze były dobrze przygotowane oraz pomyślnie przeprowadzone do końca

-w Polsce obserwuje się niezadowalający udział nauk pedagogicznych w wypracowaniu finalnych koncepcji reform szkolnych

-na progu XXI wieku głównym środkiem produkcji są : wiedza ,nauka i edukacja

-reformowanie edukacji jest zespołem wyzwań i zadań oraz należy do przedsięwzięć długookresowych ,najważniejszych społecznie i kosztownych .

Literatura:

Skulicz D. Pedagogika a nauki medyczne; Denek K., Pogranicze pedagogiki i ekonomii; Kojs W., Edukacja, pedagogika i prakseologia - wybrane płaszczyzny współdziałania, Kubik W., Dialog między pedagogiką i teologią; Gnitecki J., Inspiracje badawcze i poznawcze płynące z pogranicza pedagogiki i globalistyki, Banach Cz., Relacje pedagogiki i polityki edukacyjnej-wnioski z doświadczeń polskich reform szkolnictwa; Szcepaniec-Cięcia E. Relacje między pedagogika a ekologią na przykładzie nauczania i wychowania dla zrównoważonego rozwoju; Stawowy M. Pogranicze nauk o zarządzaniu i pedagogiki - na przykładzie ewaluacji jakości kształcenia w szkole wyższej Palka S. Badania z pogranicza pedagogiki i nauk pomocniczych. [W:]-Pogranicza pedagogiki i nauk pomocniczych. S.Palka (red.). Kraków 2004

Godlewski M., Pedagogika.

Nowak M., Od tradycyjnej pedagogiki ogólnej ku nowym wyzwaniom dla badań nad postawami edukacji. W: Pedagogika ogólna. Tradycja- teraźniejszość-nowe wyzwania. T. Hejnicka-Bezwińska (red), Bydgoszcz 1995, s. 107-126.

Przetacznikowa-Gierowska M., Rola psychologii w systemie nauk pedagogicznych. Potrzeby a rzeczywistość. W: Szanse naukowego rozwoju pedagogiki. S. Palka (red), Zeszyty Naukowe UJ,

Zaręba E., Rozwój pedagogiki a doświadczenia socjologii. W: Szanse naukowego … Zeszyty UJ,

Kunowski S., Podstawy współczesnej pedagogiki. Warszawa 1997, s.49-62.

Urbański R.: Nauki pedagogiczne a nauki o wychowaniu. „Ruch Pedagogiczny” 1986/1

Sośncki K. Pedagogika wśród innych nauk. W: Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX wieku. Warszawa 1967.

Cichoń W., Aksjologiczna i antropologiczna problematyka w badaniach pedagogicznych.W: Szanse naukowego rozwoju pedagogiki. S. Palka (red.) Zeszyty Naukowe UJ. 1987

2

---