Rozdział I. Konwergencja mediów
1.1. Stare i nowe media
Pojęcie „media” jest definiowane na różne sposoby. Słowo to pochodzi od łacińskiego słowa „medium”, które oznacza środek, pośrednika. Tomasz Goban-Klas zauważa, że tak są określane osoby zdolne do komunikowania się ze zmarłymi, a w celu przedstawienia najogólniejszego sensu używa tego pojęcia nazywając „instrumentem przenoszenia informacji w czasie lub przestrzeni". W „Słowniku terminologii medialnej” występuje wzmianka o tym, że media to języki narodowe, różnego rodzaju systemy znaków, dzięki którym wiadomości są zapisywane na rozmaitych rozpoznawalnych sygnałach, takich jak stukanie, brzęczenie, czy pulsowanie.
Obecnie pojęcie „media” kojarzy się głównie ze środkami przekazu takimi jak telewizja, radio, prasa i Internet, służącymi do szerokiego upowszechniania treści.
Stare media, znane też jako media tradycyjne, w przeciwieństwie do nowych mediów nie korzystają z formatów cyfrowego przekazu, które charakteryzują się przekształcaniem treści w bity. Są analogowe, ich przekaz jest skierowany w jedną tylko stronę, w dodatku ich zasięg jest niezbyt duży, przez co ilość odbiorców jest tu ograniczona. Nadawcy starych mediów mają niemal pełną kontrolę nad tym co widz zobaczy na ekranie, przeczyta w gazecie, czy posłucha w radiu. Posiadają moc decydowania o treści i kolejności przekazu, który ma do niego trafiać. Kanadyjski medioznawcza Marshall McLuhan inną właściwość tradycyjnych mediów opisuje swoją maksymą „The medium is the message”, która po polsku znaczy „Medium jest informacją”. To zdanie oznacza, że sposób prezentacji informacji oraz jej treść są nierozerwalnie ze sobą związane. Medium przekazuje, utrwala i kształtuje informację. Bardzo ciężko jest odróżnić czystą informację od uformowanych przez medium elementów.
Zdaniem części medioznawców koniec starych mediów jest bliski. Główne zadanie, jakie należy teraz do tradycyjnych mediów to adaptacja do standardów, jakie są wyznaczane przez Internet. Chodzi tutaj o przystosowanie technologii, a także sposób w jaki zmieniają się zwyczaje w konsumpcji mediów. Stare technologie muszą teraz stanąć do walki o swój byt, zmieniając się z mobilnym przekazem nowych technologii oraz z ich wielozadaniowym przekazem.
Początki stosowania terminu "nowe media" mają miejsce w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Termin ten opisuje nową generację technologii komunikacyjnych i informacji o charakterze cyfrowym i sieciowym, posiadających powiązanie z narzędziami programowo-technicznymi, które są związane z działaniem sieci, szczególną rolę odrywa tu gromadzenie oraz wieloraki dostęp do odpowiednio przetworzonych informacji drogą sieciową.
Według "Popularnej encyklopedii mass mediów" nowe media to wszelkiego rodzaju techniki przekazu i technologie, posiadające początek powszechnego stosowania w połowie lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Natomiast według książki Leva Manovicha "Język nowych mediów" nowe media są mediami analogowymi skonwertowanymi do postaci cyfrowej.
Nowe media charakteryzują się tym, że przybierają wiele rożnych form. Zakłada się, że są nimi różnego rodzaju gazety, magazyny, internetowe serwisy informacyjne, fora internetowe, serwisy typu wiki, blogi, podcasty dźwiękowe i filmowe oraz miejsca w których można dzielić się muzyką, zdjęciami i video.
Według Manovicha nowe media charakteryzują się:
swobodnym dostępem do danych;
kopiowaniem z zachowaniem jakości oryginału;
interaktywnością.
Magdalena Szpunar w artykule "Czym są nowe media" dodaje do wyżej wymienionych cech jeszcze:
wzajemne powiązania;
możliwość dostępu dla indywidualnych użytkowników (nadawców i odbiorców);
różnorodność sposobów użycia;
otwartość dla wszystkich;
brak lokalizacji przestrzennej.
Z kolei Denis McQuail, twórca komunikowania masowego, przedstawia własny zbiór cech do których należą:
interaktywność (reakcja użytkownika na ofertę nadawcy);
socjalność (poczucie kontaktu osobistego z innymi);
bogactwo mediów (redukcja niejednoznaczności, zaangażowanie zmysłów, większa osobistość);
autonomia (niezależność od źródła);
ludyczność (jako źródło rozrywki);
prywatność;
personalizacja (stopień unikatowości i personalizacji przekazu).
Wydaje się, że spośród powyższych cech najważniejszymi są: interaktywność i personalizacja.
Według prof. Macieja Mrozowskiego cechy te to nic innego jak przetwarzanie znalezionych tekstów w sieci na inne, które użytkownicy ponownie zamieszczają w innych miejscach. Mrozowski uważa, że działania takie, które mają na celu przekształcanie tekstów dla potrzeb danego użytkownika odczuwane jest jako wyraz wolności. Mają dostęp do treści, które pobierają, przeredagowują i zamieszczają w dowolny sposób i w dowolnym czasie, bez jakiejkolwiek presji od kogokolwiek (https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJHYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"&HYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"pg=PA73HYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"&HYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"lpg=PA73HYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"&HYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"dq=maciej+mrozowski+indywidualizacjaHYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"&HYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"source=blHYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"&HYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"ots=ziyKEv1gdBHYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"&HYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVcHYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"&HYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"hl=plHYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"&HYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"sa=XHYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"&HYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippetHYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"&HYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"q=personalizacjaHYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"&HYPERLINK "https://books.google.pl/books?id=emNSAwAAQBAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=maciej+mrozowski+indywidualizacja&source=bl&ots=ziyKEv1gdB&sig=7nw9yJEX8WkD5lIXL40wfnG6QVc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjUj-22l__RAhVDdCwKHXpgB44Q6AEIIDAB#v=snippet&q=personalizacja&f=false"f=false).
Zdaniem prof. Włodzimierza Gogołka personalizacja jest wynikiem odpowiedniej analizy oraz interpretacji informacji określających użytkownika. W konsekwencji odbiorca pozyskuje informacje które w celniejszy sposób do niego trafiają i łatwiej są odbierane (absorbowane).
1.2. Konwergencja w mediach - definicja i geneza pojęcia
Pojęcie „konwergencja”, według książki "Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych" PWN, oznacza “zbieżność; biol. podobieństwo cech u organizmów z różnych grup systematycznych, wynikające nie z pokrewieństwa, lecz z przystosowania się do podobnych warunków życia; podobieństwo wytworów kulturalnych, powstałych niezależnie od siebie u różnych ludów".
W końcówce lat 70-tych XX wieku pojęcie “konwergencja” dotyczące mediów zaczęło być powszechniej używane i analizowane. Publicznie zostało użyte przez naukowca, działacza społecznego i biznesmena Nicholasa Negroponte podczas wykładów w The Massachusetts Institute of Technology. Powiedział on, że: “wszystkie technologie informacyjne dotyka łączna metamorfoza, dzięki której mogą być zrozumiane właściwie tylko wówczas, gdy traktujemy je jako jeden obiekt”. Dla ilustracji swojej wypowiedzi Negroponte narysował na tablicy trzy przenikające się okręgi które opisał: “przemysł radiowo-telewizyjny i filmowy”, przemysł komputerowy” i “przemysł drukarski i wydawniczy”. Według Tomasza Gobana ta teoria ukształtowała późniejsze pojmowanie mediów masowych i komunikowanie społeczne, ponieważ akcentuje różnice pomiędzy mediami rzeczywistymi (drukowanymi) od tych niematerialnych, nierzeczywistych (bitowych).
Henry Jenkins który jest ekspertem w dziedzinie badań nad konwergencją mediów, opisuje ją jako „przepływ treści pomiędzy różnymi platformami medialnymi, współpracę różnych przemysłów medialnych oraz migracyjne zachowania odbiorców mediów, którzy dotrą niemal wszędzie, poszukując takiej rozrywki, na jaką mają ochotę”. Innymi słowy można powiedzieć, że to wypadkowa swobodnego migrowania treści pomiędzy mediami, wspólnego działania przemysłów medialnych i zachowania komsumentów<-(czy to slowo moge uzyc zamiast odbiorców).
Tomasz Goban Klas definiuje konwergencję inaczej. Nazywa ją połączeniem trzech platform: mediów drukowanych, mediów telekomunikacyjnych, i Internetu. Z kolei Tomasz Szetyński rozumie konwergencję jako „zjawisko”:, „pewną ideę projektowania”, której wieloletnie urządzenia zawdzięczać mają bogatsze wyposażenie w coraz to nowsze funkcje, które nabiorą dla człowieka nowego znaczenia.
Można zaryzykować stwierdzenie, że definicji podziałów konwergencji jest tyle ile osób które zajmują się badaniem tych procesów.
Jan Kreft w artykule “Problemy z konwergencją” opierając się na rozważaniach H. Jenkinsa, M. Dupagne i B. Garrisona proponuje podział na trzy rodzaje konwergencji:
techniczną (wspólne dla wszystkich formy komunikacji medialnej wykorzystującej technikę komputerową);
ekonomiczną (dotyczy uzyskania zysków np. z reklam);
regulacyjną (z częściową lub całkowitą regulacją).
Badacze oczekują od mediów które w znaczący sposób angażują się w proces konwergencji aby, w bardziej pogłębiony i zróżnicowany sposób prezentowały informacje lokalne oraz aby dbały o wzmocnienie pozycji rynkowej każdego z mediów. Ważne jest również partnerskie podejście do oferowania pakietów reklamowych w których znajdą się różne media.
Polscy badacze do których należą: Karol Jakubowicz, Tadeusz Kowalski i Bohdan Jung proponują następujący podział:
konwergencja przemysłowa ( fuzja przedsiębiorstw z różnych dziedzin mającą na celu integrację technologii: produkcji sprzętu sieciowego, nadawania i odbioru treści oraz wytwarzania treści typu: informacja, dane, treści medialne);
konwergencja rynków (powstawanie usług oraz powiązań między różnymi partnerami w dostarczaniu tych usług konsumentom);
konwergencja prawna (ujednolicenie przepisów, które regulują różne dziedziny komunikowania).
Najobszerniejszy podział zaproponował Henry Jenkins, według którego mamy:
konwergencję technologiczną (związaną z cyfryzacją treści medialnych);
konwergencję ekonomiczną (bywa określana jako „konwergencja połączeń korporacyjnych)”;
konwergencję społeczną (obieranie przez konsumentów mediów różnych strategii poruszania się w środowisku informacyjnym);
konwergencję kulturową (wykorzystywanie form kreatywności na pograniczu różnych aktywności technologii medialnych, przemysłu i konsumentów mediów);
konwergencję globalną (kulturowa hybrydyzacja jako konsekwencja międzynarodowego krążenia zawartości mediów).
Pełną konwergencję możemy określić jako współdziałanie w pozyskiwaniu i rozpowszechnianiu informacji, mające na celu wzmocnienie pozycji różnych mediów w prezentowaniu treści medialnych.
Rozwiązania i usługi telekomunikacyjne, cyfrowe, medialne i elektroniczne, które w ramach konwergencji mediów zbiegają się w jedną całość, dostępne są praktycznie zawsze i wszędzie.
Konwergencja to bardzo ważne zjawisko współczesnych mediów. Najczęściej kojarzona z przemysłami telekomunikacyjnymi i komputerowymi stanowi powstanie sieci dystrybucyjnej o charakterze wspólnym, w skład której wchodzą sieci powiązane z telefonią, komputerami osobistymi i telewizją. Tak postrzegana konwergencja ma znaczący wpływ na dystrybuowanie wielu innych usług i produktów.
Kulturę konwergencji możemy obecnie dostrzec na ekranach odbiorników telewizyjnych, ekranach i ekranikach urządzeń mobilnych, monitorach komputerów stacjonarnych i innych różnego rodzaju urządzeniach mogących być wszystkim razem co jest wymienione powyżej. Skutki konwergencji jest również telewizja internetowa. To szeroko rozumiane pojęcie wykorzystywane jest zazwyczaj do określenia stacji telewizyjnej udostępniającej na stronach internetowych swoje programy telewizyjne. Wśród rodzajów telewizji internetowej wyróżniają się: stacje TV, które funkcjonują wyłącznie w Internecie; tradycyjne stacje TV, które udostępniają swój program nadający tradycyjnymi sposobami także przez sieć internetową;a także tradycyjne stacje TV, których nadawcy przygotowują dostępne tylko przez Internet specjalne materiały. Jednak najważniejszą w niniejszej pracy odmianą telewizji internetowej jest telewizja udostępniająca swoje materiały na żądanie widza.
http://www.szkolnictwo.pl/index.php?id=pu9866
T. Goban-Klas, Komunikowanie i media w: „Dziennikarstwo i świat mediow”, Krakow, 2008 r., wyd.
UNIVERSITAS, s. 147.
„Słownik terminologii medialnej”, red. Walery Pisarek, Krakow, 2006 r., wyd. UNIVERSITAS, s. 117.
http://archives.dailynews.lk/2011/09/06/fea32.asp
http://semiomiks.blogspot.com/2011/12/medium-is-message.html
M. Szpunar, Czym są nowe media - proba konceptualizacji, [w:] Studia Medioznawcze 4, Wydawnictwo
ASPRA-JR, Warszawa 2008, s. 32
https://www.eff.org/sites/default/files/filenode/social_network/media_def_resp.pdf
http://www.gogolek.com/PrezentacjeKTI/8%20Media%20online.pdf
J. Skrzypczak, Popularna encyklopedia mass mediow, Poznań 1999, s. 376.
L. Manovich, Język nowych mediow, Warszawa 2006, s. 119-120.
http://www.gogolek.com/PrezentacjeKTI/8%20Media%20online.pdf
http://www.gogolek.com/slownik.pdf
https://www.eff.org/sites/default/files/filenode/social_network/media_def_resp.pdf
Manovich L., Język nowych mediow, Warszawa 2006, s. 119-120.
D. McQuail, Teoria komunikowania masowego, Warszawa 2007, s. 151
M. Nieć, Komunikowanie społeczne i media: Perspektywa politologiczna, Warszawa 2010, s. 73
http://www.gogolek.com/Referaty/Manipulacja.pdf
http://poradnia.pwn.pl/lista.php?id=422 [23.02.2013].
T. Goban-Klas, „Społeczeństwo medialne”, WSIP 2005 r., s. 147.
Op. cit.
J. Kreft, Problemy z konwergencją, [w:] Studia Medioznawcze, M. Jabłonowski (red.), wyd. ASPRA-JR,
Warszawa, 2011 r., s. 28-29
Op. cit.
Op. cit.
Op. cit.
http://kpbc.umk.pl/Content/45368/Raport_Kultura_2.0.pdf
https://pl.wikipedia.org/wiki/Telewizja_internetowa