SYSTEMATYKA W PEDAGOGICE SPECJALNEJ;
1.ze względu na rodzaj i stopień niepełnsprawności - klasyczny podział
tyflopedagogika (niewidomi) słabowidzący, osoby niewidome z dodatkowymi dysfunkcjami
surdopedagogika (głuchy) słabosłyszący (dźwięki 40-70 decybeli)posługują się językiem migowym
oligofrenopedagogika (upośledzenie umysłowe) różne stopnie: lekki, umiarkowany, znaczy, głęboki. Bierze się pod uwagę IQ
pedagogika dla osób niepełnosprawnych np. głocho-niewidomy
pedagogika lecznicza (terapeutyczna) osoby przewlekłe chore kalekie np. niepełnosprawne ruchowo, choroby psychiczne, somatyczne
pedagogika resocjalizacyjna osoby nieprzystosowane do życia w społeczeństwie
logopedia osoby mające wad wymowy
pedagogika reedukacyjna osoby mające trudności w uczeniu się
akalkulia - nauka matematyki,
dysleksja- nauka czytania
dysgrafia- nauka pisania
pedagogika osób wybitnie uzdolnionych.
Ze względu na przedmiot i podmiot oddziaływań rehabilitacyjnych;
osoby mające trudności w poznawaniu świata i komunikowania się z nim w skutek braku lub uszkodzeń analizatorów zmysłowych (uszkodzenie wzroku, słuchu)
osoby u których procesy poznawcze nie przebiegają prawidłowo. Obraz świata jest nieadekwatny do rzeczywistości, ograniczona zdolność przystosowania (upośledzenie umysłowe).
Osoby mające z powodu uszkodzenia ruchu lub przewlekłej choroby ograniczoną aktywność życia ekspresji i działania
Osoby wymagające resocjalizacji niedostosowane społecznie w skutek zaniedbań, błędów wychowawczych rodziców, szkoły prowadzących do konfliktów prawnych
Osoby wybitne przekraczające poziom normy inteligencji. Potrzebujące stymulacji i ukierunkowanego kształcenia
CELE ANTOPOLOGICZNE:
Cel humanitarny- jednostce upośledzonej należą się szczególne prawa do pomocy w uzyskiwaniu pełni rozwoju i uznania w społeczności
Cel wychowawczy, jednostkę należy wszechstronnie kształcić, aby umożliwić jej optymalny rozwój
Cel ekonomiczny, jednostkę należy przygotować jak najpełniej do pracy zawodowejaby uniezależnić od osób innych
ZASADY POSTĘPOWANIA REHABILITACYJNEGO:
A.wg. prof.Serikowa
1. zasada zaufania, szczerego dialogu i życzliwości.
Jedności, uznania i wychowania
Maksymalnego zaspokojenia potrzeb biologicznych oraz aktywowania wychowania.
zasada inwidualizacji oraz szacunku dla wychowanka i jego trudu
Przystosowania wymagań do jego możliwości
Zasada terapii choćby w minimalnej możliwości poprawy stanu zdrowia.
Zasada właściwego oprzyrządowana i oprotezowania dziecka.
Realnego optymizmu i wytrwałości i zaangażowania emocjonalnego współpracy z dzieckiem.
Zasada współpracy z rodziną.
Zasada integracji ze społecznością
B. wg. Prof.Dykcik
1.Zasada personalizacji (poszanowanie godności dziecka niepełnosprawnego)
2.Zasada normalizacji życia osób niepełnosprawnych, normalizacja kontaktów z płcią przeciwną, z otoczeniem (rytm dnia)
3. Zasada odpowiedzialności
4. Zasada wsparcia (społeczne, informacyjne, emocjonalne wspieranie osób niepełnospr.)
Zasada poszerzania autonomii i samodzielności
Zasada inwidualizacji
Zasada wielprofilowego podejścia, oddziaływania na jednostkę z niepełnosprawnością
NAUCZANIE I WYCHOWANIE:
poprzez rozbudzanie potrzeb i aspiracji
poprzez systematyczna koreturę wad i funkcji organizmu, usprawnianie zachowanych funkcji
kompensowanie braków
maksymalne aktywizowanie
REHABILITACJA-(Dega i Hulek) to łączne i skoordynowane oddziaływanie lecznicze, psychologiczne, pedagogiczne i społeczno-zawodowe zmierzające do rozwinięcia lub przywrócenia u osoby trwale poszkodowanej na zdrowiu zdolności, sprawności i możliwości samodzielnego życia w społeczeństwie. Jest procesem, który łączy różne oddziaływania o różnym charakterze i zakresie, aby przywrócenie utraconych sprawności było jak najpełniejsze, możliwie wczesne i trwałe.
REWALIDACJA-zamiennie używamy z rehabilitacją. Określa długotrwałą działalność terapeutyczno - wychowawczą, wielokrotną stymulację, opiekę, nauczanie, wychowanie jednostek niepełnosprawnych.
RESOCJALIZACJA-jest to proces wychowania jednostek wykazujących wzmożone trudności w dostosowaniu się do norm społecznych, także moralnych, prawnych wynikających ze stanu osobowości wychowanka, z jego antagonistyczno - destrukcyjnego stosunku do oczekiwań społecznych. Polega na stosowaniu różnych regulaminowych środków poprawczych i metod wychowawczych obejmujących psychotechnikę, socjotechnikę, kulturotechnikę, naukę szkolną i pracę w warunkach izolacji lub środowisku otwartym, półwolnościowym pod nadzorem.
OLIGOFRENOPEDAGOGIKA
To nie tylko niepełnosprawność intelektualna, obejmuje sferę emocjonalną, wolicjonalną, psychomotoryczną, dotyczy całej osobowości.
Upośledzenie umysłowe to stan niedostatecznej sprawności intelektualnej w skutek niedorozwoju lub uszkodzenia we wczesnym dzieciństwie tkanki mózgowej.
Twórcą def. w literaturze ameryk. jest Clarc: upośledzenie umysłowe to stan związany z funkcjonowaniem intelektualnym poniżej przeciętnej normy, któremu towarzyszy obniżenie sprawności przystosowania się.
W 1915r. Krapein wprowadził termin OLIGOFRENIA- to cała grupa różnych pod względem elilogii obrazu klinicznego, zmian morfologicznych, anomalii rozwojowych mających wspólną cechę, to także upośledzenie umysłowe.
TREP GOLD- 3 kryteria:
ocena wyników w nauce szkolnej
inteligencja
przystosowanie biologiczne i społeczne
EDWARD DOLL- 6 kryteriów:
niedojrzałość społeczna
niska sprawność umysłowa
opóźnienie rozwojowe
zahamowanie
powodzenie konstytucjonalne
nieodwracalność
MAZURKIEWICZ: 3 kategorie:
psychologiczna- poziom rozwoju mowy i uwagi( lekki stopień- mowa zachowana)
ewolucyjna- pozom sprawności umysłowej w stosunku do osoby sprawnej
społeczna- stopień przystosowania, zdolność do kierowania swoim postępowaniem.
WHO 1.01.1968r. przyjęła definicję: Upośledzenie umysłowe to niższa od przeciętnej o co najmniej dwa odchylenia standardowe ogólna sprawność intelektualna, która powstaje w wieku rozwojowym i jest związana z zaburzeniami w zakresie: dojrzewania, uczenia się i przystosowania.
STOPNIE UPOŚLEDZENIA:
LEKKI STOPIEŃ-IQ 52-67, wiek dojrzałości umysłowej do 12 roku życia. Wiek dojrzałości społecznej nieco wyżej niż 17 rok życia. Mowa i ubogie słownictwo czynne, bierne rozumienie mowy bogatsze. Często występują proste wady wymowy dystalnie. Mowa komunikatywna ale nie jest narzędziem myślenia. Pamięć - upośledzona pamięć logiczna i trwała. Trudności w zapamiętywaniu treści logicznie ze sobą związanych. Dobra pamięć mechaniczna. Uwaga -dowolna, trwałość, podzielność wzrasta w toku nauczania. Jej cechy są na niższym poziomie. Uwaga mimowolna-bardzo dobra . Myślenie- konkretnoobrazowe, dobrze rozwinięte. zaburzone myślenie abstrakcyjne, brak rozumienia pojęć ,odwaga, koleżeństwo, moralność. Zaburzone wnioskowanie ,rozumowanie przez analogie. Duża sztywność myślenia ,często stosują schematy myślowe, brak krytycyzmu myślenia.
STOPIEŃ UMIARKOWANY -IQ 36-51.Wiek dojrzałości umysłowej 7-8 lat. Wiek dojrzałości społecznej do 10 lat. Mowa opóźniona ,występuje dopiero w 5 roku życia. Ograniczona do małej ilości słów lub prostych zdań , które pełnią funkcję informacyjną , komunikatywną . Możliwy kontakt werbalny, ubogi zasób słownictwa . W porównaniu do dzieci rozwijających się normalnie - późne etapy rozwoju mowy . Pamięć upośledzona ,świeża, trwała, mechaniczna. Szczególnie upośledzona jest pamięć logiczna. Częściej występują zmyślenia, konfabulacje. Jako dorosłe osoby po jednorazowym usłyszeniu mogą zapamiętać 5 cyfr. Zdanie złożone z 15-19 sylab, krótkie opowiadanie, pamięć krótkotrwała. Uwaga głównie mimowolna, przyciąga ją silny bodziec. Przy systematycznej pracy można rozwinąć uwagę dowolną. Myślenie ma charakter konkretno -obrazowy. Występuje myślenie przedoperacyjne.
STOPIEŃ ZNACZNY - IQ 20-35 . Wiek dojrzałości umysłowej do 5-6 lat. Wiek dojrzałości społecznej 7-8 lat. Mowa czynna nie występuje ,jest ograniczona ,jej funkcje komunikacyjne są niewykształcone. Rozumieją mowę. Często występują dyslalie. Osoby te porozumiewają się za pomocą prostych 4-5 wyrazowych zdań ,zasób słów ubogi. Pamięć-osoby dorosłe potrafią po jednorazowym usłyszeniu potrafią powtórzyć cztery cyfry ,zdanie z 12 sylab. Pamięć tylko mechaniczna. Uwaga mimowolna, na przedmiotach budzących duża ciekawość . Trwałość jest mała, brak uwagi dowolnej. Myślenie konkretno- obrazowe. Dostrzegają podobieństwa i różnice między dwoma przedmiotami ,ale nie między pojęciami. Mogą porównywać dwa przedmioty co do wielkości ,kształtu, pod względem estetycznym. Definiują pojęcia przez użytek np. łyżka do jedzenia. Rozróżniają figury.
STOPIEŃ GŁĘBOKI - IQ 0-19. Wiek dojrzałości umysłowej do 3 lat. Wiek dojrzałości społecznej do 4 lat. Mowa-w zasadzie nie wykształca się. Zatrzymuje się na etapie gaworzenia i wogalizacji. Mogą nauczyć się swojego imienia ,ale nie odnoszą go do siebie, nie reagują na zawołanie. Pamięć- mimowolna, szczątkowa, brak często pamięci mechanicznej. Uwaga - mimowolna, bardzo słaba. Myślenia-brak analizacji myślenia, zachowanie sprowadza się do bezpośrednich reakcji często nie adekwatnych do bodźca.
TYP UZDOLNIEŃ SAWANTYCZNYCH- uzdolnienia artystyczna. Nawet u osób z głębokim stanem upośledzenia. Mogą być wyjątkowe uzdolnienia w umiejętnościach matematycznych.
SURDOPEDAGOGIKA- rehabilitacja i edukacja osób z uszkodzonym słuchem.
Podwójne kalectwo bo brak słuchu generuje uszkodzenia mowy. Edna Lwine- głuchy to człowiek u którego zmysł słuchu jest niewystarczająco funkcjonalny dla zwykłych potrzeb społecznych .Gałkowski - wiąże to kalectwo z mową .
1.Głuchy - osoba u której ubytki słuchu nie pozwalają na normalny rozwój mowy ustnej(drogą naśladownictwa)
2.Głuchoniemy-to osoba, u której ubytki słuchu spowodowały , że osoba nie opanowała mowy ,nie posługuje się nią i nie rozumie jej na drodze odczytywania z ust.
3.Slabo słyszący-to osoba ,u której ubytki słuchu pozwalają na opanowanie mowy w sposób naturalny np. przy pomocy aparatów słuchowych.
KLASYFIKACJA
ze względu na czas powstania:
nabyta
wrodzona
Ze względu na miejsce uszkodzeń:
- transmicyjna głuchota
-głuchota odbiorcza, percepcyjna
Ze względu na stopień utraty słuchu
głusi- ubytek słuchu poniżej 80 decybeli
słabosłyszące- 40-80 decybeli
Ze względu na etiologię
agzogenna
endogenna
psychogenna, czynnościowa
Klasyfikacja Folwera van Uden:
-słaba głuchota do 20 db obniżenie
-średnia głuchota do 40 db
-głuchota poważna do 60 db
-głuchota bardzo poważna do 80 db
-niemalże całkowita głuchota ponad 80 db
-brak słuchu, totalna głuchota
Słaba głuchota- problemy ze słyszeniem szeptu, np. brzęczenia pszczoły.
Średnia głuchota-problemy ze słyszeniem normalnej mowy, wymowa bywa wadliwa, szczególnie samogłosek. Przy normalnej komunikacji rozumieją około 40 % wyrazów.
Poważna głuchota-słyszą bardzo głośno z bliskiej odległości, ograniczone słownictwo, wymowa artykulacyjna zaburzona fonetycznie. Zaleca się aparaty, przy ich użyciu rozumieją 40%.
Bardzo poważna głuchota- mowa głośna nie jest słyszalna, mowa słaba.
Głuchota niemalże całkowita- nawet krzyk nie jest słyszalny, aparat nie pomaga.
Totalna głuchota.
MIĘDZYNARODOWA KLASYFIKACJA BIHD
Normalny słuch- osoby, u których średnia progów słyszalności tonów o częstotliwości 500, 1000, 2000 Hz nie przekracza ich głośności do 20 dB
Lekki stopień uszkodzenia słuchu-średnia progów słyszenia tonów z częstotliwością 500, 1000, 2000 Hz w lepiej słyszącym uchu wymaga natężenie od 20 do 40 dB
Średni stopień uszkodzenia słuchu-średnia progów słyszenia tonów o częstotliwości 500, 1000, 2000 Hz w lepiej słyszącym uchu wymaga natężenia od 40 do 70 dB,
Znaczny stopień uszkodzenia słuchu- średnia progów słyszenia tonów z częstotliwością 500, 1000, 2000 Hz w lepiej słyszącym uchu wymaga natężenia od 70 do 90 dB
Głęboki stopień uszkodzenia słuchu- średnia progów słyszenia tonów o częstotliwości 500, 1000, 2000 Hz w lepiej słyszącym uchu wymaga natężenia 90 dB lub większego.
KLASYFIKACJA VAN UDEN'A (andioterapeutyczna)
Pod uwagę wziął właściwości rozwoju mowy osób normalnie słyszących:
Głuchota prelinowalna- przedjęzykowa, gdy mowa, język nie był ukstałtowany do 3 roku życia
interlingwalna- w trakcie kształtowania się mowy i języka
postlingwalna- po ukształtowaniu mowy i języka
Badania potwierdzają ujemny wpływ na rozwój zaburzenia równowagi ciała, słaba orientacja w przestrzeni. Rozwój intelektualny; wiele zależy od postaw wobec osoby chorej, od wczesnej rehabilitacji. Pamięć tych osób jest charakterystyczna: obrazowo - analityczna. Specyfika spostrzegania (wzrok) pamięć wzrokowa. Kłopoty z zapamiętywaniem całości obrazu. Słabiej rozwija się pamięć słowno - logiczna. Pamięć ruchu jest znacznie rozwinięta. Tekst odtwarzają dosłownie, nie opisują go, nie analizują. Przyczyną jest uboższe słownictwo, słabe rozumienie treści. Uwaga- źródło powstawania, bodźce wzrokowe, słaba podzielność uwagi. Osobowość niesłyszących: Zdaniem Lówe: mniej dojrzała osobowość obraz siebie jest mniej stabilny, samoocena zaniżona.
FILOZOFIA EDUKACJI:
1770r.
powstanie pierwszej szkoły dla niesłyszących w Paryżu, stworzył ją Karol Michał de Leppe, oparta na języku migowym. Zauważył, że niesłyszący w trakcie życia tworzą różna gesty do porozumiewania. Stworzył język migowy i wydał słownik. Jest to język schematyczny ideograficzny, bez końcówek fleksyjnych. W pierwszym słowniku było 40tyś. znaków a obecnie jest 200 tyś.
de Leppe stworzył również daktylografię- sposób przekazu alfabetu za pomocą układu dłoni i palców.
Trzeci system komunikacji to system języka mówionego, niesłyszący musi umieć czytać z ruchu warg.
Porozumiewanie się za pomocą pisma.
1777r.Powstał w Lipsku stworzona przez S. Heinicke- stworzył pierwszą szkołę w Niemczech. Uważał, że język migowy jest izolacją społeczną niesłyszących, pozostaja na pewnym etapie myślenia i przez to sa ubożsi intelektualnie. Zwalczał język migowy, kładł nacisk na naukę mowy dźwiękowej. Uważał, że niesłyszącym wzrok zastępuje słuch a mowę gesty i pismo. Zaczynał od wywoływania dźwięków , głosek, sylab, a później całych wyrazów.
Skonstruował sztuczna jamę ustną dzięki której mógł pokazać odpowiednio artykujacje. Stosowałóżne smakowe krople płynów, które akraplał do pokazania artykulacji i uważał, że nieslyszący doskonale radzi sobie w literaturze.
Zakazywał w szkole języka migowego \, ale w krytycznych momentach pozwalał na uzycie daktylografii.
1925r. Amerykanie wprowadzili do szkół metodę kombinowania, jeżeli niesłyszący ma problemy z opanowanem języka mówionego to wtedy należy wprowadzić inne metody.
Najnowsza jest metoda wprowadzona przez R. Holcomba w 1976r. Wprowadzona w Ameryce- metoda totalnej komunikacji- wszystkie metody wykorzystywane są jednocześnie dla jak najlepszej komunikacji; a niesłyszący powinien sam sobie wybrać tą, którą najbardziej mu pasuje.
TYFLOPEDAGOGIKA (ślepy)
Osoby słabo widzące to te u których ostrośćwzroku określa się od 0,3- 0,05. Ostrość prawidłowa to 1. Resztki bądź brak wzroku to ostrość jest w granicach 0,05-0,02 lub gdy się nic nie widzi. Ważne jest również pole widzenia jest to wycinek kuli, który obejmujemy pry bez ruchu gałki ocznej. W płaszczyźnie poziomej 150st pionowej 120st średnie pole widzenia dla obu oczu w płaszczyźnie poziomej 200 st.
W atrofii nerwów wzrokowych są ubytki w polu widzenia. Jeżeli ubytek jest do 20st osoba zaliczana jest do osób niewidomych.
Prof. Sołncewa wyróżnia 3 osobliwości rozwojowe istotne z wychowawczego punktu widzenia:
1)ciężkie opóźnienie rozwoju-opóźnione są niektóre ogólne cechy rozwoju fizycznego, psych. Powodowane mniejszym zasobem poznawczym, ograniczenie orientacji przestrzennej, zmniejsza aktywność poznawcza ( zwłaszcza młody okres)
2) nierównomierność rozwoju- tempo rozwoju dzieci jest różne w każdym okresie, dzieci niewidome są ................... z tempem rozwoju dziecka normalnego. Rodzice powinni ćwiczyć z dziećmi to co dzieci odbierają z zewątrz.
3) dyscharmoia- przejawia się w tym, że pewne funkcje nie są związane ze wzrokiem rozwijają się szybciej, a te co są związane ze wzrokiem rozwijają się wolniej: najbardziej widoczne w wieku niemowlęcym, poniemowlęcym, wczesnoprzedszkolnym. Bardzo ważna jest wczesna interwencja, rehabilitacja dzieci z uszkodzonym wzrokiem.
KOMPENSACJA-stanowi zagadnienie z dziedziny biologii, fizjologii.
K. Klimasiński wyróżnił 3 formy kompensaci:
kompensacja sensoryczna- na poziomie zmysłów, receptorów, kompensacja fizjologiczna- wykorzystuje się inne receptory dla przyjęcia funkcji uszkodzonego wzroku.
Kompensacja percepcyjna-jest to inaczej komp. Odbiorcza, jest to forma, która przywiązuje najważniejszą wagę do str. Psych., nastawienie, gotowość percepcyjna a nie wrażliwość umysłu. Jest to teoria psychofizjologiczna
Kompensacja werbalna( dzięki mowie)- polega na większym wykorzystywaniu poznawczej funkcji mowy. Ma szczególne znaczenie dla poznania tego co nie jest dostępne dla poznanie dotykowego. Dotyczy poznania zjawisk przyrody, krajobrazu.