Jan Zamoyski 1542-1605
Po ojcu odziedziczył cztery wsie . Po sobie zostawił wspaniałe miasto , akademię i ogromny majątek , który przetrwał aż do XX wieku . Dzięki swym talentom uzyskał dwa najwyższe urzędy państwowe - kanclerza i hetmana wielkiego , a jako przywódca szlachty decydował o wyborze króla .
Niepospolite zdolności przyszłego kanclerza i hetmana objawiły się bardzo wcześnie . Dlatego już w wieku trzynastu lat został wysłany przez ojca za granicę . Ponad rok przebywał w Strasburgu , potem trzy lata studiował na paryskiej Sorbonie . Tytuł doktora uzyskał na uniwersytecie w Padwie i w wieku dwudziestu lat został jego rektorem .
Po powrocie do kraju objął stanowisko sekretarza królewskiego , co otworzyło mu drogę do kariery politycznej . Gdy w 1572 roku wraz ze śmiercią Zygmunta Augusta wygasła dynastia Jagiellonów , Zamoyski - wspaniały mówca - stał się jednym z najważniejszych przywódców szlacheckich . Zdołał wprowadzić zasadę wyboru króla przez ogół szlachty (nowa elekcja) i zawierania pisemnych umów dotyczących ograniczenia władzy królewskiej (pacta conventa) . Pierwszy król , który swój wybór zawdzięczał Zamoyskiemu - Henryk Walezy - zawiódł jego nadzieję . Jednak już dzięki wyborowi Stefana Batorego w 1576 roku Zamoyski szybko stał się drugą osobą w państwie i zyskał możliwość przeprowadzenia wielu reform .
Nowego króla i jego doradcę łączyło wiele : wykształcenie , zainteresowania i wizje polityczne . Ich wspólną zasługą było założenie Akademii Wileńskiej . W nagrodę za przekonanie sejmu do uchwalenia wysokich podatków na wojnę z Moskwą , Batory powołał Zamoyskiego na urząd kanclerza - najwyższe cywilne stanowisko w państwie .
W wieku zaledwie trzydziestu sześciu lat Zamoyski zaczął kierować polską polityką zagraniczną . Sztuki wojennej uczył się pod okiem Batorego , uczestnicząc w wojnie z Moskwą , a podczas kampanii 1580 roku - na poleceni króla - już samodzielnie dowodził wojskiem . Gdy nagle śmieć monarchy w 1586 roku podzieliła Rzeczpospolitą na zwolenników różnych kandydatów do korony , obóz skupiony wokół Zamoyskiego i królowej Anny Jagiellonki wybrał Zygmunta Wazę . W odpowiedzi na to inny kandydat , arcyksiążę Maksymilian Habsburg , na czele licznych wojsk oblegał Kraków . Odpartego spod murów stolicy arcyksięcia Zamoyski pokonał w bitwie pod Byczyną i wziął do niewoli .
Koncepcje polityczne Zygmunta Wazy , w którego obronie stanął , nie odpowiadały mu jednak zupełnie . Dopiero po załagodzeniu konfliktu znów poświęcił się sprawom wojskowym . Żeby zapewnić bezpieczeństwo południowej granicy , wyprawiał się na Mołdawię i Wołoszczyznę . W 1600 roku zajął Bukareszt i osadził na tamtejszym tronie przychylonego Polsce księcia .
Zamoyski - mąż stanu , człowiek olbrzymiej wiedzy , prawdziwy humanista , zmarł nagle w 1605 roku po dniu spędzonym na wesołej uczcie .