Motoryka i jej zaburzenia
Motoryka jest ściśle powiązana z psychiką (uczestniczy w reakcji stosunków człowieka z otoczeniem).
Rozwój fizyczny stwarza podstawy do rozwoju motoryki (ukł.kostny, mięśniowy, wydzielanie, ukł.nerwowy itp.)
Symptomy zaburzeń rozwoju ruchowego:
nieprawidłowy rozwój fizyczny (wada narządu ruchu, brak ćwiczeń)
uszkodzenie c.u.n
Skutki:
uszkodzenie dróg czuciowo-ruchowych i ośrodka korowego analizatora kinest-ruchowego (np. brak odczucia dotyku i ruchu)
uszkodzenia pół drugorzędowych powoduje niemożność rozpoznania przedmiotów za pomocą dotyku, zaburzenie ruchów dowolnych, czynności naprzemiennych (apraksja kinetyczna)
uszkodzenie ośrodka korowego powoduje zaburzenia precyzyjnych czynności ruchowych oraz mylenie głosek zbliżonych
uszkodzenie pola 4 powoduje niedowład
uszkodzenie ośrodka ruchowego mowy - czynności mowy (afazja ruchowa)
uszkodzenie ośrodka Exnera - zaburzenie ruchów ręki podczas pisania, niemożność rysowania i pisania (agrafia), niski poziom graficzny (dysgrafia)
uszkodzenie trzeciorzędnych okolic w płatach nosowych - zaburzenia celowych działań ludzkich oraz przebieg wyższych procesów psychicznych
Objawy ogólnej niezręczności:
opóźnienie w rozwoju ruchowym i mała aktywność ruchowa
niezręczność ruchowa i mała wyćwiczalność
brak koordynacji ruchowej (ogólna niezręczność)
opóźnienie umiejętności ruchowych
spowolnienie ruchowe
unikanie zabaw ruchowych
zakłócenie koordynacji wzrokowo-ruchowej
Niezręczność ruchowa całego ciała to fragmentaryczne opóźnienie rozwoju ruchowego, wyrażające się brakiem percepcji ruchów, wzmożonym napięciem mięśniowym i współruchem.
Gry opóźnienie nie ulega wyrównaniu mówimy o niedorozwoju ruchowym
Objawy zakłócenia motoryki manualnej:
opóźnienie rozwoju praksji (umiejętność posługiwania się przedmiotami codziennymi)
mała wyćwiczalność w zakresie ruchów drobnych (brak precyzji)
zakłócenia koordynacji wzrokowo-ruchowej
szybkość ruchów rąk niedostosowania do zadania
niechętne podejmowanie czynności manualnych
Niezręczność manualne charakteryzuje się zaburzeniami koordynacji ruchowej i wzrokowo-ruchowej.
Dzieci te:
z opóźnieniem zdobywają umiejętności samoobsługi
czynności codzienne wykonują wolno i niezręcznie
nieprawidłowo trzymają ołówek, prace są niedbale wykonane
niechętnie układają klocki
źle wycinają papier
przy zbyt małym napięciu mięśniowym linie są mało widoczne, nierówne
niechętnie wycinają klocki
przy niewłaściwej koordynacji obu rąk dzieci chętnie posługują się jedną ręką (druga im przeszkadza) - trudności przy zapinaniu guzików
współruchy (synkinezje) bywają nasilone
są bierne, mało samodzielne, mają niską samoocenę
Metody badań motoryki:
wywiad (tempo rozwoju, czy dobrze się rozwijało)
obserwacja - przy codzienny zabawach manipulacyjnych, konstrukcyjnych itp.
Analiza wytworów - prace plastyczne, wycinanki itp.
Badania testowe i eksperymenty - odtwarzanie figur
Postępowanie korekcyjno-wychowawcze
Ważne jest zaplanowanie programu oddziaływań stymulujących rozwój i korygujących zaburzenia.
Ważne są ćwiczenia w codziennych sytuacjach i zaplanowaniu zajęć, w celu:
usprawnienia ruchów, precyzji, koordynacji, rytmiczności itp.
Kształcenie umiejętności swobodnego regulowania napięcia mięśniowego, regulowanie sił nacisku
Przy niezręczności manualnej zaangażowanie do samoobsługi, zajęć ręcznych
Rodzaje ćwiczeń:
malowanie farbami dużych kształtów
kolorowanie książeczek
rysowanie i kolorowanie pisakami
rysowanie przez kalkę
wycinanie
ulepianki z plasteliny
Przy niezręczności ruchowej całego ciała zachęcanie do brania udziału w zabawach ruchowych (sport, gimnastyka)
Rodzaje ćwiczeń:
zabawy rzutne i skoczne
ćwiczenia na równoważni
zabawy rytmiczne
zawody
Zasadą profilaktyki jest dostarczenie dziecko jak najszybciej okazji do ćwiczeń motoryki i organizowania warunków stymulujących rozwój.
Lateralizacja
Zaburzenie motoryki w zakresie zaburzeń latelaryzacji (przewaga jednej strony strony ciała nad drugą).
Wysoki poziom percepcji i ekonomii ruchów jest osiągalny, gdy współpracuje oko i ręka po tej samej stronie ciała.
Lateralizacja czyli stronność, funkcjonalna dominacja jednej strony ciała związana jest z dominacją jednej z półkul mózgowych. Funkcjonalna dominacja prawej strony ciała, odpowiada dominacji lewej półkuli mózgowej (krzyżowanie).
Stronność ciała - wszystkie narządy parzyste po lewej stronie są lepsze
Ręczność - cześć narządów jest lepiej sprawna
Lateralizacja rozwija się kilka lat, do 3r.ż już można poznać czy jest prawo czy lewo ręczny (4 r.ż). Częściej występuje leworęczność przy wcześniakach i genetycznie.
Objawy zaburzeń lateralizacji
Zaburzenia stwierdzone u dzieci lewostronnych uznaje się na skutek zmuszania ich do posługiwania się prawą ręką, co wywołuje tzw. Konflikt dominacji. Dzieci leworęczne mogą mieć problemy z pisaniem i rysunkiem. Często przyjmują niewłaściwe ułożenie ciała, co sprzyja wadom postawy. U dzieci leworęcznych powstaje zaburzenie nerwicowe, motywacyjne.
Zaburzeniom lateralizacji towarzyszą często trudności w czytaniu i pisaniu. Dzieci leworęczne popełniają błędy tj.:
statyczne odwracanie liter - p-b, d-b
dynamiczne odwracanie liter (zmiana kolejności liter)
opuszczanie i dodawanie liter
błędne odtwarzanie liter
Dzieci leworęczne przestawiane na siłę prezentują rozmaite zaburzenia osobowości.
Postacie zaburzeń lateralizacji:
nieustalona (oburęczna) - obie ręce nie uzyskują dobrej sprawności manualnej, przewaga czynnościowa półkul mózgowych może być zachwiana, problemy z orientacją przestrzenną. Może być stanem przejściowym lub trwałym. U dzieci występują problemy w nauce.
skrzyżowana (niejednorodna - prawa strona z lewą) - kłopoty ze stronami, zła koordynacja wzrokowo-ruchowa, problem z pisaniem
Metody badań lateralizacji.
wywiad z rodzicami
obserwacja w różnych sytuacjach życiowych
eksperymenty