Donatien Alphonse Francis Markiz DE SADE
BIOGRAFIA
urodził się w Paryżu 1740 roku. Pochodził ze znamienitej rodziny szlacheckiej
Laura do której w sercu Petrarki rozpaliło się żarliwe uczucie, była żoną Hugo de Sade - przodka rodziny de Sade.
odebrał wykształcenie na sławnych uczelniach
od najmłodszych lat wszystkie panie, które go widziały, raptownie opanowywało uczucie osłupienia
Po powrocie ze służby wojskowej markiz zastał swojego ojca przekonanego, że jego syn powinien ożenić się, aby uniknąć „fali złych praktyk przelewającej się przez armie”.
Młodsza, 20-letnia, niebieskooka blondynka z usposobioną artystycznie i wypełnioną namiętnościami duszą, od razu spodobała się markizowi (zresztą ze wzajemnością). Na jego nieszczęście wcześniej zdecydowano, że jego partnerką życiową zostanie starsza, 23-letnia brunetka o majestatycznym wyglądzie, cechująca się przyzwoitością i pobożnością.
spędził za kratami 27 lat ze swego 74-letniego żywota
zmarł 3 grudnia 1814 r. wskutek trudności z oddychaniem
LIBERTYNIZM
OGÓLNIE
Wewnętrznie złożony, nigdy nie był jednolitą doktryną
Dwa zakresy znaczeniowe: filozoficzny - libertyn to „wolnomyśliciel', obyczajowy - libertyn to rozpustnik
Wolność wyboru; Swoboda obyczajów; decydowanie o sobie
nie ma ostatecznej doktryny, wszystkie kwestionowali
Uwolnienie się od powszechnie panujących wierzeń
Libertynizm de Sade'a różni się od wersji klasycznej
LIBERTYNIZM SADYCZNY
Pełna samokontrola i manipulacja innymi
3 rodzaje przyjemności:
- erotyzm
- konsumpcja
- filozofia
Dyktowany jest zasadą, nie gustem ani upodobaniem
Jedność teorii i praktyki
Trzeba rzecz wszystko” - Rousseau
„powiedzieć wszystko” „o niezwykłych zboczeniach rozpusty, o wszystkich jej odgałęzieniach, wszystkich przyległościach,, jednym słowem, o tym, co w języku libertynizmu zwie się namiętnościami” (Sodoma)
Przedstawia praktyki libertyńskie jako przedmiot wiedzy
„wyczerpujący katalog zbrodni seksualnych”
Opisuje wszystkie ludzkie możliwości, zwłaszcza te uznawanych powszechnie za nienormalne
Jego „encyklopedią” nie rządzi rzeczywistość lecz wyobraźnia
„Tak przyznaję, jestem libertynem; wiem wszystko, co tylko w tej dziedzinie wiedzieć można”
Podstawowy atrybut to ateizm; Jego źródłem jest natura
Kobiety: zwierzęta najniższego rzędu, ich istnienie jest dla natury bezużyteczne; „dla zabicia kobiety nie jest mi potrzebny żaden powód”; ciężarne budzą w libertynach nienawiść, człowiek niczego nie zawdzięcza swej rodzicielce
Antyprokreacjonizm
Preferowali „anormalne” akty seksualne; Preferowali akty seksualne z przedstawicielami swojej płci - zbrodnia jest lepsza gdy ofiarą jest drugi mężczyzna
„trzeba przystać na okrucieństwo wszystkiego, co nas podnieca”
Natura czyni ich serca nieczułymi
Wszystkie ogólno przyjęte zasady moralne są wyrazem zniewieściałości
Rozkosze nie o charakterze ściśle seksualnym - towarzyszy im zbrodnia
Despotyzm
Niewolnice, zmuszanie do uległości, rozkosz zemsty, „sadyzm”
Ulubiony przez nich akt to morderstwo
„czy jesteśmy podnieceni czy nie, filozofia, niezależnie od namiętności, powinna być zawsze taka sama”
„wyobraźnia jest prawdziwą kolebką rozkoszy” - prawdziwego libertyna podnieca wyobrażenie zła, nie same praktyki
IDEA BOGA I ATEIZM
„przybranie maski ateizmu, aby zwalczyć ateizm”
Jego ateizm jest bardzo bluźnierczy
Markiz walczy z Bogiem i moralnością
Sama myśl o Bogu czyni z nas niewolników,
Religię ofiar należy zastąpić ideologią siły
Negacja Boga jako „pierwszej przyczyny”
Zastąpienie idei Boga Naturą
Religia - brednia, głupi dogmat
Wiara w Boga to absurd
„trzeba stracić rozum, by dopuszczać istnienie Stwórcy, i być kompletnym idiotą, by go wielbić”
„pobożność to choroba duszy” - ludzie słabi w religii poszukują pocieszenia
Dowody na nieistnienie Boga: brak reakcji na znieważanie cnoty przez libertynizm, lekceważenie go itd.
Milczenie Boga to współudział w zbrodni - Bóg to zło i destrukcja
120 dni Sodomy to pierwszy „pomnik ateizmu”
ŚWIAT
Anty - przyczynowość przyczyny są zbędne dla skutków
Motorem ludzkich działań jest rozkosz; tylko ona jest motywacją i celem samym w sobie
Świat jest przyczyną, nie skutkiem; nie został stworzony; był zawsze
NATURA
Natura to „bestia” (przeciw teorii Rousseau”)
W jej planach jest zarówno zbrodnia jak i cnota
Jesteśmy poddani naturze, usprawiedliwia ona ludzkie czyny
„chaos natury” rodzi w nas upodobanie do tego, co odrażające
Należy ulegać „podszeptom” natury, NIE wolno się im sprzeciwiać, stawianie jej oporu to zbrodnia
Jest „żądna morderstw i zbrodni”
Musimy ulegać własnym skłonnościom
„dążenie do uzyskania satysfakcji, obojętnie czyim kosztem”
SILNI I SŁABI
Ludzie są z natury nierówni - świat „nie przetrwałby ani chwili, gdyby wszystkie istoty były do siebie podobne
Współczucie to cnota głupców, nie należy pomagać słabszym, bo to wbrew naturalnemu podziałowi na słabych i silnych
Libertyn to pan
NOWA MORALNOŚĆ
Ludzkie czyny poza dobrem i złem
Nie ma bowiem „niczego zasadniczo dobrego ani zasadniczo złego; wszystko zależy tylko od naszych obyczajów, opinii, przesądów”
Kryterium kwalifikacji (sprawiedliwość/niespr) może być HEDONIZM - jeśli coś sprawia przyjemność, to znaczy, że jest sprawiedliwe, jeśli zaś sprawia przykrość, jest niesprawiedliwe”
HEDONIZM
Równica między hedonizmem, a sadycznym libertynizmem
Perwersja - nie chodzi o unikanie bólu, ale poszukiwanie go jako źródła rozkoszy; 2 formy: jako kat lub jako ofiara (coś jak masochizm)
Transgresja - rozkosz nie mająca wyłącznie, a czasem w ogóle waloru ściśle zmysłowego( rozkosz i podniecenie budzą rozmaite akty występne
Zbrodnia
WOLNOŚĆ
Polega na uwolnieniu się od wszystkich popędów natury, do utraty własnej osobistości
konsekwencję projektu "boskiego Markiza" (filozofia libertynizmu), który opisując nieuchronne uwikłanie człowieka w to, co skrajne - erotyzm, przemoc, zbrodnię, samotność i śmierć - demistyfikuje tradycyjnie akceptowane wartości i punkty oparcia ("śmierć Boga"), by nakreślić perspektywę suwerenności integralnej, czyli wolności absolutnej; według niego jedynej wolności godnej tego miana.
Kwestionuje wszystko, co mogłoby być dla niej zagrożeniem
Żądanie suwerenności przejawiającej się jako bezgraniczna negacja
Odsłania ciemną stronę rozumu
WYCHOWANIE I EDUKACJA
W Oświeceniu typowa wiara w pedagogikę
W XVIII wieku miano filozofa zyskiwał każdy, kto przejawiając krytycyzm, przyczyniał się do oświecenia umysłów
Edukacja de Sade'a pozbawiona jest aspektu moralnego idea wychowania w rozpuście
Krytykuje zwykłe formuły edukacyjne: źródło błędów, deprawują, „sumienie jest dziełem przesądów wpojonych przez wychowanie”
Popiera tylko edukację fizyczną i intelektualną
Wytłuc księży
Wychowanie młodzieży powierzyć filozofom
„wychowanie prawie zawsze wprowadza nas w błąd”
NATURALIZM - elementy
Natura pierwszą przyczyną stworzenia
Naturalna, usprawiedliwiona nierówność
ŻYCIE I ŚMIERĆ
Śmierć to jedna z największych rozkoszy
Nie znajdują racji wg których mieliby zabiegać o indywidualne przetrwanie - życie nie jest dla nich aż tak cenne
Śmierć nie ma charakteru metafizycznego; jako tako nie istnieje - to przekształcenie nie unicestwienie
Odrzucenie życia po śmierci i „duchowego świata”
Umieramy i przestajemy istnieć (ciało = masa niezdolna do poruszeń)
Po śmierci nie będziemy nieszczęśliwsi niż przed urodzeniem
„zasnę cicho na łonie Natury, bez żalu i bólu, bez wyrzutów sumienia i niepokoju”
Rodzimy się po to by umrzeć
Śmierć to powrót do Natury, to drugie życie we wnętrznościach ziemi; to tylko zmiana formy, przejście z jednego istnienia do drugiego
Stały ruch: narodziny i śmierć
Nie uważam też, aby życie posiadało jakąkolwiek wartość samą w sobie - jest ono przecież tylko pewną formą skupienia materii.
PRAWO I PAŃSTWO
„Człowiek jest wieczną ofiarą praw (zatem im mniej praw, tym mniej przestępstw. Konsekwentny liberalizm musi dojść do stwierdzenia, że nie ma moralności, a co za tym idzie prawa uniwersalnego [...].”
· „Kara śmierci jest sprzeczna z naturą. I nie sama śmierć jest tu przerażająca, ale fakt racjonalnego (z zimną krwią) jej dokonywania.”
· „Samo zabójstwo jednak nie jest niczym nienaturalnym, a nawet może być uprawomocnione, albowiem przystęp namiętności, szargający człowiekiem, może go usprawiedliwić. Namiętność ma pierwszeństwo nad prawem, a raczej to ona jest prawem. Jednej namiętności może być jednak przeciwstawiona inna namiętność ją znosząca”.
· „Odbieranie sobie życia jako prywatny, jednostkowy akt jest czymś całkiem naturalnym, niemal tak samo jak dawanie go. Zasada życia wszystkich bytów jest tym samym, co zasada śmierci: otrzymujemy je i podtrzymujemy obie na raz”.
„więzienie jest najpiękniejszą instytucją monarchii”
Będąc osadzonym w Bastylii był świadkiem tysięcy wykonywanych egzekucji
FILOZOF DE SADE
„filozofia w kajdanach”
„można odzyskać łóżka, stoły, komody, ale nie można odzyskać idei”
Pisze powieści filozoficzne
Pyta o rozpętanie, szał, ślepą i niemą przemoc w konfrontacji z jasną świadomością
Kwestionuje wszystko, co od wieków uznane było za niezachwiane i nienaruszalne
Chce sięgnąć prawdy bytu poprzez zgłębienie prawdy człowieka, której doszukiwał się w stanach powyżej lub poniżej człowieczeństwa
Prekursor późniejszych koncepcji filozoficznych:
Psychoanaliza (1856-1939) bada mroczne strony ludzkiej psychiki, zapowiada freudowskie libido
Nietsche (1844-1900) poza dobrem i złem widzi namiętności; silni i słabi
w XVIII wieku na 300 000 paryskich kobiet było zarejestrowanych 50 000 prostytutek [ ! ] [istniał bowiem w Wersalu oficjalny rejestr „kobiet lekkich obyczajów”
życie „towarzystwa” owej epoki wypełniały jedynie sprawy „miłości”, której „kto nie znał, ten nie wie, co to słodycz życia”.
Taka, jak jego książki, była praktycznie cała Francja, tak wyglądała arystokracja. Zresztą nie za libertynizm Sade zostaje znienawidzony przez epokę, ale przez jawność wypowiedzi. Oświecenie pisze pod przykryciem; anonimy (Holbach), wydania pośmiertne, hipokryzja (wszelkie niejawne deklaracje). Sade zaś pisze o tym, o czym inni tylko myślą. I nie chodzi tu o konkretną myśl, ale o powiedzenie wszystkiego, wolność wypowiedzi, „wypięcie się” na cenzurę.
Materializm to ogólna nazwa systemów filozoficznych twierdzących, że jedynym realnym bytem jest świat materialny, zaś wszelkie idee są tylko wytworem psychiki człowieka.
W przypadku nauk humanistycznych za materializm uważa się pogląd, według którego wszystkie myśli, uczucia, decyzje pojedynczych ludzi oraz wytwory kultury i istniejące struktury społeczne wynikają bezpośrednio z "walki o byt", tj. z uwarunkowań materialno-ekonomicznych i są w stosunku do nich wtórne.
naturalizm - zakładający, że podstawą wszystkiego jest natura a więc w praktyce świat materialny jest jednak tworem bardzo złożonym, którego nie da się łatwo sprowadzić tylko do prostych oddziaływań fizyczno-chemicznych i o jego funkcjonowaniu decydują złożone "organiczne" zależności. Naturalizm kładzie bardzo duży nacisk na postrzeganie świata jako całości i twierdzi, że całość nie jest równa prostej sumie poszczególnych części.