PRAWO KARNE PROCESOWE

PROF.KSW DR HAB. MARIANNA KORCYL-WOLSKA

05.10.2006

1. Prawo karne procesowe określany jest jako zbiór norm regulujących proces karny (autorem tej definicji jest prof.Cieślak (UJ), utworzona 50 lat temu) .

Prawo karne procesowe należy odróżnić od procesu karnego, które jest zespołem prawnie uregulowanych czynności, których celem jest wykrycie :

• przestępstwa,

• sprawcy tego przestępstwa (osoby podejrzanej, oskarżonego w dalszej części procesu i skazanego; ustalenie wszystkich okoliczności popełnienia przestępstwa, czyli przeprowadzenie czynności dowodowych, zarzucenie podejrzanemu tego czynu (zarzuca się przestępstwo w toku postępowania przygotowawczego, przez przedstawienie zarzutów - od tego momentu mówimy o podejrzanym )

• osądzenie sprawcy za popełnienie przestępstwo

• ewentualnie wykonanie kary (jeżeli została orzeczona)

• ewentualnie wykonanie środków karnych, zabezpieczających (jeżeli zostały orzeczone przez sąd)

W definicji procesu karnego zostały zawarte informacje dotyczące całego przebiegu procesu

Proces może toczyć się:

• in rem - w sprawie - nie wiadomo kto popełnił przestępstwo, natomiast niewątpliwe jest to, że przestępstwo zostało popełnione; zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, jeżeli ciężki defekt z oskarżenia publicznego to uprawnionym do ścigania jest prokurator; np. jest ofiara zabójstwa, ale brak sprawcy -> w myśl zasady legalizmu prokurator, albo inny organ uprawniony do ścigania ma obowiązek wszcząć postępowanie, wtedy prowadzi się postępowanie in rem, bo nie wiadomo komu postawić zarzuty, a z chwilą dowodowego ustalenia sprawcy, kiedy ustalono, że ta a nie inna osoba popełniła dane przestępstwo i powinna być potraktowana jako osoba podejrzana, to można ją w trybie przepisów przewidzianych w k.p.k (art.308) przesłuchać w charakterze osoby podejrzanej, można jej przedstawić zarzut, albo umorzyć postępowanie bo ona nie jest podejrzana. Natomiast kiedy dowody niezbicie wskazują, że sprawcą jest Kowalski, a nie inna osoba , to wówczas stawia się mu zarzut, można go przesłuchać na okoliczność tego czynu. Od tego momentu on jest już podejrzany,a proces jest skierowany in personam. Jeżeli sprawca jest schwytany na gorącym uczynku, to nie ma potrzeby prowadzenia procesu in rem, ponieważ sprawca popełnionego przestępstwa jest znany

• in personam - co do osoby - wiadomo kto popełnił przestępstwo

Świadek ma obowiązek składania zeznań zgodnie z prawdą ,

a osoba podejrzana ma prawo milczeć, mówić i nie odpowiada karnie za składanie fałszywych zeznań.

Czyn zarzuca się podejrzanemu w postanowieniu oraz również w akcie oskarżenia (podając kwalifikację). Od momentu wniesienia aktu oskarżenia podejrzany staje się oskarżonym, a proces przed sądem zmierza do tego, aby czyn zarzucany udowodnić i przypisać oskarżonemu. Czyn przypisuje się oskarżonemu w wyroku skazującym, w którym w sentencji wyroku sąd pisze : „Oskarżonego Kowalskiego o to, że ….., dnia ….., popełnił czyn ……” i pierwsze rozstrzygnięcie : „przypisuje zarzucany czyn i za to skazuje na karę …….” , czyli przypisanie czynu tj. przyjęcia, że ten czyn został przez Kowalskiego faktycznie popełniony i uznania go winnym popełnienia zarzucanego mu czynu. Moment wydania wyroku skazującego nie oznacza, że osoba oskarżona stała się osobą skazaną, ona dalej jest oskarżoną(!). Oskarżoną jest do momentu uprawomocnienia się wyroku. Wyrok ogłasza się , składa się z 2 części : z sentencji (która jest odczytywana) i uzasadnienia (ustnego). Ten „skazany” dalej jest oskarżonym zgodnie z zasadą domniemania niewinności, ponieważ wyrok jest nieprawomocny i może ulec zmianie w wyniku zastosowania środka odwoławczego - apelacji. Dopiero, gdy wyrok się uprawomocni możemy mówić o skazanym oraz etapie wykonywania kary.

Prawomocność formalna wyroku polega na tym, że upłynął termin do wniesienia apelacji, albo została wniesiona apelacja, ale sąd odwoławczy utrzymał wyrok w mocy. Sąd odwoławczy może również uchylić wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia i wówczas dalej będzie się toczyć postępowanie, albo sprawę umorzyć. Kontrolę odwoławczą uruchamia się po to, aby naprawić to co jest wadliwe, niezgodne z prawem, to co zostało wytknięte w apelacji lub zostało uwzględnione przez sąd odwoławczy z urzędu.

Proces karny uważa się za zakończony wówczas, gdy następuje zatarcie skazania (usunięcie z krajowego rejestru skazanych).

2. Procedura i prawo procesowe.

Procedura jest pojęciem szerszym od prawa procesowego. Procedura obejmuje nie tylko normy prawne, które regulują przebieg procesu, ale również sposób realizacji tych norm, czyli wszystko to co składa się na postępowanie karne.

Proces = postępowanie (używane zamiennie)

W języku stricte prawniczym mówimy o postępowaniu :

- przygotowawczym - przed sądem I instancji

- jurysdykcyjnym - przed sądem II instancji

- wykonawczym

Proces karny jest pojęciem szerokim, które obejmuje działalność zmierzającą do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego. Od nazwy proces karny w ujęciu szerokim na oznaczenie działalności zmierzającej do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego należy odróżnić nadanie procesu karnego w konkretnej sprawie, które toczy się przed sądem np.przed sądem rejonowym dla miasta Krakowa dla dzielnicy Podgórze toczy się proces karny przeciwko Kowalskiemu.

3. Funkcje normy procedury karnej (zawarte w k.p.k) :

1. prakseologiczna (celowościowa) - oznacza takie interpretowanie norm procedury karnej, które zmierza do wskazania najlepszego sposobu rozwiązania dla osiągnięcia celu procesowego. Wśród wszystkich norm zawartych w przepisach prawa, norm dotyczących procesu karnego możemy wyróżnić takie, które wskazują najlepszy sposób na osiągnięcie celu zamierzonego w trakcie procesu. Cechą charakterystyczną norm celowościowych jest to, że nakładają na adresata (podmiot do którego są kierowane) tzw. ciężar procesowy - wynika on z funkcji celowościowej; jeżeli powinność względem samego siebie; jeżeli nie zrealizuję ciężaru, który wynika z normy prawnej, nie osiągnę zamierzonego celu np. pokrzywdzony ma możliwość występowania jako oskarżyciel posiłkowy w sprawach z oskarżenia publicznego. Żeby być oskarżycielem posiłkowym - wg obowiązujących przepisów - należy najpóźniej w chwili rozpoczęcia przewodu sądowego złożyć oświadczenie na piśmie, albo ustnie, które jest protokołowane; sąd może ograniczyć liczbę oskarżycieli posiłkowych; ciężarem procesowym dla oskarżyciela jest powinność udowodnienia winy, a oskarżony może, ale nie musi się bronić). Ciężar procesowy należy odróżnić od obowiązku procesowego.

Obowiązek procesowy wiąże się z koniecznością wykonania pod rygorem zastosowania środków przymusu procesowego albo środków przewidzianych przez ustawę np. dla świadka, który jest wezwany na stawienie się na rozprawę do sądu i złożenia zeznań, w danym dniu i godzinie, pod rygorem, że jeżeli nie przyjdzie nałożona zostanie na niego kara. O obowiązku świadek powinien zostać pouczony: o obowiązku stawienia się, złożenia zeznań, odmowie złożenia zeznań i środkach procesowych.

Przewód sądowy jest częścią rozprawy. Rozprawę przed sądem, tzw. rozprawę główną przed sądem I instancji rozpoczyna wywołanie sprawy (to jest ogłoszenie przeciwko komu, jaka sprawa się toczy). Od wywołania sprawy należy odróżnić rozpoczęcie przewodu sądowego, który rozpoczyna odczytanie aktu oskarżenia. Między wywołaniem sprawy, a rozpoczęciem przewodu sądowego jest odcinek czasu, w którym m.in. sprawdzana jest obecność, można złożyć powództwo cywilne, wniosek o wyłączenie sędziego, pokrzywdzony może złożyć oświadczenie, że chce występować jako oskarżyciel posiłkowy.

2. gwarancyjna - każdy uczestnik procesu ma zagwarantowany zakres uprawnień; normy prawne, które dotyczą uczestników procesu mają chronić uczestników procesu, wynikają one z przepisów prawa np.świadek ma określone prawa jako świadek, nie tylko jako człowiek (np.prawo do godności) i te prawa również należy respektować. W przeciwnym razie dochodzi do naruszeń prawa, które mogą być wytknięte. Szczególne prawo ma oskarżony, którym jest prawo do odmowy składania wyjaśnień, odpowiedzi na dane pytanie;

3. porządkująca - proces ma charakter uporządkowany; jest etapowy, każdy etap musi kolejno po sobie następować; jeżeli czynność jest przeprowadzona niezgodnie z prawem to jest to podstawa do zaskarżenia

4. materialno-prawna - prawo karne procesowe niejednokrotnie w istotny sposób wpływa na zakres regulacji prawa karnego materialnego i wzajemnie prawo karne materialne ma związek z prawem karnym procesowym; są takie normy, których realizacja pozostaje w ścisłym związku z prawem karnym materialnym np. warunkowe umorzenie postępowania karnego - podstawę materialno-prawną określa k.k , a procedura postępowania jest określona w k.p.k, przedawnienie - również instytucja osadzona w k.k.

12.10.2006

1. Przedmiot procesu.

Przedmiotem procesu karnego jest problem odpowiedzialności karnej oskarżonego za zarzucany czyn przestępny i ewentualnie poniesienie konsekwencji cywilistycznej, bowiem zdarza się, iż przedmiotem procesu karnego jest również problem odpowiedzialności cywilnej. Jeżeli istnieje związek pomiędzy popełnionym przestępstwem, a szkodą. W tej konsekwencji, określonej w prawie karnym materialnym i ewentualnie cywilnym. Czasami zachodzą takie sytuacje, kiedy odpowiedzialności karnej nie da się urzeczywistnić, np. osoba, która powinna ponieść odpowiedzialność karną umrze uniemożliwiając w ten sposób wszczęcie i przeprowadzenie procesu - jest to tzw. przeszkoda procesowa, która jest nazywana w nauce jako negatywna przesłanka procesowa (art.17 k.p.k)

Odpowiedzialność karna i cywilna łącznie nazywana jest odpowiedzialnością prawną, która ma 2 podstawy:

1/ faktyczną :

- faktyczną podstawę odpowiedzialności stanowi czyn zarzucany oskarżonemu; zarzut ten pojawia się w postanowieniu o postawieniu zarzutów, a następnie w akcie oskarżenia;

- czyn ten w razie potwierdzenia dowodami, zasadności podniesionego zarzutu, zostaje oskarżonemu przypisany w wyroku skazującym;

- czyn zarzucany w wyniku postępowania przed sądem zostaje przypisany oskarżonemu w razie uznania oskarżonego za winnego popełnienia czynu;

- w postępowaniu sądowym musi zachodzić tożsamość czynu zarzucanego w akcie oskarżenia z czynem przypisanym w wyroku skazującym;

2/ normatywną

- podstawą normatywną odpowiedzialności jest kwalifikacja prawna czynu zarzucanego oskarżonemu;

- w stosunku do podstawy faktycznej obowiązuje reguła, że nie można jej zmieniać. Natomiast w stosunku do podstawy normatywnej obwiązuje reguła odmienna, a mianowicie w toku procesu karnego może nastąpić zmiana kwalifikacji prawnej czynu i nie jest to uchybienie procesowe, ponieważ dopuszczają to przepisy prawne i tutaj jest możliwa:

` zmiana następcza, spowodowana zmianą w obrazie czynu, co następuje najczę-

ściej w trakcie ustaleń przeprowadzonych dowodów np. zarzucane przestępstwo to

zbrodnia zabójstwa art.148§1, tymczasem w trakcie postępowania dowo-

dowego okazuje się, że czyn wyczerpuje kwalifikację z §2, bo na podstawie prze-

prowadzonych dowodów ustalono, że zabójstwo nie jest już zwykłym, tylko kwali-

fikowanym, co określa się w literaturze jako morderstwo;

` zmiana samoistna, niezmieniona w obrazie czynu; obraz czynu jest niezmieniony,

ale kwalifikacja czynu musi ulec zmianie, dlatego że poprzednia była błędna np. od

początku nie ulegało wątpliwości, że było to zabójstwo ze szczególnym okrucień-

stwem, ale zakwalifikowano je jako art.148 §1. Sąd poprawia błędną kwalifikację

prawną czynu. Zmiana normatywnej odpowiedzialności może nastąpić zarówno w

postępowaniu przygotowawczym jak i jurysdykcyjnym. W postępowaniu przygo-

towawczym (które może przybrać formę śledztwa, bądź dochodzenia) istnieje obo-

wiązek poinformowania podejrzanego o nowej kwalifikacji prawnej czynu, o czym

stanowi art.314 k.p.k, wtedy gdy zostało już wydane postanowienie o przedsta-

wieniu zarzutów w którym zarzuca się konkretnej osobie inny czyn lub dodatkowy

czyn, a w wyniku dowodów okazało się, że należy mu zarzucić inny czyn niż ten,

który zarzucono w postanowieniu o przedstawieniu zarzutów; również w postępo-

waniu sądowym możliwa jest zmiana podstawy normatywnej odpowiedzialności,

ale obowiązuje ostrzejsza reguła, art.399§1 k.p.k. stanowi, że sąd ma obowiązek

uprzedzić nie tylko oskarżonego, ale wszystkie strony o możliwej zmianie kwalifi-

kacji. Stronami tego postępowania oprócz oskarżonego jest oskarżyciel i pokrzyw-

dzony jeżeli występuje w roli oskarżyciela posiłkowego. Przy czym ma obowiązek

uprzedzać nie tylko o zmianie kwalifikacji na surowszą, ale o każdej zmianie kwali-

fikacji. Bez znaczenia jest to, czy ta zmiana wpływa na interes stron.

Art. 399. § 1. Jeżeli w toku rozprawy okaże się, że nie wychodząc poza granice

oskarżenia można czyn zakwalifikować według innego przepisu prawnego, sąd

uprzedza o tym obecne na rozprawie strony.

§ 2. Na wniosek oskarżonego można przerwać rozprawę w celu umożliwienia mu

przygotowania się do obrony.

2. Tożsamość czynu jest wyłączona : (wg doktryny!)

• gdy zachodzi zmiana osoby sprawcy (np. oskarżonym był Kowalski, a na rozprawie okazało się, że czyn popełnił Malinowski, który był świadkiem w tej sprawie i jako świadek był przesłuchiwany w postępowaniu przygotowawczym. Rozprawa wykazała, że świadkiem był Kowalski, a Malinowski popełnił czyn)

• gdy zachodzi zmiana dobra prawnego (czyli przedmiotu ochrony) (np. jeżeli w postępowaniu przygotowawczym Kowalskiemu zarzucono zbrodnię zabójstwa, a w trakcie przesłuchania na te okoliczność okazało się, że przyszedł jak już dokonano włamania i zabójstwa. Kowalski skradł tylko buty, nie miał ofiar śmiertelnych. Należy zarzucić mu kradzież, a nie zabójstwo, bo zmieniło się dobro prawne)

• gdy zachodzi zmiana osoby pokrzywdzonego i równocześnie wystąpienie przynajmniej jednej różnicy dotyczącej miejsca czynu, czasu czynu, przedmiotu wykonawczego lub ustawowych znamion czynu ( nie w Krakowie ale w Warszawie; nie w styczniu ale w lutym; nie było to futro z norek, ale z królika)

• gdy nie doszło do zmiany pokrzywdzonego, ale wystąpiły przynajmniej 3 różnice dotyczące miejsca czynu, czasu czynu, przedmiotu wykonawczego lub ustawowych znamion czynu

Zdanie prof. Cieślaka na temat wyłączenia tożsamości czynu -> prof. Cieślak stwierdził, że gdyby każde z w/w kryteriów było niewystarczające to, należy zastosować regułę pomocniczą, tzn. identyczność czynu jest wyłączona, jeżeli w porównywalnych jego określeniach (mamy jedną sytuację i drugą sytuację) zachodzą różnice tak istotne, że wedle rozsądnej, życiowej oceny nie można ich uznać za określenie tego samego znaczenia, czyli trzeba się kierować zdrowym rozsądkiem i logiką.

2. Proces zasadniczy - rozpatruje się w kwestii odpowiedzialności karnej

3. Akcja cywilna w procesie karnym - to takie postępowanie, które zmierza do załatwienia kwestii cywilistycznych, czyli odpowiedzialności cywilnej oskarżonego jaką powinien ponieść w związku z tym, że w trakcie przestępstwa wynikła szkoda, a pokrzywdzony ma prawo dochodzić tej szkody: odszkodowania tej szkody, ustalenia szkody w procesie karnym.

Pokrzywdzony może :

• wnieść powództwo cywilne w toku procesu karnego,

Plusy tego rozwiązania:

= szybciej uzyska realizację roszczeń; sąd karny w wyroku skazującym rozstrzygnie również kwestię cywilistyczną

= dowody przeprowadzone w postępowaniu karnym będą prowadzone na okoliczność popełnienia czynu oraz w wysokości powstałej szkody

= ten sam świadek jest przesłuchiwany raz na okoliczność popełnionego czynu i wynikającego z niej szkody

= w związku z powyższym proces jest szybszy, trwa krócej

• zaczekać, aż do zakończenia procesu karnego prawomocnym wyrokiem skazującym i następnie wnieść powództwo cywilne do sądu właściwego, jakim jest sąd cywilny.

Plusy tego rozwiązania:

= dysponując wyrokiem skazującym prawomocnym - podlegającym wykonaniu - sądu karnego, mamy pewność, że sąd cywilny przyjmie sprawę, nie odrzuci tego powództwa

= warunkiem zakończenia roszczeń cywilnych jest wcześniejsze ukaranie i skazanie; może się zdarzyć bowiem tak, że wnosimy powództwo cywilne, które musi spełniać wszystkie wymogi pisma procesowego przewidziane w kodeksie postępowania cywilnego. Natomiast nigdy nie ma pewności, że proces zostanie zakończony dla niego pozytywnie.

Minusy tego rozwiązania:

= sąd cywilny nie może przystąpić do rozpoznania sprawy o odszkodowanie związane z popełnionym przestępstwem tak długo, dopóki nie uzyska odpisu wyroku skazującego oskarżonego przez sąd karny, dlatego też w razie wniesienia powództwa cywilnego do sądu cywilnego musimy liczyć się z tym, że postępowanie cywilne zostanie zawieszone na czas trwania procesu karnego ze względu na przeszkodę.

Formy akcji cywilnej w procesie karnym:

1/ postępowanie adhezyjne - postępowanie toczące się w ramach procesu karnego w skutek wniesienia powództwa cywilnego przez pokrzywdzonego;

Art.62 k.p.k., określa „Pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa.”

W artykule tym jest podany termin do którego najpóźniej można wytoczyć powództwo, a jest nim chwila rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej (czyli przed sądem I instancji). Wniesienia powództwa po rozpoczęciu przewodu sądowego skutkuje tym, iż sąd odmówi przyjęcia przedmiotowego powództwa i wskaże drogę cywilną, która jest możliwa po uzyskaniu odpisu prawomocnego wyroku skazującego. Pokrzywdzony powinien zadbać o to, żeby być nie tylko stroną w postępowaniu przygotowawczym, ale również jurysdykcyjnym (tzn. złożyć oświadczenie, że chce występować w roli oskarżyciela posiłkowego ubocznego) i pilnować tego, żeby doszło do skazania (uczestniczyć w procesie, składać wnioski dowodowe, aktywnie działać w procesie)

2/ art.46 k.k. obowiązek naprawienia szkody

§ 1. „w razie skazania za przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub przestępstwo przeciwko środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu, sąd, na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej (np. może nią być prokurator, który działając jako rzecznik interesu społecznego, może działać na korzyść pokrzywdzonego, a nawet powinien jeżeli pokrzywdzony nie jest aktywny ), orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części (jeżeli w części to może różnicy dochodzić przed sądem cywilnym); przepisów prawa cywilnego o przedawnieniu roszczenia oraz możliwości zasądzenia renty nie stosuje się.

§ 2. Zamiast obowiązku określonego w § 1 sąd może orzec na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w celu zadośćuczynienia za ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała, rozstrój zdrowia, a także za doznaną krzywdę.

Art.49 k.k. obowiązek świadczenia pieniężnego

Art.52 k.k. zwrot korzyści majątkowej

19.10.2006.

1. Tryby postępowania.

Pojęcie trybu postępowania występuje w dwojakim znaczeniu:

1/ trybów ścigania - od przestępstw zamieszczonych w kodeksie karnym, należy odróżnić przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego od przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego.

• Ze względu na sposób inicjowania, wyróżnia się przestępstwa ścigane z oskarżenia:

prywatnego - niewiele - wśród przestępstw, które są wymienione w części szczególnej k.k. są takie, gdzie ustawodawca wyraźnie przewiduje, że inicjatywa w zakresie ścigania leży w ręku pokrzywdzonego, który może działać jak oskarżyciel prywatny np. art.216§5 k.k. (zniewaga), art.212 §4 k.k. (pomówienie). Należy zauważyć, że jeżeli pokrzywdzony został np. pomówiony i poszedł do najbliższej jednostki policji zgłosić popełnienie przestępstwa, to powinien zostać tam pouczony, o tym że jest to przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego oraz o tym jak powinien postąpić. Powinien zostać również pouczony, że w sprawie tej nie ma postępowania przygotowawczego, a zebrane dowody przez pokrzywdzonego stanowią podstawę do napisania aktu oskarżenia przez niego. Oskarżyciel prywatny ponosi pewne ryzyko, ponieważ w przypadku przegrania sprawy, ponosi wszystkie koszty procesu.

Należy zauważyć, że mimo, iż uprawnionym oskarżycielem jest pokrzywdzony, nie zawsze pojawia się w procesie; o oskarżeniu prywatnym traktuje Rozdział 52 (art. 485 k.p.k. i dalsze) i Rozdział 6 (art.60 k.p.k.-ingerencja prokuratora).

Ustawodawca przewidział 2 możliwości angażowania się prokuratora - jako rzecznika praworządności i interesu społecznego - w proces prywatnoskargowy:

1) postępowanie wszczęte przez prokuratora:

- jeżeli prokurator wszczyna postępowanie to toczy się normalne postępowanie

przygotowawcze w trybie publicznoskargowym, a pokrzywdzony jest świadkiem;

w takim przypadku prokurator mógł zostać poinformowany przez pokrzywdzonego

o sprawie z oskarżenia prywatnego, ale uznał, że jego uczestnictwa w procesie,

a co więcej ścigania tego przestępstwa wymaga interes społeczny. Wówczas

prowadzone jest postępowanie przygotowawcze i wnoszony jest akt oskarżenia

przez oskarżyciela publicznego (czyt. prokuratora).

- prokurator może być uczestnikiem procesu lub oskarżycielem (patrz wyżej), a

pokrzywdzony może być oskarżycielem posiłkowym ubocznym;

- prokurator może uznać, że nie jest potrzebny w procesie i wycofa się (odstąpi od

ścigania). W związku z tym sąd wyznaczy pokrzywdzonemu 2 tygodniowy termin,

aby oświadczył się: czy popiera akt oskarżenia napisany przez prokuratora, czy też

ma odmienne zdanie, co znajduje swój wyraz w akcie oskarżenia, który przedkłada

sam sądowi (postępowanie wraca do prywatnego). Jeżeli nic nie zrobi to wówczas

sąd umarza postępowanie. Sąd umarza postępowanie, ponieważ zachodzi nega-

tywna przesłanka procesowa jaką jest brak skargi uprawnionego oskarżyciela

(w tej sprawie prywatnego -> ponieważ prokurator napisał akt oskarżenia w

sprawie prywatnoskargowej, a następnie wycofuje się, powoduje, że nie ma aktu

oskarżenia właściwego oskarżyciela)

2) postępowanie wszczęte przez oskarżyciela prywatnego:

- prokurator włącza się (wstępuje) do postępowania w trakcie jego trwania; jeżeli

prokurator wstąpił do postępowania w trakcie (czyli autorem aktu oskarżenia jest

pokrzywdzony) trwania postępowania sądowego, to zaczyna się ono toczyć z

oskarżenia publicznego, a dotychczasowy oskarżyciel prywatny przechodzi do roli

oskarżyciela posiłkowego ubocznego automatycznie

- natomiast jeżeli prokurator wstępuje do postępowania już trwającego, ale po

przyjściu na rozprawę, stwierdza, że nie ma powodów, aby uczestniczył w tym

procesie oświadcza, iż odstępuje od ścigania. Wówczas postępowanie wraca do

poprzedniego stanu (z publicznoskargowego na prywatnoskargowe; oskarżyciel

prywatny uboczny staję się na powrót oskarżycielem głównym)

publicznego (in. z urzędu).- oskarżycielem jest oskarżyciel publiczny, czyli prokurator;

w ramach oskarżenia publicznego wyróżniamy dwa tryby ścigania:

+ tryb bezwarunkowy - większość spraw karnych jest inicjowana z urzędu, co związane

jest z zasadą legalizmu, więc prokurator obowiązany jest z urzędu wszcząć śledztwo

np. popełniono zbrodnię zabójstwa, ustalenie okoliczności pozwala na ustalenie, czy to

było zabójstwo zwykłe czy kwalifikowane. Natomiast nie ma wątpliwości, że człowiek

został zabity przez kogoś innego. Prokurator nie będzie czekał, aż ktoś przyniesienie

zawiadomienie o przestępstwie, tylko z chwilą ujawnienia tego faktu z urzędu zostanie

wszczęte postępowanie in rem (w sprawie o zabójstwo). Proces przekształci się

w in personam, jeżeli dowody wskażą na to, że zarzuty można przedstawić Kowal-

skiemu. Niemniej jednak jeżeli zawiadomiłby ktoś organ prokuratury, że ciało ofiary

leży i wszystko wskazuje na to, że jest to zabójstwo to informacja taka będzie dobrze

przyjęta przez organy ścigania, ale co do zasady istnieje obowiązek wszczynania

postępowania z urzędu. Przestępstwami ściganymi z oskarżenia publicznego bezwa-

runkowo są przestępstwa przeciwko mieniu

+ tryb warunkowy - jest uzależniony od warunku. Warunkiem może być wniosek

pokrzywdzonego. Ustawodawca musi wyraźnie wyartykułować obowiązek wypełnienia

warunku jakim jest złożenie wniosku; brak wniosku jest negatywną przesłanką proce-

sową, która obliguje organ procesowy do umorzenia postępowania (przeszkoda trwa-

ła), bądź odmowy wszczęcia postępowania;

o warunku dowiadujemy się czytając do końca odpowiedni przepis kodeksu karnego

określający znamiona czynu zabronionego, ponieważ najczęściej jest to ostatni para-

graf (jeżeli nie jest to czyn ścigany bezwarunkowo z urzędu, to będzie w nim informa-

cja o sposobie ścigania) np. art.278 k.k. § 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia

cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.  

§ 4. Jeżeli kradzież popełniono na szkodę osoby najbliższej (jest to przesłanka proce-

sowa), ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

[Przesłanka procesowa jest to okoliczność warunkująca dopuszczalność wszczęcia pro-

cesu. Negatywna przesłanka procesowa jest przeszkodą do wszczęcia postępowania,

a jeżeli już zostało wszczęte to konieczne jest umorzenie postępowania]

Regułą jest, że wniosek złożony można cofnąć, ale należy pamiętać, iż ponowne zło-

żenie wniosku jest niedopuszczalne, o czym stanowi art. 12 k.p.k. § 3:

 „Wniosek może być cofnięty :

- w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a 

- w postępowaniu sądowym za zgodą sądu - do rozpoczęcia przewodu sądowego na

pierwszej rozprawie głównej(czyli przed sądem I instancji), chyba że chodzi o prze-

stępstwo określone w art. 197 Kodeksu karnego (przestępstwo zgwałcenia).

Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne.”

Należy zauważyć, że w przypadku przestępstwa zgwałcenia (art.197 k.k.), raz

złożony wniosek nie może być cofnięty! Ratio legis tego rozwiązania jest takie,

że osoby, którym zarzucano to przestępstwo naciskały, wywierały wpływ na pokrzyw-

dzonego, aby cofnął wniosek.

• Oskarżenie posiłkowe subsydiarne w postępowaniu publicznoskargowym.

Kodeks z 1969 r. mówił o oskarżeniu posiłkowym ubocznym, a kodeks z 1997 r. mówi o oskarżeniu posiłkowym subsydiarnym , które należy odróżnić od oskarżenia prywatnego. Oskarżonym posiłkowym subsydiarnym jest pokrzywdzony czynem, który co do zasady jest ścigany z oskarżenia publicznego, ale oskarżyciel publiczny odmówił wszczęcia postępowania, bądź sąd umorzył postępowanie, a pokrzywdzony koniecznie chce doprowadzić do tego, aby postawiono przed sądem osobę, która dopuściła się danego czynu w charakterze oskarżonego.

Kodeks postępowania karnego wychodząc z założenia, że w sprawach publicznoskargowych oskarżycielem jest oskarżyciel publiczny, daje szansę pokrzywdzonemu dochodzenia „sprawiedliwości” przed sądem przez możliwość wniesienia aktu oskarżenia, który musi spełniać szereg wymogów formalnych, a ponadto musi być sporządzony przez adwokata (art.55§2 k.p.k. )(który ponosi odpowiedzialność za treść sporządzonego przez siebie dokumentu). Jest to tzw. przymus adwokacki (ustawodawca w sposób bezwzględny wymaga, aby czynność była dokonana przez adwokata). Należy zaznaczyć, że jeżeli pokrzywdzonym jest prawnik, to również musi on skorzystać z usług innego adwokata.

Żeby zrealizować instytucję, którą określono oskarżeniem posiłkowym subsydiarnym musi być spełniony cały tok postępowania przewidziany w ustawie :

Oskarżenie posiłkowe subsydiarne daje możliwość postawienia osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa przed sądem w wyniku tego, że prokuratura odmawia kontynuowania prowadzenia postępowania, bądź w ogóle jego wszczynania.

Należy pamiętać o jednym warunku, jakim są dowody, które wskazują w sposób niezbity kogo oskarżyć . W wielu przypadkach osoby pokrzywdzone czynem z oskarżenia publicznego zawiadamiają o popełnieniu przestępstwa, ale nie są w stanie zebrać same, prywatnie dowodów, które umożliwiłyby skierowanie postępowania przeciwko konkretnej osobie, bowiem nigdy nie powstanie możliwość wniesienia oskarżenia posiłkowego subsydiarnego, bo nie ma kogo oskarżyć. Musi być zebrany materiał dowodowy wskazujący na to, że to Kowalski popełnił czyn, a nie kto inny. W zawiązku z tym należy wyjaśnić wszelkie wątpliwości, a to wyjaśnienie powinno nastąpić przed sądem, dlatego, że oskarżyciel prywatny (w tym przypadku przekracza posiłkowy subsydiarny) bierze na siebie ciężar udowodnienia winy. Ten ciężar, który w zwyczajnym procesie jest ścigany z oskarżenia publicznego, obciąża oskarżyciela publicznego. Możliwe jest, że w procesie zainicjowanym przez osobę prywatną w sprawie publicznoskargowej, prokurator wykaże jakieś zainteresowanie i pojawi się w procesie.

Innymi słowy możliwe jest nie tylko dochodzenie roszczeń przez pokrzywdzonego przed sądem, w tym znaczeniu, że dochodzi on sprawiedliwości, chce uzyskać wyrok skazujący, albo też wynikają z niego roszczenia cywilne, które chciałby dochodzić przed sądem cywilnym. Istotne jest to, że realizuje w ten sposób to, co obciąża prokuraturę tzn. prokurator nie chce ścigać, pokrzywdzony doprowadza do postawienia przed sądem i w ten sposób czyni zadość poczuciu sprawiedliwości i dochodzi sprawiedliwego wyroku.

W tym procesie istnieje jeszcze jedna możliwość jaką jest skarga na bezczynność - jeżeli zostaje wniesione zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, a organ procesowy nie wykazuje żadnej inicjatywy, to po upływie bezskutecznym 6 tygodni można do prokuratora nadzorującego złożyć skargę na bezczynność.

• Oskarżenie wzajemne w sprawach prywatnoskargowych

Oskarżenie wzajemne odbywa się w jednym postępowaniu, aby uniknąć ciągłego procesowania się stron.

• Od przestępstw publicznych, ale ściganych na wniosek odróżnić należy

przypadki ścigane za zezwoleniem właściwego organu - przedmiot tych przypadków do których zaliczyć należy - uchylanie immunitetów (posła, senatora, urzędnika NIK-u, sędziego, członka TS, prokuratora).

Przykład: Jazda posła po pijanemu -> należy wszcząć postępowanie i uruchomić procedury w kierunku uchylenia immunitetu, jeżeli osoba, która się zasłania immunitetem sama nie zrezygnuje z niego dla tej sprawy. Zdarza się, że mimo przeprowadzenia procedury uchylenia immunitetu nie zostaje on uchylony. Dana osoba dalej jest chroniona immunitetem na czas trwania kadencji. W takim przypadku wszczęte postępowanie in rem należy zawiesić na czas trwania przeszkody, należy liczyć się z tym, że może dojść do przedawnienia ścigania. Do czasu uchylenia immunitetu nie można również wszcząć postępowania in personam, ponieważ osoba, której należałoby zarzut przedstawić jest chroniona immunitetem. Jak długo immunitet nie jest uchylony, czy też nie nastąpi rezygnacja z niego, tak długo sprawa przeciwko tej konkretnej osobie prowadzona przed odpowiednimi organami być nie może, co nie znaczy, że nie zabezpieczono, utrwalono dowodów dla procesu, jeżeliby ten proces miał być kontynuowany.

2/ zróżnicowanego przebiegu procesu (in. postępowania szczególnego)

26.10.2006.

1. Fakty procesowe. - patrz schemat

09.11.2006, 16.11.2006

DECYZJE PROCESOWE wydawane w postępowaniu:

D E C Y Z J E O R G A N Ó W P R O C E S O W Y C H

		Wyrok	Postanowienie	Nakazy karne	Zarządzenie
Organ wydający	Sąd	+	+	+	--
		Prezes sądu; Przewodniczący wydziału; Upoważniony sędzia; Przewodniczący składu;	--	--	--	+
		Organ prowadzący postępowanie przygotowawcze	--	+	--	+
Forum		rozprawa / posiedzenie	rozprawa / posiedzenie	posiedzenie	rozprawa / posiedzenie
Uzasadnienie z urzędu		- z zasady na wniosek - zawsze przy apelacji - czł. skł. votum separatum - sąd wojskowy	zawsze na piśmie	zawsze na piśmie art. 504	jeżeli podlega zaskarżeniu
Doręczenie z urzędu		z zasady ustnie gdy wydane poza rozprawą	wydane z uzasadnieniem	art. 505	gdy wydane poza rozprawą

- narada i głosowanie nad orzeczeniem w świetle k.p.k. :

Typowy skład orzekający:

1 sędzia + 2 ławników

Nietypowy skład orzekający:

1 sędzia zawodowy bez ławników

W Sądzie Rejonowym - 3 sędziów zawodowych

W Sądzie Okręgowym - 5 sędziów zawodowych + I instancja ławnicy

II instancja bez ławników

Sędzia sprawozdawca, występuje w sądzie odwoławczym, w którym to nie ma odczytania aktu oskarżenia jak w sądzie I instancji, tylko następuje sprawozdanie sędziego sprawozdawcy, dlatego też sędzia sprawozdawca najlepiej zna sprawę, zarzuty podniesione w apelacji. Jego obowiązkiem jest zwrócenie uwagi na te przyczyny, które sąd musi wziąć pod uwagę z urzędu (czyli tzw. bezwzględne przyczyny odwoławcze). Ustawodawca dał prawo do głosowania jako pierwszemu sędziemu sprawozdawcy, ponieważ zna on sprawę najlepiej. Natomiast zakazując mu oddania głosu jako pierwszemu w wypadku, gdy jest przewodniczącym sugerował się tym, iż ławnicy mogą kierować się jego zdaniem.

votum separatum (art.114 k.p.k)

• przy podpisywaniu wyroku członek składu orzekającego może zaznaczyć, że ma zdanie odrębne;

• opinia inna niż podzielana przez większość może dotyczyć każdego elementu orzeczenia;

• zdanie odrębne jest zaznaczane przy podpisywaniu wyroku;

• w razie zgłoszenia zdania odrębnego konieczne jest pisemne uzasadnienie wyroku przez sędziego, który zgłasza zdanie odrębne; art. 114 § 3 k.p.k.

• ławnicy nie zgłaszają zdania odrębnego;

UWAGA!! Jeżeli zgłoszono zdanie odrębne ławnik również musi podpisać uzasadnienie.

Je żeli sędzia zgłasza zdanie odrębne to są wówczas są dwa uzasadnienia: wyroku i zdania odrębnego (na piśmie). Przy podpisywaniu sentencji wyroku, jeżeli zgłoszono zdanie odrębne, przy nazwisku sędziego jest zaznaczane to, iż zgłosił zdanie odrębne.

- prawomocność orzeczenia jest to sytuacja prawna, która charakteryzuje się niepodważalnością decyzji procesowej, bo ma moc normy prawnej i jest wiążąca; Wyróżnia się prawomocność w aspekcie :

+ formalnym - jest to sytuacja, gdy:

.. decyzja nie podlega zaskarżeniu za pomocą zwykłych środków odwoławczych (należą do nich apelacja na wyrok, zażalenie na postanowienie); zwykłe środki odwoławcze przysługują od decyzji, które nie są prawomocne formalnie; jeżeli decyzja nie polega już zaskarżeniu w trybie zwykłego środka odwoławczego to mówimy, że staje się ona prawomocna;

.. decyzja staje się prawomocna, gdy upłynie czas do zaskarżenia decyzji np. wydano wyrok skazujący, oskarżony chce zaskarżyć wyrok, to w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia wyroku powinien złożyć wniosek o pisemne uzasadnienie wyroku. Następnie po otrzymaniu pisemnego uzasadnienia powinien w ciągu 14 dni złożyć apelację, jeżeli nie uczyni tego w tym terminie wówczas uprawomocnia się wyrok formalnie i nie można go już zaskarżyć. Jest to termin zawity, więc podlega przywróceniu;

.. staje się prawomocna również, gdy upłynął tok instancji np. został wydany wyrok przez sąd I instancji, została wniesiona apelacja, a sąd odwoławczy utrzymał wyrok w mocy;

+ materialnym - nie jest dopuszczalne wszczęcie i prowadzenie od nowa procesu, które zostało zakończone, jest prawomocne formalnie; Ne bis in idem - nie sądzi się 2 x w tej samej sprawie;

2. Odwoływalność decyzji procesowej.

Wyróżniamy odwoływalność:

• in foro interno (wewnętrzna) - nawet cała decyzja procesowa może być zniesiona, ale warunkiem jest, że nie została udostępnioną osobom postronnym, że jej treść jest znana tylko osobom, które ją wydały. Dopuszczalność zmiany projektu, a nawet już napisanej decyzji procesowej jest dopuszczalne po spełnieniu dwóch warunków, jakimi są:

1/ jeżeli większość wyraża zgodę na jej zmianę

2/ treści decyzji procesowej nie zna nikt, poza osobami uczestniczącymi w jej wydawaniu

• in foro externo (zewnętrzna) - w nauce prawa występuje zasada stałości orzeczeń, czyli niepodważalności decyzji procesowej. W związku z tym powołuję się regułę, że co do zasady jest niedopuszczalna odwoływalność orzeczeń i postanowień nawet nieprawomocnych, chyba że przepis szczególny wyraźnie na to zezwala. Do zmiany orzeczenia (jego odwoływalności) może dojść :

1/ na mocy art. 463 k.p.k. tzw. dewolutywność :

2/ w przypadku wniosku dowodowego, który został wniesiony i oddalony; oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszego jego dopuszczenia, nawet jeżeli nie zaistniała żadna nowa okoliczność (art. 170 § 4 k.p.k.). Na oddalenie wniosku dowodowego nie przysługuje zażalenie (!), istnieje możliwość ponownego złożenia wniosku dowodowego. Ponadto bez złożenia wniosku organ procesowy może mimo, że oddalił wniosek dowody, ten dowód przeprowadzić. Oddalenie wniosku dowodowego następuje w postaci postanowienia.

3/ w przypadku postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego. Muszą istnieć podstawy, aby zastosować środek zapobiegawczy, które należy ustalić w momencie podejmowania decyzji o zastosowania środka, jak też należy je przeanalizować w trakcie jego stosowania. Może być, bowiem taka sytuacja, że w momencie zastosowania środka takie podstawy istniały, a w trakcie stosowania już ustały. Przede wszystkim musi zachodzić podstawa ogólna, że materiał dowodowy, który został zebrany w sprawie, wskazywał niezbicie na to, że osoba wobec, której ma być zastosowany środek zapobiegawczy rzeczywiście popełniła zarzucane jej przestępstwo. Środek zapobiegawczy musi być zastosowany w procesie in personam, czyli po wydaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów, musi być określony podejrzany, ale ustawodawca wymaga, że organ procesowy, który stosuje środek zapobiegawczy nie może uczynić tego pochopnie. Powinien ustalić, czy materiał dowodowy wskazuje na to, że rzeczywiście ta osoba a nie inna popełniła przestępstwo. Jeżeli dowody na to pozwalają to wtedy zachodzi podstawa ogólna, do tego musi zajść choćby jedna z podstaw szczególnych wymienionych w kodeksie np. zachodzi obawa, że podejrzany będzie się ukrywał i utrudniał postępowanie, albo nakłaniał świadków do składania fałszywych zeznań. Jeżeli podstawa ogólna lub szczególna ustała należy uchylić środek, albo zamienić go na łagodniejszy. Obecny k.p.k. zawiera zmianę regulacji dotyczącej czasu trwania aresztu tymczasowego w toku postępowania przygotowawczego i wtoku postępowania do wydania wyroku. Ponadto wprowadza obowiązek sądowego sprawdzania zasadności kontynuowania aresztu tymczasowego wobec danej osoby;

4/ możliwość odwołania decyzji niekorzystnej dla strony, jeżeli druga strona się temu nie sprzeciwia. Chyba, że można wnieść środek odwoławczy, a decyzją jest postanowienie, które może zostać zaskarżone w drodze zażalenia, a ono uwzględnione przez sąd, jeżeli działa w tym samym składzie.

5/ zarządzenia można zawsze odwołać, jeżeli straciły ona zasadność. Zarządzenia wydaje np. przewodniczący składu orzekającego zarządza 5- minutową przerwę, a następnie zmienia na 15 - minutową.

3. Odwoływalność oświadczeń procesowych.

• oświadczenia procesowe są to czynności procesowe, które są dokonywane w toku przebiegu procesu, czyli są elementem konstrukcji procesu

• w związku z tym, że oświadczenia procesowe są elementem konstrukcji procesu, to wynikają dalsze czynności procesowe. Jako zasadę przyjęto, że strona nie może odwołać swojego oświadczenia. Ratio legis tego założenia jest takie, że chodzi o zapewnienie poczucia bezpieczeństwa uczestników procesu w trakcie procesu. Zasadą jest, że raz złożone oświadczenie nie może być cofnięte. Od tej zasady są wyjątki:

a/ art. 431 § 1 k.p.k. mówi o dopuszczalności cofnięcia środka odwoławczego, ale z artykułu

tego wnikają pewne ograniczenia, które są zawarte w §2 Oskarżony może cofnąć

wniesiony na jego korzyść środek odwoławczy, chyba że wniósł go oskarżyciel publiczny

lub zachodzi wypadek przewidziany w art. 79. [art.79§1 W postępowaniu karnym oskar-

żony musi (obrona obligatoryjna)mieć obrońcę, jeżeli:

1) jest nieletni,

2) jest głuchy, niemy lub niewidomy,

3) zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.

4) (uchylony).]

Oskarżyciel publiczny (prokurator) może wnosić środki odwoławcze zarówno na niekorzyść

co wynika z funkcji oskarżyciela, jak i na korzyść co wynika z funkcji rzecznika wymiaru

sprawiedliwości.

§ 3 Środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego nie można bez jego zgody

cofnąć.

b/ odstąpienie od oskarżenia, (ale nie cofnięcia aktu oskarżenia !), czyli od popierania

wniesionego aktu oskarżenia.

- Jeżeli oskarżyciel publiczny wniósł akt oskarżenia, a w toku postępowania sądowego

odstępuje od oskarżenia i oświadcza to sądowi, to sąd nie jest związany oświadczeniem

oskarżyciela publicznego, że nie popiera aktu oskarżenia (art.14§2 k.p.k.).

- Natomiast sąd jest związany odstąpieniem od oskarżenia, oskarżyciela prywatnego

(Art.491 k.p.k., art. 496 k.p.k. - co jest podstawą do umorzenia postępowania).

- Jest również możliwość odstąpienia oskarżyciela prywatnego od oskarżenia przed

prawomocnym zakończeniem postępowania za zgodą przeciwnika procesowego, czyli

oskarżonego.

c/ akcja cywilna w procesie karnym - powództwo cywilne można wnieść najpóźniej do chwili

rozpoczęcia przewodu sądowego. Jeżeli zostaje wniesione powództwo, a następnie cofnięte

to jest to podstawa do tego, aby sąd karny nie zajmował się sprawą cywilną i pozostawił ą

bez rozpoznania.

d/ przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego na wniosek pokrzywdzonego - brak wniosku

stanowi negatywna przesłankę procesową, czyli przeszkodę do prowadzenia postępowania,

do wszczęcia procesu i podstawę do jego umorzenia. Natomiast ustawodawca przewiduje

możliwość cofnięcia wniosku o ściganie. W postępowaniu przygotowawczym za zgodą prok-

uratora prowadzącego postępowanie i nadzorującego jego przebieg, a w postępowaniu

sądowym za zgodą sądu do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie

głównej. Z tym, że od tego jest wyjątek, który stanowi przestępstwo zgwałcenia (art.197

k.k.)

e/ postępowanie nakazowe i wydawanie wyroku nakazowego - wyrok nakazowy może być

zaskarżony przez wniesienie sprzeciwu. Ustawodawca w art. 506 § 5 k.p.k. przewiduje

dopuszczalność cofnięcia sprzeciwu od wyroku nakazowego do chwili rozpoczęcia przewodu

sądowego na pierwszej rozprawie i wtedy następuje odwołanie oświadczenia procesowego.

Wyrok nakazowy się uprawomocnia i podlega wykonaniu.

4. Niewadliwość czynności procesowych.

Czynność procesowa jest dokonana niewadliwie, gdy są spełnione następujące warunki:

• Organ procesowy spełni pozytywnie przesłanki czynności procesowych np. aktu oskarżenia - spełni prawidłowo wymogi formalne.

• Uczestnik procesu ma zdolność do czynności procesowych (tylko wtedy może składać skuteczne oświadczenia procesowe i wykonywać czynności realne). Np. jeżeli toczy się postępowanie przeciwko osobom, które już odpowiadają karnie, czyli ukończyły 17 lat w chwili czynu i nie została wyłączona sprawa nieletniego do odrębnego postępowania, to muszą być spełnione pewne wymogi, aby ten nieletni miał szansę również działać w procesie. Obrona jest obligatoryjna w stosunku do nieletniego. Obrońca działa na zasadzie pełnomocnictwa udzielonego przez przedstawiciela ustawowego nieletniego, bowiem posiada on ograniczoną ą zdolność do czynności prawnych, albo na podstawie decyzji wydanej przez sąd.

Zdolność procesowa powstaje, gdy uczestnik procesu jest stroną procesu, w stosunku do

nieletniego ma to miejsce na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

• Powinna być zachowana forma przewidziana przez ustawę, termin do dokonania czynności i miejsce określone przez ustawę i zgodnie z ustawą; [art. 120 k.p.k. uzupełnienie braków formalnych pisma procesowego i 118 k.p.k. znaczenie czynności określamy, nie wg nazwy a treści; bez znaczenia jest, jaki nadaliśmy tytuł czynności procesowej zwłaszcza, jeżeli jest to pisemne oświadczenie, istotne jest to, co się kryje w treści tej czynności]

Przykład z egzaminu (!) 1/Jeżeli jest wydany wyrok, to ten wyrok jest zaskarżalny, ale żeby go zaskarżyć musi być zrealizowany pewien porządek czynności i pewna procedura zachowana i czynności procesowe muszą być określone. Poucza się strony procesowe, że normalna drogą do zaskarżania wyroku jest następująca: po ogłoszenia wyroku następuje pouczenie o sposobie odwołania - poucza się, że zaczyna biec termin siedmiodniowy do złożenia wniosku o pisemne uzasadnienie wyroku. Następnie po otrzymaniu pisemnego uzasadnienia wyroku zaczyna biec termin czternastodniowy do wniesienia apelacji. Natomiast, gdyby oskarżony wysłuchał tego pouczenia, a następnie na korytarzu napisał i wniósł apelację w ciągu siedmiu dni, to organ procesowy potraktuje to jako wniosek o pisemne uzasadnienie wyroku, a nie jako apelację, mimo, że w tytule zawarł słowo „apelacja”. Dopiero po upływie terminu czternastodniowego, potraktuje już złożone pismo jako apelację, ale tylko wówczas jeżeli nie ma przymusu adwokackiego.

2/ Apelacja wpływa do niewłaściwego funkcjonalnie sądu do rozpoznania sprawy, to ten sąd przekazuje sprawę do organu właściwego i wówczas uznaje się, że termin został zachowany

• Istnienie woli uczestnika składającego oświadczenie procesowe (wykluczony przymus fizyczny, psychiczny oraz błąd co treści oświadczenia woli).

• Od uczestnika procesu nie można oczekiwać złożenia oświadczenia woli pod warunkiem (musi być złożone bezwarunkowo)

Konsekwencje wad czynności procesowych :

• Nieważność czynności procesowej (W OBECNYM USTAWODAWSTWIE NIE MA TEJ INSTYTUCJI !!!!!!!!!!). Zlikwidowano ją w 2003 r. Istniała w kodeksie postępowania karnego z 1928 r., brak w k.p.k. z 1969 r., natomiast była w ustawie z 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Nieważność czynności procesowej b y ł a to sytuacja, uchybienie procesowe, które było na tyle poważne, że prowadziło do nieważności. Wyróżniało się nieważność bezwzględną, która powstawała ex tunc - od momentu powstania wadliwości, a nie od momentu stwierdzenia nieważności; orzeczenie nigdy nie wywoływało skutków prawnych, potrzebne było jedynie deklaratoryjne stwierdzenie nieważności orzeczenia.

23.11.2006.

1.Terminy.

W toku procesu karnego czynności prawne dokonywane są w czasie. Niekiedy ustawodawca oczekuje, że czynność procesowa zostanie dokonana w ściśle określonym czasie.

Przez pojęcie t e r m i n rozumiemy:

a/ określony upływ czasu w ciągu którego mamy dokonać określonej czynności np. 7 dni, miesiąc

b/ punkt czasowy - wskazanie dnia i godziny w której ma być dokonana czynność np. wezwanie osoby, przesłuchanie świadka (wskazane miejsce, dzień, godzina, sala)

c/ wskazanie fazy postępowania - ustawodawca przewiduje, że czynność możę być dokonana najpóźniej do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego

Wyróżniamy terminy:

a/ maksymalne (ad quem)- czyli do których należy dokonać czynności; np. do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego; związane są z postulatem szybkości procesu np. ustawodawca przewiduje wniesienia odpowiedzi oskarżonego na akt oskarżenia, a jednocześnie przewiduje na to termin 7-dniowy

b/ minimalne (ad guo) - muszą one upłynąć, aby czynność mogła być dokonana ; mają na celu lepsze przygotowanie się do czynności procesowej np. ustawodawca biorąc pod uwagę ten cel przewiduje termin minimalny między datą doręczenia wezwania na rozprawę oskarżonemu a datą terminu rozprawy, który wynosi co najmniej 7 dni. (art.353 k.p.k.)

Terminy procesowe - podział ze względu na następstwa nie zachowania terminu :

ZAWITE	INSTRUKCYJNE	PREKLUZYJNE
- po upływie, których dokonana czynność jest bezskuteczna, czyli nie wywołuje skutków prawnych (art.122 §1 k.p.k.); - Art.122§2 k.p.k. zawite są terminy do wnoszenia środków zaskarżenia oraz inne, które ustawa za zawite uznaje - nie może być przedłużony; - możliwość przywrócenia terminu zawitego, warunki przewiduje art. 126 §1 k.p.k. [wniesienie środka zaskarżenia jest terminem zawitym, więc można go przywrócić w sposób następujący wniosek o przywrócenie terminu + zaświadczenie ze szpitala, że choroba uniemożliwiała oskarżonemu dokonanie czynności w terminie + wniosek o pisemne uzasadnienie wyroku] - terminy zawite nigdy nie odnoszą się do organów procesowych;	- odnoszą się do organów procesowych, które obligują organy procesowe do dokonania pewnych czynności w określonym terminie; ma on zapobiec przewlekłości np. termin do wniesienia aktu oskarżenia 331§1 k.p.k.; uzasadnienie wyroku 423§1 k.p.k. - po upływie tego terminu czynność jest skuteczna	- czynność dokonana po upływie tego terminu nie wywołuje skutków prawnych - terminy z reguły bardzo długie np. 6 m-cy (Prokurator Generalny może uchylić prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi, że umorzenie postępowania było niezasadne. Nie dotyczy to wypadku, w którym sąd utrzymał w mocy postanowienie o umorzeniu.(art.328 §1 k.p.k,)

Terminy wprowadzone pod wpływem orzecznictwa SN do k.p.k. to:

a/ roszczenie odszkodowawcze od Skarbu Państwa (art.555 k.p.k.) - roczny termin do dochodzenia roszczeń o odszkodowanie i zadośćuczynienie, w wypadku tymczasowego aresztowania - od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w razie zaś zatrzymania - od daty zwolnienia.

[najpierw muszą być spełnione warunki z art.552 k.p.k.]

30.11.2006.

1.Sąd:

a/ Nazwa S ą d jest pojęciem wieloznacznym.

W języku prawniczym sąd jest to zespół osób, które są wyposażone w :

- atrybut niezawisłości,

- powołane są do sprawowania wymiaru sprawiedliwości w imieniu RP, wydając orzeczenia w imieniu RP,

b/ sądy szczególne dotyczące prawa karnego:

- sąd wojskowy

- Trybunał Stanu

c/ właściwości sądów:

- miejscowe:

Właściwym miejscowo jest sąd, w którym popełniono przestępstwo. Jeżeli sprawa wpłynęła do niewłaściwego sądu to ten sąd przekaże sprawę właściwemu sądowi.

Sąd sam sprawdza swoją właściwość z urzędu!!!

Jeżeli nie można ustalić sądu właściwego miejscowo to stosuje się reguły pomocnicze zawarte w k.p.k.

- rzeczowe:

Ustawodawca wylicza, które sprawy dotyczą sądu okręgowego. Natomiast, jeżeli coś nie jest wyliczone, to rozpatruje sąd rejonowy.

Oceniając, czy sąd jest właściwy rzeczowo, sprawdza się:

.: czy nie zaszła niewłaściwość rzeczowa bezwzględna, czyli sytuacja w której sprawa podlegała sądowi okręgowemu, a rozpoznał ją sąd rejonowy. Wówczas powstaje uchybienie procesowe, które należy do najpoważniejszych i jest to tzw. bezwzględna przyczyna odwoławcza. W przypadku wniesienia apelacji sąd odwoławczy powinien z urzędu wziąć pod uwagę to uchybienie, co wyraża się w uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia do sądu właściwego (art. 439 § 1 pkt. 4 k.p.k.)

.: czy nie zaszła niewłaściwość rzeczowa względna, czyli sprawa trafiła do sądu okręgowego, a właściwym był sąd rejonowy. W tym przypadku nie zachodzi uchybienie procesowe

.: zmianę kwalifikacji prawnej czynu - może nastąpić w trakcie postępowania sądowego - coś było przestępstwem, ale stało się występkiem (w sprawach o wykroczenia orzekają sądy grodzkie)

- funkcjonalne:

Sąd jest właściwy do dokonania czynności ze względu na sprawowaną funkcję np. sąd rejonowy jest upoważniony tylko do wydawania postanowienia o tymczasowym aresztowaniu

d/ Łączność spraw.

Zachodzi w przypadku zmian sądów:

- podmiotowa -> podmiot łączy sprawy - 1 osobie zarzuca się kilka przestępstw

- przedmiotowa -> przedmiot łączy sprawy - kilku sprawców, 1 czyn

- przedmiotowo - podmiotowa -> różni sprawcy, różne czyny

e/ W procesie karnym może dojść do p r z e ł a m a n i a z a s a d y w ł a ś c i w o ś c i s ą d u

ze względu na:

• ekonomię procesu (oszczędność kosztów procesu) - jeżeli większość świadków mieszka w jednym okręgu, a przestępstwo popełniono, gdzie indziej to istnieje możliwość przekazania sprawy sądowi, gdzie jest większość

• dobro wymiaru sprawiedliwości art.37 k.p.k. - Sąd Najwyższy może z inicjatywy właściwego sądu przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości; Np. Jeżeli osoba przeciwko, której jest prowadzony proces jest osobą publiczną to zachodzi prawdopodobieństwo braku bezstronności sądu ze względu na bliskie środowisko. Wówczas dany sąd może wystąpić do SN o to, aby kto inny prowadził proces.

Iudex suspektus - art.31 k.p.k (może być wykorzystana do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego; wówczas nie jest konieczne wytykanie sędziemu szczegółowych przyczyn, które mogą powodować brak bezstronności)

• nieletni - sąd rozpatruje sprawę ze względu na miejsce zamieszkania rodziców, a nie ze względu na miejsce popełnienia czynu

• nieletni popełnił przestępstwo z dorosłymi - prokurator może zdecydować, że nie wyłączy sprawy nieletniego i skieruje akt oskarżenia do sądu właściwego miejscowo. Akt oskarżenia obejmie zarówno nieletniego jak i dorosłego. Sąd, który będzie właściwy miejscowo może poinformować sąd właściwy do rozpoznania sprawy nieletniego o popełnionym przez niego czynie.

S K Ł A D Y S Ą D Ó W P O W S Z E C H N Y C H

I instancja
Sąd rejonowy		Sąd okręgowy
Rozprawa	Posiedzenie	Rozprawa	Posiedzenie
1 sędzia uproszcz, wykr	1 sędzia	1 sędzia post. uproszcz	1 sędzia List żelazny
1 sędzia 2 ław.		1 sędzia 2 ław	3 sędziów
3 sędziów szczeg. zawiłość		3 sędziów szczeg. zawiłość
		2 sędz. 3 ław

II instancja
Sąd rejonowy		Sąd okręgowy
Rozprawa	Posiedzenie	Rozprawa	Posiedzenie
3 sędziów	3 sędziów	1 sędzia art. 476 kpk	3 sędziów
		3 sędziów

2.Prokuratura.

• W toku postępowania karnego działa prokurator, a nie prokuratura.

• Prokuratura jest tylko instytucją w skład, której wchodzą prokuratorzy.

• Prokuratura jest oparta w Polsce na 3 zasadach:

- niezależności prokuratorów

- hierarchicznego podporządkowania

- niepodzielności i jednolitości prokuratury

• Struktura Prokuratury - organy prokuratury:

- Prokuratura Krajowa

- Prokuratury Apelacyjne

- Prokuratury Okręgowe

- Prokuratury Rejonowe

• Na czele stoi Prokurator Generalny (Minister Sprawiedliwości)

• Prokuratura zorganizowana jest o kilka zasad procesowych, które są charakterystyczne tylko dla niej:

- h i e r a r c h i c z n e p o d p o r z ą d k o w a n i e - dyrektywa w myśl, której prokurator jest zobowiązany wykonywać zarządzenia, wytyczne i polecenia przełożonego prokuratora.

Polecenie dotyczące treści czynności procesowej prokurator przełożony wydaje na piśmie, a na żądanie prokuratora - wraz z uzasadnieniem. W razie przeszkody w doręczeniu polecenia w formie pisemnej dopuszczalne jest przekazanie polecenia ustnie, z tym że przełożony jest obowiązany niezwłocznie potwierdzić je na piśmie. (art.8.ust.2 ustawy o prokuraturze)

Nowela z 1996 r. wprowadziła 2 reguły:

- tylko prokurator bezpośrednio przełożony ma prawo wydawania wszelkich poleceń służbowych;

- jeżeli w postępowaniu sądowym ujawniają się nowe okoliczności, to prokurator może samodzielnie podejmować decyzje co do danego postępowania, nie musi mieć zgody przełożonego;

Hierarchiczne podporządkowanie wyraża się w 2 szczególnych regułach organizacyjnych, typowych dla prokuratury:

.. Zasada substytucji- dyrektywa w myśl, której przełożony ma prawo zlecić prokuratorowi podwładnemu dokonanie czynności procesowej;

Substytucja NIE JEST dozwolona, gdy:

- przepis prawa zastrzega dokonanie czynności przez prokuratora odpowiedniego stopnia np. wnieść kasację może tylko Prokurator Generalny

- nie wolno przekazywać prokuratorowi podwładnemu kontroli nad prokuratorem przełożonym

- przepis prawa nie zezwala określonym osobom (np. asesorowi prokuratorskiemu) dokonywania niektórych czynności; prawo do dokonywania czynności musi wynikać z ustawy;

.. Zasada dewolucji - dyrektywa w myśl, której prokurator przełożony może przejąć do wykonania czynności prokuratora podwładnego, ale w granicach wyznaczonych przez prawo. Jest odwrotnością zasady substytucji.

- zasada n i e z a l e ż n o ś c i p r o k u r a t o r ó w - została im przyznana nowelizacją ustawy o prokuraturze w roku 1996. Na jej podstawie prokurator ma prawo do własnego zdania i jego obrony. Wprowadzenie tej zasady ma na celu przyznanie mu samodzielności do działania, zachowania się w niektórych sytuacjach. Prokurator uzyskał również prawo do samodzielności w procesie;

- zasada j e d n o l i t o ś c i i n i e p o d z i e l n o ś c i p r o k u r a t u r y (zasada indyferencji- braku różnicy) - prokurator zawsze reprezentuje prokuraturę w całości, a prokuratura może posłużyć się każdym prokuratorem do wykonania swych zadań.

Gwarancje niezależności prokuratora: (art.16a ustawy o prokuraturze)

a/ jest nieusuwalny

b/ chroniony immunitetem

c/ ma ustawowe prawo do swojego zdania

d/ ma prawo do tego, aby nie był przenoszony na inne stanowisko służbowe

07.12.2006.

1. Teoria dowodowa.

• Decyzja procesowa - imperatywne oświadczenie woli w procesie, pomiędzy podmiotem oświadczenia a adresatem zachodzi stosunek podporządkowania. Decyzja procesowa jest rezultatem postępowania, w którym należy przedstawić przesłanki rozstrzygnięcia (ustalenie stanu faktycznego, podciągnąć przepis pod stan faktyczny i wyciągnąć konkluzję)

Powiązany zespół czynności procesowych - postępowanie rozpoznawcze (pojęcie szersze), to nie postępowanie dowodowe, bo stanowi tylko część postępowania rozpoznawczego.

• Etapy postępowania dowodowego

1/ wykrycie, zbieranie, wydobywanie dowodów

2/ zabezpieczenie dowodów

3/ wprowadzenie ich do postępowania rozpoznawczo-decyzyjnego

(z urzędu, bądź na wniosek)

4/ przeprowadzenie dowodu

5/ ocena dowodu i ustalenie stanu faktycznego

• Poznawanie dowodowe zawsze dotyczy zdarzeń przeszłych

Ślad » przedmiot badania organu procesowe np. badania DNA, fotografia, wypowiedź, odciski palca, miejsce zdarzenia, treść dokumentów

Organ procesowy odtwarza obraz zdarzenia, które było w przeszłości » często powoduje mylne wyobrażenie przebiegu zdarzenia (odczytanie dowodów osobowych lub rzeczowych)

Dowodowa rekonstrukcja zdarzeń przeszłych jest procesem twórczym, gdzie należy brać pod uwagę omylność ludzką

• Musi być wysokie prawdopodobieństwo przebiegu zdarzenia z zachowaniem logiki i zdrowego rozsądku oraz rozumowanie jakie przyjąłby każdy przeciętny człowiek

• Pojęcia:

a/ DOWÓD występuje w kilku znaczeniach, jako:

- dowodzenie procesowe (proces myślowy)

- postępowanie dowodowe (tok czynności)

- świadek (źródło dowodowe)

- zeznania świadka (środek dowodowy)

b/ ŚRODEK DOWODOWY :

- fakt, z którym osoba przeprowadzająca dowód styka się bezpośrednio i za pomocą którego poznaje fakt udowadniany

- zeznania świadków, wyjaśnienia stron, opinia biegłych, treść dokumentów, właściwości poddanych oględzinom miejsc, rzeczy i ludzkiego ciała

c/ŹRÓDŁO DOWODOWE:

- osoba lub rzecz, która dostarcza środka dowodowego

- osoby, przedmioty materialne

Sposoby przeprowadzania dowodów:

a/ przesłuchanie :w formie ustnej lub oświadczenia pisemne. Może dotyczyć osoby, które jest zobowiązana do złożenia zeznań, ale i tej osoby, która ma składać wyjaśnienia

b/ odczytanie: dotyczy dokumentów

c/ oględziny: zawsze jest sporządzony protokół

Sposoby uzyskiwania dowodów:

- przeszukanie

- zatrzymanie lub odebranie rzeczy

- sekcja zwłok

- badania biegłych

- eksperyment dowodowy

Sposoby kontrolujące przeprowadzenia dowodów i ustalenia dowodów:

- konfrontacja dotyczy tylko świadków i nie dotyczy świadka anonimowego

- porównanie np. dokumentów

d/ PRZEDMIOT DOWODU - okoliczność, której istnienie lub nieistnienie ma być wykazane w procesie dowodowym; najczęściej jest to całe zdarzenie, jako wycinek zachowania ludzkiego, który podlega ocenie i wartościowaniu

e/ FAKT GŁÓWNY :

- to okoliczność, która w ramach określonego postępowania dowodowego jest jego ostatecznym celem

- zestaw znamion przestępstwa widzianego w aspekcie postępowania dowodowego

- jest to ostateczny cel procesu

f/ FAKT DOWODOWY:

- okoliczność stanowiąca przedmiot dowodzenia, ale ujęta cząstkowo

- nie jest ostatecznym celem procesu dowodzenia, ale stanowi przesłankę w rozumowaniu dowodowym faktu głównego

- o tym, czy istnieje lub nie wyciąga się wniosek, czy istnieje fakt główny

g/ POSZLAKA - fakt dowodowy (nie jest to dowód niepewny!)

Wyróżniamy poszlakę:

- pozytywną (potęguje prawdopodobieństwo istnienia faktu głównego)

- negatywną (osłabia prawdopodobieństwo istnienia faktu głównego np. alibi)

Oparcie procesu na poszlakach - na podstawie jednej poszlaki nie może dojść do skazania - 3 warunki:

1/ łańcuch poszlak - musi prowadzić do rozwikłania faktu głównego (aby dokonywać ustalenia na podstawie faktu dowodowego)

2/ łańcuch poszlak nierozerwalny

3/ wszystkie poszlaki muszą być wiarygodne (poszlaka może być wiarygodna, co prowadzi do jej przyjęcia lub odrzucona ze względu na niską wiarygodność)

Poszlaki dzielą się na :

a/ dowody bezpośrednie - dotyczące faktu głównego

b/ dowody pośrednie - dotyczą faktu ubocznego

PROCES POSZLAKOWY - brak dowodów bezpośrednich (które wprost wskazują na fakt główny); wnioskowanie o fakcie głównym opiera się na szeregu faktów dowodowych (poszlak)

14.12.2006.

1.Dowody.

• Podział ze względu na kryterium:

A/ Rodzaj źródła dowodowego:

- osobowe : zeznania świadków, wyjaśnienia stron procesowych, opinie biegłych, właściwości ciała, które jest poddane oględzinom

- rzeczowe - miejsce poddane oględzinom, właściwości rzeczy poddanych oględzinom, treści dokumentów, odłączone od organizmu tkanki ludzkie (np.krew), zwierzęta, zwłoki ludzkie poddane oględzinom

[oględzin dokonuje prokurator z udziałem biegłego (tak stanowi przepis k.p.k., w praktyce oględzin dokonuje jedynie biegły)]

B/ Treść dowodu

- pojęciowe - wyrażają treść pojęciową np. zeznania świadka, opinia biegłego, treść dokumentu

- zmysłowe - są to wartości dowodowe, które wyrażają się ze zmysłowej percepcji np. miejsce, rzeczy poddane oględzinom, których właściwości docierają do naszych zmysłów

[każdy dowód ma być utrwalony, np. protokołem, który jest najprostszym sposobem)

C/ Forma dowodu:

- ustna

- pisemna

- symboliczna (wyrażona w innych znakach niż pisemny) np. szyfr, znaki gestykulacyjne

D/ Mający na względzie genezę źródła dowodowego:

- przypadkowa (naturalna) - występują najczęściej

- z przeznaczenia (np. przeszukanie mieszkania)

E/ Inny podział na:

- oryginalne (pierwotne) - z pierwszego źródła, z pierwszej ręki np. zeznanie naocznego świadka (między podmiotem dowodu a organem przeprowadzającym dowód istnieje tylko jedno źródło dowodowe np. oskarżony, naoczny świadek, oryginalny dokument)

- pochodne - pochodzące z dalszych źródeł np. świadek ze słuchu

• Słownik pojęć z zakresu problematyki dowodowej:

	Warunki, jakie mają być spełnione, aby dowód był udowodniony w znaczeniu procesowym: a/ w a r u n e k o b i e k t y w n y - fakt musi być obiektywnie przekonywalny. Dowód, który został przeprowadzony jest na tyle mocny, że przekonał każdego normalnie rozumującego człowieka do swojej obiektywności, prawdziwości; b/ w a r u n e k s u b i e k t y w n y - chodzi o stworzenie takiej sytuacji, aby przekonać organ procesowy o prawdziwości dowodzonego faktu W procesie karnym udowodnione mają być faktu obciążające oskarżonego, ale nie muszą być udowodnione okoliczności dla oskarżonego korzystne. Chodzi tutaj o spełnienie 2 zasad procesowych: in dubio pro reo i domniemania niewinności. Jeżeli jest podnoszona okoliczność korzystna w procesie, to nie musi być prowadzony szczegółowy tok na udowodnienie tej okoliczności, ale może być ta okoliczność brana przy orzekaniu. Na jednej ze stron spoczywa ciężar dowodu - normy prawa nakładają na strony obowiązek udowodnienia, że to jej twierdzenia są prawdziwe. Z reguły ciąży on na oskarżycielu, który ma udowodnić swoje twierdzenia za pomocą dowodu przekonać organ procesowy o istnieniu faktu, że tak a nie inaczej przebiegało zdarzenie, że oskarżony popełnił zarzucany mu czyn.
	Oznacza przeprowadzenie dowodów, które dają wysoki stopień prawdopodobieństwa istnienia pewnego faktu, ale nie stwarzają pełnej obiektywnej przekonywalności i nie wymagają całkowitego przekonania organu procesowego. Wyznaczają pewne minimum wymagań ustawowych.
	Art.168 k.p.k. Wyróżniamy: a/ n o t o r y j n o ś ć p o w s z e c h n ą - występuje, gdy fakt jest znany powszechnie (czyli właśnie notoryjny) b/ n o t o r y j n o ś ć u r z ę d o w a (sądowa) - dany fakt jest znany, ale tylko na podstawie działalności urzędowej. Fakty notoryjne muszą być znane stronom procesowym, aby były podstawą faktyczną.
	Najwyższy stopień notoryjności. Jest to coś więcej niż notoryjność;
	Mówimy o domniemaniu, jeżeli na podstawie jednego faktu - już ustalonego - wyciągniemy wniosek o istnieniu innego faktu powiązanego z nim przyczynowo. Uzasadniające wnioskowanie oparte na wnioskowaniu probabilistycznym (rachunku prawdopodobieństwa). Wyróżniamy domniemanie: a/ f a k t y c z n e - wnioskowanie o fakcie, który stanowi następnik domniemania, następuje na podstawie więzi przyczynowej, który łączy następnik z poprzednikiem; są wzruszalne (można je podważyć) b/ p r a w n e - ustawa nakazuje przyjąć fakt B (następnik), jeżeli istnieje fakt A (poprzednik); nie można ich wzruszyć; są wyjątkowo względne (dopuszczalne jest wnioskowanie przeciwne pod warunkiem, że przeprowadzi się przeciwdowód);

• Etapy postępowania dowodowego:

1 etap - wykrycie, zbieranie, wydobywanie dowodów (obciążają przede wszystkim policję. K.p.k. czynności wykrywacze i zabezpieczające zawiera w przepisach o przebiegu postępowania przygotowawczego. Należy podkreślić, że w wielu przypadkach czynności tych Policja dokonuje przed wszczęciem postępowania przygotowawczego, aby sprawdzić czy są podstawy do rozpoczęcia procesu)

2 etap - dochodzenie wstępne (należy odróżnić od dochodzenia właściwego) - w jego ramach dokonuje się dwóch rodzajów czynności, które to objęte są regulacją k.p.k., a mianowicie:

- czynności sprawdzające (art.307 § 2 k.p.k.) - wyjaśnienie zwrotu „czynności wymagające spisania protokołu” - są to czynności o charakterze dowodowym, które mogą być dokonane w procesie.

- czynności niecierpiące zwłoki (art. 308 k.p.k.) - chodzi tu o czynności, których dokonanie jest niezbędne, gdyż późniejsze ich dokonanie albo będzie nieskuteczne, albo niemożliwe. Należą tu każde czynności zabezpieczające.

• Strony procesowe mają inicjatywę dowodową i mogą zgłaszać wnioski dowodowe.

04.01.2007.

1. Opinie biegłych :

ich opinii zasięga się w trybie art. 193 k.p.k. [wiadomości specjalne] § 2 instytucja naukowa, specjalistyczna, §3 opinia kompleksowa (kombinowana)

powoływanie biegłych w procesie :

- decyzja w zakresie o powołanie biegłych musi mieć formę POSTANOWIENIA

- POSTANOWIENIE o dopuszczeniu biegłego wydaje prokurator w postępowaniu przygotowawczym, a w postępowaniu sądowym - sąd

- niedopuszczenie wniosku dowodowego również następuje to formie POSTANOWIENIA

- NA POSTANOWIENIE O ODDALENIU WNIOSKU DOWODOWEGO NIE PRZYSŁUGUJE ZAŻALENIE. POSTANOWIENIE TO NIE WYMAGA UZASADNIENIA.

Natomiast ten sam wiosek dowody można złożyć ponownie.

biegłego powołuje się, gdy zachodzą okoliczności mające (art.193 k.p.k.):

- istotne znaczenie (czyli nie mogą mieć charakteru marginalnego)

- wymagane są wiadomości specjalne (są to takie okoliczności, które wykraczają poza normalną wiedzę posiadaną przez organ procesowy. Miernikiem jest poziom wiedzy człowieka wykształconego o odpowiednim doświadczeniu. Do wiadomości specjalnych nie należy wiedza na temat obowiązującego prawa)

SN wypowiada się, kiedy powoływać biegłych:

- w razie ustalenia charakteru i stopnia uszkodzenia ciała

- ruch pojazdów mechanicznych (badanie stanu technicznego pojazdu, stanu zdrowia kierowcy, odtworzenie wypadku)

- zaburzenia w sferze popędu seksualnego

- ocena stopnia rozpoznania czynu

- stopień nadużycia alkoholu

- potrzebne posiadanie informacji ponadprzeciętnych

Sąd ma obowiązek powołać biegłych ! Nie można dowodu z biegłego zastąpić innym dowodem !

Biegli nie rozstrzygają żadnych zagadnień faktycznych i nie uzasadniają faktycznych okoliczności.

Art.8 k.p.k. Sąd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest

związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu.

Biegły ma z sądem podzielić się :

- swoją wiedzą specjalistyczną

- sporządzić opinię, która stanowi podstawę do rozstrzygnięcia

opinia biegłego może być kwestionowana, podważana. Zawsze istnieje możliwość powołania nowego biegłego. W przypadku kilku opinii mogą one być ze sobą sprzeczne. W tym wypadku sąd musi oprzeć się na wybranej opinii i uzasadnić dlaczego tą a nie inną wybiera.

SN stanął na stanowisku, że niedopuszczalne jest odrzucenie wszystkich opinii biegłych i podjęcia rozstrzygnięcia przez sąd. Sąd musi liczyć się z wydaną opinią.

Sąd jest najwyższym biegłym.

wyróżniamy opinię:

- kompleksową (kombinowaną) - wspólna opinia i badania dokonane przez kilku biegłych, bądź każdy z nich prowadzi badania samodzielnie i wydaje swoją opinię.

W przypadku wątpliwości sądu, co do wydawanych opinii przez biegłych, powinien powołać innych biegłych.

Sąd NIE JEST związany opinią biegłego ! Dokonuje on jedynie oceny opinii biegłego! Sąd kieruje się własnym doświadczeniem

opinia wydawana przez instytucję naukową (art.192§3 k.p.k.):

- ma taką samą wartość jak dowodową jak opinia biegłego

- opinia instytucji naukowej jest bardziej kosztowna

na tej samą okoliczność może być powołanych kilku biegłych lub instytucji naukowych. Ich liczba zależy od organu procesowego.

opinia wydawana przez biegłego dziedziny pokrewnej od dziedziny badanej ma taką samą wartość.

opinia prywatna w rozumieniu art.193 k.p.k. nie jest opinią specjalistyczną, ponieważ nie jest wydana przez osobę indywidualną. Może stanowić jedynie dowód w sprawie, jako dokument !

Art.195 k.p.k. stanowi, że do pełnienia czynności biegłego jest obowiązany nie tylko biegły sądowy (który znajduje się na liście), lecz także każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie, tzw.biegły ad hoc (spoza listy)

Obowiązki biegłych:

- przeprowadzanie badań są to obowiązki prawne !! Dopiero z chwilą nałożenia na daną

- złożenie opinii osobę tych obowiązków staje się ona biegłym, a nie poprzez

złożenie przyrzeczenia

Do biegłego stosuje się przepisy o świadku, ze wskazaniem odrębności:

- kary procesowe - jeżeli nie wykona w/w obowiązków stosuje się areszt do 30 dni lub karę pieniężną do 3 tyś

- obowiązek stawiennictwa na wezwanie sądu (wyjątkowo można zastosować przymusowe doprowadzenie)

Biegły może uwolnić się od obowiązków, jeżeli :

- nie posiada odpowiedniej wiedzy

- nie posiada odpowiedniej aparatury

- jest obciążony innymi obowiązkami i nie zdąży przedstawić odpowiedniej opinii w wyznaczonym czasie

Koszty opinii biegłego wchodzą w koszty postępowania

Opinia biegłego jest pisemna !

Biegłym NIE może być (art.196 k.p.k. wyłączenie biegłego):

- świadek czynu

- osoba, która jest biegłym

- świadek (art.178 k.p.k.)

Nie wolno przesłuchiwać jako świadków:

1) obrońcy lub adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1 co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę,

2) duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi.

- wyłączenie sędziego z mocy prawa art.40 k.p.k.

Biegły odpowiada za :

- składanie fałszywych zeznań (należy go pouczyć o tej odpowiedzialności)

- zatajanie prawdy

- złożenie fałszywej opinii

art.198 k.p.k. - biegłemu należy udostępnić akta, dowody rzeczowe

Sposoby postępowania z biegłym:

- powołuje się go postanowieniem w postępowaniu przygotowawczym, które zawiera termin i obowiązki

- opinia biegłego jest sporządzana na piśmie z podopisem biegłego

- sąd może wyjątkowo wezwać biegłego na rozprawę w celu dosłuchania opinii

- w sądzie odwoławczym biegli mogą zostać ponownie powołani

art.199 k.p.k. -- Złożone wobec biegłego albo wobec lekarza udzielającego pomocy medycznej

oświadczenia oskarżonego, dotyczące zarzucanego mu czynu, NIE MOGĄ stanowić dowodu. Zakazu wyrażonego przez ten artykuł nie można uchylić.

art.199a - badania wariograficzne -- Stosowanie w czasie badania przez biegłego środków technicznych mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu badanej osoby możliwe jest wyłącznie za jej zgodą.

Korzystać z wariografu może jedynie biegły za zgodą osoby badanej. Organ procesowy NIE może korzystać z wariografu. W trybie tego artykułu biegły może stosować wariograf do świadka i oskarżonego. Ekspertyza wariograficzna NIE JEST przesłuchaniem !!! Zgoda na badanie wariograficzne może być w każdym czasie cofnięta.

zarzuty stawiane biegłym:

- opinia niepełna (wniosek o uzupełnienie opinii, można go składać już w trakcie postępowania przygotowawczego)

- opinia niejasna (dosłuchanie biegłego)

- opinia sprzeczna wewnętrznie (biegły musi je wyjaśnić, ewentualnie sąd wzywa innego biegłego)

- kilku biegłych - sprzeczność opinii - sąd dokonuje wyboru opinii

opinia psychiatryczna (art.202 k.p.k.) :

- minimum 2 psychiatrów nie pozostających ze sobą w stosunku bliskości

- decyzję o powołaniu biegłych psychiatrów wydaje sąd w postępowaniu sądowym, a prokurator w postępowaniu przygotowawczym

Obserwacje w zakładzie psychiatrycznym (art.203 k.p.k.):

- poprzedzone wnioskiem o umieszczeniu w zakładzie psychiatrycznym

- obserwacja może trwać max 6 tyg. okres obserwacji może zostać przedłużony na czas nieoznaczony

2. Specjaliści:

powoływani w celu ograniczenia biegłych

nie są osobowymi źródłami dowodowymi (w odróżnieniu biegłych)

są fachowymi pomocnikami organów procesowych

przeprowadzają oględziny jako organ pomocniczy organu procesowego

mogą być funkcjonariusze organów procesowych (policjant) lub inne osoby będące specjalistami (w takim przypadku składają przyrzeczenie zgodnie z art.205§2 k.p.k.)

w celu powołania wydaje się zarządzenie, a nie postanowienie jak to ma miejsce w przypadku biegłych

specjaliści nie wydają opinii (ani pisemnie ani ustnie)

można przesłuchać specjalistę w charakterze świadka

specjalistami najczęściej są funkcjonariusze i i stanowią pomocników organów procesowych (np.przy oględzinach)

jeżeli posiadają wiadomości służbowe, to należy ich zwolnić z tajemnicy

2. Oględziny:

- są środkiem dowodowym

- co do zasady przeprowadzane są po wszczęciu postępowania, ale można w trybie art.308 k.p.k. przyśpieszyć

- z oględzin należy sporządzić protokół

- przedmiotem oględzin może być miejsce

3. Wizja lokalna:

służy sprawdzeniu wiarygodności dowodów z innych źródeł

ma na celu skontrolowanie czy dowody z przesłuchania oskarżonego są wiarygodne

4. Czynności niepowtarzalne:

Oględziny rzeczy - muszą być dokonywane natychmiast, ponieważ już nie będzie możliwości ich ponownie przeprowadzić

Art. 410 k.p.k. - nakaz dokonywania dowodów bezpośrednio przed sądem, Nie jest uchybieniem dokonywanie oględzin wcześniej i przeczytanie protokołu na rozprawie.

Eksperyment procesowy - zmierza do zweryfikowania uzyskanych wcześniej dowodów przez uzupełnienie pewnych okoliczności eksperymentem. Częste w procesach poszlakowych.

[Poszlaka - fakt dowodowy, okoliczność, która pozwoli sądowi na pełniejszą ocenę]

Przeprowadzane przez organ procesowy w toku postępowania przygotowawczego lub procesowego. Sporządza się protokół i włącza do akt sprawy.

5. Oględziny w celach dowodowych:

- pokrzywdzony

- świadek

- oskarżony

11.01.2007.

1. Przeszukanie. Art.221 k.p.k.

• Mieszkania:

- Przeszukania może dokonać prokurator albo na polecenie sądu lub prokuratora, Policja, a w wypadkach wskazanych w ustawie - także inny organ. (art.220'1 k.p.k.)

- czynność procesowa, która narusza prawo do nietykalności mieszkania, prawo do wolności osobistej

- art. 221 k.p.k. Przeszukania zamieszkałych pomieszczeń można dokonać w porze nocnej tylko

w wypadkach nie cierpiących zwłoki; za porę nocną uważa się czas od godziny 22 do godziny 6.

- Przeszukania można dokonać za pomocą środków przymusu procesowego. Należy stosować się wówczas do ścisłych reguł, w szczególności:

: minimalizacji dolegliwości

: umiaru w zakresie przebiegu przeszukania

• Osoby:

- k.p.k. reguluje przeszukanie osób w art. 223

- w wypadkach nie cierpiących zwłoki jest możliwe przeszukanie danej osoby przez osobę innej płci

• Tryb przeszukania:

- wymagana obecność osoby dorosłej, która jest wzywana do dobrowolnego wydania przedmiotu. W przypadku, gdy dobrowolnie tego nie uczyni przystępuje się do czynności, które w miarę możliwości zachowując zasadę minimalizacji dolegliwości i umiaru, doprowadziłyby do wykrycia przedmiotów poszukiwanych

- w trakcie przeszukania właściciel mieszkania ma prawo być obecnym oraz ś w i a d e k p r z y b r a n y (art.224§2 zd.2) (wskazany przez właściciela) (jest przybrany, aby świadczył w przebiegu danego procesu o prawidłowości przeszukania)

- z przeszukania sporządza się protokół, który podpisuje:

Osoba dokonująca przeszukania

Osoba u której jest przeszukanie

Świadek przybrany

• Postępowanie ze znalezionymi pismami, dokumentami znalezionymi w trakcie przeszukania:

- szczególnie chroni się dokumenty, które objęte są tajemnicą obrończą np. przeszukanie przeprowadzane w kancelarii adwokackiej może doprowadzić do naruszenia tajemnicy obrończej (naruszenie art. 8 ust.1 Konwencji Europejskiej oraz konstytucyjnego prawa do prywatności). Dokumenty takie nie mogą być wykorzystane w procesie ze względu na art.178 k.p.k.

- podobnie jak dokumenty objęte tajemnicą obrończą chroniona jest dokumentacja psychiatryczna. Różnicą jest możliwość ich ujawnienia. Decyzja o ujawnieniu dokumentów objętych dokumentacją lekarską zależy od prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze.

• Cele przeszukania i podstawa prawna przeszukania:

- art.41 ust.1 Konstytucji RP Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

- art.50 Konstytucji RP Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.

- art.8 Konwencji Europejskiej - [Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego]

1 Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

2 Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności osób.

- przeszukanie jest czynnością dowodową

- przeszukanie może być prowadzone tylko w ramach postępowania przygotowawczego, a wyjątkowo w ramach czynności dokonywanych w niezbędnym zakresie (nie cierpiących zwłoki). Natomiast nie wolno dokonywać przeszukania w ramach tzw. czynności sprawdzających

- jeżeli w trakcie przeszukania znaleziono korespondencję, dokumenty, to wzywa się osobę do dobrowolnego ich wydawania przez właściciela, w innym przypadku dopuszcza się sankcję wymuszającą

- jeżeli czynność dokonana przez Policję następuje w sytuacji nie cierpiącej zwłoki (czyli bez decyzji sądu), to należy wystąpić niezwłocznie o podstawę prawną do organu uprawnionego, a najpóźniej w ciągu 14 dni

2. Art. 218 k.p.k. reguluje wydawanie korespondencji, przesyłek i bilingów. Nie stoi również na przeszkodzie, aby organ procesowy (sąd, prokurator) wystąpił o udostępnienie korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną. Na postanowienie o wydanie w/w dokumentów przysługuje zażalenie.

3. Podsłuch telefoniczny art.237 i następne k.p.k :

- są to rozwiązania prawne, które mają zastosowanie tylko w procesie. Natomiast podsłuch operacyjny, telefoniczny, który bardzo często stosowany jest przez Policję jeszcze przed formalnym wszczęciem postępowania przygotowawczego, jest regulowany przez ustawę o Policji i rozporządzenia wykonawcze i nie wymaga zatwierdzenia, informowania prokuratora i sądu

- art.237 k.p.k. - po wszczęciu postępowania s ą d na wniosek prokuratora może zarządzić kontrolę i utrwalanie treści rozmów telefonicznych w celu wykrycia i uzyskania dowodów dla toczącego się postępowania lub zapobieżenia popełnienia nowego przestępstwa. Wyjątkowo prokurator w wypadkach nie cierpiących zwłoki.

- jedną z gwarancji praw jest gwarancja prywatności telekomunikacyjnej (zgodne z art.47 Konstytucji i art.8 Europejskiej Konwencji i ustawą o telekomunikacji), ale nie jest to prawo bezwzględne, bo ustawa może ograniczyć to prawo, dopuszczając możliwość ingerencji, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo przestępczości zorganizowanej, ale pod warunkiem precyzyjnego określenia granic tej ingerencji

- podsłuch dopuszczalny jest w postępowaniu in rem, ale nie wolno utrwalać treści rozmów!

- Podsłuch może być zastosowany wobec osoby podejrzanej, oskarżonej, pokrzywdzonej oraz wobec innej osoby, z którą kontaktuje się oskarżony, a która może mieć związek ze sprawą

- Prawo odtwarzania zapisów ma sąd lub prokurator, a w wypadkach nie cierpiących

zwłoki, za zgodą sądu lub prokuratora, także Policja - art. 237§6 k.p.k.- w literaturze przyjmuje się, że artykuł ten ma charakter gwarancyjny

- podsłuch telefoniczny jest zakładany na pewien czas :

Kontrola i utrwalanie rozmów telefonicznych mogą być wprowadzone najwyżej na okres 3 miesięcy, z możliwością przedłużenia, w szczególnie uzasadnionym wypadku, na okres najwyżej dalszych 3 miesięcy. (art. 238 k.p.k.)

- art. 239 k.p.k. - przewiduje możliwość odroczenia ogłoszenia postanowienia o kontroli i utrwalaniu rozmów telefonicznych osobie, której ono dotyczy, na czas niezbędny ze względu na dobro sprawy, lecz nie później niż do czasu prawomocnego zakończenia postępowania

4. Świadek jako osobowe źródło dowodowe:

• Art.177§1 k.p.k. - obowiązek (procesowy) stawiennictwa i złożenia z e z n a ń

• Obowiązek stawiennictwa obwarowany jest środkami przymusu procesowego :

- za nieusprawiedliwione stawiennictwo na przesłuchanie można nałożyć na świadka karę pieniężną w wysokości do 3 tyś zł (art. 285 '1 k.p.k.)

- świadek po stawieniu się i złożeniu zeznań zostaje zwolniony. Nie może sam się zwolnić, jeżeli to uczyni to może zostać na niego nałożona kara pieniężna w wysokości do 3 tyś (art. 285'1 k.p.k.)

- art.285§2 k.p.k. przewiduje możliwość zatrzymania i przymusowego doprowadzenia świadka do siedziby organu procesowego. Zarządzenie o przymusowym doprowadzeniu wydaje organ procesowy. Natomiast zatrzymania i doprowadzenia dokonuje Policja.

Przymusowo można doprowadzić ponadto biegłego, tłumacza i specjalistę, aby zapobiec przewlekłości postępowania spowodowanej nieobecnością tych uczestników procesu

- art. 286 k.p.k. kara pieniężna zostaje uchylona, gdy ukarany dostatecznie usprawiedliwi swe niestawiennictwo lub samowolne oddalenie się. Usprawiedliwienie musi nastąpić w ciągu tygodnia od daty doręczenia postanowienia wymierzającego karę pieniężną.

• Obowiązek złożenia zeznań:

- wobec świadka, który uchyla się od tego obowiązku można stosować sankcje wymuszające wypełnienie tego obowiązku - art. 287 k.p.k. - art.285 k.p.k. stosuje się odpowiednio:

> kara pieniężna nie może przekroczyć 3 tyś zł.

> można stosować areszt na czas 30 dni - nie więcej. Areszt należy uchylić, jeżeli świadek wykaże chęć złożenia zeznań lub kiedy zakończono postępowanie. Areszt może być stosowany również zgodnie z art.287§2 k.p.k. do biegłego, specjalisty i tłumacza.

Sankcje wymuszające organ procesowy stosuje tylko wówczas, gdy dysponuje dowodami, że świadek posiada niezbędną wiedzę, a bezpodstawnie i uporczywie uchyla się od tego obowiązku. Istnieje możliwość zażalenia na postanowienie o zastosowanie sankcji wymuszającej. Rozpatruje go sąd rejonowy.

• Można obciążyć kosztami osobę, która - nie wypełniając obowiązków procesowych - spowodowała np. odroczenie rozprawy

• W charakterze świadka może być przesłuchany:

- Ogólnie można powiedzieć, że k a ż d y może być świadkiem

- nieletni [art.189 pkt.1 k.p.k]

- małoletni [nie ukończył 15 r.ż] [art.185a k.p.k.]

- osoba co do, której istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego, jej stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez nią postrzeżeń [art.192§2 k.p.k.] [nie odbiera się przyrzeczenia od świadka, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że z powodu zaburzeń psychicznych nie zdaje on sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia - art.189 pkt.2 k.p.k.]

- osoba niema i głucha [art.188§3 k.p.k. - składają one przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia] [art. 204 §1 pkt.1 k.p.k. Należy wezwać tłumacza, jeżeli zachodzi potrzeba przesłuchania głuchego lub niemego, a nie wystarcza porozumienie się z nim za pomocą pisma]

- osoba niewystarczająco władająca językiem polskim [art. 204 §1 pkt.2 k.p.k. wówczas należy wezwać tłumacza]

- specjalista [art.206 §2 k.p.k.]

- osoba, która dostarczyła informacji w ramach wywiadu środowiskowego [art.214§6 k.p.k.]

- osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania [art.189 pkt.3 k.p.k] [nie odbiera się od takiej osoby przyrzeczenia, ale poucza się ją o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań]

- osoba, która była wcześniej prawomocnie skazana za fałszywe zeznania lub oskarżenia

[art.189 pkt.4 k.p.k.]

5. Zakazy dowodowe w stosunku do świadków.

• Zakazy dowodowe powodują zakaz przeprowadzenie dowodu w określonych warunkach, albo stwarzają ograniczenie do przeprowadzenia dowodu.

• Trzy zakazy dowodowe:

1/ zakaz dowodzenia za pomocą pewnych dowodów [jest on bezwzględny]

Bezwarunkowe (bezwzględny) obowiązuje w każdych okolicznościach; takiego źródła wykorzystać nie wolno np. przesłuchani duchownego na okoliczność, o której dowiedział się przy spowiedzi, przesłuchanie obrońcy lub adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1 co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę, (art.178), przesłuchanie lekarza udzielającego pomocy medycznej

Warunkowe (względne) obowiązuje pod określonymi warunkami np. przesłuchanie osoby zobowiązanej do zachowania tajemnicy państwowej (art.179)

2/ zakazy dowodowe określonych faktów

3/ zakazy stosowania określonych metod dowodzenia

18.01.2007.

1. Świadek anonimowy - incognito - [art.184 k.p.k.]

• Instytucja świadka anonimowego (incognito) wprowadzona została do kodeksu postępowania karnego nowelą do tegoż kodeksu z 1995 roku w związku ze znacznym wzrostem przestępczości (zwłaszcza zorganizowanej). Celem jej wprowadzenia było umożliwienie utajnienia danych osobowych świadka, aby mógł on złożyć wyczerpujące i bezstronne zeznania bez obawy przed mogącym mu grozić niebezpieczeństwem ze strony podejrzanych. 

• Status świadka anonimowego nadaje prokurator w postępowaniu przygotowawczym, a sąd w postępowaniu sądowym

• Świadkiem anonimowym jest osoba, której dane osobowe ze względu na jego ochronę lub osoby dla niego najbliższej pozostać mają w tajemnicy. Choć przepis wyraźnie mówi o danych osobowych, to przyjmuje się w tym przypadku szeroką interpretację, która obejmuje wszelkie dane dotyczące osoby świadka, których ujawnienie mogłoby doprowadzić do jego dekonspiracji.

• Postępowanie z udziałem świadka anonimowego prowadzone jest bez udziału stron

• Informacje o świadku anonimowym objęte są tajemnicą państwową

• O utajnieniu danych decyduje w formie p o s t a n o w i e n i a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, a w postępowaniu jurysdykcyjnym sąd, i tylko od oceny tych organów zależy, czy zachodzą przesłanki do zastosowania art.184 kpk.

• Utajnienie danych może nastąpić w każdej fazie postępowania - zarówno w fazie in rem (w sprawie), jak i w fazie in personam (przeciwko określonej osobie), a także niezależnie od formy prowadzonego postępowania (śledztwo czy dochodzenie), stadium postępowania (przygotowawcze czy sądowe) oraz rodzaju lub wagi przestępstwa.

• W postępowaniu przygotowawczym świadka przesłuchuje prokurator. Natomiast sąd może nakazać przesłuchanie świadka w postępowaniu przygotowawczym przy udziale sędziego wyznaczonego ze swojego składu - w miejscu i w sposób uniemożliwiający ujawnienia okoliczności, o których mowa w art.184 § 1 k.p.k.. W przesłuchaniu świadka przez sąd lub sędziego wyznaczonego mają prawo wziąć udział prokurator, oskarżony i jego obrońca.

• Istnieje możliwość przesłuchania świadka anonimowego przy pomocy środków technicznych. Wówczas specjaliści muszą być oznaczeni przez sąd

• Możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie o zachowaniu anonimowości świadka. Rozpoznaje go sąd właściwy do rozpoznania sprawy. Przysługuje ono świadkowi jak i oskarżonemu (a w postępowaniu przygotowawczym podejrzanemu). W przypadku uwzględnienia zażalenia (czyli sąd uzna, że nie było podstaw do utajnienia świadka) protokół tak przeprowadzonego przesłuchania ulega zniszczeniu

• Oskarżony i jego obrońca uczestniczący w przesłuchaniu świadka anonimowego nie mogą mu zadawać pytań bezpośrednio, ale mogą to czynić za pośrednictwem sądu lub prokuratora

• Protokoły przesłuchania świadka udostępnia się oskarżonemu i jego obrońcy, lecz tylko w taki sposób, by uniemożliwiło to ujawnienie tożsamości przesłuchiwanego.

• Z oczywistych względów niedopuszczalna jest konfrontacja świadka anonimowego.

• Świadkiem incognito nie powinna być osoba pokrzywdzona oraz współoskarżony z uwagi na łatwą dekonspirację takich osób w oparciu o treść ich wypowiedzi.
  

2.Świadek koronny:

• Instytucja świadka koronnego jest uregulowana w ustawie o świadku koronnym

• Jest instytucją wyjątkową

• Potocznie nazywany świadkiem głównym

• Świadek koronny - w języku prawniczym - jest to sprawca, który zaakceptował propozycję korzystną dla niego w zakresie ścigania lub ukarania za popełniony czyn, poczynioną mu przez właściwy organ procesowy, w zamian za ujawnienie przez niego wiedzy o pozostałych uczestnikach przestępstwa i jego okolicznościach.

• Świadek koronny jest produktem procesu angielskiego (kings witness). Był to sprawca, który za obietnicę darowania mu kary składał zeznania obciążające innych przestępców, znacznie groźniejszych.

• Podejrzany, aby być dopuszczonym do składania zeznań w charakterze świadka koronnego, musi spełnić dwa obligatoryjne warunki i jeden fakultatywny:
  1) do chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swoich wyjaśnieniach: 

a) przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje, które mogą przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im, 

b) ujawnił majątek swój oraz znany mu majątek pozostałych sprawców przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, o których mowa w art. 1; 

2) podejrzany zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób uczestniczących w przestępstwie lub przestępstwie skarbowym oraz pozostałych okoliczności, o których mowa w pkt 1 lit. a, popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego określonego w art. 1. 

3) warunek fakultatywny: można uzależnić dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego także od zobowiązania się podejrzanego do zwrotu korzyści majątkowych odniesionych z przestępstw oraz naprawienia szkody nim wyrządzonej (art. 3 ust. 2 u.ś.k.).

• Nie wolno przyznać statusu świadka koronnego (art. 4 u.ś.k.):
  1) usiłował popełnić albo popełnił zbrodnię zabójstwa lub współdziałał w popełnieniu takiej zbrodni; 

2) nakłaniał inną osobę do popełnienia czynu zabronionego, określonego w art. 1 u.ś.k, w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego; 

3) kierował zorganizowaną grupą albo związkiem mającymi na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

• Może być nim ten, kto zorganizował grupę przestępczą

• Świadek koronny lub osoba dla niego najbliższa w razie zagrożenia życia lub zdrowia mogą (art. 14):
  a) być objęci ochroną osobistą (jest czasowa!)
  b) uzyskać pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu lub zatrudnienia, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach mogą uzyskać dokumenty umożliwiające używanie innych niż własne danych osobowych, w tym uprawniające do przekroczenia granicy państwowej, inną formę pomocy, a nawet przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego usuwającego charakterystyczne elementy wyglądu lub operacji plastycznej,
  c) w razie niemożności zatrudnienia mogą otrzymać pomoc finansową na pokrycie kosztów utrzymania.

• Najczęściej organ procesowy stosuje wobec świadka koronnego nadzwyczajne złagodzenie kary, do rzadkości zdarzają się sytuacje, gdzie nie wszczyna się w ogóle wobec niego postępowania karnego. Wobec świadka koronnego można również umorzyć postępowanie. W każdym przypadku istotna jest waga złożonych przez świadka koronnego zeznań oceniana w świetle całokształtu przeprowadzonych dowodów

• Świadek koronny składając oświadczenia dowodowe w gruncie rzeczy składa WYJAŚNIENIA !

• Świadek koronny ma obowiązek mówić prawdę, ale nie może skorzystać z prawa do odmowy zeznań przewidzianych w przepisach k.p.k.

• Ustawa o świadku koronnym z 25 VI 1997 r. jest ustawą czasową, obowiązującą przez okres 3 lat. [Bieg terminu rozpoczął się we wrześniu 1998 r. i obowiązywała do dnia 1 września 2006 r. Następnie znowelizowana w 2006 r.]

• Informacje udzielane świadkowi oraz jego ochrona jest objęta tajemnicą

• Ustawa o świadku koronnym ma ściśle określony zakres obowiązywania, który wylicza enumeratywnie art.1. Przepisy ustawy stosuje się w sprawach o:

- przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

- przestępstwo określone w art. 228 § 1 i 3-6 [sprzedajność], art. 229 § 1 i 3-5 [przekupstwo], art. 230 § 1 [płatna protekcja], art. 230a § 1 [płatna protekcja], art. 231 § 1 i 2 [nadużycie funkcji], art. 250a § 1 i 2 [nakłanianie do głosowania], art. 258 [zorganizowana grupa i związek przestępczy], art. 296a §1,2 i 4 [przekupstwa menadżerskie] oraz w art. 296b § 1 i 2 [przekupstwo sportowe] Kodeksu karnego.

3. Tajny agent policji.

- instytucja ta odgrywała istotną rolę. Obecnie tajny agent policji nie jest uregulowany ustawowo

- tajny agent policji nie jest sprawcą przestępstwa. Nie zakłada się, że będzie on aktywny w środowisku przestępczym tj. będzie popełniał przestępstwa, ale wchodzi on w kontakt z tym środowiskiem i niekiedy będzie zmuszony do złamania prawa, aby zdobyć zaufanie, przejść pozytywnie etap „sprawdzania”.

- informatorzy (tzw. konfidenci) nie są tajnymi agentami policji

4. Sprzedaż kontrolowana:

- służy wykrywaniu przestępstw popełnianych przez zorganizowane grupy przestępcze

- dotyczy to m.in. wykrywaniu handlu narkotykami

5. Prowokacja policyjna.

22.02.2007, 01.03.2007, 08.03.2007.

1. Normy celowościowe - rodzą ciężar procesowy (czyli powinność względem samego siebie). Nie tworzą one przymusu procesowego.

2. Przymus procesowy:

Stosując przymus, czy też taką możliwość, można uzyskiwać dowody, zabezpieczać dowody przestępstwa, zabezpieczać stawiennictwo osób, które zostały wezwane.

[Wezwanie należy odróżnić od zawiadomienia, które nie pociąga za sobą obowiązku zastosowania środków przymusu procesowego w razie nie stawienia się]

W drodze ś r o d k ó w p r z y m u s u można także wyegzekwować powagę sądu, zabezpieczyć postępowanie przygotowawcze podejrzanego, czy postępowanie jurysdykcyjne oskarżonego dla celów wymiaru sprawiedliwości.

Środki przymusu - w literaturze podkreśla się, że cechą wszystkich środków jest p r z y m u s, czyli działanie wbrew woli osoby, której ten środek dotyczy.

Stosowanie przymusu zawsze łączy się z ingerencją w sferę elementarnych praw jednostki, gwarantowanych przez konstytucję np. prawo do wolności.

O środkach przymusu traktuje rozdział VI k.p.k. (art. 243-296 k.p.k.), którego przepisy dotyczą:

- zatrzymania

- środków zapobiegawczych

- listu żelaznego

- zabezpieczenia majątkowego

- poszukiwania oskarżonego i listu gończego

- kar porządkowych

Nie ma w doktrynie jednoznacznego stanowiska, że zawarte w tym rozdziale środki są środkami przymusu.

Jedno ze stanowisk mówi, iż funkcje tych środków są zbieżne ze środkami przymusu, ale nimi nie są. I tak uważa się (w doktrynie!), że środkiem przymusu nie jest:

- list gończy

- list żelazny

-

Należy również zwrócić uwagę, że k.p.k. w sowich przepisach posiada również środki przymusu, inne niż te wymienione w rozdziale VI . Takim środkiem jest np. przymusowe skazanie oskarżonego. Doktryna zalicza jeszcze : podsłuch telefoniczny, uprawnienia przewodniczącego składu orzekającego w ramach policji sesyjnej (jest ono objęte regulacją zawartą w ustawie o ustroju sądów powszechnych).

Rozwiązania przyjęte w k.p.k. są tak skonstruowane, że organy, które mogą stosować te środki wobec uczestników były jak najmniej dolegliwe. Ponadto zwraca się też uwagę, że w sposób zdecydowany zwiększa się gwarancję procesowe osób wobec których mogą być one stosowane. W związku z ty, twierdzi się, że na gruncie obecnego stanu prawnego środki przymusu mają charakter mniej dolegliwy, niż to było na gruncie poprzedniego k.p.k.

Organem uprawnionym do stosowania środków przymusu polegających na pozbawieniu wolności jest niezawisły sąd. Rozwiązanie to zostało wprowadzone do k.p.k. już w 1995 r. (ze względu na ratyfikowanie przez Polskę Europejskiej Konwencji).

W literaturze wyróżnia się 4 kategorie środków przymusu procesowego:

ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE c.d.	są to środki przymusu procesowego stosowane wobec oskarżonego (rozumianego szeroko) w celu zabezpieczenia jego obecności w procesie oraz należytych warunków postępowania dowodowego; stosowane w procesie in personam! (ponieważ tu mamy do czynienia z przestawieniem zarzutów). Na gruncie k.p.k. dzieli się środki zapobiegawcze na:
		Izolacyjne środki zapobiegawcze:	Nieizolacyjne środki zapobiegawcze:
		- areszt tymczasowy - zatrzymanie procesowe (niektórzy autorzy go zaliczają np. prof. Cieślak, Waltoś)	- zawieszenie oskarżonego w czynnościach lub wykonywania zawodu - nakaz powstrzymywania się od wykonywania określonej czynności - nakaz prowadzenia określonego pojazdu - zakaz opuszczania przez oskarżonego kraju - zatrzymanie paszportu lub innego dokumentu uprawniającego przekroczenie granicy - możliwość zatrzymania paszportu na czas nie dłuższy niż 7 dni - poręczenie majątkowe (na gruncie k.p.k. nie ma kaucji!) i niemajątkowe (np.społeczne) - dozór policji
		W literaturze mówi się, że środki zapobiegawcze pełnią pewne funkcje w procesie: - p r e w e n c y j n ą (określana jako funkcja zasadnicza), wynika ona z treści art.249 in principe. Zasadniczym celem wszystkich środków zapobiegawczych jest prewencja, czyli stosowane są w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, które polega albo na zabezpieczeniu osoby, wobec której toczy się postępowanie dla celów procesu, albo też uniemożliwieniu lub utrudnieniu oskarżonemu naruszenie przebiegu procesu przez zacieranie dowodów, śladów, nakłanianiu świadków do składania fałszywych zeznań. Funkcje akcesoryjne nigdy nie mogą być stosowane w oderwaniu od funkcji prewencyjnej. Przede wszystkim należy kierować się prewencją! Funkcjami akcesoryjnymi są (art.249 k.p.k): funkcja represyjna - ma miejsce wtedy, gdy areszt tymczasowy jest reakcją na czyn. W ten sposób antycypuje się karę pozbawienia wolności. W literaturze prezentuje się stanowisko, że areszt tymczasowy nigdy nie może być środkiem represji. Ponadto niedopuszczalne jest stosowanie środków zapobiegawczych, tylko wyłącznie w oparciu o funkcje akcesoryjne. funkcja ochronna - wyraża ją zdanie „wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa” - w związku z tym jest to działanie w celu uniemożliwienia oskarżonemu ponownego wejścia na drogę konfliktu z prawem.
ŚRODKI WYMUSZAJĄCE SPEŁNIENIE OBOWIĄZKÓW PROCESOWYCH	kary porządkowe, przymusowe doprowadzenie
ŚRODKI WYMUSZAJĄCE PORZĄDEK W CZASIE ROZPRAWY	tzw. policja sesyjna
ZABEZPIECZENIE MAJĄTKOWE	zabezpieczenie kar majątkowych z roszczeń o naprawienie szkody jeszcze w trakcie trwania rozprawy, ale może ono nastąpić także w postępowaniu przygotowawczym; dba się, aby roszczenie o naprawienie szkody było roszczeniem realnym

3. Środki przymusu:

A/ środki zapobiegawcze

a/ izolacyjne

• zatrzymanie i jego rodzaje:

• ujęcie - art.243 k.p.k. upoważnia każdego do ujęcia osoby, ale po spełnieniu warunków,

tzn. ujęcie musi nastąpić:

- na gorącym uczynku przestępstwa (in flagranti)

- w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa

Następnie osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji.

• zatrzymanie procesowe - jest to krótkotrwałe pozbawienie wolności. Celem zatrzymania procesowego jest:

- zastosowanie środka zapobiegawczego,

- przymusowe doprowadzenie do organu procesowego

Zatrzymanie osoby - art. 244§1 k.p.k. - Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli: - istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo,

- zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa

- bądź też nie można ustalić jej tożsamości

- albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym.

Muszą wystąpić przynajmniej 2 kumulatywnie warunki, aby zastosować zatrzymanie osoby.

Osoba zatrzymana ma prawo zażalić się na zatrzymanie do sądu - art.246 k.p.k.

z a ż a l e n i e jest to zwykły środek zaskarżenia. Jego cechą charakterystyczną jest skargowość na wydana decyzję procesową. Zażalenie przysługuje na postanowienia (które zamykają drogę do wydania wyroku, w kwestii stosowania środków przymusu procesowego oraz na te środki które wskazuje ustawa) i zarządzenia. Termin do złożenia zażalenia wynosi 7 dni i liczy się go od daty ogłoszenia, a jeżeli przewidziano doręczenie to od daty doręczenia postanowienia. Cechą charakterystyczną środków odwoławczych jest również dewolutywność , czyli zażalenie jest rozpoznawane przez organ wyższy nad tym który wydał zaskarżoną decyzję. WYJĄTEK! Zastosowano zatrzymanie procesowe, od którego wniesiono zażalenie - nie będzie ono rozpatrywane przez policjanta wyższego rangą,tyko przez sąd! W niektórych przypadkach następuje przełamanie dewolutywności w ten sposób, że organem uprawnionym do rozpatrzenia zażalenia jest inny organ niż ten, który wydał zaskarżoną decyzję, czy też dokonał zaskarżonej czynności. Jest to przypadek, gdzie kontrola dokonywanych czynności została przekazana sądowi.

Z zatrzymania należy sporządzić protokół - 244 § 3k.p.k. - w którym należy zawrzeć wszystkie wskazane przez przepis wymagań. Jest to szczegółowy obowiązek Policji, którego niedopełnienie może stanowić podstawę do wniesienia zażalenia.

Policja w trakcie zatrzymania ma zebrać dane o osobie zatrzymanej i niezwłocznie zawiadomić o zatrzymaniu prokuratora - art.244§4 k.p.k.

Zatrzymanemu przysługuje prawo:

- do kontaktu z adwokatem - art.245 k.p.k. Prawo do kontaktu z adwokatem i działanie adwokata w trakcie zatrzymania ma istotne znaczenie, ponieważ treść rozmowy nie może zostać ujawniona, ponieważ adwokata obowiązuje tajemnica (bez względu na to czy otrzymał pełnomocnictwo, czy też jest z urzędu, a organ procesowy ma bezwzględny zakaz dowodowy w postaci przesłuchiwania adwokata, co do informacji, o których dowiedział się w trakcie kontaktu).

- domagać się, aby zawiadomiono osobę najbliższą, albo wskazaną przez zatrzymanego, zakład pracy, szkołę, uczelnię

K.p.k. w art. 248 § 3 przewiduje zakaz zatrzymywania osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów i dowodów po raz drugi.

Policja w trakcie zatrzymania dokonuje dowodowych czynności niecierpiących zwłoki i bardzo często dochodzi do przesłuchania osoby zatrzymanej w trybie art. 308 k.p.k. Wówczas przesłuchiwana jest w charakterze podejrzanego. Zatem przysługują jej wszystkie prawa podejrzanego w procesie.

Zatrzymanie nie jest przez część doktryny traktowane jako środek zapobiegawczy. Wykazuje duże podobieństwo do środka izolacyjnego, jakim jest aresztu tymczasowy.

Przepisy o zatrzymaniu procesowym były wielokrotnie nowelizowane na gruncie przepisów k.p.k.

Wprowadzono zmiany w stosunku do zakresu uprawnień Policji, praw zatrzymanego, aby były zgodne ze standardami UE.

• Zatrzymanie porządkowe - nie jest uregulowane w k.p.k., ale w ustawie o Policji- wyróżnia się:

- p r e w e n c y j n e - przysługuje Policji w oparciu art.15 ust.1 pkt.3 ustawy o Policji. Policja może prewencyjnie zatrzymać osobę, która w sposób oczywisty stanowi zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia innych osób, bądź sama znajduje się w takim zagrożeniu. Dokonując zatrzymania na podstawie przepisów ustawy o Policji funkcjonariusz zobowiązany jest poinformować osobę o zatrzymaniu i jego przyczynach oraz uprzedzić ją o obowiązku zastosowania się do wydawanych poleceń. Zatrzymanie nie może trwać dłużej niż 48 godzin. Po doprowadzeniu osoby zatrzymanej do jednostki policji, policjant powinien sporządzić protokół i wręczyć jego kopię zatrzymanemu. Osoba zatrzymana ma prawo wniesienia do sądu zażalenia na zatrzymanie.

- p e n i t e n c j a r n e - art.15 ust.1 pkt.2a ustawy o Policji. Policjanci mają prawo zatrzymywania penitencjarnego osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia, właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego. Podejmuje się poszukiwania takiej osoby, a następnie zatrzymuje i przymusowo doprowadza w celu wykonania reszty kary.

- m i ę d z y i n s t a n c y j n e - obecnie nie występuje - stosowane było obligatoryjnie bądź fakultatywnie przez sąd orzekający w I instancji. Nazywane było międzyinstancyjne, ponieważ chodziło o zabezpieczenie osoby w celu wykonania kary, która czekała na miejsce w areszcie. Areszt międzyinstancyjny stosowany był po ogłoszeniu wyroku skazującego w zależności od wysokości orzeczonej kary.

• Zatrzymanie administracyjne :

- d o w y t r z e ź w i e n i a - podstawę stanowią przepisy ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Nie każdy nietrzeźwy może być zatrzymany administracyjnie i dowieziony do izby wytrzeźwień przez policję. Art. 40 ust. 1 ustawy wymaga, aby doprowadzenie danej osoby do izby było wynikiem jej zachowania dającego powód do zgorszenia w miejscu publicznym lub zakładzie pracy. Inną podstawą zatrzymania jest znajdowanie się osoby nietrzeźwej w okolicznościach zagrażających jej życiu lub zdrowiu. Jako przykład można podać sytuację, w której osoba nietrzeźwa zasypia na drodze, torach kolejowych, itp. Ostatnią podstawą zatrzymania osoby nietrzeźwej jest fakt stwarzania przez nią zagrożenia dla życia i zdrowia innych. Stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila.
Czas pobytu w izbie wytrzeźwień lub jednostce policji nie może być dłuższy niż 24 godziny .

• Areszt tymczasowy :

Cechą tymczasowego aresztowania jest prowizoryczne pozbawienie wolności w celu zabezpieczenia prawidłowego przebiegu procesu. Można go stosować wyłącznie w stosunku do osoby, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów (czyli jest osobą podejrzaną).

• Podstawa prawna stosowania aresztu tymczasowego:

- o g ó l n a - wynika z art. 249 § 1 k.p.k. - jest to zespół okoliczności, które muszą zaistnieć w każdej sprawie, aby dopuszczalne był zastosowanie środka zapobiegawczego. W związku z tym należy zebrać dowody, które wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo (każdy realnie rozumujący człowiek biorąc pod uwagę przeprowadzone dowody sądzi, iż jest wyższa realność wydania wyroku skazującego, a nie uniewinniającego).

Powinny być to dowody

.. ścisłe, tzn. takie które zostały wprowadzone w formie przewidzianej przez k.p.k. w prawie dowodowym.

.. oparte na materiale dowodowym, który jest bezwzględnie wymagany jako podstawa rozstrzygnięcia o winie i karze, a więc utrwalone w formie protokołu (wykluczona notatka urzędowa!)

- s z c z e g ó l n a - do podstawy szczególnej sięgamy wówczas, gdy jest zrealizowana podstawa ogólna! Podstawa szczególna została zawarta w ustawie w formie przesłanek, a zawiera je art.258 k.p.k., który stanowi, że:

tymczasowe aresztowanie może nastąpić, jeżeli:

1) zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu,

2) zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.

3) oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat,

albo

gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata,

potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą.

4) tymczasowe aresztowanie może wyjątkowo nastąpić także wtedy, gdy

zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.

Podsumowanie:

Jeżeli zachodzi podstawa ogólna i szczególna, nie oznacza to że TRZEBA zastosować areszt tymczasowy. Areszt tymczasowy nie jest obligatoryjny, jest najsurowszym środkiem, ale należy go stosować tylko wówczas gdy zastosowanie innego środka byłoby nieskuteczne. W każdym indywidualnym przypadku należy rozstrzygnąć zasadność stosowania środka izolacyjnego.

• Procedura postępowania w kwestii aresztu tymczasowego:

- w postępowaniu przygotowawczym areszt tymczasowy stosuje sąd rejonowy w okręgu, w którym prowadzone jest postępowanie

- w postępowaniu jurysdykcyjnym - sąd, przed którym sprawa się toczy. Art. 248 § 2 k.p.k. przewiduje, że sąd ma do dyspozycji 24 godziny od przekazania podejrzanego do jego dyspozycji na wydanie postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania.

1/ areszt tymczasowy z reguły poprzedza zatrzymanie - Policja powinna w trakcie zatrzymania ustalić tożsamość, przesłuchać osobę zatrzymaną, zebrać dowody. W okresie 48 godzin prokurator powinien uzyskać wniosek Policji o wystąpienie do sądu o zastosowanie tymczasowego aresztowania.

Przed wystąpieniem o wniosek prokurator powinien jeszcze przesłuchać osobę podejrzaną, której przedstawiono zarzut, napisać wniosek, a następnie napisać zarządzenie o przetransportowaniu podejrzanego do sądu

2/ sędzia sądu rejonowego ma 24 h na zapoznanie się z aktami, przesłuchanie jeszcze raz podejrzanego, spisanie protokołu.

• Zakres uprawnień osoby aresztowanej:

- ma możliwość wniesienia z a ż a l e n i a (art. 252 k.p.k.) na zasadach ogólnych, z wyjątkiem postanowienia prokuratora w przedmiocie środka zapobiegawczego, gdzie zażalenie przysługuje do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie. Zażalenie na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego sąd rozpoznaje niezwłocznie.

Zażalenie jest zwykłym środkiem zaskarżenia. Należy go wnieść w terminie 7 dni (jest to termin zawity). Jeżeli wydano postanowienie o przedłużeniu aresztu tymczasowego, to należy go liczyć od dnia jego zastosowania. Jeżeli sąd wydał postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, wówczas zażalenie przysługuje do sądu odwoławczego. Natomiast, jeżeli areszt tymczasowy zastosował sąd odwoławczy, wówczas organem uprawnionym do rozpatrywania zażalenia jest ten sam sąd, ale w innym składzie. Jest to tzw. instancja pozioma (dewolucja) (art.426 § 3 k.p.k.).

W przypadku wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego, Sąd Najwyższy może zastosować środek zapobiegawczy, chyba że oskarżony był uniewinniony (art.533 k.p.k).

Prawo do wniesienia zażalenia ma nie tylko oskarżony, ale również jego obrońca, ponadto prokurator oraz pokrzywdzony (jeżeli po jego stronie istnieje interes prawy).

W posiedzeniu MOŻE brać udział prokurator i obrońca, jeżeli został ustanowiony. W związku z tym, jeżeli się nie stawią, to sąd wyda orzeczenie i nie stanowi to uchybienia. Inna sytuacja, gdy ich się nie zawiadomi.

- art.254 k.p.k. przewiduje, że oskarżony może składać w każdym czasie wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego. Ustawodawca nie określa przyczyny wniesienia wniosku, ponieważ w każdym przypadku może być ona inna. Natomiast wprowadza regulację, że w przedmiocie wniosku rozstrzyga, najpóźniej w ciągu 3 dni, prokurator, a po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu - sąd, przed którym sprawa się toczy. W przedmiocie wniosku na postanowienie oskarżonemu przysługuje z a ż a l e n i e do sądu, tylko wtedy, gdy wniosek został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania dotyczącego tego samego oskarżonego. Zażalenie na postanowienie sądu rozpoznaje ten sam sąd w składzie trzech sędziów.

• Obowiązki organu stosującego areszt:

Organem uprawnionym do stosowania aresztu tymczasowego jest wyłącznie sąd!, co wynika z treści art. 250 § 1 k.p.k.

[Natomiast nieizolacyjne środki zapobiegawcze ma prawo stosować obok sądu także prokurator]

• Czas trwania aresztu tymczasowego:

- Ustawodawca określa w postępowaniu przygotowawczym maksymalny czas trwania aresztu tymczasowego, który wynosi 3 miesiące. (art. 263 § 1 k.p.k.)

Uregulowanie to jest zgodne z art.6 ust.1.zd.1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka :

„Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej.”

Każde postanowienie o zastosowaniu aresztu tymczasowego musi w swojej treści zawierać określenie czasu trwania aresztu oraz oznaczać termin końcowy trwania aresztu tymczasowego. Obowiązek każdorazowego podawania czasu trwania aresztu tymczasowego, trwa aż do czasu uprawomocnienia się wyroku.

Czas trwania aresztu tymczasowego przybiera szczególną rolę w przypadku jego przedłużenia.

I tak, tymczasowe aresztowanie m o ż n a przedłużyć:

a/ na okres, który łącznie nie może przekroczyć 12 miesięcy, co następuje w przypadku gdy wystąpiły szczególne okoliczności, które nie pozwoliły na ukończenie postępowania przygotowawczego w ciągu 3 miesięcy. (art.263 § 2 zd.1). Sąd rejonowy lub okręgowy (w zależności, który jest w danej właściwy jako sąd I instancji) - właściwość rzeczowa.

b/ na okres oznaczony, przekraczający 12 miesięcy i 2 lata. (odstępstwo od § 2 i 3).

O taki okres można przedłużyć areszt tymczasowy, ale tylko wyjątkowo, jeżeli konieczność taka powstaje w związku z:

.: zawieszeniem postępowania karnego,

.: przedłużającą się obserwacją psychiatryczną oskarżonego,

.: przedłużającym się opracowywaniem opinii biegłego,

.: wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju,

.: celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego,

Właściwym jest sąd apelacyjny - właściwość funkcjonalna ! (Artykuł 263 § 4 k.p.k.)

Ustawodawca określił maksymalny czas trwania tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym o czym stanowi § 3 art.263 k.p.k., a który mówi, iż łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat.

Jednak §7 art.263 k.p.k. daje możliwość stosowania tymczasowego aresztowania po wydaniu pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji, jeżeli zachodzi potrzeba, a każdorazowe jego przedłużenie może następować na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.

Należy zaznaczyć, iż każde postanowienie o przedłużeniu jest zaskarżalne, ale tylko raz!

(zażalenie - patrz wyżej)

- Art.339 § 3 pkt.6 k.p.k.

W każdym przypadku wniesienia aktu oskarżenia do sądu w sprawie w której jest zastosowany areszt tymczasowy przed upływem oznaczonego terminu w postanowieniu sąd obligatoryjnie powinien wyznaczyć posiedzenie i na nim rozważyć czy zasadne jest dalsze stosowanie aresztu tymczasowego.

- areszt tymczasowy liczy się OD daty ZATRZYMANIA

- wykonany areszt tymczasowy liczy się na poczet zasądzonej kary

• Pokrzywdzony ma prawa strony i jest zawiadamiany o:

- uchyleniu aresztu tymczasowego

- przedłużeniu aresztu tymczasowego

- zamianie aresztu tymczasowego na łagodniejszy środek

• Zakazy sięgania do zastosowania aresztu tymczasowego

- w z g l ę d n y

c/ środki zapobiegawcze nieizolacyjne:

• Poręczenie :

• Społeczne - art.271 k.p.k. - można przyjąć na wniosek:

- pracodawcy, u którego oskarżony jest zatrudniony,

- kierownictwa szkoły lub uczelni, których oskarżony jest uczniem lub studentem,

- zespołu, w którym oskarżony pracuje lub uczy się,

- organizacji społecznej, której oskarżony jest członkiem,

Poręczają oni, że:

- oskarżony stawi się na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania;

Jeżeli oskarżony jest żołnierzem, można przyjąć poręczenie od zespołu żołnierskiego, zgłoszone za pośrednictwem właściwego dowódcy.

• Poręczenie od osoby godnej zaufania - art.272 k.p.k. :

- że oskarżony stawi się na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania

• Majątkowe :

- obecnie NIE MA kaucji !

- art.266 k.p.k. - poręczenie majątkowe może złożyć oskarżony albo inna osoba, jeżeli jest ono w postaci pieniędzy, papierów wartościowych, zastawu lub hipoteki

- w postanowieniu określa się wysokość, rodzaj i warunki poręczenia majątkowego, a w szczególności termin złożenia przedmiotu poręczenia, mając na względzie sytuację materialną oskarżonego i składającego poręczenie majątkowe, wysokość wyrządzonej szkody oraz charakter popełnionego czynu.

• Dozór policji - art.275 k.p.k.:

- oskarżonego można oddać pod dozór Policji tytułem środka zapobiegawczego, a oskarżonego żołnierza - pod dozór przełożonego wojskowego.

- Oddany pod dozór ma obowiązek stosowania się do wymagań zawartych w postanowieniu sądu lub prokuratora (przeważnie jest to zakaz opuszczania miejsca zamieszkania, stawiania się na każde wezwanie, bądź w określonych wcześniej terminach, zamiarze opuszczania miasta i terminie powrotu)

• Zawieszenie w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu albo nakaz powstrzymywania się od określonej działalności lub od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów - art.276 k.p.k.

- ma to związek z zarzutem ocenianym indywidualnie

• Zakaz opuszczania kraju - art.277 k.p.k.:

- stosuje się go, gdy zachodzi uzasadniona obawa ucieczki

- zakaz ten który może być połączony z zatrzymaniem paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy albo z zakazem wydania takiego dokumentu.

- do czasu wydania postanowienia organ prowadzący postępowanie może zatrzymać dokument, jednakże na czas nie dłuższy niż 7 dni.

- najczęściej zakaz opuszczania kraju stosowany jest wobec osób, którym orzeczono poręczenie. Te środki najczęściej będą się kumulować.

c/ UWAGA! Poszukiwanie NIE jest środkiem zapobiegawczym, może jedynie stanowić podstawę do zastosowania środka zapobiegawczego!

Od poszukiwania należy odróżnić list gończy art.279

- stosowany jest w stosunku do oskarżonego, co do którego wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, albo jeżeli ukrywa się. Wówczas sąd (postępowanie jurysdykcyjne) lub prokurator (postępowanie przygotowawcze) może wydać postanowienie o poszukiwaniu listem gończym.

[Oskarżony - regulacje odnoszą się także do podejrzanego]

- jeżeli postanowienie o tymczasowym aresztowaniu nie było wydane, można postanowienie takie wydać bez względu na to, czy nastąpiło przesłuchanie podejrzanego

- art.280 k.p.k. ściśle określa wymogi formalne listu gończego

- w liście gończym można wyznaczyć nagrodę za ujęcie lub przyczynienie się do ujęcia poszukiwanego, a także udzielić zapewnienia o utrzymaniu tajemnicy co do osoby informującej.

- list gończy rozpowszechnia się, zależnie od potrzeby, przez rozesłanie, rozplakatowanie lub opublikowanie, w szczególności za pomocą prasy, radia i telewizji.

4. Legitymowanie:

- prawo de legitymowania ma:

Policja i ABW (na podstawie ustawy o Policji)

Strażnicy Miejscy (na podstawie ustawy o Strażnikach miejskich)

Kontrolerzy biletów NIE MAJĄ prawa do legitymowania i stosowania przymusu legitymowania, mają prawo wezwać w tym celu policję!

15.03.2007.

1. Zasady procesowe.

a/ pojęcie :

• Każdy proces jest skonstruowany wg pewnych zasad

• zasada procesowa należy odróżnić od pojęcia naczelnych zasad procesu.

• zasada procesowa :

- podkreśla, co w przebiegu procesu jest najważniejsze

- przy jej formułowaniu pomijamy szczegóły, wyjątki od reguł;

- wyróżniamy zasady:

• abstrakcyjne - nie są związane z żadnym konkretnym ustawodawstwem; mają charakter krańcowy; są ideami od których nie ma wyjątków; np. zasada prawdy materialnej w znaczeniu abstrakcyjnym (tzn. w toku procesu karnego dążymy do ustaleń opartych na prawdzie, zgodnych z rzeczywistością)

• konkretne - jest to zasada abstrakcyjna ujęta w ramy konkretnego prawa. Ogólna idea i szereg wyjątków przewidzianych przez ustawodawcę

np. zasada kontradyktoryjności

- pojęcie zasady procesowej jest pojęciem wieloznacznym. Możemy mówić o zasadzie:

.: wtedy, gdy przeciwstawiamy coś typowego czemuś nietypowemu

(reguła - wyjątek)

.: jako swoista norma, która zobowiązuje, albo uprawnia do czegoś

• naczelna zasada procesu :

- formułowane jako swoiste normy ogólne, które stanowią syntezę poszczególnych rozwiązań zawartych w ustawie

- wg Waltosia: to dyrektywy ogólne, społecznie ważne dla odpowiedniego uregulowania najbardziej istotnych kwestii w procesie

b/ zawsze wyróżniamy zasady:

- przeważającą (inaczej dominującą) np. zasada jawności (ale są wyjątki)

- stanowiącą wyjątki (inaczej uzupełniającą)

c/ niektóre zasady zostały skodyfikowane - czyli wprost wskazane w jednym, ogólnym przepisie ustawy np.:

- art.3 k.p.k. [czynnik społeczny - udział ławników] - przewiduje się od niej wyjątki m.i.n. w postaci orzekania w składzie wyłącznie zawodowym (co do zasady takim składzie orzeka SN i wszystkie sądy odwoławcze)

- art.4 k.p.k. [obiektywizm]

- art.5 k.p.k. §1 [zasada domniemania niewinności]i §2 [zasada in dubio pro reo]

Istnieją również takie, które nie są wprost wskazane, ale które konstruuje się w zasadzie o wielość przepisów.

c/ wyróżniamy zasady procesu:

- naczelne

- I stopnia (o charakterze zwykłym, tradycyjnym np. zasad pewności orzekania)

- II stopnia (o charakterze najogólniejszym)

d/ istotne są zasady związane z funkcjonowaniem przebiegu procesu, tzw. zasady funkcjonalne:

• zasada skargowości

• zasada legalizmu

• zasada niezmienności przedmiotu postępowania

• zasada niepodzielności przedmiotu postępowania

• zasada kontradyktoryjności

• zasada śledcza

• zasada równouprawnienia stron (łączy się z zasadą kontradyktoryjności)

• zasada prawa do obrony (w znaczeniu formalnym, materialnym)

• zasada jawności

• zasada publiczności

e/ zasady postępowania dowodowego:

• zasada prawdy materialnej

• zasada bezpośredniości

• zasada swobodnej oceny dowodów

• zasada ciężaru dowodowego

• zasada prawnej oceny dowodów

• zasada domniemania niewinności

• zasada in dubio pro reo

2. Ciężar dowodu i obowiązek dowodzenia.

Ciężar dowodu :

a/ to powinność udowodnienia ze względu na swój własny interes. Innymi słowy działanie na własną korzyść, związane z dochodzeniem własnych interesów. Nie ma obowiązku dowodzenia, ponieważ jest to tylko powinność związana z ryzykiem nie doprowadzenia do czegoś.

b/ Łączy się z dwiema zasadami (domniemania niewinności i in dubio pro reo), które mają wyraz w art. 6 ust.2 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka , w art. 42 ust. 3 Konstytucji i w art. 5 k.p.k.

c/ Ciężar dowodu w znaczeniu :

- materialnym - powinność udowodnienia twierdzenia pod rygorem jego odrzucenia przez organ procesowy (występuje w Polsce). Bez względu na to, kto wysunął twierdzenie. Głownie na oskarżycielu publicznym, ciąży obowiązek udowodnienia, a w przypadku postępowania adhezyjnego na powodzie cywilnym. Nie można przerzucić ciężaru dowodowego na oskarżonego. WYJĄTEK! To zniesławienie (art. 212 k.k.) i działanie w uzasadnionym interesie społecznym (art.213 k.k.).

- formalnym - powinność udowodnienia twierdzenia przez osobę, która wysunęła dane twierdzenie (inaczej mówiąc osoba, która wysunęła ma udowodnić); nie występuje w polskim procesie;

- prakseologicznym - ogólna powinność udowodnienia twierdzenia, bo zostaje osłabiona szansa przyjęcia twierdzenia

Obowiązek dowodzenia - powinność udowodnienia ze względu na cudzy interes. ustanowiony jest przez prawo powinnością dowodzenia określonej tezy w cudzym interesie, nie we własnym. Obciąża organy procesowe. Prawo nakłada obowiązki na podmioty działające w cudzym interesie np. obowiązek dowodu po stronie oskarżyciela: publicznego, prywatnego, czy też prywatnego posiłkowego. Jednak obowiązek ten nigdy nie obciąża oskarżonego, na którym spoczywa tylko ciężar dowodu (zwłaszcza w znaczeniu prakseologicznym). Jedynym wyjątkiem jest zniesławienie, gdzie oskarżony ma obowiązek dowodzenia!

3. Zasady, które mają znaczenie w przebiegu całego procesu (zarówno przygotowawczego i jurysdykcyjnego).

• Dyrektywa w myśl, której

• Ustalenia faktyczne - są to stwierdzenia faktów dokonywane w procesie, mające znaczenie dla decyzji procesowych;

Należy zaznaczyć, że nie można stanowić ustaleń faktycznych na podstawie notatek, zapisków urzędowych, ale można przeprowadzić dowód na okoliczność potwierdzenia zdarzeń, które zostały tam zawarte np. przesłuchać policjanta, który sporządził notatkę na okoliczność zawartych w niej informacji (art. 393 § 1 i 3 k.p.k.).

Wyróżniamy ustalenia faktyczne:

procesowe - dochodzi się do nich w wyniku czynności procesowych; ustalane są w procesie;

pozaprocesowe - są ustalane przed formalnym wszczęciem procesu np. w trakcie czynności operacyjno-rozpoznawczych Policji; najczęściej stanowią informacje, które mogą mieć znaczenie, ale należy je ustalić raz jeszcze dla potwierdzenia

• organy procesowe obowiązane są do podejmowania wszelkich starań , aby ich ustalenia faktyczne były zgodne z prawdą, ponieważ błędne ustalenia faktyczne prowadzą do wydania wyroku sprzecznego z prawdą materialną oraz stanowią bezwzględna przyczynę odwoławczą.

• organ sprawujący kontrolę judykacyjną zobowiązany jest do sprawdzenia, czy organ wcześniejszy poczynił prawdziwe ustalenia faktyczne (vide art. 438 pkt.3)

• poznawanie prawdy w procesie (dokonywanie ustaleń faktycznych) odznacza się cechami:

- charakter probabilistyczny

- dowodzenie w procesie jest redukcyjne (wynik jest zawsze prawdopodobny, nigdy pewny)

- jest materialne ( to udowodnienie: konfrontacja ustaleń z dowodami; O udowodnieniu mówimy, gdy spełniony jest:

~ warunek obiektywny- dowody na podstawie, których ustala się pewien fakt, tworzą tak wysokie prawdopodobieństwo zaistnienia tego faktu, że każdy obiektywnie oceniający tę sytuacje człowiek uzna ten fakt za udowodniony. Dowody, które zostały przeprowadzone w dostatecznym stopniu uzasadniają pogląd, że dany fakt zaistniał

~ warunek subiektywny - organ, który prowadził postępowanie musi mieć stuprocentowe przekonanie, że jego ustalenia odpowiadają prawdzie, są zgodne z rzeczywistością)

- ma sens, gdy jest prawnie relewantne (w granicach poznania i w stopniu dokładności wyznaczonym przez przedmiot procesu);

- dokonywane na podstawie swobodnej oceny dowodów

• realizuje ją całokształt przepisów k.p.k., ale fundamentalnymi gwarancjami są m.in.:

- obowiązek inicjatywy dowodowy organów procesowych

- kontradyktoryjność postępowania dowodowego (wyjątkowe przejawy w postępowaniu przygotowawczym) [W Polsce realizacja kontradyktoryjności następuje, gdy sąd udziela głos stronom - jest to jedyny moment w procesie, gdy zachodzi czysta kontradyktoryjność]

- koncentracja czasowa i miejscowa procesu

- kontrola sądowa postępowania przygotowawczego

- kolegialność sądów i udział czynnika społecznego (ławników)

- system środków zaskarżania

• zasady, które prowadzą do przełamania (ale nie do zaprzeczenia!) zasady prawdy materialnej:

- art. 388 k.p.k. - upoważnia organ procesowy do prowadzenia postępowania dowodowego częściowo

- art. 355 k.p.k. - skazanie bez rozprawy

- art. 387 k.p.k. - rozprawa skrócona

Każda z w/w/ instytucji stanowi konsensualne zakończenie postępowania

• poznawanie prawdy mat. ulega natomiast ograniczeniom (z powodu ochrony innych dóbr):

- prawomocność orzeczeń (zasada ne bis in idem)

- humanitaryzm procesu

- kasacja zwyczajna i nadzwyczajna

- zakazy dowodowe

- immunitety procesowe

- uprawnienie Prokuratora Generalnego do uchylenia prawomocnego postępowania przygotowawczego na tej podstawie, że jest niezasadne (art.328 k.p.k.) (niezgodne z zasadą prawdy materialnej)

- zakaz reformationis in peius (nie można pogorszyć sytuacji)

- brak umiejętności przeprowadzenia dowodów przez organ procesowy

22.03.2007.

• Dyrektywa w myśl, której

• Jest zasadą skodyfikowaną w :

a/ art. 6 ust. 2 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

b/ art. 42 ust. 3 Konstytucji

c/ art. 5 § 1 k.p.k.

d/ art. 14 ust. 2 Międzynarodowego Paktu

• 
  

• Zasada domniemania niewinności zmusza oskarżyciela do poszukiwania i przedstawienia dowodów, bo to na nim ciąży obowiązek dowodzenia.

• Dyrektywa w myśl, której

• Mowa zarówno o wątpliwościach FAKTYCZNYCH, jak i PRAWNYCH !

• Zasada ta zakazuje tzw. ustaleń alternatywnych !

• W k.p.k. zasada ta występuje w tzw. znaczeniu MATERIALNYM (następstwem jest obciążenie; obojętnie kto) - spoczywa na oskarżycielu i powodzie cywilnym, (ale może też sąd lub kto inny zwolnić samemu udowadniając oraz PRAKSEOLOGICZNYM (spoczywa na każdym kto coś twierdzi, w przeciwnym przypadku wzmacnia twierdzenia przeciwnika)

• Nie można przerzucić dowodu prawdy (w zn. materialnym) na oskarżonego [wyjątek- ciężar „dowodu prawdy” przy pomówieniu z art. 212 k.k.]

29.03.2007.

• Dyrektywa w myśl, której

• Obiektywizm jest pojęciem szerszym od bezstronności. Bezstronność obejmuje niezawisłość sądu i brak uprzedniego nastawienia organu procesowego w stosunku do stron i innych uczestników procesu. Natomiast obiektywizm zawiera w sobie cechy bezstronności, ponadto brak kierunkowego nastawienia do samej sprawy, brak jednostronnego nastawienia do stron oraz nie przesądzanie o treści wyroku (nie wydaje przedsądów). Aby organ procesowy był obiektywny powinien być neutralny.

• Obiektywizmu wymaga się od wszystkich organów procesowych, zarówno prowadzących postępowanie przygotowawcze, jak i jurysdykcyjne (sąd, ławnicy) oraz od uczestników procesu, których działalność powinna wzbudzać zaufanie stron np. oskarżyciel publiczny, biegły, tłumacz, protokolant, stenograf, zawodowy kurator sądowy, specjalista.

W przypadku bezstronności wszyscy oni podlegają wyłączeniu na mocy art. 41 k.p.k.

np. tłumacz podlegał wyłączeniu na mocy art. 41 k.p.k., ale tego nie zrobił sam, a wniosek o wyłączenie nie został uwzględniony. Wydano orzeczenie w oparciu o wadliwie przeprowadzone tłumaczenie, przez osobę, która była subiektywnie nastawiona do sprawy. Co w takim przypadku? Zachodzi względna przyczyna odwoławcza, co staje się przedmiotem zarzutu, co mogło mieć wpływ na wyrok.

• W literaturze wymienia się warunki, które muszą być spełnione, aby móc zrealizować zasadę obiektywizmu:

- niezawisłość organu procesowego (tylko sąd jest niezawisły!)

- szeroko pojmowana NIEZAWISŁOŚĆ sądu (iudex in hablis, iudex suspectus)

- sąd powinien wziąć pod uwagę CAŁY MATERIAŁ DOWODOWY (przemawiający na korzyść każdej ze stron i wysłuchać ARGUMENTACJI wszystkich stron procesowych;) (pominięcie jakiegoś dowodu stanowi względną przyczyną odwoławczą)

- minimalizacja działania czynników IRRACJONALNYCH na podejmowane decyzje (m.in. poprzez doświadczenie życiowe i charakter oraz wiedzę sędziego („osobowość”))

• Dyrektywa w myśl, której:

• Zasadzie swobodnej oceny dowodów przypisywano pierwotnie nazwę niekontrolowanej oceny dowodów (organ procesowy nie musiał tłumaczyć się z motywów swojej decyzji). Obecnie w literaturze wyróżnia się tzw. KONTROLOWANĄ ocenę dowodów:

a/ organ procesowy musi się wytłumaczyć się z uwzględnienia / nieuwzględnienia dowodów, co następuje w drodze uzasadnień, rozstrzygnięć przesuwających proces do następnego etapu;

b/ organ rozpoznający środek odwoławczy kontroluje swobodną ocenę dowodów ( apelacje i zażalenia, bo w kasacji nie czyni się ustaleń faktycznych)

• Zasada swobodnej oceny dowodów przeciwstawiana jest prawnej ocenie dowodów.

prawo nie zawiera żadnych prawo zawiera reguły,

reguł oceny dowodów które dotyczą oceny dowodów

• Mówi się niekiedy o uwarunkowaniu sędziowskiej oceny dowodów przez świadomość prawną i społeczną sędziego --> każdy sędzia w indywidualnym przypadku nie może oderwać się od swoich przekonań, poglądów, osobowości. Wpływ sędziego na indywidualna sprawę istnieje. Chodzi jednak o to, że sędzia nie jest skrępowany sztywnymi Regułami. Natomiast nie ulega wątpliwości, że jest związany pewnymi czynnikami, do których należy:

- zasada PRAWIDŁOWEGO ROZUMOWANIA (reguły logiki formalnej)

- WSKAZANIE WIEDZY (stan nauki w danej dziedzinie)

- DOŚWIADCZENIE ŻYCIOWE SĘDZIEGO (tutaj znaczenie mają cenzusy wiekowe sędziów i ławników)

- przeprowadzony DOWÓD

w/w czynniki tłumaczy się w UZASADNIENIU. W apelacji można podnieść zarzut, że nie kierowano się powyższymi czynnikami. Autor apelacji powinien je w niej wskazać, ponieważ stanowią one uchybienie proceduralne i wykazać, że istotnie wpłynęły na treść orzeczenia.

• Wyróżniamy ocenę dowodów:

a/ a p r i o r y c z n ą - dokonywana przed przeprowadzeniem dowodu; ma miejsce przy badaniu przydatności dowodów dla procesu; można ją sformalizować;

b/ a p o s t e r i o r y c z n ą - dokonywana po przeprowadzeniu dowodu; stosowana w Polsce; należy brać pod uwagę zakazy dowodowe; dzieli się na:

- ocenę jednostkową - każdy dowód jest oceniany z osobna, niezwłocznie po przeprowadzeniu dowodu

- ocenę kompleksową - dokonywana na naradzie nad wyrokiem, kiedy oceniana jest przydatność dowodów dla dokonania ustaleń, które będą stanowić podstawę do wydania orzeczenia;

• Brak w k.p.k. reguł nakazujących uznania pewnych faktów za udowodnione lub za nieudowodnione (nawet protokoły podlegają swobodnej ocenie dowodów), ale wyjątki:

- zakazy dowodowe bezwzględne (art. 178, 179, 180 k.p.k.)

- domniemania prawnie niewzruszalne (nie ograniczają zasady swobodnej oceny dowodów)

• W literaturze podkreśla się, że właściwie jedynym ograniczeniem zasady swobodnej oceny dowodów jest decyzja procesowa (orzeczenie konstytutywne), która zapadła w innym procesie lub w danym procesie.

• Zapytania prawne sądu odwoławczego kierowane do SN -> każdy sąd odwoławczy może zwrócić się z pytaniem, jeżeli ma wątpliwości co do interpretacji przepisów prawa. Odpowiedz SN jest wiążąca dla sądu, który zwrócił się z pytaniem.

• Dyrektywa w myśl, której :

• Aby mogła być realizowana zasada kontradyktoryjności powinny zostać spełnione następujące warunki:

- dokładne oznaczenie przedmiotu procesu (następuje w postanowieniu o wszczęciu postępowania, w którym należy oznaczyć znamiona czynu i jego kwalifikacje prawną; następuje również w postanowieniu o przestawieniu zarzutów, w którym dodatkowo dokładanie oznacza się stronę)

- istnienie dwóch przeciwstawnych stron procesowych

(w postępowaniu przygotowawczym są to: podejrzany - pokrzywdzony)

- równouprawnienie stron procesowych

- obie strony muszą posiadać niezbędne minimum dyspozycyjności, czyli możliwość wpływania na przebieg postępowania

• Uprawnienie - prawo stron i osób niebędących stronami do:

- udziału w posiedzeniach [art.117 k.p.k.] (koniecznym jest wówczas zawiadomienie o terminach tych posiedzeń); Art.96 §1 in fine k.p.k. z kolei daje uprawnienie stronie do udziału w posiedzeniu jeżeli się stawi

• w postępowaniu jurysdykcyjnym i apelacyjnym rządzi zasada kontradyktoryjności, która przejawia się poprzez:

- możliwość pisemnej odpowiedzi oskarżonego na akt oskarżenia w ciągu 7 dni (jest to

fakultatywne - art.338 § 2 k.p.k.)

- obowiązkowy udział prokuratora na wszystkich posiedzeniach, ale mogą też inne strony (lecz brak zawiadomienia, wyjątki to posiedzenie o warunkowym umorzeniu i skazaniu bez rozprawy)

- przewodniczący składu czuwa nad porządkiem rozprawy , umożliwia stronom wypowiedzenie się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu (art. 367 §1 k.p.k.)

- jeżeli głos w jakiejś kwestii zabiera jedna strona głos przysługuje również innym stronom

- dowody na poparcie oskarżenia w miarę możliwości przed dowodami na obronę

- przesłuchiwanie (kolejność zadawania pytań) na wezwanie przewodniczącego :

osk. publiczny → oskarżony, członek składu (ci zawsze na końcu) na wniosek strony:

zawsze najpierw strona, która wezwała

- obowiązek wzywania stron: powiadomienia o rozprawie (min. 7 dni) oraz obligatoryjna

obecność oskarżonego

- jawność rozprawy (zasada jawności wobec stron i publiczności)

- prawo odpowiedzi na apelacje i kasacji drugiej strony (doprowadzenie + inne środki), ale

ustępstwa na rzecz z. inkwizycyjności

- inicjatywa dowodowa prezesa sądu (przewodniczący wydziału) oraz przewodniczącego

Składu (ograniczenie zasady kontradyktoryjności)

- aktywny udział sądu w przeprowadzaniu dowodów (jest ograniczeniem zasady kontradyktoryjności)

• Dyrektywa w myśl, której :

• Dyrektywa w myśl, której :

• Polska - zasada legalizmu materialnego:

- wszczyna się postępowanie karne tylko wtedy, gdy społeczna szkodliwość czynu nie jest znikoma

- jest prawnie zdefiniowana - art.10 § 1 k.p.k.

• wyjątki od zasady legalizmu :

1/ umorzenie absorpcyjne postępowania - gdyby orzeczenie kary byłoby oczywiście niecelowe

2/ umorzenie postępowania wobec świadka koronnego

3/ umorzenie postępowania wobec nieletniego

• problem konsensualnego zakończenia postępowania nie jest odstępstwem od zasady legalizmu:

- skazanie bez rozprawy [art. 335 k.p.k.]

- naprawienie szkody [art. 341 k.p.k.]

- porozumienie na gruncie k.k.

- postępowanie mediacyjne [art. 23a]

• Dyrektywa w myśl, której :

• Oportunizm faktyczny, tj. rezygnacja ze ścigania z innych względów np. znikoma szkodliwość czynu

12.04.2007; 19.04.2007; 26.04.2007.

WYRÓŻNIAMY 4 STADIA PROCESU KARNEGO:

a/ postępowanie przygotowawcze - przygotowanie materiału ułatwiającego wydanie decyzji

b/ postępowanie główne - rozpoznanie sprawy i wydanie decyzji

c/ postępowanie apelacyjne - kontrola podjętej decyzji

d/postępowanie wykonawcze - wykonanie decyzji

1/ Postępowanie przygotowawcze - wiadomości ogólne :

a/ Postępowanie przygotowawcze jest pierwszym stadium procesu karnego. Dotyczy wyłącznie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego.

b/ Zadania postępowania przygotowawczego (art. 297 k.p.k.) :

1. Ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo.

Postępowanie karne prowadzi się tylko co do przestępstw. Do wszczęcia wystarcza uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa. Gdy jest poparte dowodami, przeradza się w przekonanie faktycznego popełnienia przestępstwa. Gdy nie zostanie potwierdzone postępowanie należy umorzyć.

2. Wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy.

Niewykrycie sprawcy prowadzi do umorzenia postępowania. Wykrycie, ale niemożliwość jego ujęcia, prowadzi do zawieszenia postępowania

3. Zebranie danych stosownie do art. 213 i 214 k.p.k.

Zebranie odpowiednich danych o osobie podejrzanego.

4. Wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów

szkody.

Chodzi o okoliczności wyjaśniające kwestię odpowiedzialności danej osoby za popełnione przestępstwo (czas; miejsce; sposób; skutki; wina; forma popełnienia; okoliczności wyłączające przestępstwo; itd.). Ważne jest ustalenie pokrzywdzonego- jest on stroną w postępowaniu przygotowawczym oraz źródełem dowodowym.

5. Zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu.

Chodzi o wszystkie dowody, w szczególności niepowtarzalne, których odtworzenie w

przyszłości będzie niemożliwe.

c/ w postępowaniu przygotowawczym jest zbierany i utrwalany materiał dowodowy. Postępowanie to spełnia funkcję profilaktyczną, prejudycjalną (np. wszczęcie postępowania dyscyplinarnego)

d/ art. 308 k.p.k. - mówi o tzw. czynnościach zabezpieczających, niecierpiących zwłoki

§1 możliwość zabezpieczenia dowodów przed wszczęciem śledztwa / dochodzenia

§2 możliwość przesłuchania osoby podejrzanej w charakterze podejrzanego prze wydaniem postanowienia o przestawieniu zarzutów (pod warunkiem posiadania dowodów pozwalających na postanowienie o przedstawieniu zarzutów)

§3 zobligowanie organu procesowego do wydania decyzji procesowej w ciągu 5 dni:

1/ umorzenie lub

2/ wydanie postanowienia o przestawieniu zarzutów

Dochodzenie w niezbędnym zakresie - art. 308 k.p.k. - Istotny §3!

e/ art. 307 k.p.k. - czynności sprawdzające :

- nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego ani wymagających sporządzenia protokołu

- nie można wykorzystać notatki jako dowodu

f/ Przed nowelizacją w 2003 r. k.p.k. przewidywał następujące formy postępowania przygotowawczego:

- śledztwo

- dochodzenie

- dochodzenie uproszczone

Po nowelizacji k.p.k. z 2003 r. przewiduje:

- śledztwo

- dochodzenie

g/ postępowanie przygotowawcze w formie dochodzenia - odwołanie do przepisów dotyczących śledztwa:

- gdy kara nie przekracza 5 lat

- gdy szkoda nie przekracza 50 tyś zł

- wyliczone w ustawie

Wszczęcie dochodzenia:

- możliwość natychmiastowego przesłuchania po zawiadomieniu o popełnieniu

przestępstwa w charakterze świadka

h/ Organy uprawnione do prowadzenia postępowania przygotowawczego:

- Policja - prowadzi wszelkie typy dochodzeń i śledztwo

- prokurator

i/ Nowela z 2003 r. wprowadziła obowiązek niezwłocznego przesłania przez Policję - prokuratorowi postanowienia o tym, że wszczęła śledztwo lub odmówiła wszczęcia śledztwa, bądź jego umorzeniu. W/w postanowienia zatwierdza prokurator.

j/ W doktrynie zaznacza się, że przejawem zwiększenia uprawnień stron w postępowaniu przygotowawczym jest obowiązek zawiadomienia podmiotu, który złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, jak też zawiadomienia pokrzywdzonego o wszczęciu, odmowie wszczęcia lub umorzeniu śledztwa. Podmiotom które mogą zaskarżyć te postanowienia przysługuje również prawo do przejrzenia akt (art.306§1 k.p.k.). Zażalenie wnosi się do prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem, który wydał lub zatwierdził postanowienie- zgodnie z zasadą dewolucji. Jeżeli prokurator nadrzędny nie przychyli się do zażalenia, kieruje je do sądu.

2/ Proces karny inicjonowany jest poprzez:

a/ wykrycie przestępstwa (z oskarżenia publicznego - obliguje organ ścigania do wszczęcia postępowania)

b/ zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa

Każdy ma m o r a l n y obowiązek zawiadomić o przestępstwie, z wyjątkiem art. 240 k.k. -

p r a w n y obowiązek zawiadomienia mają także instytucje państwowe i samorządowe (304§2 k.p.k.). Zawiadomienie może też pochodzić od pokrzywdzonego, którego dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (art. 49 k.p.k.). Gdy zawiadomienie jest anonimowe, należy je sprawdzić (art. 307 k.p.k.), aby stało się bardziej wiarygodne. Zawiadomienia mogą przybierać różną postać (ustna, pisemna); w przypadku ustnej należy sporządzić protokół, a w razie przesłuchania zawiadamiającego, tworzy się wspólny protokół z przesłuchania i zawiadomienia (304a k.p.k.). Zawiadomienie może być w formie samooskarżenia. Może odbyć się za pośrednictwem mediów. Fakt popełnienia przestępstwa może być także ujawniony w drodze ustaleń własnych organów ścigania.

3/ postawa wszczęcia postępowania przygotowawczego:

Podstawą wszczęcia śledztwa lub dochodzenia jest uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa (art. 303 i 325a k.p.k.).

4/ czynności sprawdzające

Zostały ujęte w art. 307 k.p.k. mają zapobiegać bezpodstawnemu wszczynaniu postępowań przygotowawczych.

Czynności sprawdzające podejmowane są przed wszczęciem postępowania przygotowawczego, gdyby nie potwierdziło się przypuszczenie popełnienia przestępstwa, to wydaje się decyzję o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego, a nie o jego umorzeniu.

Formy postępowania sprawdzającego:

1. Żądanie uzupełnienia w określonym terminie danych zawartych w zawiadomieniu o

przestępstwie (np.: dostarczenie określonych dokumentów).

2. Uzupełnienie danych przez przesłuchanie w char. świadka osoby zawiadamiającej.

3. Sprawdzenie faktów przez sam organ ( z reguły czynności operacyjno- rozpoznawcze)

Punktu 1 i 2 nie stosuje się gdy zawiadomienie jest anonimowe.

W postępowaniu sprawdzającym nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego, oraz czynności wymagających sporządzenia protokołu (art. 143 k.p.k.) z wyjątkiem art. 307§2 k.p.k. Postępowanie sprawdzające nie powinno trwać dłużej niż 30 dni (termin instrukcyjny) od zawiadomienia i być zakończone decyzją o wszczęciu postępowania przygotowawczego lub jego odmowie.

Art. 306§3 k.p.k. - jeżeli decyzja nie zapadnie w 6 tyg. po zawiadomieniu, przysługuje zażalenie.

Organ może też własne informacje o popełnieniu przestępstwa. Odpada tu tylko możliwość przesłuchania zawiadamiającego w charakterze świadka i 30 dniowy termin na przeprowadzenie czynności.

5/ dochodzenie wstępne - poprzedza dochodzenie właściwe, czy też śledztwo

Ma spowodować koncentrację procesu, jego przyśpieszenie.

6/ Formy postępowania przygotowawczego - porównanie

ŚLEDZTWO [art. 309 k.p.k. i następne]	DOCHODZENIE [art. 325a k.p.k. i następne]
W czasie postępowania przygotowawczego bardzo rygorystycznie przestrzegane są decyzje procesowe, które decydują o przejściu do następnego etapu
Następujące po sobie czynności śledztwa: 1/ Śledztwo inicjuje postanowienie o wszczęciu śledztwa 2/ Następnie organ wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutów (ma istotne znaczenie dla postępowania przygotowawczego, ponieważ od tego momentu postępowanie skierowane jest in personam) 3/ Organ wydający w/w postanowienie ma obowiązek ogłosić jego treść, pouczyć podejrzanego o przysługujących mu prawach, a następnie przesłuchać go (co w wyjątkowych wypadkach może nie nastąpić) 4/ końcową czynnością jest wydanie przez odpowiedni organ postanowienia o zamknięciu śledztwa Postępowanie przygotowawcze podporządkowane jest zasadzie śledczej (przeciwstawiana zasadzie kontradyktoryjności - w trakcie postępowania przygotowawczego są dwie strony procesowe, które mają przeciwne interesy. Każda ze stron zainteresowana jest tym, aby osiągnąć zamierzony w procesie cel). Na organie procesowym ciąży obowiązek wykrycia, zabezpieczenia, przeprowadzenia dowodów i wykazania, że strona przeciwko której prowadzone jest postępowanie jest tą, którą należy osądzić. W trakcie postępowania przygotowawczego podejrzany ma wiedzę na temat czynu jaki mu się zarzuca, stąd też może żądać uzasadnienia. Natomiast o dowodach dowiaduje się, gdy organ procesowy zdecyduje o zasadności zamknięcia postępowania przygotowawczego i przesunięcia go do następnego etapu, jakim jest przygotowanie aktu oskarżenia. W związku z czym istnieje możliwość zapoznania się z zebranym materiałem przez podejrzanego i obrońcę. W trakcie postępowania przygotowawczego należy wręcz stworzyć sytuację, w której będą oni mieli możliwość zapoznania się z aktami sprawy. Natomiast, jeżeli tego nie uczynią nie stanowi, to przeszkody do tego, aby zamknąć postępowanie przygotowawcze, napisać i skierować akt oskarżenia do sądu (jest to rozwiązanie wprowadzone nowelą z 2003r., które ma zapobiec powodowaniu obstrukcji przez podejrzanego wyrażającej się np. w lekceważeniu przez niego terminu do przejrzenia akt) Wnioski dowodowe podejrzanego, który zapoznał się z zebranym materiałem dowodowym - dochodzi tu do głosu nie tylko możliwość zgłoszenia wniosków dowodowych, ale uczestniczenia w czynnościach dowodowych. Jeżeli podejrzany i jego obrońca zgłaszają wnioski dowodowe o uzupełnienie postępowania przygotowawczego, to nie ma przeszkód aby uczestniczyli oni w czasie ich przeprowadzania (daje im to możliwość zadawania pytań, pilnowania swoich interesów w trakcie procesu). Tutaj do głosu dochodzi przełamanie zasady śledczej i zasada kontradyktoryjności. W toku śledztwa prokuratorskiego - prokurator może zlecić pewne czynności do wykonania Policji Śledztwo powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy. W uzasadnionych przypadkach może zostać przedłużony na dalszy czas o z n a c z o n y (!), ale nie dłużej niż rok. Wyjątkowo od tego jest przewidziany jest kolejny wyjątek w postaci przedłużenia na dalszy czas o z n a c z o n y.	Następujące po sobie czynności dochodzenia: 1/ dochodzenie inicjuje postanowienie o jego wszczęciu (nie musi zatwierdzać go prokurator, Policja nie ma obowiązku w ogóle go zawiadamiać o tym) [Postanowieniem następuje również odmowa wszczęcia dochodzenia, jego umorzenie i wpisanie do rejestru przestępstw oraz zawieszenie dochodzenia - w tych wypadkach postanowienie m u s i zatwierdzić prokurator]. 2/ Nie jest wymagane wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Przesłuchanie osoby podejrzanej zaczyna się od wpisania zarzutów do protokołu. 3/ dochodzenie można ograniczyć do ustalenia, czy istnieją podstawy do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania [art.325h k.p.k.] 4/ Nie jest wymagane wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia Osoba podejrzana ma możliwość przeglądania akt i zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym Istnieje możliwość spisania tzw. protokołu ograniczonego, czyli najważniejsze informacje dotyczące oświadczeń złożonych przez podmioty, które były przesłuchiwane, uczestniczyły w czynnościach Co do zasady dochodzenie prowadzi się we wszystkich sprawach należących do właściwości Sądu Rejonowego W sprawach zagrożonych karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, a wartość przedmiotu nie przekracza 50 tyś zł oraz wymienionych enumeratywnie w pkt.2 i 3 art.325b k.p.k. W stosunku do osoby pozbawionej wolności oraz w przypadku obrony obligatoryjnej NIE PROWAZI się dochodzenia a ŚLEDZTWO !! Powinno zostać ukończone w ciągu 2 miesięcy. Wyjątkowo 3 miesiące. W przypadku, gdy przekracza 3 miesiące rozpoczyna się śledztwo policyjne W dochodzeniu wydaje się postanowienie o: a/ wszczęciu dochodzenia b/ zawieszeniu dochodzenia c/ umorzeniu dochodzenia Natomiast nie wydaje się postanowień o: a/ przedstawieniu zarzutów b/ zamknięciu dochodzenia W dochodzeniu NIE MA podejrzanego JEST o s o b a p o d e j r z a n a (!)

7/ czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym:

.: wydaje decyzje

- w postaci wyroku!

* o warunkowym umorzeniu postępowania przygotowawczego. Wydaje ją, gdy:

~ brak jest podstaw do kontynuowania postępowania, bo dowody zebrane w sprawie

nie są dostateczne, aby można było liczyć na wyrok skazujący. Jeżeli strony

(podejrzany i pokrzywdzony) są niezadowolone z wyroku mogą wnieść zażalenie -

art.306 k.p.k.

Pytanie: Dlaczego podejrzanemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na wyrok warunkowo umarzający postępowanie przygotowawcze?

Przysługuje mu zażalenie, bowiem zgodnie z zasadą domniemania niewinności może liczyć na pozytywne rozstrzygnięcie swojej sprawy (tzn. liczy on na wyrok uniewinniający) w etapie postępowania sądowego z braku dowodów. W swoim przekonaniu oraz w świetle materiału dowodowego brak jest podstaw do skazania, a wyrok warunkowo umarzający nie oczyszcza go społecznie z zarzutu. Dlatego też, dąży do tego, aby sprawa przeniosła się do etapu następnego, licząc na uniewinnienie.

- w postaci postanowienia o:

~ tymczasowym aresztowaniu [art. 250 k.p.k.]

~ o przedłużeniu tymczasowego aresztowania [art. 263 k.p.k.]

~ o przepadku przedmiotu poręczenia [art. 270 k.p.k.]

~ utrwalaniu i kontroli rozmów telefonicznych [art. 237 k.p.k.]

~ skierowaniu podejrzanego na obserwację psychiatryczną i jej przedłużeniu

[art. 203 §2 i 3 k.p.k.]

~ wydaniu i odwołaniu listu żelaznego [art. 281 i 283 k.p.k.] [SĄD OKRĘGOWY!]

.: 316§3 k.p.k. - wyjątkowy artykuł - możliwość zwrócenia się do sądu o przesłuchanie przez niego świadka jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego [wyjątek o zasady bezpośredniości np. świadek jest umierający]

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI (w skrócie) W myśl rozwiązań przyjętych w polskim prawie procesowym organ orzekający na rozprawie powinien zetknąć się z dowodami osobiście, a dowody te powinny być dowodami pierwotnymi

.: za przejaw kontroli sądu nad postępowaniem przygotowawczym w literaturze procesu karnego uważa się SKARGĘ NA BEZCZYNNOŚĆ art. 306§3 k.p.k.

8/ nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym - Rozdział 37

a/ Prokurator sprawuje nadzór nad postępowaniem przygotowawczym w zakresie,

w jakim go sam nie prowadzi. Może on także objąć nadzorem postępowanie prowadzone przez Policję

b/ przejawy nadzoru:

- zaznajamianie się z zamierzeniami prowadzącego postępowanie, wskazywanie

kierunków postępowania oraz wydawanie co do tego zarządzenia,

- żądać przedstawienia sobie materiałów zbieranych w toku postępowania,

- uczestniczenie w czynnościach dokonywanych przez prowadzących postępowanie,

osobiście je przeprowadzać albo przejąć sprawę do swego prowadzenia,

- wydawanie postanowień, zarządzeń lub poleceń oraz zmienianie i uchylanie

Postanowień i zarządzeń wydanych przez prowadzącego postępowanie.

c/ 3 instytucje wyrażone w art.327 i 328 k.p.k. :

- podjęcie na nowo umorzonego postępowania przygotowawczego [art.327§1 k.p.k.]- pojąć na nowo można w każdy czasie, brak terminu. Jedynie przedawnienie może wyznaczyć granicę. Artykuł ten upoważnia prokuratora do podjęcia na nowo prawomocnie umorzonego postępowania przygotowawczego pod warunkiem, że nie będzie się toczyć przeciw osobie, która w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego. UWAGA! Dotyczy to sytuacji, gdy wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów i pojawił się podejrzany, bowiem może być sytuacja, gdy umorzono postępowanie, a podejrzanego nigdy nie było, ponieważ go nie wykryto, sprawa nie przeszła z etapu in rem do in personam, upłynęły wszelkie możliwe terminy i decyzja się uprawomocniła.

- wznowienie prawomocnych decyzji o umorzeniu postępowania przygotowawczego [art.327§2 k.p.k.] - wznowić postępowanie przygotowawcze można w każdym czasie, brak terminu. Jedynie przedawnienie może wyznaczyć granicę. Wznawia się przeciwko osobie, która występowała w charakterze podejrzanego, tylko wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu albo gdy zachodzi umorzenie absorpcyjne.

Tutaj jest odmienna sytuacja od poprzedniej. Otóż toczyło się postępowanie przygotowawcze in personam, ale umorzono to postępowanie. Postanowienie o umorzeniu się uprawomocniło. Następnie pojawiły się nowe okoliczności, fakty w stosunku do innej osoby, nie tej wobec której poprzednio prowadzone było postępowanie. Stąd też prokurator nadrzędny nad tym, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu, może wznowić postępowanie.

- uchylenie prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego (uprawnienie Prokuratora Generalnego) [art.328 k.p.k.]

Prokurator Generalny m o ż e (a nie musi) uchylić prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi, że umorzenie postępowania było

niezasadne. Brak w tym artykule wymienia przyczyn, stąd też, to czy zostanie uchylone czy też nie zależy od uznania Prokuratora Generalnego. To do niego należy ocena zasadności. Jeżeli stwierdzi brak zasadności umorzenia postępowania, wówczas uchyla postanowienie o jego umorzeniu.

Po upływie 6 miesięcy (termin materialno-prawny) od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu Prokurator Generalny m o ż e uchylić lub zmienić postanowienie albo jego uzasadnienie jedynie na korzyść podejrzanego. Wyznaczono tu termin działania na niekorzyść, wyłącznie do 6 miesięcy.

9/ Zamknięcie postępowania przygotowawczego następuje poprzez napisanie aktu oskarżenia i skierowania go o sądu.

AKT OSKRŻENIA:

• jest skargą zasadniczą

• Jest impulsem procesowym

• O skardze prawnie skutecznej mówimy wtedy gdy zawiera ona essentialia negotti (wymagania formalne - nieodzowne składniki skargi) oraz gdy wniesiona zostaje przez uprawnioną osobę do właściwego sądu. 

• Stanowi zbilansowanie całości postępowania przygotowawczego. To w akcie oskarżenia następuje podsumowanie i wskazanie tych dowodów, które popierają oskarżenie.

• Funkcja informacyjna

• Wniesienie aktu oskarżenia do sądu kończy postępowanie przygotowawcze. Na fazę postępowania prowadzącego do wniesienia aktu oskarżenia do sądu składają się następujące czynności:

• Końcowe zaznajomienie podejrzanego z materiałami postępowania:

- na wniosek podejrzanego lub obrońcy prowadzący dochodzenie lub śledztwo powiadamia podejrzanego i obrońcę o terminie końcowego zaznajomienia się z materiałami postępowania

- termin zaznajomienia powinien być tak wyznaczony, aby od doręczenia zawiadomienia upłynęło 7 dni

• Pouczenie stron:

- o prawie składania wniosków o uzupełnienie śledztwa lub dochodzenia w terminie 3 dni od daty zaznajomienia

• Ewentualne uzupełnienie postępowania w kierunku wskazanym we wniosku podejrzanego, obrońcy lub pokrzywdzonego

• Wydanie postanowienia o zamknięciu śledztwa

• Sporządzenie aktu oskarżenia:

- w śledztwie - prokurator, oskarżyciel prywatny

- w dochodzeniu - Policja, ale prokurator ma go zatwierdzić i wnieść do sądu

• Faktyczne wniesienie aktu oskarżenia

- w ciągu 14 dni od daty zamknięcia śledztwa (otrzymania aktu oskarżenia sporządzonego przez Policję w dochodzeniu) prokurator zatwierdza akt oskarżenia sporządzony przez Policję w dochodzeniu i wnosi go do sądu lub wydaje postanowienie o umorzeniu, o zawieszeniu albo o uzupełnieniu śledztwa/ dochodzenia;

UWAGA ! Jeżeli podejrzany jest tymczasowo aresztowany termin wynosi 7 dni.

• Zawiadomienie oskarżonego i ujawnionego pokrzywdzonego

• Akt oskarżenia musi być sporządzony w formie pisemnej. Wymogi formalne aktu oskarżenia zawarte są w art.332 i 333 k.p.k.

UWAGA!! Obowiązkowo do aktu oskarżenia należy załączyć listę ujawnionych pokrzywdzonych osób z podaniem ich adresów (tylko do wiadomości sądu)

Prokurator dodatkowo może załączyć:

- wniosek o zobowiązanie quasi-pozawanego cywilnie do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa uzyskanej korzyści majątkowej oraz zawiadomienie go o terminie rozprawy

- wniosek o skazanie i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego, bez przeprowadzenia rozprawy

10/ W trakcie postępowania przygotowawczego są wydawane decyzje. Niektóre z nich są zaskarżalne. Należy zwrócić uwagę, który organ jest kompetentny do rozpatrzenia

zażalenia.

11/ Wyjątkowe rozwiązania kodeksowe na etapie postępowania przygotowawczego:

- art. 301 i 325a k.p.k. - obowiązek przesłuchania podejrzanego z udziałem obrońcy, jeżeli

wyrazi takie żądanie (zarówno w śledztwie jak i w dochodzeniu)

- art. 315 § 1 k.p.k. - prawo składania wniosków dowodowych

art. 315 § 2 k.p.k. - udział strony, obrońcy lub pełnomocnika w czynnościach zawnioskowanych

- art. 316 k.p.k. - czynności dowodowe, których powtórzyć już później nie można

art. 316 § 2 k.p.k. - groźba utraty lub zniekształcenia dowodu

art. 316 § 3 k.p.k. - wyjątkowe przesłuchanie świadka przez sąd

- art. 317 § 1 k.p.k. - dopuszczenie strony, obrońcy lub pełnomocnika na żądanie do udziału w

innych czynnościach śledztwa

- art. 318 k.p.k. - podejrzany ma prawo uczestniczyć w przesłuchaniu biegłego, jak również ma

prawo zapoznać się z opinią biegłego wydaną w toku postępowania przygotowawczego

- art. 249 k.p.k. - dopuszczenie obrońcy, prokuratora do udziału w posiedzeniu dotyczącym

przedłużenia stosowania aresztu tymczasowego

17.05.2007.

Postępowanie jurysdykcyjne jest podporządkowane zasadzie skargowości

[postępowanie przygotowawcze jest podporządkowane regule ścigania z urzędu]

• Dyrektywa w myśl, której:

• Zasada skargowości jest częściowo skodyfikowana w art. 14§1 k.p.k.- częściowo, ponieważ jest odniesiona tylko do postępowania głównego

• W doktrynie są poglądy, gdzie zasada skargowości ujmowana jest w sposób:

a/ w ą s k i - zawężona jest tylko do rozstrzygnięcia sposobu inicjonowania procesu i postępowania przed sądem I instancji

b/ s z e r o k i - każde postępowanie w obrębie postępowania karnego objęte jest zasięgiem tej zasady (zwolennikiem jest np. Waltoś)

• Wyróżniamy następujące SKARGI ZASADNICZE:

- akt oskarżenia

- pozew cywilny (wnoszony przez pokrzywdzonego, jeżeli ucierpiał on w skutek przestępstwa - apelacja

- kasacja

• SKARGI INSTRUMENTALNE:

- służą uruchomieniu poszczególnych etapów w obrębie stadiów procesowych, jak też stadiów incydentalnych.

- podział skarg instrumentalnych:

* etapowe - zażalenie na umorzenie postępowania przygotowawczego

* warunkujące kontrolę odwoławczą - wniosek o wznowienie postępowania przygotowawczego, sądowego

* incydentalne - decyzja o zastosowanie środka zapobiegawczego

- funkcje skargi procesowej:

* impulsu procesowego - skarga wszczyna proces; wniesienie skargi przerywa termin

biegu przedawnienia; od momentu wniesienia skargi liczy się początek procesu;

* obligująca - wniesiona skarga z jednej strony zobowiązuje organ procesowy do

wszczęcia i kontynuowania postępowania, a z drugiej strony organ procesowy:

a/ nie może wszczynać postępowania bez skargi

b/ nie może wychodzić poza skargę (jest ograniczony granicami skargi)

* informacyjna - każda skarga informuje organ procesowy o tym jaki jest pogląd

wnoszącego skargę na temat faktu jak też jakie są żądania strony

UWAGA!!

Akt oskarżenia spełnia w/w funkcje + funkcję bilansową

• Postępowanie jurysdykcyjne r o z p o c z y n a się wniesioną skargą

WYJĄTKI od zasady skargowości! (na rzecz zasady ścigania z urzędu)

I/ Brak skargi przewidziany jest w:

1/ postępowaniu w sprawach nieletnich - sąd rodzinny wszczyna z urzędu postępowanie poprawcze (podporządkowane procedurze karnej, a mimo to nie wnosi się aktu oskarżenia) ; z ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich odpowiada nieletni, który dopuścił się czynu karalnego pomiędzy 13 a 17 rokiem życia (liczy się data popełnienia czynu);

W postępowaniu w sprawach nieletnich:

a/ brak postępowania przygotowawczego. Natomiast jest postępowanie wyjaśniające podporządkowane procedurze cywilnej, do której trafiają zarówno sprawy o czyny karalne jak i demoralizację

b/ brak aktu oskarżenia - sędzia podejmuje decyzję (w formie postanowienia) mówiącą o tym do jakiego dalszego etapu przejdzie sprawa - do poprawczego (kierowana jest wtedy, gdy sędzia przewiduje orzeczenie zakładu poprawczego w stosunku do nieletniego) czy opiekuńczo-wychowawczego (kierowana jest wtedy, gdy przewiduje zastosowanie środków wychowawczych przewidzianych w ustawie) [następuje tu przełamanie zasady niewinności, ponieważ już w momencie przekazywania sprawy do etapu rozpoznawczego, jak gdyby z góry sędzia przewiduje, że uzna nieletniego za sprawcę czynu, który jest przedmiotem postępowania] [ten sam sędzia wydaje decyzje i ten sam prowadzi postępowanie poprawcze, czy opiekuńczo-wychowawcze]

c/ brak postanowienia o przedstawieniu zarzutów

d/ brak orzeczenia o winie

2/ zarządzenie odszkodowania cywilnego z urzędu w procesie karnym na podstawie

art. 415 k.p.k. - jest to przypadek taki, że w wyniku przestępstwa powstała szkoda, której nie dochodzi pokrzywdzony w procesie karnym - przez wniesienie powództwa cywilnego - wówczas sąd skazujący wyrok może zasądzić odszkodowanie na rzecz pokrzywdzonego (dotyczy to również wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, chyba że ustawa stanowi inaczej)

II/ proces jest kontynuowany, mimo, że wniesiona wcześniej skarga została cofnięta:

1/ odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego oskarżenia nie wiąże sądu - art.14§2 k.p.k.

2/ odstąpienie oskarżyciela prywatnego od oskarżenia po rozpoczęciu przewodu sądowego powoduje umorzenie postępowania tylko za zgodą oskarżonego

3/ gdy został cofnięty środek odwoławczy złożony na korzyść, co może nastąpić tylko za zgodą oskarżonego - art. 431 § 3 k.p.k. Natomiast §2 przewiduje że oskarżony nie może cofnąć środka odwoławczego złożonego na korzyść, gdy wniósł go oskarżyciel publiczny, to nie można go cofnąć

III/ Uprawnienia o przekroczenia granic skargi:

1/ przekroczenie granic skargi dotyczy przypadków, gdy sąd odwoławczy orzeka z urzędu niezależnie od granic środka odwoławczego i podniesionych zarzutów (bezwzględne przyczyny odwoławcze - art. 439, art. 440 - rażąca niesprawiedliwość wydanego wyroku)

[należy zaznaczyć, że charakterystyczną cechą środków odwoławczych jest to, że musi być wniesiona skarga !!]

• Dyrektywa w myśl, której:

• Jest zasadą p r z e c i w s t a w n ą do zasady skargowości

• Zasada ta jest skodyfikowana w art. 9 k.p.k. (w ten sposób skodyfikowana nawiązuje do trybów ścigania - patrz wykład z 19.10.2006)

• Zasadzie działania z urzędu podporządkowane jest postępowanie przygotowawcze

Postępowanie przed sądem I instancji :

• Funkcje procesu głównego:

- jurysdykcyjna - polegająca na orzekaniu przez sąd I instancji, czy oskarżony jest winny zarzucanego mu czynu i jeżeli tak, to jakie konsekwencje poniesie

- wychowawczo - prewencyjna - proces sądowy, który prowadzony jest zgodnie z literą prawa, w sposób nie budzący żadnych zastrzeżeń z punktu widzenia procesowania i traktowania uczestników procesu budzi respekt i dla porządku prawnego w państwie, uczy zasad szanowania prawa i szacunku dla organu orzekającego;

- satysfakcyjna - polega na dążeniu do realizacji celu jakim jest zaspokojenie poczucia sprawiedliwości społeczeństwa. Często toczący się proces budzi żywe zainteresowanie społeczeństwa, więc poprzez zaspokojenie ciekawości ludzi i odpowiedzi na nurtujące ich pytania (dlaczego został skazany, uniewinniony, zastosowano wobec niego tymczasowe aresztowanie etc. ) realizuje się niejako cel zaspokojenia poczucia sprawiedliwości.

- profilaktyczna - powzięcie czynności mających zapobiec popełnianiu kolejnych

przestępstw; nazywa się to poczynieniem n o t a t k i s y g n a l i z a c y j n e j (powinien wykonywać ją organ procesowy prowadzący postępowanie przygotowawcze)

W postępowaniu przed sądem I instancji wyróżniamy etapy tj.:

W każdym z wymienionych etapów dokonywane są czynności procesowe, które to przewidziane są wyraźnie w kodeksie i które zmierzają do zrealizowania wszystkich zadań jakie powinien spełniać organ, któremu podporządkowany jest ten etap i bez dokonania tych czynności nie jest możliwe uruchomienie kolejnego odcinka przebiegu procesu karnego w tym stadium.

24.05.2007.

W trakcie postępowania odwoławczego, do głosu dochodzi :

• Dyrektywa w myśl, której:

• Pojęcie „kontroli” - jest pojęciem wieloznacznym i może oznaczać zarówno :

- badanie zgodności z prawem czynności procesowych, jak też podejmowanie

przewidzianych w prawie działań, których celem jest korygowanie wadliwie dokonywanych

czynności

- badanie zgodności z prawem, jest to dokonywanie ustaleń na temat tego czy orzeczenie

jest zasadne merytorycznie (czyli zgodne z zasadą prawdy materialnej)

• w trakcie przeprowadzania kontroli prawnej dochodzą do głosu zasady procesowe, które dotyczą funkcjonowania sądu:

- niezawisłość sędziowska (nie można nakazać sędziemu w trakcie postępowania odwoławczego dokonania zmiany w wydanej decyzji

- zasada stałości prawnej, wyroków sądowych (zapadła decyzja, która uprawomocniła się formalnie - czyli upłynął termin do wniesienia zwykłego środka odwoławczego - to nie może być ona skorygowana już przez zwykły środek odwoławczy. Wówczas należy uruchomić jeden z nadzwyczajnych środków odwoławczych, jeżeli jest on dopuszczalny prawnie

- reguła oszczędnego sformalizowania kontroli (wszystkie środki odwoławcze muszą spełniać wymogi formalne, które są ściśle ograniczone, nie można występować w trakcie sprawdzania wymogów formalnych poza granice wyznaczone przez prawo)

Wymogi formalne apelacji:

- są sprawdzane dwukrotnie:

a/ po raz pierwszy w sądzie I instancji (za pośrednictwem, której wnosi się

apelację), gdzie sprawdzane są 3 wymogi formalne:

1/ czy jest prawnie dopuszczalna

2/ czy została wniesiona przez osobę uprawnioną

3/ czy została wniesiona w terminie przewidzianym przez ustawę

UWAGA!!!! Powyższe wymogi muszą być spełnione łącznie !

- Brak spełnienia któregokolwiek powoduje, że prezes sądu wyda zarządzenie

o odmowie przyjęcia apelacji.

- jeżeli zostają spełnione wszystkie wymogi przechodzi o instancji odwoławczej

b/ po raz drugi w sądzie odwoławczym, gdzie kontrola jest szersza, sprawdza się:

1/ czy jest prawnie dopuszczalna

2/ czy została wniesiona przez osobę uprawnioną

3/ czy została wniesiona w terminie przewidzianym przez ustawę

4/ sprawdza się czy zawiera wymogi, które musi spełniać pismo jakim jest

apelacja [różnicuje się wymogi ze względu na to, kto sporządził apelację

czy sam oskarżony (tzw. apelacja „rozluźniona”), czy adwokat, bądź

prokurator]

• Kontrola judykacyjna (instancyjna) - cechuje ją:

- skargowość (co do zasady)

- kontrola osądzająca (a nie interwencyjna) - jej celem jest sprawdzenie czy nie doszło do uchybień, a jeżeli miały miejsce to wskazanie jakie i wyciągnięcie konsekwencji

• SŁOWNICZEK wyrażeń postępowania odwoławczego:

PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE

	WZGLĘDNE	BEZWZGLĘDNE
PODSTAWA PRAWNA	Art. 438 k.p.k.	Art. 439 k.p.k. Art. 440 k.p.k. Art. 455 k.p.k.
DEFINICJA	Uchybienia, które wywołują następstwa procesowe, tylko wtedy, gdy zostały podniesione w środku odwoławczym - w formie zarzutu - przez autora skargi odwoławczej [Uchybienie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść wyroku]	Uchybienia, które wywołują następstwa procesowe, zawsze, bez względu na to, czy były/ nie były podniesione w środku odwoławczym w formie zarzutu i tylko wtedy , gdy jest wniesiona apelacja ! [Jeżeli została wniesiona apelacja, to sąd jest zobligowany przez ustawodawcę z urzędu skontrolować orzeczenie z punktu wystąpienia bezwzględnych przyczyn odwoławczych.]

Procedura postępowania przed sądem I instancji (po ogłoszeniu wyroku), a następnie odwoławczym jest następująca:

1/ Sąd I instancji wydał wyrok i pouczył o sposobie odwołania od tego wyroku

2/ w ciągu 7 dni (termin zawity) od daty ogłoszenia wyroku należy wnieść wniosek o pisemne uzasadnienie wyroku

3/ po otrzymaniu pisemnego uzasadnienia wyroku zaczyna biec 14-dniowy termin do wniesienia apelacji, którą należy wnieść do sądu I instancji

4/ Prezes Sądu I instancji bada wymogi formalne apelacji:

a. czy jest prawnie dopuszczalna

b. czy została wniesiona przez osobę uprawnioną

c. czy została wniesiona w terminie przewidzianym przez ustawę

5/ Po przyjęciu apelacji, przekazuje ją do sądu odwoławczego

6/ Prezes sądu odwoławczego ponownie bada wymogi formalne, ale już w szerszym zakresie:

a. czy jest prawnie dopuszczalna

b. czy została wniesiona przez osobę uprawnioną

c. czy została wniesiona w terminie przewidzianym przez ustawę

d. sprawdza się czy zawiera wymogi, które musi spełniać pismo jakim jest apelacja

[różnicuje się wymogi ze względu na to, kto sporządził apelację czy sam oskarżony (tzw.

apelacja „rozluźniona”), czy adwokat, bądź prokurator] [ w apelacji należy wskazać co

zaskarżamy, apelacja co do winy, co do całości/części orzeczenia (muszą być

skonstruowane zarzuty odwoławcze, które wyznaczają granice środka odwoławczego);

7/ kontrola prezesa sądu apelacji pod względem wystąpienia bezwzględnych przyczyn odwoławczych niezależnie o tego czy apelację wniesiono na korzyść czy na niekorzyść i w jakich granicach.

8/ Jeżeli dopatrzył się wystąpienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej, wówczas kieruje sprawę na posiedzenie, gdzie sąd:

- uchyla wydany wyrok i albo

* umarza postępowanie albo

* przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania

[sędzia sprawozdawca po zapoznaniu się z aktami sprawy, ma określić czy dopatrzył się bezwzględnych przyczyn odwoławczych]

KIERUNEK ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

• Apelacja prokuratora:

- może wnieść apelację zarówno na korzyść jak i na niekorzyść (jeżeli prokurator nie zaznaczył, że wnosi środek odwoławczy na korzyść, należy uznać ją, za apelację wniesioną na niekorzyść)

KIERUNEK ORZECZENIA ODWOŁAWCZEGO

• Znaczenia pojęcia „kierunek orzeczenia odwoławczego” nie trzeba tłumaczyć w następujących sytuacjach:

- gdy sąd odwoławczy poprawia błędną kwalifikację prawną czynu

- pozostawia środek odwoławczy bez rozpoznania

- uchyla wyrok np. sąd odwoławczy może uchylić wyrok w ten sposób, że została wniesiona apelacja na korzyść i na niekorzyść, a sąd odwoławczy uwzględnia apelację wniesioną na korzyść i zmienia wyrok sądu I instancji ( „ Sąd I instancji skazał oskarżonego na 2 lata i warunkowo umorzył postępowanie na okres 5 lat nakładając obowiązki xy oraz orzekł zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych), w ten sposób, że orzeka bezwzględną karę pozbawienia wolności w wysokości 2 lat i orzeka pozbawienia prawa jazdy na 6 lat. wówczas zmienia na niekorzyść

• Definiuje się go następująco:

• Przepisy regulujące tą instytucję to art. 443 k.p.k. i art. 434 §1 k.p.k.

• Zakaz reformationis in peius wiąże się ściśle z realizacją prawa do obrony i gwarancją wymiaru sprawiedliwości

• Zakaz reformationis in peius gwarantuje oskarżonemu, że wnosząc środek odwoławczy nie pogorszy swojej sytuacji

• Zakaz reformationis in peius obowiązuje w 2 sytuacjach :

• W postępowaniu odwoławczym - art.434 § 1 k.p.k.

• W postępowaniu przed sądem I instancji po uchyleniu wyroku - art. 443 k.p.k.

• Prof. Doda o zasadzie reformationis in peius

„Wśród rozmaitych związanych z kontrolą odwoławczą ograniczeń co do możliwości orzekania na niekorzyść oskarżonego zupełnie szczególną rolę odgrywają te, których racje stanowi obowiązywanie zakazu reformationis in peius. Założone w ustawie funkcje tego zakazu sprowadzają się do zapewnienia oskarżonemu swobody zaskarżania orzeczeń, a więc do nadania realnego charakteru uprawnienia do inicjonowania kontroli odwoławczej mającemu doniosłe znaczenie dla realizacji prawa do obrony. Unormowanie przesłanek z zakresu i sposobu funkcjonowania zakazu reformationis in peius w k.p.k. z 1997 r. świadczy o tym, że ustawodawca dostrzegł i należycie ocenił fakt, iż zakaz ten odgrywa pozytywną role także z punktu widzenia właściwie pojmowanego interesu wymiaru sprawiedliwości.”

„Sprawy obowiązywania zakazu reformationis in peius unormowano w nowym k.p.k. w następujący sposób. Przepisy o postępowaniu odwoławczym zawarte w dziale 9 określają przesłanki, zakres i zasięg działania zakazu w związku z apelacją i zażaleniem. Przepisy zaś dotyczące kasacji i wznowienia postępowania odsyłają do tej regulacji. Odrębnie i wyraźnie unormowano kwestie podstawowe zakresu obowiązywania zakazu w razie stwierdzenia nieważności orzeczenia (przyp. nieważność usunięto nowelą z 2003!!) . Nowy k.p.k. sprzęga funkcjonowanie zakazu wyłącznie ze środkami odwoławczymi : zwyczajnymi i nadzwyczajnymi. Nie wchodzi on w rachubę w postępowaniu uruchomionym w drodze wniesienia sprzeciwu”

„W postępowaniu przed instancją kontrolną zakaz reformationis in peius obowiązuje wtedy, gdy rozpoznaje ona środek odwoławczy wniesiony na korzyść oskarżonego. Należy przyjąć, że zakaz ten obowiązuje niekiedy także w razie wniesienia przeciwstawnych tj. na korzyść i na niekorzyść oskarżonego środków odwoławczych. Jeżeli mianowicie granice zaskarżenia określono w środku odwoławczym na niekorzyść oskarżonego węziej niż w środku odwoławczym wniesionym na korzyść oskarżonego, to główną rację niedopuszczalności zmiany na niekorzyść oskarżonego tych rozstrzygnięć, które zostały zaskarżone jedynie na korzyść stanowi właśnie zakaz reformationis in peius”

„W fazie dalszego postępowania (przyp. art.443 k.p.k) toczącego się po uchyleniu zaskarżonego orzeczenia i przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia, zakaz reformationis in peius obowiązuje wtedy, gdy uchylone orzeczenie było zaskarżone jedynie na korzyść oskarżonego (argument a contrario z art. 443 zdanie pierwsze k.p.k). W takim układzie zakaz obowiązuje także wtedy, gdy do ponownego rozpoznania sprawy dojdzie po uprzednim uzupełnieniu postępowania przygotowawczego. Jeżeli sprawę przekazano do ponownego rozpoznania po uchyleniu orzeczenia zaskarżonego na korzyść i na niekorzyść oskarżonego zakaz reformaionis in peius nie obowiązuje jedynie w takim zakresie w jakim orzeczenie zostało (czy też mogło być w ogóle uchylone) także w wyniku rozpoznania środka odwoławczego wniesionego na niekorzyść oskarżonego.”

„Na gruncie nowego k.p.k. zakaz reformationis in peius wyłącza możliwość jakiegokolwiek pogorszenia sytuacji oskarżonego w postępowaniu odwoławczym. Dotyczy to w zasadzie przypadku obowiązywania zakazu w toku dalszego postępowania. W tym wypadku jednak dopuszczalne jest orzeczenie o zastosowaniu środka zabezpieczającego o którym mowa w art. 293 k.p.k. i 294 k.p.k. Niekiedy będzie to równoznaczne z wydaniem orzeczenia surowszego niż uchylone.”

„W świetle rozwiązań przyjętych w nowym k.p.k. zakaz reforamtionis in peius obowiązuje w sposób trwały. Jeżeli w określonym postępowaniu zaktualizują się przesłanki obowiązywania tego zakazu, to chroni on oskarżonego przed pogorszeniem sytuacji w dalszym zwyczajnym i nadzwyczajnym postępowaniu choćby zostało ono uruchomione zaskarżeniem na niekorzyść oskarżonego orzeczenia wydanego w warunkach obowiązywania zakazu”

!!!!!!!!! [przyp. raz powstały zakaz wiąże w sposób trwały - np. został wydany wyrok, zaskarżono go na korzyść , powstał zakaz reformationis in peius, sąd uchyla wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania, sąd po ponownym rozpatrzeniu dochodzi do wniosku, że trzeba było orzec karę surowszą niż poprzednio. Niestety jest związany zakazem i może orzec tylko taką samą karę jak poprzednio. Ten wyrok zaskarża prokurator, uważając, że w świetle dowodów należało orzec surowej (wnosi więc apelację na niekorzyść). Sąd odwoławczy rozpoznaje apelacje prokuratora wniesioną na niekorzyść przyznając mu rację, że należało orzec surowej , ale mimo to nie możę zmienić wyroku, bowiem w dalszym ciągu wiąże sąd zakaz reformationis in peius]

UWAGI dot. zakazu reformationis in peius:

1/ w razie wniesienia sprzeciwu, oskarżony musi mieć świadomość, że zakaz reformationis in peius nie jest skuteczny. Innymi słowy musi się liczyć z tym, że jego sytuacja może się pogorszyć

2/ Sąd odwoławczy uwzględni apelację wniesioną na niekorzyść, a nie uwzględni wniesionej na korzyść - wówczas zakaz reformatio in peius nie powstaje, bo nie została uwzględniona .

3/ Sąd odwoławczy może:

- odmówić przyjęcia apelacji na korzyść z powodu nie zachowania wymogów formalnych ,

- może pozostawić apelację bez rozpoznania

4/ Sąd odwoławczy uwzględnia obie apelacje: korzystną i niekorzystną - apelacja na korzyść jest w szerszych granicach, a na niekorzyść w węższych granicach; tylko w zakresie, gdy apelacja na korzyść wykracza poza granice wniesionej na niekorzyść powstaje zakaz reformationis in peius

GRANICE ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

• Wg Waltosia przez „zakres zaskarżenia” należy rozumieć, które elementy wyroku zostają zakwestionowane i kierunek apelacji

• Inne poglądy - przez „zakres zaskarżenia” należy rozumieć elementy wyroku, które zostają zakwestionowane oraz zarzuty i wnioski odwoławcze

PRAWO KARNE PROCESOWE

PROF.KSW DR HAB.MARIANNA KORCYL-WOLSKA

52

pokrzywdzony zawiadamia organ procesowy odmawia pokrzywdzony wnosi zażalenie nie zostaje

o popełnieniu przestępstwa wszczęcia postępowania zażalenie na umorzenie uwzględnione

albo wszczęte umarza (art.306§1 k.p.k)

pokrzywdzony odwołuje sąd uznaje, że są podstawy prokurator nadal nie znajduje podstaw do

się do sądu do prowadzenia postępowania wniesienia aktu oskarżenia (nie przychyla się

i przekazuje sprawę prokuratorowi do stanowiska sądu) i wydaje ponownie

postanowienie o umorzeniu postępowania

lub odmowie jego wszczęcia (art.330§2 zdanie 1)

pokrzywdzony nie został w ciągu 6 tyg. prokurator nadrzędny utrzymuje pokrzywdzony w terminie

powiadomiony o wszczęciu postępowania w mocy zaskarżone postanowienie miesiąca od doręczenia

wnosi zażalenie do prokuratora nadrzędnego (art.330§2 k.p.k.) mu zawiadomienia

(art .306§3 k.p.k) o postanowieniu, wnosi

akt oskarżenia do sądu

(art.55§1 k.p.k.)

Wyroki -uroczysta forma orzeczeń, wydawane w imieniu RP, muszą mieć dwojaką formę, zarówno ustna jak i pisemną, przeznaczone wyłączne do rozstrzygania o przedmiocie procesu

Oczywistość

Notoryjność

Uprawdopodobnić

Udowodnić

sąd uwzględnia je, jeżeli orzeka w tym samym

składzie, w którym wydał zaskarżone postanowienie (dewolytywność względna)

w innych wypadkach prezes sądu przekazuje zażalenie niezwłocznie, wraz z aktami lub niezbędnymi odpisami z akt sprawy, sądowi powołanemu do rozpoznania zażalenia (dewolutywność bezwzględna)

sąd wydał złożono zażalenie

postanowienie na postanowienie

Podział czynności na:

- proste (w zasadzie brak pojedynczych, czyli prostych czynności. w zasadzie każda czynność jest złożona z szeregu pojedynczych czynności)

- złożone

Podział ze względu na charakter czynności procesu :

- oświadczenia procesowe - wg prof. Cieślaka jest to wyrażenie treści intelektualnej uczestnika procesu. Oświadczenia dzielą się na oświadczenia:

* wiedzy - uzewnętrznienie treści intelektualnej przez uczestnika procesu poprzez:

.: oświadczenia dowodowe (np. zeznania świadka, opinia biegłego, wyjaśnienia oskarżonego)

.: przytoczenia procesowe (czyli podanie racji, uzasadnienia; zalicza się tu tezy wniosku dowodowego, a każdy wniosek dowodowy musi składać się z tezy(czyli wskazania jaką wiedzę, czy tez jaki zakres informacji uzyska organ procesowy dzięki przeprowadzonym wnioskom dowodowym). Każdą tezę należy uzasadnić i wykazać, że dotąd te okoliczności zostały dostatecznie przedstawione przed organem procesowym i nie może tego ocenić. Chodzi o umożliwienie organowi procesowemu oceny sytuacji przekazanej poprzez przeprowadzenie dowodów; czyli we wniosku dowodowym należy przytoczyć okoliczności, na które ten dowód ma być powołany)

.: zawiadomienia

.: argumentacje (czyli uzasadnienie tego co zawiera oświadczenie wiedzy)

.: protokoły (in. sprawozdania procesowe; w polskim systemie obowiązuje zasada protokolarności, czyli czynności o charakterze procesowym są protokołowane, a następnie podpisane przez protokolanta i świadka; należy protokoły odróżnić od notatki urzędowej, która jest sporządzana przez policję w tzw. postępowaniu wstępnym, a która nie ma waloru czynności dowodowej, ale może rzutować na dalszy przebieg procesu)

* woli

* postulujące - zachodzą, gdy między podmiotem oświadczenia a adresatem nie istnieje stosunek nadrzędności; adresat nie jest związany tym oświadczeniem; oświadczenie postulujące podlega ocenie i ewentualnie jest uwzględniane albo nie; najczęściej ośw.post. składają strony do organu procesowego, który decyduje czy uwzględnić i rozpatrzyć pozytywnie to oświadczenie czy też nie; zdarza się, że ośw. post. składa sędzia -organ procesowy- np. o wyłączeniu go z orzekania na podstawie art. 41 k.p.k. ; do oś.post. należą wszelkie wnioski (np. dowodowe, akt oskarżenia

* imperatywne - mają największe znaczenie w procesie; ośw.imp.są wynikiem stosunku nadrzędności podmiotu oświadczenia nad adresatem; adresat jest związany treścią oświadczenia; podmiotem oświadczenia jest organ procesowy; oświadczenie skierowane jest do adresata, który jest związany tym oświadczeniem;

Oświadczenia imperatywne dzielą się na:

= polecenia (mają charakter władczy, wydawane podwładnym; w szczególności polecenia mają znaczenie na

etapie postępowania przygotowawczego; najczęściej występują w Policji)

= decyzje procesowe (rozstrzygnięcia; imperatywne rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego w procesie; d.p.

są przejawem władzy organów procesowych; wiążą adresata, nawet stanowią swoiste normy w konkretnej

sprawie, gdyż staje się źródłem praw i obowiązków). Decyzje procesowe dzielą się na :

• Zarządzenia (wydawane w kwestiach mniej istotnych)

• Orzeczenia :

o wyroki (orzeczenie sądu, wydawane w imieniu RP; składa się z 2

części: pisemnej sentencji i ustnego uzasadnienia)

o postanowienia (wydaje cały skład orzekający rozprawy; w postępowaniu

przygotowawczym, jurysdykcyjnym; w post.przyg. mają istotne znaczenie, bo

postanowienia wydane w tef fazie przesuwają postępowanie do następnej)

- spostrzeżenia procesowe - percepcje wrażeń zmysłowych; jeżeli tym zmysłem jest słuch to przesłuchanie, wzrok to oględziny, odczytanie pisma; najczęściej są to czynności, które są dokonywane za pomocą kilku zmysłów : przesłuchujemy świadka, a jednocześnie patrzymy na jego zachowanie, co może niejednokrotnie wpływać na ocenę złożonych zeznań;

- czynności realne - polegają na stworzeniu zmiany sytuacji faktycznej; np. procesowe zatrzymanie osoby podejrzanej, co ma na celu bądź stwierdzenie jego tożsamości, bądź zabezpieczenie tej osoby dla dalszego procesu; czas na , który można osobę zatrzymać to 48 h, co przewiduje konstytucja

Rodzaj zachowania się uczestnika;

Wyróżnia się działania:

- pozytywne (polegają na działaniu)

- negatywne (polegają na zaniechaniu procesowym, czyli nie dokonaniu czynności procesowej w terminie, które rodzi różne konsekwencje np. przy apelacji - nie złożenie przez oskarżenie wniosku o pisemne uzasadnienie wyroku w wymaganym terminie)

Podział ze względu na cel czynności:

- rozpoznawcze - zmierzają do zbadania i rozstrzygnięcia określonej kwestii

- wykonawcze - zmierzają do wykonania decyzji procesowej

- ekspensywne (wyraźne) - np.oświadczenie procesowe uczestnika procesu; decyzje muszą być wyraźne, nigdy konkludentne (!). wyróżnia się: 1/decyzje, na które przysługuje środek zaskarżenia, 2/decyzje na które przysługuje środek przymusu procesowego, 3/decyzje, które przesuwają proces do następnego etapu;)

- konkludentne (dorozumiane) - samo zachowanie się uczestnika procesu (stanowi wadliwą czynność dorozumianą); warunkiem niewadliwości czynności konkludentnej jest to, że zachowanie się uczestnika procesu nie budzi wątpliwości i uzewnętrznia jego wolę (zachowanie się strony musi wyraźnie wskazywać na to, że zrozumiała zachowanie się organu procesu)

Czynności procesowe

To takie fakty procesowe, które polegają na zachowaniu się uczestnika procesu; prawo łączy z nimi skutki procesowe; Czynności procesowe mogą być dokonywane przez organ procesowy, stronę procesową, pozostałych uczestników procesu;

Zdarzenia procesowe

To fakt procesowy, który nie polega na zachowaniu się uczestnika procesu a z którym prawo łączy skutki procesowe; zaszłość w świecie zewnętrznym

FAKTY PROCESOWE

Zaszłości w świecie zewnętrznym,

z którymi prawo procesowe łączy jakieś skutki

Domniemanie

Zgodny pogląd w orzecznictwie i literaturze

czynności zbiorowe

ale tylko wówczas, gdy:

zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości.

NACZELNE ZASADY PROCESU

PODSTAWĘ wszelkich ROZSTRZYGNIĘĆ powinny stanowić

USTALENIA FAKTYCZNE zgodne z RZECZYWISTOŚCIĄ

(art. 2 § 2 k.p.k.)

ZASADA

PRAWDY MATERIALNEJ

ZASADA

DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI

OSKARŻONEGO NALEŻY TRAKTOWAĆ JAK NIEWINNEGO DOPÓKI NIE ZOSTANIE MU UDOWODNIONA WINA W SPOSÓB PRZEWIDZIANY PRZEZ PRAWO KARNE PROCESOWE

(art. 5 ' 1 k.p.k.)

ZASADA

IN DUBIO PRO REO

WSZYSTKIE NIEDAJĄCE SIĘ ROZSTRZYGNĄĆ WĄTPLIWOŚCI NALEŻY ROZSTRZYGAĆ NA KORZYŚĆ OSKARŻONEGO

(art. 5 ' 2 k.p.k.)

od przedstawienia

zarzutów

do prawomocności wyroku

in personam

Osoby niezależne od stron procesowych, działające na rzecz interesu społecznego w procesie.

ZASADA

OBIEKTYWIZMU

ORGAN PROCESOWY POWINIEN MIEĆ BEZSTRONNY

STOSUNEK DO STRON I INNYCH UCZESTNIKÓW PROCESU ORAZ NIE POWINIEN KIERUNKOWO NASTAWIAĆ SIĘ DO

JEDNEJ STRONY I SAMEJ SPRAWY

(art. 4 k.p.k.)

ZASADA

SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW

ORGANY PROCESOWE W OCENIE DOWODÓW, KIERUJĄ SIĘ SWOIM PRZEKONANIEM NIESKRĘPOWANYM USTAWOWYMI REGUŁAMI

OCENY, UKSZTAŁTOWANYM NATOMIAST POD WPŁYWEM WSKAZAŃ WIEDZY, DOŚWIADCZENIA ŻYCIOWEGO I ZASAD

LOGICZNEGO ROZUMOWANIA.

(art. 7 k.p.k.)

PRZEBIEG PROCESU KARNEGO

POSTĘPOWAIE PRZYGOTOWAWCZE

Umorzenie postępowania nie kończy d e f i n i t y w n i e

postępowania karnego, dlatego że zawsze istnieje możliwość wzruszania decyzji o umorzeniu postępowania przygotowawczego poprzez uruchomienie jednego z w/w środków.

!

Cechą zażaleń jest d e w o l u t y w n o ś ć (przejście do instancji wyższej nad organem, który wydał zaskarżoną decyzję)

np. decyzję wydał prokurator, to - co do zasady - rozpatrującym zażalenie

będzie prokurator wyższego stopnia, ale przewiduje się wyjątki, gdzie to sąd będzie kompetentny

ZASADA

KONTRADYKTORYJNOŚCI

STRONY PROCESOWE MAJĄ PRAWO

W PROCESIE KARNYM DO WALKI

O KORZYSTNE DLA SIEBIE ROZSTRZYGNIĘCIE

ZASADA

INKWIZYCYJNOŚCI

ORGAN PROWADZĄCY JAKO JEDYNY

POWINIEN BADAĆ SPRAWĘ

POSTĘPOWANIE JURYSDYKCYJNE

ZASADA

LEGALIZMU

ORGAN PROCESOWY JEST ZOBOWIĄZANY WSZCZĄĆ I POPROWADZIĆ POSTĘPOWANIE KARNE

ZASADA

OPORTUNIZMU

TZN. GDY ORGAN MOŻE NIE WSZCZYNAĆ POSTĘPOWANIA JEŚLI ZE WZGLĘDU NA INTERES SPOŁECZNY BĘDZIE TO NIECELOWE!

(ORGAN WŁAŚCIWY - POZAPRAWNA NIECELOWOŚĆ /

NIEWŁAŚCIWY - BAGATELNOŚĆ SPRAWY)

ZASADA

SKARGOWOŚCI

ORGAN PROCESOWY WSZCZYNA I PROWADZI POSTĘPOWANIE TYLKO SKUTKIEM SKARGI WNIESIONEJ PRZEZ PODMIOT

BEZPOŚREDNIO ZAINTERESOWANY ROSTRZYGNIĘCIEM;

ZASADA

DZIAŁANIA (ŚCIGANIA) Z URZĘDU

ORGAN PROCESOWY WSZCZYNA I PROWADZI

POSTĘPOWANIE NIEZALEŻNIE OD CZYJEJKOLWIEK SKARGI

Postępowanie przejściowe

Jest to nazwa doktrynalna. Na tym etapie następuje:

* kontrola wymogów formalnych (tzw. kontrola formalna) aktu oskarżenia (dokonuje jej prezes sądu czy też przewodniczący wydziału); termin do

uzupełnienia braków formalnych jest terminem INSTRUKCYJNYM !

* jeżeli akt oskarżenia spełnia wymogi formalne następuje doręczenie odpisu aktu oskarżenia oskarżonemu i pokrzywdzonemu (wymóg formalny dotyczący oskarżyciela -- oskarżyciel wnosząc do sądu akt oskarżenia obowiązany jest dołączyć do aktu tyle odpisów ilu jest oskarżonych i pokrzywdzonych)

* oskarżonego poucza się o tym, że :

- może napisać odpowiedź na akt oskarżenia (ma na to 7 dni od doręczenie odpisu aktu oskarżenia)

- ma możliwość składania wniosków dowodowych (termin do wniesienia wniosku dowodowego jest terminem INSTRUKCYJNYM)

- może być oskarżycielem posiłkowym ubocznym (wówczas uzyskuje uprawnienia strony w postępowaniu jurysdykcyjnym)

* kontrola merytoryczna aktu oskarżenia - jej celem jest uniknięcie oczywistej bezzasadności aktu oskarżenia, czyli nie opuszczenie do procesu jeżeli wstępna kontrola aktu oskarżenia wskazuje, że zachodzi np. negatywna przesłanka procesowa, wtedy należy wydać decyzje (w formie postanowienia), która przekracza władzę prezesa sądu czy przewodniczącego wydziału ;

O d d a n i e p o d s ą d - szerokie pojęcie, które należy rozumieć, albo jako kontrolowanie z urzędu wszystkich wymogów, albo dokonywanie kontroli z inicjatywy sądu, albo z inicjatywy oskarżonego w określonym kierunku. Jednym słowem w Polsce przyjęto, że kontrola merytoryczna dokonywana jest z inicjatywy sądu (to prezes sądu ma inicjatywę kierowania sprawy na posiedzenie w przypadkach, gdy chodzi o rozważenie kwestii merytorycznych)

* Art. 439 k.p.k.

* Udział stron na posiedzeniu (art.339 k.p.k.):

- jest f a k u l t a t y w n a - oskarżony i jego obrońca może uczestniczyć w posiedzeniu, a pokrzywdzony jeżeli przyjdzie (będzie obecny w sądzie) - organ procesowy nie ma obowiązku zawiadamiania pokrzywdzonego o terminie posiedzenia (w przypadku, gdy ma prawo uczestnictwa w posiedzeniu i

wyrazi taką chęć, to ma taką możliwość; jego nieuczestnictwo w przypadku gdy ma taką możliwość a

nie został dopuszczony może stanowić przyczynę do skarżenia wyroku)

- jest o b l i g a t o r y j n a - są przypadki, gdy strony mają wręcz obowiązek uczestnictwa w posiedzeniu

* przedmiotem posiedzeń może być załatwienie spraw incydentalnych np. zastosowaniu, przedłużenie, uchyleniu tymczasowego aresztowania, czy zamianie tymczasowego aresztowania na inny środek

* Techniczne przygotowanie rozprawy :

- ustalanie składu orzekającego wg. wpływu spraw do sądu (skład orzekający przez całość rozprawy k.p.k.nie powinien ulec zmianie, gdy to nastąpi może to stanowić przyczyny odwoławczą)

- jak już jest ustalony przewodniczący składu orzekającego, to decyduje on o terminie rozprawy (zgłasza termin prezesowi sądu).

- wydanie zarządzenia o sposobie wezwania/zawiadomienia uczestników procesu na termin rozprawy (prokurator jest zawiadamiany wokandą, co wynika z zasady indyferencji; nieważne jest, który prokurator przyjdzie na rozprawę - co nie jest naruszeniem przepisów prawa)

(w kodeksie w dziale czynności procesowe!!)

Składa się z następujących czynności:

a/ narada nad wyrokiem (etap tajny; uczestniczy w nim wyłącznie skład orzekający, niekiedy dopuszcza się obecność protokolanta bez prawa głosu)

b/ głosowanie nad wyrokiem

c/ sporządzenie sentencji pisemnej wyroku

d/ podpisanie tej sentencji

e/ promulgacja wyroku (zgonie z konstytucją i k.p.k. wyrok - jego sentencja - jest ogłaszany publicznie zawsze ! nawet jeżeli rozprawa prowadzona była przy drzwiach zamkniętych . Natomiast co do uzasadnienia, to jeżeli sprawa była prowadzona przy drzwiach zamkniętych to jest ono odczytywane również przy drzwiach zamkniętych.

f/ pouczenie stron o sposobie zaskarżenia - powinno być ono na tyle jasne, żeby strona nie miała wątpliwości, że w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia wyroku rozpoczyna bieg termin zawity pisemne uzasadnienie wyroku. następnie pouczyć, że biegnie termin 14-dniowy do wniesienia apelacji, liczony o daty doręczenia pisemnego uzasadnienia wyroku

Kolejność udzielania głosów :

a/ oskarżyciele główny i posiłkowy,

b/ obrońca oskarżonego,

c/ oskarżony (przysługuje mu prawo

ostatniego słowa - zawsze !)

1/ rozpoczyna się od odczytania aktu oskarżenia - co czyni prokurator, a jeżeli go nie ma czyni to protokolant;

2/ przewodniczący pyta oskarżonego :

a/ czy zrozumiał treść aktu oskarżenia;

b/ czy przyznaje się do zarzutu;

c/ czy - pouczając go o prawie odmowy do składania wyjaśnień - czy skała wyjaśnienia czy korzysta z tego uprawnienia; jeżeli chce składać wyjaśnienia to sąd wysłuchuje go najpierw w swobodnej wypowiedzi, a później poprzez zadawanie pytań;

3/ przeprowadzenie dowodów w pełnym zakresie (tzn. zarówno zawnioskowanych jak i tych które zostały wprowadzone o procesu z urzędu);

4/ przewodniczący zamyka przewód sądowy udzielając głosu stronom w kolejności ustalonej przez ustawę)

wniesienie apelacji lub przekazanie wyroku do

wykonania

ogłoszenie

wyroku

zamknięcie

przewodu sądowego

głosy stron

odczytanie aktu oskarżenia

posiedzenie

wniesienie aktu oskarżenia

wywołanie rozprawy

CZYNNOŚCI KOŃCOWE POSTĘPOWANIA

GŁÓWNEGO

ROZPRAWA GŁÓWNA

POSTĘPOWANIE PRZEJŚCIOWE

skazany

oskarżony

oskarżony

oskarżony

podejrzany

prawomocność wyroku

II instancja

I instancja

akt

oskarżenia

1/ Sprawę wywołuje protokolant;

(wywołanie sprawy to ogłoszenie przeciwko komu, o jaki czyn sprawa się toczy, następnie wszyscy proszeni są na salę)

2/ przewodniczący sprawdza obecność osób, które powinny uczestniczyć w rozprawie (brak strony procesowej może spowodować, że sprawa spadnie z wokandy, bo zachodzi potrzeba odroczenia rozprawy i wyznaczenia następnego terminu)

3/ przewodniczący odbiera od wezwanych świadków przeczenie i może zrobić to na dwa sposoby:

a/ odebrać od przyrzeczenie od wezwanych zespołowo,

b/ odebrać przyczynie od każdego indywidualnie

Następnie wyprasza świadków, na sali pozostają jedynie strony

przewód sądowy

głosy stron

wywołanie sprawy

wyrokowanie

Reprezentanci

stron proc.

(przedst.. procesowi)

Osoby działające za stronę w jej imieniu na mocy

odpowiedniego tytułu

prawnego.

Rozprawa główna

Rzecznicy

interesu

społecznego

Pomocnicy organów

procesowych

Osoby wezwane przez organ procesowy do dostarczenia śr.

dowodowego.

UCZESTNICY PROCESU KARNEGO

4

3

2

1

wyrokowanie

przemówienia stron

przewód sądowy

rozpoczęcie rozprawy

ogłoszenie

wyroku

sąd udaje się

na naradę

zamknięcie przewodu sądowego

odczytanie aktu oskarżenia

wywołanie

sprawy

• w treści sentencji wyroku musi być wyraźnie zaznaczone rozstrzygnięcie, tzn. czy sąd uniewinnia z zarzutu, czy sąd przypisuje, uznając winnym popełnienia zarzucanego czynu; wskazane środki karne, czy zaliczany jest areszt tymczasowy na poczet kary; ważne jest również rozstrzygnięcie co do kosztów (składają się one z opłaty sądowej i kosztów postępowania - jeżeli proces z oskarżenia publicznego ponosi jest skazany w przypadku, gdy zapadł wyrok skazujący. Natomiast, w przypadku wyroku uniewinniającego koszty ponosi Skarb Państwa; jeżeli powołani zostali biegli stosuje się zasadę j.w.).

.. Uzasadnienie - jest ustne co do zasady (przewodniczący przedstawia ustnie motywy tzn. czym się kierował przy wyrokowaniu), ale są sytuacje kiedy uzasadnienie wyroku jest obligatoryjnie pisemne; uzasadnienie jest publiczne (co do sentencji następuje wyłączenie publiczności jeżeli rozprawa jest prowadzona z wyłączeniem jawności); w ciągu 7 dni strona może złożyć wniosek o pisemne uzasadnienie, co traktowane jest jako zapowiedź apelacji;

.. Sentencja - jest pisemna; napisana i podpisana przez cały skład orzekający; w sentencji podaje się :

• sygnaturę sprawy

• skład orzekający, wymieniony z imienia i nazwiska oraz stanowiska (sędzia, ławnik

• imię i nazwisko prokuratora (art.40, podlega wyłączeniu na zasadach takich jak sędzia; jeżeli powinien się wyłączyć a nie wyłączył się to jest to podstawa do uchylenia wyroku; przepisy dotyczące sędziego stosuje się również do prokuratora); rola prokuratora w procesie karnym zmienia się w zależności od etapu postępowania karnego:

-- postępowanie przygotowawcze - występuje jako organ procesowy, który albo prowadzi, albo nadzoruje postępowanie przygotowawcze;

-- postępowanie sądowe - z chwilą wniesienia aktu oskarżenia do sądu w sprawach publicznoskargowych oraz prywatnoskargowych, w których prokurator objął oskarżenie, występuje jako oskarżyciel procesowy, a więc już nie jako organ procesowy (jak to miało miejsce w post.przyg.), tylko jako czynna strona procesowa. Popiera wniesione oskarżenie i to na nim spoczywa ciężar udowodnienia winy. Prokurator pełni rolę rzecznika wymiaru sprawiedliwości, interesu społecznego, powinien reprezentować interesy pokrzywdzonego. Zwłaszcza w sytuacji, gdy pokrzywdzony nie podejmuje czynnej działalności w postępowaniu jurysdykcyjnym;); W wielu przypadkach przepisy k.p.k. przewidują obligatoryjną obecność prokuratora na rozprawie, więc jego nieobecność stanowi uchybienie procesowe i podstawę do zaskarżenia wyroku; Natomiast, gdy obecność prokuratora nie była obowiązkowa, to jego obecność należy odnotować w protokole i wyroku; prokurator w toku procesu może się zmieniać; w sprawach skomplikowanych dba się o to, aby jeden prokurator występował w sprawie, bo zna akta sprawy; nie ma uchybienia procesowego, jeżeli prokurator się zmienia; do prokuratora; do prokuratury wysyła się wokandę a nie wezwanie;

• imię i nazwisko protokolanta (podlega on wyłączeniu na zasadach podobnych jak sędzia (na podstawie art.40 k.p.k. res in habilis oraz art.41 k.p.k.); w sytuacji, gdy protokolant powinien się wyłączyć, a nie zrobił tego, to zachodzi wówczas podstawa do uchylenia wyroku w drodze apelacji; nie wyłączenia się protokolanta stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą, którą sąd odwoławczy powinien wziąć z urzędu pod uwagę;

• w treści wyroku są odnotowani z imienia i nazwiska prokuratorzy, ławnicy, sędziowie, protokolant, terminy rozpraw, ogólne dane oskarżonego, podaje się znamiona czynu (z aktu oskarżenia) i kwalifikację prawną czynu (również z aktu oskarżenia), a następnie podaje się rozstrzygnięcie sądu;

• po przeprowadzeniu narady i głosowania nad wyrokiem, sąd przystępuje do napisania sentencji wyroku

• promulgacja wyroku - jest to ogłoszenie wyroku i podanie go do wiadomości'

• co do zasady wyrokuje się na rozprawach, ale na gruncie k.p.k. dopuszczalne jest wyrokowanie na posiedzeniu;

• w sentencji wyroku skazującego następuje przypisanie czynu oskarżonemu

• forma wyroku - art. 414 k.p.k. ściśle określa wymogi formalne wyroku (art.414§ 1)

1/ oznaczenie sądu, który go wydał, oraz sędziów, ławników, oskarżycieli i protokolanta,

2/ datę oraz miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, 3/ imię, nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego, 4/ przytoczenie opisu i kwalifikacji prawnej czynu, którego popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu,

5/ rozstrzygnięcie sądu,

6/ wskazanie zastosowanych przepisów ustawy karnej.); jeżeli wymogi formalne nie zostaną spełnione, jeżeli nie zostaną spełnione mogą stanowić podstawę do podniesienia zarzutu odwoławczego;

* wydawane są zarówno w toku postępowania przygotowawczego, jak i w toku postępowania jurysdykcyjnego.

* Treścią postanowień mogą być decyzja o tym, że wszczyna się proces, śledztwo, dochodzenie. Przedstawienie zarzutów, zamknięcie śledztwa ma rangę postanowienia (!).

* W toku postępowania przed sądem postanowienia wydaje organ, który działa w trakcie postępowania jurysdykcyjnego z reguły kolegialnie, ponieważ prezes sądu, przewodniczący wydziału ma prawo wydawania tylko zarządzeń. Natomiast prawo wydawania postanowień ma tylko sąd w składzie orzekającym na rozprawie i na posiedzeniu w składzie przewidzianym przez kodeks dla danego sądu.

* Postanowienia należy uzasadniać, co do zasady na piśmie. Należy uzasadniać :

- postanowienie o dopuszczeniu dowodu, jeżeli druga strona sprzeciwiła się uwzględnieniu dowodu

- jeżeli przysługuje środek zaskarżenia; jeżeli przysługuje zażalenie na postanowienie to decyzja musi być uzasadniona

POSTANOWIENIA

WYROKI

ORZECZENIA

ZARZĄDZENIA

Zakaz reformationis in peius:

nie powstaje

granice środka odwoławczego wyznaczają

zakres zaskarżenia i kierunek apelacji

ZAKAZ POGARSZANIA SYTUACJI PROCESOWEJ OSKARŻONEGO W PROCESIE W RAZIE ZASKARŻENIA ORZECZENIA NA KORZYŚĆ OKARŻNEGO

ZAKAZ

REFORMATIONIS IN PEIUS

Ma istotne znaczenie wówczas, gdy sąd odwoławczy uchyla wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania, bo wówczas jest zobligowany

do wskazania kierunku orzeczenia

W czyim interesie (na czyją korzyść) został wniesiony środek odwoławczy

Przyczynami odwoławczymi są wszelkie uchybienia sądu I instancji, które mogą interesować z punktu widzenia kontroli odwoławczej i stanowić podstawę do odpowiednich rozstrzygnięć Sądu Odwoławczego

• QUASI - SPRZECIWY

- nie mają charakteru dewolutywnego

- sprzeciw oskarżonego wobec możliwości warunkowego umorzenia postępowania (wówczas sąd kieruje sprawę na rozprawę)

- sprzeciw pokrzywdzonego i prokuratora wobec wniosku oskarżonego o wydanie wyroku na rozprawie skróconej (art. 387 k.p.k.) !!!!

- sprzeciw strony wobec odczytania na rozprawie protokołu przesłuchania w warunkach art. 392 §1 k.p.k.

• WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

• KASACJA

• SPRZECIWY :

- są skargami

- nie są dewolutywne

- mają charakter kasatoryjny (a nie reformacyjny)

• Wyróżniamy sprzeciwy:

- wobec wyroku zaocznego

(art. 482§1 k.p.k.)

- wobec wyroku nakazowego

(art. 506 k.p.k.)

- wniosek ukaranego o uchylenie

nałożonej uprzednio kary pieniężnej

( art. 286 k.p.k.)

- odwołanie się od zarządzenia przewodniczącego do całego składu orzekającego

- wniosek o przywrócenie terminu zawitego

- wniosek o przeprowadzenie kontroli z urzędu przez organ procesowy:

* wznowienie lub podjęcie na nowo postępowania przygotowawczego

* art. 521 k.p.k. wniosek o wniesienie kasacji nadzwyczajnej

* wniosek do sądu lub do prokuratora o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego (art. 254 k.p.k.)

* nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym (art.326 k.p.k.) polega labo na osądzaniu prawomocnie wydanej decyzji w ramach nadzoru, albo przejęcia czynności o osobistego prowadzenia

• SKRAGI są:

- korekturą decyzji

- dewolutywne (przeniesienie do wyższej instancji problemów z rozpoznaniem środka odwoławczego)

• Wyróżniamy skargi tj. :

- apelacja

- zażalenie

NADZWYCZAJNE

ZWYCZAJNE

ŚRODKI ZASKARŻENIA

WSZYSTKIE DECYZJE PROCESOWE I INNE

CZYNNOŚCI PROCESOWE PODLEGAJĄ KONTROLI

ZASADA

KONTROLI

POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE

układ procesowy:

1. osoba oskarżonego.

2. czyn oskarżonego w znaczeniu przedmiotowym.

3. element, którego brak stanowi negatywną przesłankę procesową.

SZCZEGÓLNE

(jako dodatkowe)

- stany prawne, które warunkują tryb

szczególny procesu

OGÓLNE

- stany prawne, które warunkują proces w trybie zwyczajnym

FUNKCJE systemu przesłanek:

• informacyjna: uporządkowanie wiedzy o dopuszczalności procesu

• gwarancyjna: ochrona przed ewentualnym bezzasadnym wciąganiem osób w proces, wyraziste kryterium dopuszczalności;

NEGATYWNE

- stany prawne, które wyłączają dopuszczalność wszczęcia i dalszego biegu procesu

POZYTYWNE

- stany prawne, które muszą zachodzić by proces karny był

dopuszczalny

inne podziały przesłanek procesu karnego:

• res iudicata (powaga rzeczy osądzonej)

• litis pendentio (zawisłość prawna sporu)

• podsądność sądom karnym

• właściwość sądu

• skarga uprawnionego oskarżyciela

• wniosek pokrzywdzonego (publicznoskargowe - wnioskowe; dodatkowe wskazanie osoby najbliższej jeśli przeciw niej)

• wymagane zezwolenie na ściganie

• darowanie kary -prezydenckie prawo łaski

• warunkowe zawieszenie wykonania kary przez sąd / Prezydenta (korzystającego z prawa łaski)

• formalne immunitety procesowe:

• Prezydenta RP

• parlamentarny

• sędziowski

• prokuratorski

• sędziów Trybunału Konstytucyjnego

• członków Trybunału Stanu

• pracowników NIK

• Rzecznika Praw Obywatelskich

• Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych

• dyplomatyczny

• konsularny

• istnienie stron procesowych

• przeszkody wynikające ze stos. międzynarodowych

• status świadka / biegłego - obcokrajowca, który stawia się dobrowolnie przed sądem ( zakaz ścigania, zatrzymania, tymczasowego aresztowania )

• przy wydaniu osoby ściganej przez inne państwo, tylko w granicach przestępstw ( popełnionych przed przyjazdem ) przez nie zastrzeżonych

uniewinnienia

(potwierdzenie domniemania niewinności)

1. „przesłanka faktyczna” czynu nie popełniono

• brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia

2. brak przestępności czynu

• czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego

• ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa

[ okoliczności wyłączające bezprawność czynu (kontratypy) + okoliczności wyłączające winę]

umorzenia

3. znikomy stopień społ. szkodliwości czynu

4. brak karalności czynu

(np. przy czynnym żalu)

5. przedawnienie karalności

6. abolicja lub amnestia

7. immunitety materialne (adwokacki, prokuratorski, radcy pr., parlamentarny)

8. karalność w obcym państwie czynu popełnionego za granicą przez obywatela polskiego lub obcego

względne

(konkretne)

stany prawne warunkujące proces tylko w określonym układzie procesowym

bezwzględne

(abstrakcyjne)

stany prawne warunkujące proces w każdym układzie procesowym

formalne

(warunkują jedynie sam proces karny)

→ umorzenie

materialne

(wywierają wpływ na odpowiedzialność karnomaterialną , ale mogą być realizowane tylko w toku procesu )

- art.17 KPK

PRZESŁANKI PROCESOWE

PRZESŁANKA PROCESU / warunek dopuszczalności procesu

- stan prawny warunkujący dopuszczalność bądź wszystkich stadiów procesu, bądź tylko niektórych

1. nie ma przesłanek dotyczących tylko postępowania przygotowawczego

2. postępowanie apelacyjne jest dopuszczalne choćby nie wszystkie przesłanki postępowania głównego były spełnione (f. kontrolna apelacji)

Art. 115.

§ 1. Uzasadnienie orzeczenia podpisują osoby, które orzeczenie wydały, nie wyłączając osoby przegłosowanej.

§ 2. W sprawach rozpoznawanych w składzie sędziego i dwóch ławników uzasadnienie podpisuje tylko przewodniczący, chyba że zgłoszono zdanie odrębne. W sprawach rozpoznawanych w składzie dwóch sędziów i trzech ławników uzasadnienie podpisują obaj sędziowie, chyba że zgłoszono zdanie odrębne.

§ 3. Jeżeli nie można uzyskać podpisu przewodniczącego lub innego członka składu orzekającego, jeden z podpisujących czyni o tym wzmiankę na uzasadnieniu z zaznaczeniem przyczyny tego faktu.

Art. 114.

§ 1. Przy składaniu podpisu członek składu orzekającego ma prawo zaznaczyć na orzeczeniu swoje zdanie odrębne podając, w jakiej części i w jakim kierunku kwestionuje orzeczenie.

§ 2. Zdanie odrębne może dotyczyć również samego uzasadnienia orzeczenia; wówczas zdanie to zaznacza się przy podpisywaniu uzasadnienia.

§ 3. Jeżeli ustawa nie wymaga sporządzenia uzasadnienia wraz z wydaniem orzeczenia, w razie zgłoszenia zdania odrębnego, uzasadnienie należy sporządzić z urzędu w terminie 7 dni od wydania orzeczenia, a składający zdanie odrębne dołącza w ciągu następnych 7 dni jego uzasadnienie; obowiązek ten nie dotyczy ławnika.

Art. 113.

Orzeczenie podpisują wszyscy członkowie składu orzekającego, nie wyłączając przegłosowanego, chyba że orzeczenie zamieszczono w protokole.

Art. 111.

§ 1. Orzeczenia zapadają większością głosów.

§ 2. Jeżeli zdania tak się podzielą, że żadne z nich nie uzyska większości, zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przyłącza się do zdania najbardziej doń zbliżonego, aż do uzyskania większości.

Art. 112.

Sędzia, który głosował przeciwko uznaniu oskarżonego za winnego, może wstrzymać się od głosowania nad dalszymi kwestiami; wówczas głos tego sędziego przyłącza się do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego.

Art. 110.

Narada i głosowanie nad wyrokiem odbywają się osobno co do winy i kwalifikacji prawnej czynu, co do kary, co do środków karnych oraz co do pozostałych kwestii.

Art. 109.

§ 1. Naradą i głosowaniem kieruje przewodniczący, a jeżeli co do porządku i sposobu narady oraz głosowania podniesione zostaną wątpliwości, rozstrzyga je skład orzekający.

§ 2. Po naradzie przewodniczący zbiera głosy poczynając od najmłodszego, najpierw od ławników według ich wieku, następnie od sędziów według ich starszeństwa służbowego, a sam głosuje ostatni. Sprawozdawca, jeżeli nie jest przewodniczącym, głosuje pierwszy.

Policja

I UOP

Prokurator

konwojent Policji

Art. 108

§ 1. Przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem jest tajny, a zwolnienie od zachowania

w tym względzie tajemnicy nie jest dopuszczalne.

§ 2. Podczas narady i głosowania oprócz członków składu orzekającego może być obecny jedynie protokolant, chyba że przewodniczący uzna jego obecność za zbędną

Uczestnik procesu jest to podmiot biorący udział w procesie karnym w roli określonej przez prawo procesowe . Nie staje się uczestnikiem procesu publiczność.

Policja sesyjna - jest to uprawnienie sądu do ukarania osoby z publiczności, która narusza powagę sądu.

quasi-pozwany

cywilnie

podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej

interwenient

Sądy

szczególne

1 wojskowe

2 Trybunał

Stanu

Sąd

Najwyższy

Sądy

Powszechne

1 apelacyjne

2 okręgowe

3 rejonowe

rodzice lub opiekun nieletniego

prokurator w postępowaniu

adhezyjnym

zawodowy kurator

sądowy

- dostarcza ś.d. w post wyniku wywiadu środowiskowego

tłumacz,

os. wzywany do przesłuchania głuchego, niemowy i os. nie władającej j. polskim - w określonych syt.

szczególne

zasadnicze

powód cywilny

karne

pokrzywdzony

subsydiarny

uboczny

osoba poddana oględzinom lub badaniom ciała

publiczny

prywatny

posiłkowy

podmiot upraw. do wnoszenia kasacji „nadzwyczajnej”

1. Minister Spraw.

- Prok. Gen.

2. Naczelny Prok. Wojskowy w sprawach wojsk.

stenograf,

os. wykonująca stenogram czynności niezależnie od spisania protok.

oskarżyciele

Biegły - dostarcza ś.d. w post opinii

oskarżony

protokolant,

os. powołana do spisania protok.

przedstawiciel ustawowy

pełnomocnik

świadek

- dostarcza ś.d. w post zeznań

bierne

defensywne

czynne ofensywne

oskarżony

- dostarcza ś.d. w post wyjaśnień

przedstawiciel społeczny,

czyli przedstaw.

Org.społecznej

dopuszczonej na jej wniosek do udziału w post. sądowym

Rzecznik Praw Obywatelskich

obrońca

Sąd

Zespół osób lub osoba wyposażone

w atrybut niezawisłości, powołane do sprawowania wymiaru sprawiedliwości

w imieniu RP oraz

w szczególnej procesowej formie.

specjalista,

os. wykonująca czynności tech. w czasie np. oględzin, ekspertyzy itp. (fotograf, technik)

Osobowe źródła

dowodowe

Osoby ułatwiające organowi procesowemu wykonywanie jego funkcji.

Jest nim organ państwowy powołany przez przepisy pr. do pełnienia określonej roli w proc; powołanie musi wynikać z ustawy; org. Proc. (sąd) należy odróżnić od osoby reprezentującej org. proc. (Jan Kowalski sędzia)

Wyróżniamy organy: kierujące (kierownicze) i pomocnicze

Organy

procesowe

Podmioty posiadające interes prawny w korzystnym dla nich rozstrzygnięciu o przedmiocie procesu.

Strony procesu

karnego

---