Karen Horney: „Neurotyczna osobowość naszych czasów”

Mamy nerwicę kultura, w której żyjemy ma defekty:

• Nasze dążenia nabierają złych cech (choć same w sobie nie są złe) w skutek istnienia określonych układów,

• Człowiek czuje się zagrożony, więc przestaje być zdolny do czegokolwiek poza obroną,

• Motywacją człowieka staje się lęk,

• Człowiek wypiera rzeczywiste przesłanki swoich działań,

• Cele człowieka stają się celami nerwicowymi (nieosiągalne i sprzeczne, więc nie prowadzą do sukcesu),

• Wtórnie zwiększa się obrona,

• Defekt kultury = zmuszanie do fałszu, w ramach którego człowiek musi myśleć egocentrycznie, aby czuć się bezpiecznie,

• Treść kultury określa zakres działań obronnych neurotyka,

• Człowiek jest niewolnikiem wzorów kultury.

To co uznane jest za „neurotyczne” zależy od:

• Kultury,

• Klasy społecznej,

• Płci.

Lęk normalny (nieneurotyczny)	Lęk neurotyczny
Jednostka ulega obawom charakterystycznym dla kultury, ale uznaje je za coś, co jest narzucone każdemu Osoba maksymalnie wykorzystuje możliwości kultury (nie cierpi bardziej niż to Konieczne w danej kulturze) Konflikty powszechne w danej kulturze, nieuświadamiane	Lęki wspólne w danej kulturze + lęki indywidualne (różniące się od specyficznych w kulturze lęków ilościowo i jakościowo) Neurotyk cierpi bardziej niż przeciętny człowiek (zahamowanie zdolności do osiągnięć i radości) Konflikty ostrzejsze (choć ich treść jest taka sama jak konfliktów powszechnie występujących w kulturze), rozwiązania mniej zadawalające, cena za nie jest zbyt wysoka

NERWICA JEST ZABURZENIEM PSYCHICZNYM, CHARAKTERYZUJĄCYM SIĘ WYSTĘPOWANIEM LĘKÓW I ŚRODKÓW OBRONNYCH STOSOWANYM PRZECIWKO TYM LĘKOM ORAZ POSZUKIWANIEM ROZWIĄZAŃ KOMPROMISOWYCH W POWSTAJĄCYCH SYTUACJACH KONFLIKTOWYCH. ZE WZGLĘDÓW PRAKTYCZNYCH ZALECA SIĘ TAKIE ZABURZENIE NAZYWAĆ NERWICĄ TYLKO WTEDY, GDY ODBIEGA OD WZORCA POWSZECHNIE WYSTĘPUJĄCEGO W DANEJ KULTURZE.

Czyli nerwica jest wtedy gdy:

• Jest lęk + obrona przed lękiem,

• Są konflikty + rozwiązania kompromisowe,

• Brak zgodności z wzorcem kulturowym.

Nerwica sytuacyjna	Nerwica charakteru
Brak osobowości neurotycznej Chwilowy brak przystosowania do trudnej sytuacji U podłoża aktualny konflikt (u ludzi, którzy nie umieją rozwiązać świadomie sytuacji konfliktowej, nie umieją spojrzeć otwarcie na przyczynę i naturę konfliktu, więc nie potrafią podjąć świadomej decyzji) Łatwość uzyskania efektów terapeutycznych Reakcja neurotyczna adekwatna do sytuacji konfliktowej	Zniekształcenie osobowości, obecność „trudnego charakteru” U podłoża: konflikt powstały w dzieciństwie, obejmujący wiele obszarów osobowości - lęk podstawowy Długa, trudna terapia Brak adekwatności reakcji do sytuacji

Typy postaw neurotycznych:

1. Postawy związane z dawaniem i przyjmowaniem uczuć

• Nadmierna zależność od aprobaty lub uczucia innych (brak zróżnicowania - chcą być lubiani nawet przez osoby, których nie lubią lub które są im obojętne)

• Sprzeczność między pragnieniem uczucia a brakiem umiejętności przeżywania go i dawania innym

• Wygórowane żądania aby własne pragnienia były respektowane przez innych (ale nie zawsze jest odwrotnie)

Postawy związane z oceną własnej osoby

• Brak poczucia bezpieczeństwa wyrażający się w zależności od innych

• Poczucie niższości

• Poczucie nieadekwatności

• Postawy związane z samopotwierdzaniem się

• Zahamowania związane z wyrażaniem swoich życzeń lub próśb, robieniem czegoś we własnym interesie, wyrażaniem opinii, wyrażaniem krytyki, wydawaniem rozkazów, nawiązywaniem kontaktów;

• Zahamowania dotyczące prób obrony własnego stanowiska;

• Zahamowania mogą dotyczyć uświadomienia sobie swoich pragnień

• Niezdolność do planowania

• Przejawy agresji

• Skłonność do agresji, dominacji, nadmiernych wymagań, rozkazywanie, oszukiwanie i krytykowanie

• (lub odwrotnie) postawa ludzi oszukanych, zdominowanych, podporządkowanych, poniżonych

• Postawy związane z płcią

• Kompulsywne pragnienie kontaktów seksualnych

• (lub) zahamowania wobec kontaktów seksualnych

LĘK - ośrodek dynamiczny nerwic

Zarówno strach jak i lęk są reakcjami proporcjonalnymi do rozmiarów niebezpieczeństwa, ale:

Strach - gdy niebezpieczeństwo widoczne, obiektywne;

Lęk - gdy niebezpieczeństwo ukryte, subiektywne siła lęku proporcjonalna do znaczenia, jakie dana sytuacja ma dla człowieka, ale przyczyny lęku - nieuświadamiane.

Cechy lęku:

• Bezradność (szczególnie trudne dla osób, które pełną kontrolę i władzę uważają za ideał)

• Irracjonalność

• Wyzwanie (by zmienić „coś”, co się rozregulowało)

4 SPOSOBY UCIECZKI PRZED LĘKIEM:

Np. Ola odczuwa lęk przed każdą wizytą o cioci Heli - jak może uciekać od lęku?

1. racjonalizacja - Ola zamieni lęk na racjonalny strach - przecież ciocia Hela jest taka groźna, wredna i wścibska (to pozwala wytłumaczyć przed sobą chęć unikania odpowiedzialności). Ola nie czuje się bezbronną ofiara swoich emocji, ale ma poczucie, że aktywnie wpływa na sytuację (prasuje 4 razy swoją sukienkę przed wizytą - unika wyobrażonej krytyki ciotki). Jest przekonana, że prasowanie sukienki jest czymś racjonalnym.

2. zaprzeczanie - Ola nie myśli o cioci Heli jako o złej kobiecie, ale na godzinę przed wyjazdem dostała biegunkę. Najpierw pomyślała, że zaszkodziły jej winogrona. Potem przemknęła jej myśl: „skoro spóźnię się dziś do cioci…odwiedzę ją jeszcze w przyszły weekend, a może zawsze będę ją odwiedzać w weekendy.” I postanowiła odwiedzać ciocię w każdy weekend. Oczywiście rewolucja kiblowa co weekend gwarantowana.

3. odurzanie - jakiś tydzień przed planowaną wizytą u cioci Heli Ola uprawia seks ze swoim chłopakiem jakieś 5 razy dziennie - twierdzi, że taką ma chcicę (choć zazwyczaj starcza jej raz dziennie) :P…a przed samą wizytą - jeden głębszy (w sensie kieliszka z wódką) na odwagę.

4. unikanie - Ola nie odwiedza cioci Heli, bo w sumie ten kontakt jest dla niej nieistotny (według niej - choć to oczywiście prawdą nie jest! Psycholog wie lepiej :P )

Unikanie - jeśli staje się automatyczne zahamowanie - niemożność robienia i odczuwania czegoś lub myślenia o czymś, co mogłoby wywołać lęk, np. niechęć do kontaktów seksualnych może być środkiem do unikania lęku, ale może też być jego konsekwencją.

LĘK A WROGOŚĆ

Zasze obecne są w lęku 2 czynniki:

• Przytłaczające zagrożenie - produkowane lub wyolbrzymiane przez czynniki psychiczne

• i bezbronność - uwarunkowana własną postawą.

Wywoływane przez siłę wybuchową naszych impulsów

Kiedy impuls może wywołać lęk?

Jeżeli jego odkrycie lub zaspokojenie wiązałoby się z naruszeniem innych żywotnych interesów lub potrzeb jednostki

I jeżeli jest on wystarczająco silny lub gwałtowny. gł. źródłem lęku są wrogie impulsy

- np. silny impuls agresywny

Np. jeśli mój mąż zarabia 10 000 miesięcznie, a siła moich impulsów prowokuje mnie do zabicia go…to z pewnością jest sprzeczne z moim żywotnym interesem, więc może wzbudzić we mnie lęk.

WYPIERANIE WROGOŚCI = udawanie, że wszystko jest w porządku i powstrzymywanie się od walki, gdy powinniśmy walczyć, albo przynajmniej mamy ochotę walczyć.

Konsekwencja: nasilenie się istniejącego już wcześniej POCZUCIA BEZBRONNOŚCI

Człowiek zdaje sobie sprawę z istnienia wypartego impulsu w głębszych warstwach świadomości

Skutki wyparcia wzbudzają lęk pod warunkiem, że wrogość i potencjalne niebezpieczeństwo dla innych konkurencyjnych dążeń jednostki są odpowiednio duże

Uruchomienie procesu PROJEKCJI = rzutowanie wrogich impulsów na świat zewn.

Wrogie impulsy rzutowane są na tę osobę, wobec której wrogość jest odczuwana.

Funkcją uboczną projekcji jest zaspokojenie potrzeby uzasadniania swoich zachowań.

Proces projekcji może (ale nie musi) być wspierany przez inny proces pełniący tę samą funkcję: wypartemu impulsowi może towarzyszyć LĘK PRZED ODWETEM.

Jeżeli wrogość zostaje wyparta jednostka sobie jej nie uświadamia i traci możliwość wpływania na sposób jej wyrażania, co powoduje, że wrogie impulsy wymykają się spod kontroli. Wyparta wrogość nabiera wybuchowego charakteru, który jest tym silniejszy, że poprzez samą swoją izolację przybiera większe i często fantastyczne wymiary oraz rośnie pod wpływem czynników zewnętrznych.

Lęk wynika z obawy przed impulsami wypartymi.




W nerwicach charakteru fundamenty lęku podstawowego kształtują się w dzieciństwie. nieprzerwany łańcuch reakcji lękowych od form wczesno-dziecięcych do form właściwych wiekowi dorosłemu.

Wrogość wobec kogoś bliskiego (u której podłoża jest lęk) odczuwana jest jako coś niezgodnego z istniejącym związkiem opartym na autorytecie, miłości czy uznaniu.

Lęk powstający z wyparcia wrogości może przyjmować różne postacie, z których wynikają 4 GŁÓWNE GRUPY LĘKU.

	Podmiot ma poczucie, że źródłem zagrożenia są jego własne impulsy kształtuje się bezpośrednio z wyparcia	Podmiot ma poczucie, że zagrożenie przychodzi z zewnątrz implikuje projekcję
Podmiot ma poczucie, że niebezpieczeństwo skierowane jest przeciwko niemu	Fobia dotycząca przymusu skakania z wysokości	Lęk przed burzą
Podmiot ma poczucie, że niebezpieczeństwo skierowane jest przeciwko innym osobom	Fobia dotycząca przymusu kaleczenia innych nożem	Lęki nadmiernie opiekuńczych matek dotyczące niebezpieczeństw grożących ich dzieciom




PODSTAWOWA STRUKTURA NERWIC


Niezdolność rodziców do dawania ciepła i miłości dziecku

spowodowana ich własną nerwicą

- brak czułości jest często maskowany nadmierną opiekuńczością lub postawą poświęcenia

- różne postawy rodziców, np.

• faworyzowanie innych dzieci

• niesprawiedliwe zarzuty

• nieoczekiwane przechodzenie od nadmiernej opiekuńczości do pogardliwego odrzucenia

• niespełnianie obietnic

• zmienny stosunek do potrzeb dziecka

- stwarzanie atmosfery rywalizacji (powoduje zazdrość, która może być źródłem nienawiści); stwarzają ją rodzice, którzy zwykle są niezadowolenie z własnego życia i nie mają satysfakcjonujących związków emocjonalnych ani seksualnych czynią własne dzieci obiektami, które mają realizować ich potrzebę uczucia

Brak autentycznego ciepła i miłości

Frustracja/ deprywacja + poczucie, że jest ona nieuzasadniona, niesprawiedliwa

(większe znaczenie niż sama frustracja ma atmosfera, w jakiej narzucone zostają czynniki frustrujące)

Wrogość

Przyczyny powodujące wypieranie wrogości przez dziecko:

1. BEZRADNOŚĆ - wzmacniana przez rodziców poprzez zastraszanie, traktowanie dziecka jak niemowlęcia, zbytnia zależność emocjonalna, zbyt długo trwająca, czyli to jest „czynienie” dziecka bezradnym…a nie bezradność wynikająca z zaspokajania potrzeb biologicznych dziecka, która stosunkowo wcześnie zanika

Motto: „Muszę wypierać swoją wrogość, bo was potrzebuję”

2. STRACH - wywoływany poprzez groźby, zakazy, kary lub gwałtowne sceny, których dziecko jest świadkiem; lub pośrednio - przez onieśmielanie dziecka np. przestrzeganie przed niebezpieczeństwami takimi jak Wszechobecne Złowrogie Zarazki

Motto: „Muszę wypierać swoją wrogość, bo się was boję”

3. MIŁOŚĆ - brak uczucia kompensowany przez rodziców deklaracjami poświęcenia życia dla dziecka; powoduje do strach przed buntem

Motto: „Muszę wypierać wrogość, bo boję się utracić waszą miłość”

4. POCZUCIE WINY - w naszej kulturze dziecko zmuszane jest zwykle do poczucia winy za jakiekolwiek uczucia czy przejawy wrogości lub sprzeciwu; poczucie winy dotyczy najczęściej sfery seksualnej

Motto: „Muszę wypierać swoją wrogość, bo gdybym odczuwał wrogość, byłbym złym dzieckiem”

Wyparcie wrogości

Im cięższe doświadczenia dziecka w rodzinie, tym łatwiej powstanie u niego nienawiść wobec rodziców, innych dzieci, ale także postawa nieufności i zaciętości wobec wszystkich ludzi.

Im dziecko jest bardziej izolowane i nie ma możliwości nabywania własnych pozytywnych doświadczeń, tym łatwiej rozwinie się u niego zgeneralizowana niechęć wobec ludzi.

Im bardziej dziecko ukrywa swój żal do rodziców, tym silniej będzie rzutowało swój lęk na świat zewnętrzny - przekonanie, że świat jest groźny i straszny.

Wszechogarniające poczucie samotności i bezradności we wrogim świecie

Powstanie LĘKU PODSTAWOWEGO

• Nierozerwalnie spleciony z podstawową wrogością

• Leży u podłoża wszystkich związków międzyludzkich

• Utrzymuje się w sposób ciągły, bez żadnych szczególnych bodźców płynących z aktualnej sytuacji

• Przejawia się w postaci różnych objawów.

Lęk podstawowy jest mniej więcej u wszystkich jednakowy, a różni się tylko zasięgiem i intensywnością.

Lęk podstawowy ~~ poczucie, że jest się małym, nieważnym, bezradnym, opuszczonym człowiekiem, który czuje się zagrożony w świecie nastawionym na wykorzystanie, oszukanie, atakowanie, poniżanie, zdradę i zawiść.

Neurotycy rzadko uświadamiają sobie istnienie lęku podstawowego czy podstawowej wrogości, a przynajmniej nie są świadomi ich wagi, czy roli w swoim życiu.

Lęk podstawowy izolacja emocjonalna+ poczucie własnej wewnętrznej słabości - Dlaczego?




Konsekwencją tej sytuacji jest skupianie wysiłków na przywracaniu zagrożonego dotąd poczucia bezpieczeństwa.

4 GŁÓWNE SPOSOBY OBRONY PRZED LĘKIEM PODSTAWOWYM:

1. MIŁOŚĆ

Motto: „Jeżeli mnie kochasz, nie skrzywdzisz mnie”

2. ULEGŁOŚĆ - 2 podgrupy:

• Dotycząca konkretnych osób lub instytucji, np. obrządków religijnych - może się przekształcić w potrzebę bycia „dobrym”

• Nie związana z żadną konkretną osobą czy instytucją - ogólna postać uległości wobec potencjalnych życzeń wszystkich ludzi i unikania wszystkiego, co mogłoby wzbudzić czyjąś niechęć lub złość (często przekonanie, że robi się to z altruizmu)

Motto: „Jeśli poddam się, nie zostanę skrzywdzony”

3. WŁADZA

Motto: „Jeżeli będę miał władzę, nikt nie może mnie skrzywdzić”

4. WYCOFYWANIE SIĘ - dążenie do niezależności w zakresie zaspokajania swoich potrzeb; może się przejawiać poprzez:

• Gromadzenie przedmiotów

• Ograniczenie swoich potrzeb do minimum

• Stłumienie własnych przeżyć emocjonalnych, emocjonalna obojętność wobec innych ludzi

Motto: „Jeżeli się wycofam, nic mi nie może sprawić przykrości”

Często szuka się uwolnienia od silnego lęku za pomocą nie jednego, ale kilku sposobów, nawet sprzecznych ze sobą.

Najczęstsze zestawienie: miłość + władza

NEUROTYCZNA POTRZEBA MIŁOŚCI

Bezpośrednie pragnienie uzyskania satysfakcji postawa spontaniczna i różnicująca

Lęk uczucia i działania przymusowe i niezróżnicowane

Cechy charakterystyczne miłości neurotycznej:

• Wynika z odczuwanej bezradności wobec zagrażającego i wrogiego świata - jest poszukiwaniem w nim życzliwości, pomocy, uznania

• Pragnienie bycia kochanym przez innych pomimo własnej niezdolności do dawania miłości

• Każdy przejaw zainteresowania innych osobami trzecimi traktowany jest jako zaniedbanie własnej osoby

• Interpretowanie każdego żądania jako próby zdominowania przez innych

• Interpretowanie każdej krytyki jako poniżenia

• Nietolerancyjne wobec innych żądania doskonałości (u podłoża: wrogość)

• Dominującym uczuciem nie jest potrzeba kochania, ale potrzeba bezpieczeństwa (choć neurotykowi wydaje się, że kocha)

• Brak stałości i rzetelności uczuć (zmiana stosunku do osoby, gdy tylko przestaje zaspakajać ona jakieś potrzeby)




• Złudzenie miłości, które jest reakcją wdzięczności za okazaną życzliwość lub przejawem nadziei i sympatii wobec konkretnej osoby

• Niezdolność do kochania = lekceważenie potrzeb i pragnień drugiego człowieka + niemożność pogodzenia się z jego wadami czy nietypowością (przejaw wrogości - zawiść + pogarda) - próby maskowania poprzez okazanie delikatności, ale nie udaje się zapobiec pewnych nieprzyjemnych reakcji wobec innych ludzi

• Konflikt: poczucie podstawowej wrogości vs pragnienie miłości

• Przekonanie, że skoro potrzebuje innych - to kocha

• Brak umiejętności przyjmowania miłości: każdy przejaw miłości może pozornie uspokoić neurotyka, czy dać poczucie szczęścia, ale w rzeczywistości wywołuje u niego niedowierzanie i nieufność, a nawet strach.




• Przekonanie, że jest się niewartym miłości; często maskowane postawą „nie zależy mi na tym”, podyktowane zwykle dumą

• Na przejaw miłości reaguje nieufnością - zakłada, że kryją się za tym jakieś zamiary; np. zbyt gwałtowne wyrażanie uczuć odczytuje jako przejaw naigrywania się

• Przerażenie na sygnały sympatii

• Dowody miłości mogą wzbudzać lęk przed zależnością

• KOMPULSYWNOŚĆ POTRZEBY MIŁOŚCI - zdobycie miłości jest koniecznością życiową: „muszę być kochany za wszelką cenę”

• Neurotycy odczuwają i zachowują się tak, jakby ich istnienie, szczęście i bezpieczeństwo zależało od tego, czy są ogólnie lubiani, czy nie

• Brak tolerancji na samotność

• Pragnienie miłości może skupiać się na jednej osobie, ograniczać się do pewnych grup ludzi, lub ograniczać się do jednej płci

• Postawa uległości związana z kimś, kto może zapewnić opiekę; osoba zależna urażona jest swoją podporządkowaną pozycjąale nadal jest uległa z obawy przed utratą miłości+ wypiera urazę do drugiej osobyzwiększenie lękupotrzeba bezpieczeństwa

• NIENASYCENIE POTRZEBY MIŁOŚCI - może przejawiać się w zachłanności jako ogólnej cesze osobowości, uwidaczniającej się w sposobie jedzenia, kupowania, niecierpliwości, w seksie, w dążeniu do prestiżu - postawa „oralna” (zazwyczaj wypierana); może przybierać postać dobrodusznego pasożytnictwa albo przejawiać się bardziej agresywnie w postaci szkodzenia innym.

Żądanie od innych, aby poświęcali swój czas czy pieniądze, udzielali rad, pomocy i dostarczali zadowolenia seksualnego.

• 3 grupy neurotyków ze względu na rolę miłości w ich życiu:

1. Osoby dążą do zdobycia miłości w jakikolwiek możliwy sposób

2. Osoby pragną miłości, ale jeżeli w danym związku jej nie otrzymują (a skazane są raczej na niepowodzenie), izolują się od ludzi zupełnie. Za to przywiązują się kompulsywnie do rzeczy - np. kompulsywnie kupują, jedzą. Tendencje do obżarstwa mogą także ulec wyparciu - utrata łaknienia, zaburzenia czynnościowe żołądka.

3. Osoby, które doznały silnych porażek we wczesnym okresie dzieciństwa i świadomie przejawiają głęboki brak wiary w jakąkolwiek miłość (cyniczna i szydercza postawa wobec miłości)

• Objawy nienasycenia w sferze miłości:

ZAZDROŚĆ NEUROTYCZNA - niewspółmierna do zagrożenia; podyktowana lękiem przed utratą miłości; powtórzenie zazdrości dziecięcej w stosunku do rodziców lub rodzeństwa;

Motto: „Musisz kochać tylko mnie”

DOMAGANIE SIĘ MIŁOŚCI BEZWARUNKOWEJ - to żądanie miłości bezwarunkowej, bez żadnych zastrzeżeń; pragnienie miłości niezależnie od ewentualnego prowokacyjnego zachowania + życzenie żeby być kochanym bez wzajemności + chęć bycia kochanym, ale bez korzyści dla partnera; żądanie miłości ofiarnej (partner powinien poświęcić wszystko); neurotyk jest zazwyczaj nieświadomy, jak bardzo jest wymagający; w ten sposób ujawnia się wrogość

• Każda sytuacja, w której nie zostają spełnione jego żądania - odbierana jest jako ODTRĄCENIE (ODRZUCENIE); czasem nawet umiarkowana atmosfera może tak być interpretowana; wyzwala lęk podstawowy; poczucie poniżenia element poniżenia wywołuje złość, która może być wyzwolona na zewnątrz (związek między uczuciem odtrącenia a rozdrażnieniem jest zwykle nieuświadomiony)

• Jeżeli OBAWA PRZED ODRZUCENIEM jest silna - czł. może unikać wszelkich sytuacji, w których mógłby się spotkać z odmową może to prowadzić do poważnych zahamowań; stanowi przeszkodę w realizacji pragnienia miłości

Błędne koło neurotycznej potrzeby miłości:

Lęk

Nadmierna potrzeba miłości + żądania miłości wyłącznej i bezwarunkowej

Poczucie odtrącenia w wypadku niespełnienia tych żądań

Reagowanie na odrzucenie intensywną wrogością

Konieczność wyparcia wrogości w obawie przed utratą miłości

Napięcie wynikające z niejasnego uczucia wrogości i złości

Itd.

4 SPOSOBY ZDOBYWANIA MIŁOŚCI:

1. SZANTAŻ - częściej kobiety niż mężczyźni; tacy ludzie są szczególnie narażeni na bolesną zależność w swoich związkach miłosnych

Motto: „Bardzo cię kocham, a więc i ty powinieneś mnie kochać, poświęcać wszystko z miłości dla mnie”

Inny mechanizm (forma szantażu) - próba zdobycia miłości poprzez chęć rozumienia drugiego człowieka, pomagania mu w jego rozwoju psychicznym i zawodowym, rozwiązywania jego problemów, itp.

2. ODWOŁYWANIE SIĘ DO LITOŚCI - opiera się na przekonaniu o niemożności otrzymania miłości w żaden inny sposób

Motto: „Powinieneś mnie kochać, bo cierpię i jestem bezradny”

3. APELOWANIE DO POCZUCIA SPRAWIEDLIWOŚCI - neurotycy czynią dla innych to, co chcieliby, aby inni czynili dla nich; rozczarowanie, ponieważ ich działania podyktowane są ciągłym oczekiwaniem wzajemności; deklaracje, że chętnie zrobiłby coś dla innych, gdyby miał ku temu sposobność; nieświadome przypisywanie sobie zachowań, jakich wymaga od innych; neurotyk może odnosić się do poczucia krzywdy, wzbudzać poczucie winy lub obowiązku u innych dla usprawiedliwienia własnych żądań

Motto: „Tyle zrobiłem dla ciebie, a co ty zrobisz dla mnie?”

4. GROŹBY - groźby lub nawet próby samobójstwa; gdy otoczenie nie podporządkowuje się jego żądaniom, może wpaść w rozpacz i pragnąć zemsty - wtedy może zrealizować swoje groźby

ROLA SEKSU W NEUROTYCZNEJ POTRZEBIE MIŁOŚCI

To czy potrzeba przejawia się w postaci pragnienia seksualnego zależy od:

• Warunków zewnętrznych sprzyjających takiej formie wyrażania potrzeby miłości

• Różnic kulturowych

• Temperamentu osoby

• Zadowolenia z życia seksualnego (im mniejsze, tym bardziej prawdopodobne, że osoba będzie reagować zachowaniem seksualnym)

3 kategorie ludzi, których kontakty seksualne służą realizacji neurotycznej potrzeby miłości:

• Osoby nawiązujące liczne i przypadkowe kontakty seksualne (czują się niepewni i zagrożeni)

• Osoby, które przejawiają pewne zahamowania, mają nieliczne kontakty seksualne, ale stwarzają erotyczną atmosferę wokół siebie i innych osób

• Osoby bardzo zahamowane seksualnie, którzy mimo to łatwo się pobudzają i mają skłonność do dostrzegania potencjalnego partnera seksualnego w każdej osobie

Brak różnicowania w doborze partnerów! Czyli generalnie wszystko jedno: ładny- brzydki, niski-wysoki, gruby-chudy, znajomy-nieznajomy, kocha-nie kocha, ale przespać się z nim można. (Hura! Ktoś mnie chce!)

U niektórych osób brak zróżnicowania dotyczy płci potencjalnego partnera (2 grupy: poszukujący aktywnie partnerów - dążenie do ujarzmienia innych i skłonne poddawać się inicjatywie seksualnej osobom obu płci - kierowane obawą przed odrzuceniem)




Według Horney „pozorne tendencje homoseksualne” zanikają, gdy miejsce lęku zajmuje pewność siebie.

Nie mogą uwierzyć w miłość, ale wykazują zmieszanie (np. impotencja u mężczyzn), jeżeli ktoś zaofiaruje im swoją miłość. - postawa obronna, ale winią partnera

Dla osoby, która nie wierzy, że może być kochana seks może zastępować związek emocjonalny.

Bardzo wiele zachowań, które wydają się mieć charakter seksualny, są wyrazem pragnienia bezpieczeństwa.

Jednostka, dla której seks jest sposobem na redukcję lęku nie potrafi znieść nawet krótkiej abstynencji.

DĄŻENIE DO WŁADZY, PRESTIŻU I POSIADANIA

Z czego to się bierze?

• Z lęku (to już chyba oczywiste!)

• Nienawiści

• Poczucia niższości

• Słabości

Ale dlaczego akurat tak?

Ponieważ w naszej kulturze: władza & c. o.= poczucie bezpieczeństwa, a więc chroni przed lękiem (chroni przed bezradnością) i jest ujściem dla wypartej wrogości.

Im bardziej człowiek czuje się ograniczony swoimi zahamowaniami tym mniej jest pewny siebie tym bardziej musi unikać najdrobniejszych przejawów własnej bezradności czy słabości

Neurotyczne dążenie do władzy chroni przed niebezpieczeństwem płynącym z własnego przekonania o swojej niskiej wartości lub z faktu, że inni SA o tym przekonani.

Neurotyk posiada sztywny i nieracjonalny ideał siły + duma = neurotyk uważa, że słabość jest niebezpieczeństwem i hańbą

Za godne pogardy uważa to, że nie potrafi sam sobie poradzić z nerwicą

SKŁONNOŚĆ DO KONTROLOWANIA

• Kontrolowanie siebie i innych - chęć by wszystko inicjować i akceptować

• Może być wyparta - wtedy osoba i jej otoczenie mogą być przekonane, że jest wspaniałomyślna, bo pozostawia innym swobodę

• Przejawia się chęcią by mieć zawsze rację

• Złość, gdy wytknie się im błąd

• Obawa przed tym, by nie dać się ponieść uczuciom

• Chęć postawienia na swoim

• Postawa zniecierpliwienia

• Skłonność do narzucania swojej woli innym

• Dążenie do tego, żeby nigdy nie ustępować

• Przekonanie, że to świat powinien się do niego dostosować, a nie on do świata

• Niezdolność do zmiany swoich postaw

Pogoń za władzą chroni przed: bezradnością i poczuciem własnej nieważności. - wrogość przyjmuje postać tendencji do dominowania.

Tendencja do dominowania może być maskowana formami aprobowanymi:

• skłonność do dawania rad,

• zajmowanie się cudzymi sprawami,

• przejawianie inicjatywy,

• przyjmowanie roli kierowniczej,

• rozdrażnienie, kiedy ktoś ma inne zdanie

• wściekłość wywołana oporem innych

• wyparta wrogość powoduje lęk, a ten może prowadzić do depresji lub poczucia zmęczenia

• niezdolność do zawierania związków partnerskich opartych na równości

• poczucie bezradności - okrężna droga do zapewnienia sobie dominacji

• brak doceniania wysiłków poczynionych na jego rzecz; wieczne skargi i żądania

• w terapii: rozpaczliwa prośba o pomoc i gniew z powodu braku pomocy

• może prowadzić do zahamowań (które neurotyk odbiera jako przejaw własnej łagodności)

Dążenie do prestiżu: Poczucie własnej wartości neurotyka zależy od podziwu i szacunku innych, doszukuje się chęci poniżenia go; potrzeba bycia nieomylnym i wspaniałym. - wrogość przyjmuje postać tendencji do poniżania innych

Skłonność do poniżania innych jest najsilniejsza u osób, które zostały boleśnie zranione w swej godności i szukają odwetu.

„Błędne koło” dążenia do poniżania innych

Poczucie poniżenia

Chęć upokorzenia innych

Zwiększona wrażliwość na poniżenie spowodowana obawą zemsty

Zwiększone pragnienie poniżania innych

Itd.

Skłonność do upokorzenia zostają u neurotyka wyparte i mogą się ujawniać poprzez:

• nieumyślne lekceważenie innych, np. każąc komuś czekać

• mimowolne stawianie innych w kłopotliwych sytuacjach

• doprowadzanie innych do zbytniego uzależnienia

• zahamowania (wynikające z wrażliwości na poniżenie) - potrzeba unikania wszystkiego, co mogłoby się wydawać innym upokarzające

• może się kryć za skłonnością do podziwiania

Pogoń za posiadaniem nie musi dotyczyć wyłącznie pieniędzy czy rzeczy materialnych, ale też może przybrać postać zaborczej postawy wobec innych i chronić przed utratą miłości. - wrogość przyjmuje postać tendencji do odbierania czegoś innym

Neurotyk odczuwa dumę i uniesienie, kiedy osiągnie sukces (oszuka, okradnie, wykorzysta). Zadowolenie to ma 2 źródła:

• poczucie, że się kogoś przechytrzyło

• poczucie, że się kogoś zraniło

Tendencja do odbierania może przejawiać się poprzez:

• Odczuwanie niechęci, np. że lekarz nie chce leczyć go za darmo

• Tendencja do eksploatowania - powoływanie się na zobowiązanie jakie wobec niego mają inni, np. dzieci

• Odmawianie ludziom różnych rzeczy - pieniędzy, informacji, zadowolenia seksualnego

• Zahamowania (kiedy ktoś czegoś od nich oczekuje)

• Może być pod postacią utajonej obawy, że kogoś eksploatują lub czegoś pozbawiają

• Emocjonalna postawa zazdrości i zawiści

• Neurotyk żałuje jakiś przywilejów innym, choć sam ich nie potrzebuje ani nie chce

• Neurotyk będzie starał się tłumaczyć, że jego zawiść jest uzasadniona

• Niedocenienie tego, co się samemu posiada i złudzenie, że inni mają lepiej

• Nieumiejętność cieszenie się z tego, co się ma

• Prowadzi do uczucia skrępowania lub nieśmiałości

• Zahamowania prowadzą do niesamodzielności (pasożytniczy tryb życia) - zaspokaja to tendecje do wyzyskiwania innych

• Oczekiwania by inni przejęli odpowiedzialność za jego życie

• Nie wierzy, że jego życie zależy od niego samego - oczekuje od innych dobra i obwinia ich za wszystko, co złe

• Rosnące rozgoryczenie do świata

• Ciągła obawa, żeby nie zostać oszukanym przez innych

• Histerycy często oskarżają innych, aby ich onieśmielić, albo wymuszają na nich poczucie winy, aby pozwalali im się wykorzystywać

Generalnie…podsumowując:

Cele:	Ochrona przed:	Wrogość pojawia się w postaci:
władza	bezradnością	Skłonność do dominacji
prestiż	upokorzeniem	Skłonność do poniżania
posiadanie	nędzą	Skłonność do pozbawiania czegoś innych

NEUROTYCZNE WSPÓŁZAWODNICTWO

Różni się od współzawodnictwa normalnego pod trzema względami:

• Ciągłe porównywanie siebie z innymi, nawet w sytuacjach, które tego nie wymagają

Porównywanie się z ludźmi, którzy nie są rywalami pod żadnym względem

Utrata lub zaburzenia autentycznego zainteresowania czymkolwiek (nie ważna jest treść działań, ale sukces)

• Chęć osiągnięcia więcej niż inni, ale też chęć bycia unikalnym i wyjątkowym

Może być świadomy, że kierują nim ambicje, ale może też mówić, że kiedyś był ambitny, a teraz nie jest.

Nadmierne ambicje prowadzą do nadmiernych oczekiwań - więc trudno jest człowiekowi osiągnąć to, co chce, łatwo się rozczarowuje i zniechęca

Uporczywa skłonność do umniejszania swoich osiągnięć - nie potrafią się cieszyć sukcesem.

• Element wrogości w ambicjach

Nastawienie, że „nikt poza mną nie będzie piękny, zdolny, nikomu poza mną nie może się udać”

Element destrukcyjny przeważa nad konstruktywnym - pokonanie innych i ich porażka są ważniejsze niż własne zwycięstwo

Neurotykiem kieruje ślepy, niezróżnicowany, kompulsywny pęd do dyskredytowania innych. - nawet jeśli inni nie chcą go skrzywdzić albo gdy porażka jest sprzeczna z jego interesem.

Przekonanie, że „tylko jeden może zwyciężyć”.

Dążenie do udaremnienia lub utrudnienia wysiłków innych.

Taki pacjent zrobi też wszystko, żeby udaremnić wysiłki analityka - nie da się wyleczyć.

Neurotyk czuje się upokorzony, gdy musi komuś przyznać rację, odczuwa porażkę i myśli, że inni też tak mają, więc odczuwa lęk, gdy chce kogoś pokonać.

Seks też jest sposobem, aby upokorzyć partnera lub, żeby zostać przez niego upokorzonym. Neurotyk może odczuwać pociąg seksualny do osób „gorszych” od siebie, ale nie być zdolnym do kontaktów seksualnych z osobami, które kocha i podziwia. Wrogość jaką odczuwa w stosunku do osób, które kocha przejawia się poprzez chęć pozbycia ich satysfakcji seksualnej.

W końcu neurotyk zaczyna gardzić osobą, którą pragnie poniżyć poprzez seks, a w konsekwencji się jej wstydzi. Przyczynami takiej postawy mogą być np. niechęć do faworyzowanego brata, pogarda dla słabego ojca.

Chęć poniżenia jest zwykle nieświadoma i może się przejawiać w sposób pośredni: kompulsywny śmiech kobiety, gdy spostrzega, że mężczyzna zaleca się do niej; oziębłość.

Może też być tak, że neurotyk sam czuje się poniżany poprzez seks (np. oziębłość kobiety, choć pragnie kontaktu; u mężczyzn - przekonanie, że kobieta jest z nim, żeby zaspokoić swoją potrzebę seksualną)

Dążenie do poniżania lub pokonywania innych można ukrywać na 2 sposoby:

1. chowając się pod maską podziwu

2. w sposób sceptyczny intelektualizować te dążenia.

Destrukcyjne współzawodnictwo wzmacnia tendencje homoseksualne:

• wycofanie się z kontaktów hetero, żeby uniknąć rywalizacji seksualnej z innymi

• lęk wymaga uspokojenia - stąd szukanie partnera (potrzeba miłości)

Tendencje do pokonywania innych można kompensować podziwem i miłością w następujący sposób:

• spychając destrukcyjne impulsy do nieświadomości

• eliminując całkowicie możliwość współzawodnictwa

• zjednując rywala, w ten sposób unikając zemsty.

WYCOFYWANIE SIĘ ZE WSPÓŁZAWODNICTWA

Dlaczego?

Bo odczuwają lęk przed odwetem za bezwzględne zaspokojenie swoich ambicji.

Konflikt: między dążeniem do dominacji a neurotycznym pragnieniem miłości

Ambicja vs miłość

Dwa typy rozwiązań: albo uzasadnia swoje dążenie do dominacji albo stara się pohamować swoje ambicje

Skutek lęku w neurotycznym współzawodnictwie:

• obawa przed porażką (wynika z obawy przed upokorzeniem+ obawa, że inni wiedząc o jego ambicjach będą cieszyli się tym upokorzeniem)

jeśli lęk przed porażką - wysiłek i walka, żeby uniknąć niepowodzenia

jeśli lęk przed zdemaskowaniem ambicji przez innych - sprawianie wrażenia braku zainteresowania i zaniechanie wysiłków

Neurotyk nie uświadamia sobie lęku, ale jego konsekwencje: trudności w koncentracji, obawy hipochondryczne, wyczerpanie, czynności ucieczkowe.

Wycofując się ze współzawodnictwa neurotyk będzie unikał zwracania na siebie uwagi, podporządkowywał się konwencjonalnym wzorcom, unikał ryzyka.

• obawa przed powodzeniem

Lęk przed sukcesem wypływa z obawy przed zazdrością i zawiścią ludzką, a zatem i z obawy przed utratą miłości.

Jeśli neurotyk odniesie sukces - nie potrafi się nim cieszyć, będzie go pomniejszał - nie sprosta swoim wymaganiom

Konflikt: kompulsywne pragnienie bycia najlepszym - silny przymus cofania się przy zbliżeniu do sukcesu

Zahamowania na drodze do celu.

„Autodewaluacja” - wytworzenie w wyobraźni takiego dystansu między własną osobą a rzeczywistym czy pozornym rywalem, że każde współzawodnictwo wydaje się czymś tak absurdalnym, iż zostaje całkowicie usunięte ze świadomości. (zazwyczaj dotyczy tego obszaru, w którym neurotyk chce górować)

W jaki sposób uśmierza lęk związany ze współzawodnictwem?

• Poniżając sam siebie

• Uważając siebie za gorszego od innych

• Hamując swoje ambicje

Poczucie niższości wzmagają rzeczywiste niepowodzenia wzrost rozbieżności między możliwościami a osiągnięciami opinia o sobie jako gorszym + faktycznie gorsze wyniki

Rozbieżność między ambicjami a osiągnięciami ucieczka w fantazję, urojenia wielkościowe (na fantazjach opiera poczucie własnej wartości)

Wahania samooceny w zależności od najdrobniejszych wydarzeń - od poczucia wspaniałości do bezwartościowości

Łatwo czuje się urażony i opuszczony i reaguje na to mściwą nienawiścią.

(…)Samej mi do siebie
Jest okrutnie za daleko
Ciągle mi dystansu
Do samej siebie brak
Burzę się na wszystkich,
Że mnie za nic, kurwa mają
A to mnie od środka
Wpierdala jakiś rak

Ref: Jak siebie przeżyć mam?
Czas nie leczy moich ran!

Śmieję się ze wszystkich
Tylko z siebie wciąż nie mogę
Biję się ze wszystkim
Tylko rzadko kiedy w pierś
Może zawsze będę czuła się
Od siebie gorsza
Może tak zostanie do usranej śmierci mej

Ref: Jak siebie przeżyć mam?
Czas nie leczy moich ran!
Jak siebie w sobie znieść?
Jak mam pokochać się?

Czasami nawet rację mam
Czasami nawet sama sobie kłaniam się
Ale wystarczy obcy śmiech
I wszystko znowu trafia szlag!

Chylińska, „Wieczny problem” - to dodatek ode mnie, bo akurat tego słuchałam i pomyślałam, że pasuje do problemu. Horney nie wspominała o Chylińskiej.

Brak powodzenia wywołuje u neurotyka zawiść, wzmacnia zazdrość i niechęć. im silniej wypiera niechęć tym bardziej rzutuje ją na innych paranoidalny lęk przed zazdrością innych




Poczucie cierpienia, paraliżująca beznadziejność, poczucie bezradności

NEUROTYCZNE POCZUCIE WINY:

• Czuje się zwykle winny w wielu sytuacjach,

• Próby usprawiedliwiania się przed samym sobą i innymi,

• Męczący lęk przed zdemaskowaniem lub dezaprobatą (źródło kompulsywnego dążenia do doskonałości)

• Prowokowanie niepomyślnych wydarzeń - tak silne poczucie winy, że prowadzi do samo karania, żeby pozbyć się tego poczucia

• Nie chce uwolnić się od winy

• Samooskarżenia mają charakter nieracjonalny (np. Moja koleżanka z liceum, która przepraszała mnie, że źle sobie kiedyś o mnie pomyślała albo, że zazdrościła mi oceny)

• W głębi neurotyk nie jest przekonany o swej bezwartościowości - może być urażony, gdy ktoś potraktuje jego oskarżenia poważnie

• Twierdzi, że jest niegodny podziwu i szacunku (ale tego oczekuje)

• Może uważać swoją postawę samooskarżającą jako słuszną samokrytykę, ale jest wrażliwy na krytykę innych

• Może udawać, że umie przyjąć konstruktywną krytykę, ale tak nie jest

• Poczucie winy jest przejawem lęku lub obrony przed nim

• Wygórowane wyobrażenie o grożącej karze, zemście czy opuszczeniu

• Lęk przed dezaprobatą (może dotyczyć wszystkich ludzi lub tylko przyjaciół) lub lęk przed zdemaskowaniem

• Lęk przed dezaprobatą może ulec uwewnętrznieniu - stała obawa przed zdenerwowaniem kogoś; obawa, że ktoś pozna, jaki jest naprawdę; niechęć do udzielanie informacji na tematy osobiste; przyczyną lęku jest rozbieżność między „maską” jaką pokazuje przed sobą i światem neurotyk a jego wypartymi skłonnościami

• Lęk przed zdemaskowaniem dotyczy lęku, że inni odkryją rozbieżność między maską a wypartymi skłonnościami; zazwyczaj boi się odkrycia agresji; jak ktoś wykryje jego wrogie reakcje lub żądania - lęk, że szanse na uzyskanie tego, czego potrzebuje stają się zagrożone; usiłowanie ukrycia własnej słabości

• poczucie winy broni przed lękiem - uspokaja i zaciemnia rzeczywisty problem

• oskarżając sam siebie człowiek umożliwia sobie zdobycie poczucia bezpieczeństwa - prowokuje innych by zapewniali go o bezzasadności jego oskarżeń

• przeciwna postawa do samooskarżania: uważanie że zawsze ma się rację, przymus nieomylności

Pseudoprzystosowanie - zachowanie wrażenia „normalności” w oczach własnych i innych mimo poważnej nerwicy

• Ochrona przed dezaprobatą: udawanie głupoty, ucieczka w chorobę lub bezradność

• Inna obrona: poczucie, że jest się przez kogoś gnębionym; poczucie, że ludzie go wykorzystują

• Tendencje do samooskarżania zastępują zmianę, której perspektywa u neurotyka wywołuje przerażenie

• 
  Intelektualizacja swoich problemów

• Geneza poczucia winy:

Dziecko wychowywane w atmosferze wywołującej lęk i nienawiść, ograniczającej poczucie własnej wartości

Żal do otoczenia (ale nieuświadomiony z obawy przed karą lub utratą miłości)

Zakaz krytykowania rodziców (kara lub sankcje moralne)

Dziecko czuje, że ktoś się myli, a skoro rodzice nie mogą być w błędzie - to znaczy, że ono jest winne (proces emocjonalny a nie intelektualny)

Dziecko nabiera skłonności do szukania i znajdowania winy w samym sobie

Jeśli zmiana otoczenia dziecka - reakcja poczucia winy może ulec wygaszeniu

Jeśli brak zmiany - skłonność do samooskarżania wzrasta wraz z czasem

• Trudności w wyrażaniu krytyki i zarzutów (wynikają z braku spontanicznej pewności siebie i z lęku podstawowego)

Kiedy neurotyk może wyrazić krytykę lub zarzuty?

- pod wpływem rozpaczy (gdy nie ma nic do stracenia, bo czuje, że i tak będzie odrzucony)

- gdy oskarżenia dotyczą kogoś, kogo świadomie nienawidzi i od kogo nie spodziewa się niczego dobrego

- jeśli czuje, że może być zdemaskowany i oskarżony (ataki wymierzane na oślep)

• Wyrażane zarzuty sprawiają wrażenie nierealnych, nie trafiają w sedno sprawy - nie potrafi wyrazić uzasadnionej krytyki

• Pośredni mechanizm, za pomocą którego neurotyk oskarża innych: cierpienie (usprawiedliwia ono oskarżenie)

• Ciągłe wahanie między samooskarżaniem a oskarżaniem innych (choć wie, że jego zarzuty są nieracjonalne)

• Funkcje samooskarżania:

- wyrażanie lęku przed dezaprobatą

- obrona przed tym lękiem

- obrona przed oskarżaniem innych

ZNACZENIE CIERPIENIA NEUROTYCZNEGO (PROBLEM MASOCHIZMU)

Cierpienie jest nieuniknioną konsekwencją neurotycznych konfliktów.

Cierpienie:

• może mieć bezpośrednią wartość obronną

• za pomocą cierpienia może zdobyć to, czego chce

• pozwala w sposób skuteczny i ukryty oskarżyć innych

• jest środkiem do zdobycia miłości

• tłumi poczucie bezwartościowości spowodowane porażką

• podtrzymuje poczucie własnej słabości (poczucie zewnętrznej kontroli, bezradność, przyjmowanie autorytatywnych stwierdzeń, uzależnienie od ocen innych) cierpienie towarzyszące skłonnościom do wyolbrzymiania swojej słabości nie daje zwykle świadomego zadowolenia - zadowolenie polega na poczuciu zatracenia swojej odrębności, pozbywając się własnego „ja”, tzw. tendencja „dionizyjska”

Masochista zatraca się dla samego zatracania, jest bierny, egocentryzm. Ale nie chce cierpieć.

Neurotyk zdaje sobie sprawę tylko z tego, że boi się obłądu:

- dążenie do wyrzeczenia się siebie

- reaktywny lęk

Neurotyk szuka konkretnego zadowolenia, ale nie może go osiągnąć bo się boi

…

No i dochodzimy do pytania: „Czy ja jestem neurotykiem, czy nie?”

Najlepszym kryterium jest ustalenie, w jakim stopniu konflikty przeszkadzają mi żyć, a w jakim stopniu potrafię stawić im czoła i poradzić sobie z nimi wprost.

Generalnie wszystko, co neurotyczne obserwujemy jako naturalne w naszej kulturze: lęk, wrogość, konflikty, współzawodnictwo, obawa przed porażką, chęć dominacji, uległość, władza…itd. - co tu dużo mówić: źle jest, bardzo źle! Kultura produkuje neurotyków. Hmmm…a może ktoś intelektualizuje swoje problemy? :P

WSPÓŁNE DLA WSZYSTKICH NERWIC SĄ:

1. sztywność reakcji,

2. rozbieżność między możliwościami a osiągnięciami,

3. (lęk i obrona przed nim).

Karen Horney

Ilekroć spotykam lęk i jego przejawy zadaję sobie następujące pytania - w jaki czuły punkt trafiono wywołując wrogość i co zmusza do jej wyparcia?

LĘK

WROGOŚĆ

WYPARCIE

POCZUCIE ZAGROŻENIA

REAKCJA OBRONNA

Pragnienie znalezienia oparcia w innych ludziach; pragnienie zrzucenia odpowiedzialności na innych, aby go bronili, opiekowali się nim

konflikt

Niemożność zrealizowania pragnienia, w wyniku odczuwania głębokiej nieufności i wrogości w stosunku do ludzi

Jeżeli ktoś potrzebuje miłości drugiego człowieka po to, aby uśmierzyć swój lęk, świadomość tego faktu będzie zwykle zniekształcona, ponieważ nie wie on zazwyczaj, że jest pełen lęku i że w związku z tym szuka rozpaczliwie jakichkolwiek objawów uczucia dla uzyskania spokoju.

Historia życia homoseksualnego ujawnia pewne konkretne czynniki odpowiedzialne za wykluczenie osób płci odmiennej w poszukiwaniu partnera seksualnego. (…) Wystarczy powiedzieć, że nie widziałam jeszcze homoseksualisty, u którego nie występowałyby czynniki omówione w odniesieniu do grupy „biseksualnej”.

„Błędne koło” dążenia do władzy, prestiżu i posiadania:

Lęk + wrogość + zachwiane poczucie własnej wartości

Dążenie do władzy, prestiżu i posiadania

Skłonność do wycofywania się ze współzawodnictwa (+tendencje autodewaluacyjne)

Niepowodzenia i rozbieżności między możliwościami a osiągnięciami

Wzrost poczucia wyższości (+ niechęć i zazdrość)

Wzrost fantazji wielkościowych (+lęk przed zawiścią innych)

Wzrost wrażliwości (+ponowna tendencja do wycofywania się)

Wzrost wrogości i lęku

Itd.

---