Rozdz.1 - Główne zagadnienia

A)Psychoterapia:

-Nie tylko sposób na leczenie osób nerwicowych, lecz także na wgląd w wyższe formy życia psychicznego.

-Życie psychiczne jest widziane w sposób całościowy - jako jednolity system.

-Niezbędna jest silna motywacja i trudna sytuacja życiowa aby pacjent chciał się obnażyć przed terapeutą.

- Zmienne, które występują w skrajnym nasileniu u osób psychicznie chorych, występują też u ludzi zdrowych.

-Psychoterapia jako proces tworzenia normalności, po terapii pacjent nerwicowy staje się osobą normalną.

-W psychoterapii kształtuje się osobowość podobnie jak w okresie dzieciństwa.

B)Korzyści wynikające z teorii naukowych:

- Zachowanie nerwicowe jest WYUCZONE, można go zatem ODUCZYC zgodnie z tymi samymi zasadami, które obowiązywały przy uczeniu się tego zachowania. Oduczenie nawyków nerwicowych i nauczenie nienerwicowych możliwe jest dzięki psychoterapii. Terapeuta pełni tu rolę nauczyciela a pacjent rolę ucznia.

- Zgodnie z teorią uczenia się istnienie nerwic stanowi krytykę metod wychowawczych, bowiem stwarzające cierpienie nawyki nerwicowe zostały wyuczone w konfliktowych sytuacjach dzieciństwa. Prawa uczenia się mogą i powinny by uwzględniane przy wychowywaniu dzieci.

C)Podstawowe założenie: NERWICE I PSYCHOTERAPIA PODLEGAJĄ PRAWOM UCZENIA SI Ę.

- Nerwica jest wyuczona, ma charakter funkcjonalny tzn. jest raczej wynikiem przeżytych doświadczeń a nie uszkodzeń organicznych czy działania pierwotnego popędu

D)Zasadnicze konsekwencje naszego stanowiska:

-Zasada wzmocnienia zastępuje freudowską zasadę przyjemności. Natychmiastowe wzmocnienie daje większy efekt niż wzmocnienie po upływie czasu.

- Koncepcja siły Ego została rozwinięta w dwóch kierunkach: rozważenia przebiegu wyższych procesów psychicznych i opisu ważnych kulturowo wyuczonych popędów i umiejętności. Te dwa czynniki są bardzo ważne dla zachowania ludzi.

- Wyparcie/represja to zahamowanie reakcji sygnałotwórczych, które pośredniczą w myśleniu.

- Przeniesienie jest szczególnym przypadkiem generalizacji - nawyki ułatwiające terapię zostają przeniesione wraz z tymi, które terapię utrudniają.

- Podstawowy dla nerwicy konflikt zostaje powiązany z ogólną teorią uczenia.

- Tylko cześć terapii odbywa się w gabinecie, dalsza cześć w realnym życiu.

- Aby przewidzieć zachowanie, trzeba znać warunki, w jakich ono zachodzi oraz prawa psychologiczne.

- Koncepcja wypierania i tłumienia(represji i supresji) jest uzupełniona równoległymi koncepcjami zahamowania i opanowania.

Rozdz.2 - Co to jest nerwica?

Nerwicowiec nie potrafi wykorzystać oczywistych możliwości osiągania zadowolenia, jakie przynosi mu życie.

A)Wyjaśnienie terminów: cierpienie, „ogłupienie”, symptomy:

•Ogłupienie: niemożność posługiwania się wyższymi procesami myślowymi dla rozwiązania trudności emocjonalnych; myślenie poniżej swoich możliwości intelektualnych w dziedzinach związanych z konfliktem emocjonalnym. Przez to nerwicowiec nie potrafi opisać popędów wywołujących konflikt i tym samym nie może opisać swoich własnych konfliktów. Przyczynia się do niego wyparcie, które powoduje umysłowe luki i zniekształcenia.

•Cierpienie nerwicowe:

- Prawdziwe, świadczą o nim symptomy, czasami prawdziwe cierpienie kryje się pod symptomami. Nerwicowiec cierpi, gdy zaryzykuje normalny tryb życia, dlatego cierpienie jest często maskowane przez chroniące go warunki życiowe.

- Cierpienie wywodzi się z sytuacji KONFLIKTOWEJ- działają na jednostkę dwa silne popędy wytwarzające niezgodne reakcje, nie potrafi on działać w kierunku zredukowania któregokolwiek z nich. Przez to popędy te się nasilają i są ciągle aktywne.

•Symptomy:

- Najczęstsze to: bezsenność, niepokój, drażliwość, zahamowania seksualne, niechęć do życia, brak wyraźnych celów osobistych, fobie, bóle głowy, irracjonalne lęki, unikanie, czynności przymusowe, racjonalizacje.

- Są powierzchowne w stosunku do ukrytego konfliktu, to od nich pacjent czuje, że powinien się uwolnić, bo tylko one są przez pacjenta znane i są dla pacjenta przykre.

- W pewnym stopniu redukują konflikt, nie rozwiązują go lecz tylko go łagodzą. Redukują cierpienie i tym samym zostają wzmocnione - stają się wyuczonym nawykiem.

- Ich funkcją jest często utrzymanie nerwicowca z dala od wpływu bodźców, które mogłyby uaktywnić i zaostrzy jego konflikt.

B) Konflikt, represja i symptomy są ściśle ze sobą powiązane.

Konflikt -> nasilenie popędów -> cierpienie -> represja -> ogłupienie -> konflikt jest nieświadomy i nierozwiązywalny -> cierpienie -> symptomy -> redukcja siły popędu(wzmocnienie)

Częśc II - Podstawowe prawa uczenia się.

Rozdz.3 - Cztery podstawowe czynniki uczenia się.

* zachowanie jest w większym stopniu wyuczone niż wrodzone

*uczymy się społecznie nabywanych motywacji, symptomów, racjonalizacji

•POPĘD/motywacja

- Każdy wystarczająco silny bodziec, który popycha do działania.

- Wzmaga tendencję do wykonania nawykowej czynności.

- Popędy pierwotne/wrodzone, np. głód, ból, pragnienie, zmęczenie, zimno, podniecenie seksualne - ich siła zależy od warunków deprywacji; ich znaczenie jest często zacierane przez zakazy społeczne - w pewnych przypadkach tabu rozszerza się z wypowiedzi na myśli, tak że popęd uświadamiany jest coraz słabiej, a w skrajnych przypadkach zostaje całkowicie usunięty do nieświadomości.

- Wtórne/wyuczone popędy są nabywane na podłożu popędów pierwotnych, są wynikiem ich przetworzenia i stanowią fasadę, poza którą ukryte są właściwe funkcje popędów wrodzonych; warunki społeczne mogą sprzyjać ich uwydatnianiu.

•REAKCJA/działanie/myślenie

- Dla uczącej się osoby ważne jest wykonanie poprawnej reakcji po raz pierwszy aby mogła zostać nagrodzona i wyuczona. W jej wywołaniu najmniej skuteczna jest metoda prób i błędów, pomocne są za to instrukcje słowne, naśladowanie, warunkowanie i wgląd.

- Hierarchia reakcji - uporządkowanie reakcji wg prawdopodobieństwa ich występowania, od niej zależy łatwość wyuczenia danej reakcji.

- Istnieje silny związek (następstwo przyczynowe) między bodźcem a dominującą reakcją i słaby związek między bodźcem a najsłabszą reakcją. Uczenie zmienia porządek reakcji w hierarchii (hierarchia wrodzona lub początkowa wyuczona zostaje zastąpiona nową hierarchią wyuczoną).

•SYGNAŁ/bodziec

- Bodziec decydujący o tym, kiedy, gdzie i jak jednostka zareaguje.

- Wartość sygnału jest zależna od jego odrębności; jest bodźcem niedostatecznie silnym, aby mógł działać jako popęd, ale różnicującym bardziej specyficznie niż popęd.

- Bodźce mogą działa jednocześnie jako sygnały i jako popędy(jeżeli mają wystarczające duże nasilenie).

- Mogą być wytwarzane przez wewnętrzne stany organizmu.

- Różne natężenia stymulacji mogą służyć jako sygnały.

- Zmiany, różnice, kierunek różnic, wielkość różnic mogą służyć za sygnały.

- Reakcja może by uzależniona od specyficznej kombinacji wielu bodźców. Uczenie się reakcji na związki i układy bodźców to STRUKTURALIZACJA.

- Zauważenie sygnałów może by reakcją wyuczoną - jest to uczenie się zwracania uwagi.

•WZMOCNIENIE/nagroda

- Każde zdarzenie, które zwiększa siłę tendencji do powtórzenia reakcji.

- Niezbędne do podtrzymania nawyku/reakcji.

-Wzmacnia związek między sygnałem a reakcją.

- Jest uzależnione od obecności popędu i wywołuje redukcję siły popędu - nagła redukcja silnego popędu działa jako wzmocnienie, lecz nie wszystkie wzmocnienia musza być wytwarzane w ten sposób.

- Wzmocnienia mogą być wrodzone oraz wyuczone, np. pieniądze, te drugi e są także związane z popędem.

- Chociaż wiele skutków wzmocnienia może być wywołanych za pośrednictwem myśli, to inne skutki mogą być bezpośrednie, niezależne od myśli i automatyczne(nieświadome uczenie się).

- Dopóki jednostka jest nagradzana za to co robi, będzie uczyła się coraz dokładniej określonych reakcji, ale nie zacznie uczyć się niczego nowego metodą prób i błędów, gdyż siła popędu utrzymywana jest na niskim poziomie. Aby nauczyła się czegoś nowego trzeba ją umieści w sytuacji, w której poprzednie reakcje nie będą nagradzane (dylemat skłaniający do uczenia się).

POPĘD -> REAKCJA UKIERUNKOWANA PRZEZ SYGNAŁY -> WZMOCNIENIE(REDUKCJA SIŁY POPĘDU) -> GDY WYSTĄPI TEN SAM POPĘD, A INNE SYGNAŁY SĄ OBECNE, WYSTĄPIENIE TEJ SAMEJ REAKCJI JEST BARDZIEJ PRAWDOPODOBNE

ROZDZIAŁ IV

WAŻNE SZCZEGÓŁY PROCESU UCZENIA SIĘ

WYGASZANIE

Spadek nasilenia tendencji do wykonywania wyuczonej reakcji
- gdy ta reakcja jest powtarzana bez wzmocnienia

BO wzmacnianie jest konieczne do wyuczenia się nawyku + do podtrzymania nawyku

WYGASZANIE ≠ ZAPOMINANIE !!

WYGASZANIE	ZAPOMINANIE
reakcja JEST wykonywana choć bez wzmocnienia	reakcja NIE JEST wykonywana

Funkcja:

• eliminowanie reakcji, które nie prowadzą do wzmocnienia
  = eliminowanie nieprzydatnych nawyków

Szybkość wygaszania:

• wszystkie nawyki podlegają wygaszeniu (badane w laboratorium)

• nie następuje natychmiast, LECZ po pewnej liczbie prób

• liczba prób zależy od pewnych warunków:

1. 
   
   siły nawyku nawyki silniejsze są bardziej oporne na wygaszanie
   
   
   
   
   
   
   

2. szczegółowych warunków wygaszania

3. poprzednich doświadczeń z nie nagradzanymi próbami
   

SAMORZUTNE ODNOWIENIE

Tendencja do ponownego pojawiania się wygaszonego nawyku po pewnym okresie,
w czasie którego nie występowały nie nagradzane próby

Świadczy o tym, że wygaszanie nie niszczy wytworzonego dawniej nawyku,
LECZ zahamowuje go

CIEKAWE: nawyki wyeliminowane przez karę są w znacznie mniejszym stopniu
podatne na odnowienie się niż nawyki wyeliminowane przez wygaszanie!

GENERALIZACJA

Skutki uczenia się w jednej sytuacji zostają przeniesione na inne sytuacje



















Im mniej podobna sytuacja (układ sygnałów) tym słabszy transfer = przeniesienie

tym słabsza generalizacja

Zależność transferu od podobieństwa bodźców = gradient generalizacji

Wrodzona tendencja do przeniesienia (transferu) = wrodzona generalizacja bodźca

Gdy reakcja została raz wzmocniona w jednej sytuacji działanie generalizacji polega na zwiększeniu prawdopodobieństwa, że wystąpi ona w innej podobnej sytuacji

Siła zgeneralizowanej reakcji wzrasta wraz ze wzrostem siły popędu

↑ siła popędu => ↑ reakcja

RÓŻNICOWANIE

Jeśli zgeneralizowana reakcja nie jest nagradzana słabnie tendencja do jej wykonywania

Różnicowanie można stopniowo wytworzyć nagradzając reakcję na jeden układ sygnałów
i nie nagradzając /karząc/ reakcję na odmienny układ bodźców

• proces różnicowania koryguje nieprzystosowawcze generalizacje,

zwiększa specyfikę związku sygnał-reakcja




































Im mniej różnią się sygnały w dwóch sytuacjach

tym większa generalizacja

tym trudniejsze uczenie się różnicowania

GRADIENT SKUTKÓW WZMOCNIENIA

Wpływ wzmacniania nie jest ograniczony do określonego związku sygnał-reakcja,

który jest bezpośrednio skojarzony z nagrodą










Zwiększa się też siła innych związków sygnał-reakcja,

które są mniej bezpośrednio skojarzone z nagrodą

Opóźnione wzmocnienia są mniej skuteczne niż natychmiastowe wzmocnienia

Gdy na dany sygnał jest wykonana pewna liczba różnych reakcji i po ostatniej z nich
jest nagroda, związek ostatniej reakcji z sygnałem jest bardziej wzmocniony,

a związek każdej z poprzednich reakcji będzie wzmocniony wcoraz mniejszym stopniu






















• wyjaśnia dlaczego tendencja do reagowania wzrasta w miarę zbliżania się do celu
  (w toalecie najmocniej czuje się, że chce się siusiu; głodny przyspiesza za ostatnim rogiem do domu)

• wyjaśnia dlaczego po wypróbowaniu dłuższej i krótszej drogi do celu, wybiera się raczej krótszą silniejszy związek między bodźcem a reakcją eliminuje słabszy

• Funkcja: skłanianie do wybierania najkrótszej drogi
  + eliminowania z sekwencji niepotrzebnych reakcji

REAKCJA ANTYCYPACYJNA

Tendencja reakcji do występowania wcześniej niż poprzednio
we wzmacnianym szeregu reakcji

X widzi zieloną śliwkę, zrywa, gryzie cierpki smak wykrzywienie warg, spluwanie;
później: widzi zieloną śliwkę wykrzywienie warg (bez kosztowania)

• mimowolne

• mogą ulec różnicowaniu

• mogą pełnić ważną rolę w porozumiewaniu się ludzi
  dzięki dostarczaniu innym znaczących bodźców (na. gesty)

• powoduje eliminowanie bezużytecznych czynności z sekwencji reakcji
  głód X wchodzi do domu zdejmuje buty myje ręce siada do stołu jedzenie
  głód X wchodzi do domu jedzenie

• ALE TEŻ jest przyczyną błędów antycypacji

ROZDZIAŁ V

WYUCZONE POPĘDY I WYUCZONE WZMOCNIENIA

Człowiek przychodzi na świat wyposażony w popędy pierwotne (głód, pragnienie, reakcje na ból, zimno). Wielu popędów uczy się w procesie socjalizacji (pragnienie posiadania pieniędzy, ambicja zostania psychologiem, lęki, poczucie winy).

Są one bardzo ważnym czynnikiem w powstawaniu zróżnicowanych cech osobowości (Allport)

STRACH JAKO POPĘD WYUCZONY
I REDUKCJA STRACHU JAKO WZMOCNIENIE

`lęk' => tak nazywamy strach, gdy jego źródło jest niejasne lub zaciemnione przez wyparcie

• Strach jest wyuczony - może być związany z poprzednio neutralnymi bodźcami

• Strach jest popędem - działa motywująco, a jego redukcja działa jak wzmocnienie przy uczeniu się i występowaniu nowych reakcji

• Strach przed poprzednio neutralnym sygnałem nazywamy popędem wyuczonym

REAKCJE - właściwości:

• można się ich wyuczyć

• można je generalizować na inne bodźce

• można je wygaszać

• reakcje konfliktowe mogą je hamować

• reakcje podobne sprzyjają ich występowaniu (zjawisko sumowania)

Hipotezy:

1. strach posiada wszystkie funkcjonalne właściwości innych reakcji zewnętrznych => strach jako reakcja

2. strach posiada zarówno właściwości popędu, jak i sygnału, tak jak silne bodźce zewnętrzne => strach jako źródło bodźców

STRACH JAKO REAKCJA

• Fizjologiczne i neurologiczne podłoże strachu - wrodzone
  Strach przed bolesnym wstrząsem elektrycznym - reakcja wrodzona
  ALE strachu można też się wyuczyć

• Wyuczenie ludzi i zwierząt reagowania strachem na bodziec neutralny:
  poprzez połączenie tego bodźca z innym, wywołującym silny strach
  (bodziec wzmacniający)
  bodziec posiadający wrodzoną zdolność do wywoływania strachu (np. ból)
  => ma właściwości pierwotnego wzmocnienia
  bodziec wywołujący strach jako reakcję wyuczoną => wzmocnienie wtórne /wyuczone/

• Bardzo łatwo wyuczyć się strachu, może stać się bardzo silnym popędem
  (badania na szczurkach: nawyk motywowany popędem strachu silniejszy
  niż nawyk motywowany popędem głodu!)
  siła strachu uzależniona od siły popędu pierwotnego działającego jako jego wzmocnienie
  oraz od liczby prób ze wzmocnieniem

• Wyuczony strach poddaje się wygaszeniu - staje się słabszy w miarę powtarzania prób bez wzmocnienia pierwotnego
  ALE strach związany z niektórymi bodźcami jest wyjątkowo odporny na wygaszanie

• Trudność wygaszania strachu
  wzrasta pod wpływem czynników wzmagających jego siłę:

• wzmocnienie za pomocą bardziej bolesnego bodźca

• większa liczba prób ze wzmocnieniem

• wzmocnienie natychmiastowe

• większe podobieństwo do pierwotnie wzmacnianego bodźca

• wzmacnianie sporadyczne silnie zwiększa odporność strachu
  na wygaszenie

• Po upływie pewnego czasu bez ponownych prób od momentu wygaszania strachu następuje samorzutne odnowienie reakcji

• Strach może być zahamowany przez reakcję niezgodną z nim, sprzeczną

STRACH JAKO SYGANAŁ

• Można oczekiwać, że strach ma również inne właściwości bodźca,
  a więc zdolny jest pełnić funkcję synału

• Wtórna /wyuczona/ generalizacja = przenoszenie już wyuczonych reakcji w sytuacjach wzbudzających strach na nowe sytuacje

• Strach jako wyuczona reakcja na nową sytuację działa jako sygnał wywołujący reakcje, których osobnik wyuczył się poprzednio w sytuacjach wzbudzających strach

• Kara łączy lęk z sygnałami występującymi przy wykonywaniu karanej reakcji
  jeśli kara występuje z dużym opóźnieniem, strach musi być wtedy związany z sygnałami wytworzonymi przez myśl o wykonaniu czynności karanej

konieczne jest, by osobnik myślał o tej czynności w chwili, gdy jest za nią karany
inaczej: kara nieskuteczna

• skutki strachu:
  zwiększenie wydzielania kwasów żołądkowych, wzrost szybkości i nieregularności uderzeń serca (prawdopodobnie są to wrodzone reakcje fizjologiczne)
  zachowanie: znieruchomienie i milczenie / poderwanie się, tendencja do ucieczki, bieganie, krzyczenie

WYUCZONE WZMOCNIENIE (NAGRODA)

Jeżeli w wyniku uczenia się poprzednio neutralne sygnały zaczynają pełnić w procesie uczenia się i reagowania taką samą rolę jak popędy pierwotne (głód, pragnienie) to mówimy, że sygnały te nabrały wartości wyuczonego popędu

Jeżeli w wyniku uczenia się poprzednio neutralne sygnały zaczynają pełnić w procesie uczenia się i reagowania taką samą rolę jak inne nagrody (pożywienie dla głodnego, woda dla spragnionego) to definiujemy je jako wtórne wzmocnienie = wyuczona nagroda

(np. pieniądze)

• uczenie się wtórnych nagród odbywa się według tych samych praw
  co uczenie się jakichkolwiek innych nawyków:

• może być wzmacniane

• działa gradient wzmocnień

• podlega generalizacji

• podlega różnicowaniu

• rozciągnięcie wpływu gradientu wzmocnienia na dłuższe przerwy w czasie między wykonaniem reakcji a jej wzmocnieniem przez nagrodę pierwotną

POPĘDY WRODZONE A POPĘDY WYUCZONE

POPĘDY WRODZONE	POPĘDY WYUCZONE
nie ulegają osłabieniu na skutek braku wzmocnienia	ulegają osłabieniu na skutek braku wzmocnienia
nie ulegają wzmocnieniu przez nagrody	ulegają wzmocnieniu przez nagrody
	różne popędy mogą być powiązane z tym samym sygnałem
	różne jednostki mogą nauczyć się reagować w inny sposób na ten sam układ sygnałów

• strach może być głównym składnikiem wielu społecznie wyuczonych popędów jak np. poczucie winy, podejrzliwość, wstyd, duma, potrzeba konformizmu, pragnienie posiadania pieniędzy, władzy, pozycji ważny trening społeczny, który określa, że pewne kategorie sygnałów wywołują strach lub stają się celami, bo redukują strach (strach przed utratą miłości, przed krytyką, degradacją społeczną, porażką, nędzą)

• dorastanie i ruchliwość społeczna => reakcje na sygnały względne
  (pozycja wyższa w hierarchii niż poprzednia)
  (przed dorastającymi - ciągle nowe wyzwania, zadania rozwojowe = sygnały względne;
  dorośli - awans, osiągnięcia)

• hipoteza: takie motywy jak towarzyskość, potrzeba zależności, wzbudzania uczuć i obdarzania uczuciem, pragnienie uznania/akceptacji są również wyuczone, ponieważ w rodzinie istnieją odpowiednie warunki do wyuczenia się tych motywów

• prawdopodobne, że duża liczba kar za to, że jest się innym, powoduje powstawanie strachu przed niedostosowaniem się, a uniknięcie kar
  i nagrody za konformizm sprzyjają wyuczeniu się dążenia do zachowania się
  zgodnie z normami danej kultury

• wyuczone popędy i nagrody różnią się w zależności od różnych warunków uczenia się (różnice między kulturami, społecznościami, klasami społecznymi w tym samym społeczeństwie)

Rozdz. VI. Wprowadzenie do zagadnienia wyższych procesów psychicznych: ich wpływ na generalizację i różnicowanie.

Dollard i Miller wyróżniają 2 „poziomy” wyuczonego zachowania:

1. Automatyczne nawyki (np. odruchowe naciśnięcie na hamulec przez kierowcę widzącego przebiegające przed samochodem dziecko)

2. Reakcje poprzedzone serią reakcji wewnętrznych - łańcuchem myśli (kierowca, tym razem spostrzega pochyłość i pamiętając, że ma słabe hamulce, decyduje się na zmianę biegów).

Człowiek ma tendencję głównie do drugiego typu reakcji, aczkolwiek często wykonywane czynności stanowią mieszaninę obydwu.

Mówiąc o wyższych procesach psychicznych należy również odróżnić reakcje instrumentalne od sygnałotwórczych.

Instrumentalne: czynności, których celem jest wytworzenie natychmiastowej zmiany w stosunkach ze środowiskiem zewnętrznym

Sygnałotwórcze: reakcja, której celem jest wytworzenie sygnału, będącego elementem układu bodźców wywołującego inną reakcję (czyli, że reakcja pośrednicząca w wywołaniu reakcji instrumentalnej). Będzie to np. myślenie po cichu zanim się coś powie, wyobrażanie sobie scen, zapachów, zapisywanie liczb przy dzieleniu liczb wielocyfrowych.

R. sygnałotwórcze mogą być wykorzystywane w dwójnasób:

• Jako sygnały dla innej osoby (prośba o podanie szklanki, której się nie sięgnie samemu)

• Jako sygnał dla osoby wytwarzającej sygnał (przeliczanie reszty otrzymanej w sklepie)

Ważne jest również ułożenie bodźców, jednostka może reagować na te same bodźce w inny sposób jeśli będą w innych kontekstach. Nazywa się to strukturalizacja. Przykład:

Inne znaczenie zdań: Jim uderzył Mary.

Mary uderzyła Jima.

Reakcje sygnałotwórcze (a tym samym i język, mowa)są charakterystyczne dla wyższych procesów psychicznych. Reakcje bezpośrednie, instrumentalne cechują „niższy” typ przystosowania.

Generalizacja i różnicowanie a oznaczenia słowne:

„Związanie tej samej reakcji sygnałotwórczej z dwoma różnymi bodźcami nadaje im pewna

wyuczoną równoważność, zwiększającą stopnień generalizacji reakcji instrumentalnych i emocjonalnych z jednego bodźca na drugi”.

Zatem przypisanie tego samego znaczenia w sposób werbalny, dwóm innym sygnałom, powoduje zgeneralizowanie znaczenia z jednego sygnału na drugi. Przykład: Dziecko nauczyło się obawiać przedmiotów ostrych. Kiedy teraz usłyszy słowo „ostry” w odniesieniu do jakiegoś przedmiotu, zgeneralizuje na niego swoja reakcję w stosunku do przedmiotów ostrych i będzie się zachowywało ostrożniej.

„Powiązanie odmiennych reakcji sygnałotwórczych z podobnymi przedmiotami - bodźcami ułatwia ich różnicowanie” Przykład: Na stole leżą dwie kupki jedno-złotówek, na pozór takie same. Kiedy przeliczymy monety, okaże się, że w jednej jest ich 20, a w drugiej 19. Przypisując im inne znaczenie (inna ilość monet), różnicujemy je, pomimo podobnego wyglądu.

Podobnie się ma rzecz jeśli chodzi o elementy inne niż te ze środowiska zewnętrznego. Oznaczenie jakiegos twierdzenia jako kłamstwo, pośredniczy w generalizacji emocji wytworzonych w reakcji na inne kłamstwa.

Werbalne reakcje oznaczania informują również o tym, co jest ważne w danym społeczeństwie, czy kulturze. Np. w naszym społeczeństwie mamy tylko dwa określenia na dojrzałość orzecha - zielony i dojrzały (ja tam bym uznała, jeszcze zgniły, ale mniejsza o to ), natomiast na polinezyjskiej wyspie Cooka maja tych określeń 12, jako, że orzechy SA tam bardzo ważne.

Wyróżniamy 3 poziomy generalizacji i różnicowania:

1. Generalizacja i różnicowania oparte wyłącznie na wrodzonych podobieństwach i różnicach.

Na sygnał podobny do innego sygnału, któremu zostało przypisane dane znaczenie, rozciągnie się generalizacja tego znaczenia, ze względu na podobieństwo obydwu sygnałów. Dziecko, które się oparzyło gorącym przedmiotem, będzie się obawiało podobnych przedmiotów.

2. Generalizacja i różnicowania, w których wrodzone podobieństwa i różnice zostają zwiększone przez odpowiednie oznaczenia słowne i inne reakcje sygnałotwórcze.

Powstanie generalizacji na różne sygnały poprzez przypisanie takich samych nazw.

Dziecko umiejąc nazywać przedmioty „zimne”, inne „gorące”, jednak samo nigdy nie doświadczywszy oparzenia, kiedy się pierwszy raz oparzy, na wszystkie gorące rzeczy zgeneralizuje swoją reakcję (strach).

3. Generalizacje i różnicowania, w których oznaczenia słowne albo inne reakcje sygnałotwórcze pośredniczą w przeniesieniu reakcji już wyuczonych.

Dziecko wiedząc już co to „gorące”, a co „zimne”, kiedy usłyszy „gorące”, od razu zgeneralizuje reakcję związaną ze słowem „gorący” na dany przedmiot.

Rozdz. VII Rola słów i zdań jako reakcji pośredniczących we wzbudzaniu popędów, dostarczaniu nagród i kształtowaniu przewidywań.

Słowa i zdania, ze względu na znaczenia jakie za nimi stoją, mogą wzbudzać popędy. Jest to reakcja wyuczana i dotyczy popędów wyuczanych (wywołanych przez reakcję). Kiedy

reakcja popędotwórcza zostanie związana ze słowem jako sygnałem, wypowiedznie tego słowa wywoła popęd. Na tej zasadzie odpowiednie słowa mogą pośredniczyć w dostarczaniu nagród (np. nieść ze soba uspokojenie).

R. sygnałotwórcze i werbalne umożliwiaja planowanie, reagowanie uwzględniające możliwe wydarzenia w przyszłości, a także pomagają utrzymać wysoki stopień motywacji, umożliwiający kontynuowanie rozpoczętego zadania (np. myśląc o ostatecznym celu).

Dzięki opanowaniu umiejętności werbalnych możliwe jest uczenie się za pomocą słów, bez konieczności empirycznego sprawdzania każdego faktu. Nie trzeba dodawać, że jest to ekonomiczne.

Uczenie się oparte na słowach, zdaniach i myślach nazywane jest uczeniem logicznym. Uczenie się polegające na bardziej bezpośrednich skojarzeniach między sygnałem a reakcja określa się często jako uczenie się mechaniczne.

Rozdz VIII Rozumowanie i planowanie.

Funkcja rozumowania polega na skróceniu zewnętrznych prób i błedów przez wytwarzanie w pierwszej próbie udanych ciągów reakcji. Jednakże dzięki rozumowaniu nie tylko możemy zastąpić szereg instrumentalnych prób w dochodzeniu do oczekiwanego rezultatu, ale mamy przewagę nad rzeczywistymi próbami, jako, że szereg reakcji sygnałotwórczych nie jest tu ograniczony tylko jedną sekwencją. Dodatkowo łańcuch reakcji sygnałotwórczych może zacząć się u celu i biec wstecz, prowadzać do właściwej reakcji w momencie problemowym (czyli wtedy, gdy dochodzimy do rozwiązania analizując problem od punktu jakim jest jego rozwiązanie do momentu, w którym się znajdujemy).

Nie bez znaczenia dla efektu końcowego, jest sposób sformułowania problemu. Przykład: problem „jak można zbudować dom, którego wszystkie ściany zwrócone są na południe?” łatwiej rozwiązać, kiedy zostanie przeformułowany na „gdzie można zbudować taki dom?” Na biegunie Północnym.

Planowanie jest podobne do rozumowania, ale kładzie się w nim większy nacisk na przyszłość, a mniejszy na problemy występujące aktualnie. Dzieki myśleniu na przyszłość, uzyskiwany jest czas na działalność przygotowawczą.

Aby procesy rozumowania i planowania przbiegały skutecznie:

1. bezpośrednie reakcje instrumentalne na wewnętrzne i zewnętrzne popedy muszą zostać zahamowane

2. muszą pojawic się właściwe mysli, adekwatne do sytuacji

3. myśli muszą zostac wprowadzone w życie (reakcje instrumentalne wywołane za

4. pośrednictwem sekwencji reakcji sygnałotwórczych, muszą być silniejsze niż reakcje bezpośrednie).

Rozdz. IX Społeczny trening w posługiwaniu się wyższymi procesami psychicznymi.

Zdolność do posługiwania się przez człowieka wyższymi procesami psychicznymi jest w dużej mierze wykształcona przez społeczny trening. Początkowo, dziecko przyjmuje zdania i twierdzenia pochodzące z zewnątrz (np. od rodziców) i reaguje zgodnie z nimi. Dopóki dziecko jest małe, inni za nie myślą i planują, a ono uczy się reagować na to, co mówią. Opanowując poszczególne obszary umiejętności, uczy się samodzielnego posługiwania się wyższymi procesami psychicznymi.

Słuchanie i powtarzanie: dziecko uczy się reagować na słowa padające z otoczenia, a następnie powtarza odpowiednie zwroty, aby uzyskać cel.

Działanie według sugestii: dziecko uczy się różnicowania sygnałów pochodzących z jego własnych reakcji werbalnych od tych z wypowiedzi innych lub powtórzeń, tego co powiedzieli inni. Następnie komunikaty z zewnątrz (sugestie) są konfrontowane z intencjami dziecka i podejmuje ono decyzję, czy sugestię odrzucić, zastosować się do niej, czy przyjąć na próbę.

Prestiż a podejrzenie: podejrzenie pojawia się, kiedy zachowanie zgodne z sugestia innej osoby spotkało się z karą, co wyzwoliło strach. Duże i mocno zgeneralizowane podejrzenie może przeszkadzać w korzystaniu z pomocy innych. Dziecko może nauczyć się również wierzyć jednym osobom, a innym nie, jeśli stosowanie się do sugestii jednej osoby było nagradzane, a innej nie. Na tej samej zasadzie odbywa się różnicowanie determinujące, czyja rada będzie poszukiwana, co jest podstawą prestiżu.

Trening w zastanawianiu się: Dziecko jest uczone, aby nie działać impulsywnie, zamiast tego przemyśleć wcześniej swoje działanie.

Tworzenie poprawnego opisu otoczenia: Dziecko uczy się właściwie nazywać i opisywać otaczający je świat. Dotyczy to adekwatnego opisywania środowiska fizycznego, jak i społecznego. Uczy się je także rozróżniania między fikcja a rzeczywistością (co jest realne, a co jest wyobrażeniem, marzeniem, snem) co pełni funcję przeciwdziałającą urojenieom i halucynacjom.

Uporządkowane opowiadanie: wyrażanie się w sposób zrozumiały: Dziecko uczy się właściwego strukturalizowania swojej wypowiedzi, tak, aby była zrozumiana przez odbiorców.

Logiczność, eliminowanie sprzeczności: Dziecko przechodzi trening społeczny w przestrzeganiu obowiązujących w danej kulturze reguł logiki.

Orientacja, wyjaśnienie: Dziecko uczy się właściwego nazywania tego, co się dzieje dookoła, spostrzegania swojego położenia.

Reagowanie na sygnały słowne właściwym działaniem i emocją: Dziecko uczy się adekwatnych do sytuacji reakcji emocjonalnych i zachowań (te drugie są silniej warunkowane, ponieważ są dostępne zewnętrznej weryfikacji, w przeciwieństwie do precesów emocjonalnych).

„Poczucie rzeczywistości” i „siła Ego”: trening kształcący poprawność myślenia. Początkowo oparty jest o naukę mowy, posługiwania się słowami i zdaniami w osiaganiu zamierzonych celów, a nastepnie dotyczy nauk ścisłych i logiczności myślenia kształtowanych w szkole.

Indywidualne a społeczne reakcje sygnałotwórcze: reakcje werbalne oraz zachowanie są łatwo modyfikowalne w trakcie społecznego treningu, ponieważ są dostrzegalne dla otoczenia. Wrażenia wzrokowe, dotykowe, węchowe, kinestetyczne natomiast maja charakter osobisty, w związku z czym nie trudniej na nie wpłynąć poprzez społeczne oddziaływania. Mają też mniejsze znaczenie w procesie rozwiązywania problemów metodami odwołującymi się do kultury.

Rozdz. X Społeczne warunki uczenia się nieświadomych konfliktów.

Podłoże nerwicowego zachowania stanowi konflikt emocjonalny, który zazwyczaj wytwarza się w dzieciństwie. Dzieci uczą się konfliktów od swoich rodziców, w trakcie procesu wychowywania. Jednym źródłem powstawania konfliktów jest brak logicznej struktury kultury - wymieszane są w niej elementy pochodzące z różnych okresów rozwoju cywilizacji, o znaczeniu adaptacyjnym, ale w odniesieniu do różnych warunków. Np. obecnie wymaga się, aby dziecko było łagodne w rodzinie, a silne poza rodziną. Niepoprawne różnicowanie, wykształcone w dzieciństwie, uniemożliwia dobór adekwatnego do sytuacji zachowania.

Drugim źródłem konfliktów są wady rodziców, którzy sami mogą być infantylni, samolubni, leniwi, lękliwi, pełni obsesji. Dodatkowy brak konsekwencji ze strony rodziców prowadzi do powstawania konfliktów.

Pomimo słabości ówczesnych badań nad rozwojem dziecka i idealizacji dzieciństwa jako takiego (co uniemożliwiało dostrzeżenie napięć pojawiających się w tym okresie), autorzy przyjęli, że uczenie się we wczesnym dzieciństwie ma szczególne znaczenie dla wyjaśnienia późniejszego zachowania.

Dzieci są szczególnie wrażliwe na powstanie konfliktu we wczesnym okresie życia, ze względu na swoja bezradność. Są zależne od rodziców fizycznie i emocjonalnie, nie potrafia zrozumieć otaczającego świata, ani kontrolować swoich emocji. W związku z tym są narażone na przezywanie skrajnych stanów emocjonalnych, porównanych do stanu psychozy lub doświadczeń związanych z obecnościa na foncie wojennym. Przykładem może być niemowlę, które doświadczając głodu nie umie ufać i wytłumaczyc sobie, że ten stan przeminie, nie umie planować, aby w ten sposób obniżyć poziom napięcia. Doswiadcza ogromnego dyskomfortu i cierpienia, zakończonego poczuciem błogości w trakcie karmienia.

Rodzice powinni szczególnie dbać, aby popędy w tym okresie były utrzymywane na niskim poziomie, a dziecko stopniowo wprowadzane w świat samodzielności. Zbyt pospieszne uczenie dziecka, stawianie sprzecznych wymagań, oczekiwanie od niego, rzeczy, których nie umie, itp. Prowadzi do zwiększenia siły popędów oraz do ich sprzeczności, co stwarza konflikt.

Autorzy wyróżniają 4 najważniejsze sytuacje w toku wczesnego rozwoju człowieka , które mają szczególnie silny wpływ, na późniejsze funkcjonowanie i w których może dojść do powstania konfliktów.

1. Sytuacja związana z karmieniem.

Głód to bardzo silny popęd, w którego zaspokajaniu dziecko jest całkowicie zdane na opiekunów. Ze względu na siłę gratyfikacji jaka ma redukcja tego popędu, dziecko łatwo może nauczyc się pewnych reakcji:

• Krzyk dziecka, po którym następuje karmienie sprawia, że dziecko nabywa pierwszą umiejętność jakiejkolwiek kontroli.

• Jeśli na krzyk nie ma reakcji, dziecko zostaje karmione tylko wtedy, gdy głód staje się bardzo silny, a płacz wyjątkowo głośny, może ono nauczyć się przesadnych reakcji, aby wywołać oczekiwany efekt, zanim dojdzie do nasilenia nieprzyjemnego stanu, jakim jest głód. Może też pojawić się apatia, jako ekspresja swojej bezradności.

• W trakcie karmienia, które wiąże się z gratyfikacją, dziecko przebywa w otoczeniu innych ludzi. Przyjemne doświadczenie z tego momentu mogą połączyć się z osobami obecnymi przy procesie jedzenia (np. matka), co prowadzi do tego, że sam widok matki może doprowadzić do uczucia błogostanu (tak samo inne osoby, w trakcie wspólnych zabaw, spędzania razem czasu). Jeśli jednak karmienie będzie się kojarzyło z nieprzyjemnością (bo dziecko np. będzie zmuszane do jedzenia), ten stan znajdzie odbicie w jego ustosunkowaniu się do osób z ta sytuacja powiązanych (zmniejszona towarzyskość).

• Kiedy dziecko przebywając samo i będąc głodne i krzycząc, nie zostanie nakarmione, może zacząć obawiać się powtórzenia podobnej sytuacji, czyli samotności. Dodatkowo, gdy popęd wzrośnie, a dziecko zostanie wtedy nakarmione, wszelkie wcześniejsze reakcje zostaną wzmocnione.

• Podobnie, gdy dziecko jest przestawiane z piersi na inny pokarm i nie chce go jeść, a rodzice opierają się tej sytuacji twierdząc, że „będzie jadło, kiedy będzie glodne”. Taką sytuacje dziecko odbiera, jako karę, za niejedzenie nowego pokarmu. Może to prowadzić do apatii, lub lęku adekwatnie do wcześniej omówionych mechanizmów.

• Jeszcze jedna podobna sytuacja- gdy dziecko ma kolkę i zwróci pokarm, a rodzice nie rozumieją, że głód u niego powrócił i nie chcą go nakarmić.

Ze względu na małą świadomość i brak umiejętności werbalizacji, konflikty pojawiające

się w tym okresie są nieświadome.

2. Trening czystości.

Aby być społecznie akceptowana osobą, dziecko musi przejść trening czystości. Jego celem jest wytworzenie wstrętu i obrzydzenia do kału i moczu, co jest narzucane przez kulturę. Aby nie stracić akceptacji rodziców, dziecko musi powiązać lęk ze wszystkimi wydalanymi substancjami i ich oznakami - z widokiem, wonią i dotknięciem oraz musi nauczyć się wydalać w odpowiednim miejscu. Te wymagania stoją w opozycji do naturalnego popędu do wydalania. Dziecku musi nauczyć się go hamować i włączać sekwencję nowych reakcji, aby zaspokajać ten popęd w sposób społecznie akceptowany.

Trening czystości przebiega wolniej i stwarza więcej trudności, gdy przebiega bez pomocy słów. Dziecko uczy się metoda prób i błędów, co może wywołać wiele przykrych konsekwencji. Możliwe trudności:

• Może ono uciekać od widoku rodziców, jako, że łączy ich osoby z karami, jakich doznaje w trakcie treningu.

• Może stać się zbyt uległe i odczuwać poczucie winy. Po to, aby uniknąć kary, zacznie ograniczać swoje reakcje. Zmniejsza tym samym ryzyko wystąpienia powodu do karania. Łączy się to z niskim poczuciem własnej wartości i poczuciem grzeszności.

Dzięki środkom werbalnym zastosowanym w trakcie treningu można od razu zgeneralizować lęk na wszystkie miejsca i sytuacje, w których należy powstrzymać popęd, bez konieczności doświadczania kary w każdej sytuacji z osobna.

W tym okresie kształtuje się również Superego ściśle związane z reakcjami lekowymi. Reakcje lękowe niezwerbalizowane łączą się z bodźcami też niezwerbalizowanymi. Zatem wszystko pozostaje w nieswiadomości.

3. Wczesny trening seksualny.

Popęd seksualny nie jest najsilniejszym z ludzkich popędów (silniejsze są np. głód, ból, zmęczenie), ale spośród pierwotnych popędów jest hamowany najsilniej, jest zablokowany przez długi okres czasu.

Pierwszym źródłem konfliktu jest uznanie masturbacji za tabu i społeczne zakazanie wykonywania masturbacji przez dzieci. Zachowanie seksualne w stosunku do rodzeństwa zostaje również stłumione, jednocześnie zainteresowanie i reakcje seksualne dziecka nakierowuje się na płeć odmienną, sugerując, że to właśnie osoby z tej grupy dostarczą dziecku gratyfikacji, choć w odległym czasie. Takie okoliczności stwarzają sytuację sprzyjająca powstaniu kompleksu Edypa.

Pierwsze reakcje seksualne, jakich dziecko się uczy, są nakierowane na rodziców i rodzeństwo, dopiero potem zostają przeniesione na inne osoby. Dzieci, nie mogąc same dostarczać sobie nagród seksualnych, zwracają się do rodzica płci odmiennej (tu: przykład chłopca, który zwraca się do matki). Jednocześnie pojawia się lęk przed ojcem, osobą posiadającą specyficzną relację z matką. Następuje rywalizacja między ojcem i synem. Zagrożenie ze strony ojca i lęk z tym związany objawia się często w postaci lęku kastracyjnego (a fakt, że dziewczynki członka nie mają dodaje sprawie kolorytu, jako, że chłopcy uważają je za osobniki, które go kiedyś posiadały i są żywymi przykładami, że strata taka jest możliwa). Koniec końców, lęk początkowo związany z masturbacją, teraz związany jest ze zbliżeniem heteroseksualnym (chęć uzyskania gratyfikacji od matki) i może on pojawić się w odpowiednim momencie życia dorosłego, stwarzając problem natury nerwicowej.

Dzieciom zabrania się mówić o swoich reakcjach seksualnych, dodatkowo myśli takie i wypowiedzi jeszcze wzbudzają pożądanie seksualne i lęk z nim związany. Skutkiem takiego stanu rzeczy jest wypieranie, co sprawia, że konflikt jest nieświadomy i bez uświadomienia trudny do rozwiązania.

ROZDZIAŁ 12

Nieświadomość: jak człowiek uczy się wypierania?

Wg Freuda wyparcie uniemożliwia wyrażanie wypartej idei słowami, która byłaby związana z danym przedmiotem.

Wyparte, nieświadome oznacza to samo co niezwerbalizowane

Popędy i reakcje, które nigdy nie były zwerbalizowane ,muszą być nieświadome

Kategorię tego rodzaju stanowią doświadczenia dziecka.

Okres, w którym główne elementy społecznego uczenia się są nieświadome, obejmuje wiele lat i nie ma określonych granic.

Z tego powodu wiele konfliktów powstałych w dzieciństwie jest nieświadomych.

Samo poczucie winy i strach motywuje wypieranie u pacjentów nerwicowych powodując powszechne upośledzenie czynników seksualnych i agresywnych zw. ich nazywaniem i omawianiem

Mechanizm tłumienia (supresji)

Proces unikania przykrych tematów może być świadomy i zwerbalizowany- wtedy nosi nazwę stłumienia (np. liczenie owiec, by pozbyć się myśli, które przeszkadzają w zaśnięciu)

Ten sam proces może przebiegać automatycznie.

Gdy ktoś jest zmartwiony może pozbyć się przykrych myśli poprzez sporty, lekturę- wzmacniająca redukcja przykrego popędu.

Mechanizm wypierania (represji)

Wypieranie jest podobne do tłumienia, tyle, że jest silniej umotywowane, przebiega automatycznie. Proces ten nie podlega kontroli słownej i pacjent nie jest w stanie go cofnąć.

Wyparcie jest objawem unikania pewnych myśli, jest ono wzmacniane przez redukcję popędu- tak jak w przypadku tłumienia. np. u żołnierzy z nerwicami frontowymi- gdy przestanie myśleć o przeżyciach frontowych silnie skojarzonych ze strachem sygnały go wzbudzające znikają i strach zostaje zredukowany.

Ta znaczna redukcja strachu jest znacznym wzmocnieniem dla reakcji 'zaprzestania myśli'

Popęd motywujący wypieranie musi być na tyle silny, by reakcje te mogły przezwyciężyć reakcje nazywania i przypominania.

Silny strach generalizuje się i blokuje więcej reakcji sygnałotwórczych.

Stopniowemu ponownemu występowaniu reakcji towarzyszy progresywny wzrost strachu. Bezpośrednim skutkiem zlikwidowania wyparcia jest wzmożenie popędu.

zaprzestanie myślenia jako reakcja

Popęd strachu wykazuje wrodzoną tendencję do wywoływania reakcji powstrzymywania się od zachowania wokalnego.

Istnieje ścisły związek między mową , a myśleniem.

Można przypuszczać , że popęd strachu ma tendencję do powstrzymywania myślenia.

Ułatwiłoby to uczenie się wypierania- wystąpienie zaprzestania myślenia wzmacnia redukcję strachu.

W jaki sposób dzieci uczą się obawiać pewnych myśli?

Wyrażanie dezaprobaty, które grożą pozbawieniem miłości i oparcia, mogą czasem wzbudzać silny strach. Strach związany ze słowem wypowiedzianym głośno zgeneralizuje się na myśl o tym słowie. Strach może zostać związany z wypowiedzianymi zdaniami i zgeneralizować się na myśli- wtedy kara wzmocni strach zarówno na sygnały wytwarzane przez fizyczne wykonywanie czynności i na sygnały wytwarzane przez myśli.

Gdy strach jest słaby lub, gdy różnicowanie między myślami i uczynkami jest właściwe- to tworzy się normalne zachowanie ostrożności w wypowiedziach, czynach, myślach.

Gdy strach jest silny, to różnicowanie jest słabe, będzie to motywator do wypierania, które będzie wzmacniane. Istnieje tu pewna ciągłość.

Wyparte znaczy nieświadome

łagodniejsze formy wyparcia (w zakresie kontinuum) to formy, gdzie osoba może myśleć czy wspominać, lecz skłonna jest nie myśleć i nie wspominać

w jaki sposób wypieranie może przeszkodzić w dostrzeganiu związków?

Tendencja do unikania myśli o pewnych faktach zmniejsza prawdopodobieństwo dostrzeżenia związku między nimi

Strukturalizacja- jeżeli reakcja jest wzmacniana, gdy dwa sygnały występują łącznie, a nie wzmacniana, gdy występują oddzielnie, kombinacja sygnałów będzie wywoływała reakcję,a oddzielne elementy nie.

np. pacjent unika kombinacji myśli, a reaguje na każdą oddzielnie. Dostrzeżenie związku wywoła silny lęk, a nieprzyznanie, że taki związek istnieje, będzie wzmocnione reakcją siły tego lęku.

jakie popędy mogą motywować wypieranie?

Każdy silny popęd, który powstaje pod wpływem sygnałów wytwarzanych przez reakcje,ulega redukcji, gdy ustają reakcje wytwarzające te sygnały, które mogłyby motywować i wzmacniać wyparcie. Są to popędy wyuczalne np. Strach, poczucie winy, duma, wstyd, odraza, pragnienie, niezależność.

Trzy różne typy wypierania popędu

- hamowanie reakcji werbalizujących popęd

popęd jest obecny, ale nie zwerbalizowany

- hamowanie reakcji wytwarzających popęd

popęd jest wytwarzany przez reakcję, której jedną z właściwości jest to, że reakcja może być hamowana przez silniejsze reakcje. Możliwe jest więc zahamowanie reakcji wytwarzających popęd, taki jak strach, gdzie zniknąłby sam popęd.

- hamowanie reakcji pośredniczących w wywoływaniu popędu

w przypadku pośrednio wzbudzanych popędów reakcje wywołujące popęd nie wiążą się bezpośrednio z zewnętrznymi sygnałami, lecz są związane z sygnałami wytworzonymi przez inne reakcje. Zahamowanie reakcji pośredniczących (tj. takich, które wytwarzają sygnały, a te wywołują reakcje wytwarzające popęd) zlikwidowałoby popęd.

Nieświadome wzmocnienie

Wzmocnienia wywierają bezpośredni wpływ na reakcje, które je bezpośrednio poprzedzają

Pierwotny efekt wzmocnienia jest zawsze nieświadomy

w wywoływaniu odległych skutków wzmocnienia pośredniczą reakcje werbalne i inne reakcje sygnałotwórcze.

Różne stopnie werbalizacji wzmocnienia

- charakter nagrody może być zwerbalizowany

- wzmocnienie może być dostarczone za pośrednictwem reakcji werbalnych, lecz samo może być niezwerbalizowane.

-popęd i reakcja spełniająca mogą być niezwerbalizowane, albo popęd może być zwerbalizowany, reakcja spełniająca oraz redukcja popędu niezwerbalizowane i nieświadome.

w jaki sposób reakcje stają się 'nieświadome' na skutek przeuczenia?

Nawyki, w których wyeliminowano sygnały werbalne, określamy jako nawyki automatyczne lub nieświadome. Gdy elementy słowne znikają podczas „przeuczenia się: można je odtworzyć w razie potrzeby.

Jeżeli nawyki w postaci bezpośredniej reakcji na bodziec zewnętrzny staną się dostatecznie silne, mogą uzyskać przewagę nad reakcjami wywołanymi przez sygnały słowne.

Dwie funkcje reakcji werbalnych

- są reakcjami, które mogą wiązać się z określonymi sygnałami

- wytwarzają sygnały, które mogą wywoływać określone reakcje.

Słowa nieświadomy używa się dla określenia braku pierwszej, czyli oznaczającej funkcji reakcji werbalnych. Jeżeli, nie spełnia pierwszej funkcji nie może spełniać drugiej, jednak obecność pierwszej nie zapewnia wystąpienia drugiej.

Superego, czyli sumienie, jest częściowo nieświadome

Niektóre z sankcji moralnych oddziałują wprost bez pośrednictwa sygnałów słownych.

Różnice funkcjonalne pomiędzy świadomym, a nieświadomym odpowiednio do stopnia upośledzenia reakcji werbalnych i innych sygnałotwórczych czy to na skutek tego, że nigdy się ich nie wyuczono, czy wszystkie wyższe formy przystosowania ograniczone do funkcji poszczególnych reakcji sygnałotwórczych zostały utracone

Reakcje werbalne są podstawa rozumowania i planowania oraz jednym z głównych sposobów uzyskania pomocy od innych. Ogólnym skutkiem wyparcia pewnych reakcji werbalnych byłoby to, że odpowiadające im aspekty zachowań stałyby się bardziej infantylne.

Różnice między wyparciem, stłumieniem, zahamowaniem reakcji zewnętrznej i opanowaniem reakcji zewnętrznej.

WYPARCIE- automatyczna tendencja do zaprzestania myślenia i i unikania wspomnieć. Nie jest pod kontrolą werbalną. Eliminuje możliwość planowego działania, nie usuwa bezpośrednich reakcji na popędy i sygnały

STŁUMIENIE- również oznacza zaprzestanie myślenia i unikanie wspomnieć, konsekwencje podobne do skutków wyparcia, lecz stłumienie wywołują bodźce werbalne i dlatego może być selektywne, odwracalne i odznaczać się przystosowawczymi reakcjami wyższych procesów psychicznych

ZAHAMOWANIE REAKCJI ZEWNĘTRZNYCH- powstrzymywanie reakcji instrumentalnych przez silne reakcje przeciwstawne, które nie są pod kontrolą werbalną.

OPANOWANIE REAKCJI ZEWNĘTRZNYCH- powstrzymywanie reakcji instrumentalnych przez reakcje przeciwstawne, które są pod kontrolą werbalną. Skorelowane z tłumieniem (oba pod kontrolą werbalną)

ROZDZIAŁ 13

Wzajemne powiązania podstawowych czynników występujacych w nerwicach

U chorego na nerwicę sygnały wytworzone przez reakcje spełniające wzbudzają silny strach. Strach ten motywuje reakcje konfliktowe (powstrzymywanie się i unikanie) .

Redukacja strachu nastepuje, gdy neurotyk zatrzymuje się i cofa wzmacniając te konfliktowe reakcje.

Reakcje konfliktowe uniemożliwiają redukcję popędu przez reakcje spełniające, nasilenie popędów wzmaga się i utrzymuje na wysokim poziomie- powodując cierpienie.

Jednocześnie silne popędy skłaniają do zbliżeń, które wywołują strach.

Nerwicowiec jest pobudzony, przez popędy i strach.

Strach motywuje również wypieranie reakcji werbalnych.

Wyparcie tych reakcji powoduje specyficzne 'ogłupienie' w zakresie poszczególnych funkcji wypartych reakcji np.różnicowanie

Błędne koło strachu

wyparcie -----> ogłupienie ------> brak różnicowania -----> trwanie irracjonalnego strachu

^

|_________________________________________________________ |

Strach i popędy, które wzmagają się przez strach mają tendencję do wytwarzania symptomów- często są to reakcje kompromisowe, wytwarzane przez popędy będące w konflikcie.

Symptom to reakcja zawierająca źródło motywacji i wzmocnienia. Symptomy mogą tworzyć nowe dylematy, które zwiększają siłę popędów.

Wyparcie nie pozwala pacjentowi zwerbalizować przyczyny jego symptomów i sprawia, że wydają się niemożliwe do opanowania.

Niektóre reakcje symptomatyczne mogą zakłócić funkcję wyższych procesów psychicznych i przyczynić się do specyficznego 'ogłupienia' .

Nerwicowcy różnią się zależnie od pierwszych warunków uczenia się , aktualnych warunków społecznych oraz wrodzonych cech .

Określają one siłę popędów,sposób reagowania, przebieg procesów psychicznych

p.s. Spójrzcie na schemat w książce- wszystko wyjaśnia!

26

O co kaman??

S = SYGAŁ

R = REAKCJA

N = NAGRODA

K = KARA

N

R

S

To nie działa :(

N

R

S

S

R

WYGASZENIE

• Większa liczba nagradzanych prób
  w czasie treningu

• Silniejszy popęd podczas treningu

• Wielkość nagrody przypadającej na każdą próbę podczas treningu

Co zwiększa siłę nawyku = utrudnia wygaszanie?

S1

S2

R

GENERALIZACJA

S1

S3

R

N

R

S2

S

S1

N

RÓŻNICOWANIE

R

S4

S5

K

N

R

S

N

R3

R2

R1

S

NATYCHMIASTOWE

WZMOCNIENIE

---