Program zajęć grafomotorycznych dla dzieci z zaburzeniami manualnymi
W każdej klasie na wstępnym etapie edukacji istnieje grupa kilku uczniów, którzy mają problemy z pisaniem: nie mieszczą się w liniaturze, ich litery są niekształtne, nachylone w różnych kierunkach.
Dzieci te cechuje dodatkowo nieumiejętność kontrolowania napięcia mięśniowego rąk - zbyt mocno lub zbyt słabo naciskają na narzędzie pisarskie. Nie ulega wątpliwości, że dzieciom tym należy pomóc w przezwyciężeniu tych trudności, inaczej złe przyzwyczajenia przekształcą się w nawyk, a dzieci te po drodze napotkają wiele upokorzeń i zniechęcą się do pisania.
Głównym celem zajęć jest usprawnianie i korygowanie zaburzonych funkcji percepcyjno - motorycznych uczniów.
Cele szczegółowe to:
stymulowanie ogólnego rozwoju dziecka
wyrównywanie dysharmonii rozwojowych
usprawnianie koordynacji wzrokowo - ruchowej
rozwijanie sprawności manualnej
wyrabianie płynności i precyzji ruchów
usprawnianie mięśni palców i zdolności współpracy palców ręki
wyrabianie umiejętności prawidłowego posługiwania się narzędziem piszącym
wdrażanie do dokładności, staranności, kształcenie wrażliwości estetycznej
likwidowanie napięcia mięśniowego
wzmacnianie cech osobowości, rozbudzanie zainteresowań, wyrobienie właściwej motywacji do nauki.
UCZEŃ POWINIEN:
· Przyjmować prawidłową pozycję ciała podczas pisania.
· Właściwie trzymać przybór do pisania.
· Przestrzegać właściwego kierunku kreślenia i łączenia liter.
· Prawidłowo rozmieszczać litery w liniaturze oraz tekst na stronie.
· Poprawnie i starannie przepisać podany tekst.
· Wyrobić w sobie nawyk stałej kontroli estetyki pisma
METODY PRACY
Osiągnięciu założonych celów sprzyjać będą atrakcyjne metody pracy z dzieckiem. Wiodącymi metodami pracy na zajęciach grafomotorycznych będą metody odtwórcze. Wykorzystane zostaną ćwiczenia rozmachowe całej ręki oraz ćwiczenia wyrabiające koordynację wzrokowo - ruchową i sprawność dłoni, przegubu ręki, palców. Do ćwiczeń tych zostaną wykorzystane techniki manualne takie jak: lepienie z plasteliny liter, szlaczków literopodobnych, wycinanie, wydzieranie z papieru kolorowego, malowanie palcami i grubym pędzlem, pisanie różnymi przyborami - piórkiem, kredą, kredką, długopisem, kalkowanie całych rodzin liter, pisanie po śladach.
Kolejnym etapem w realizacji w/w celów będzie odwzorowywanie początkowo prostych kresek, następnie szlaczków i zgodnie z zasadą stopniowania trudności, kolejno zdań oraz krótkich tekstów oraz przepisywanie tekstu drukowanego.
TEMATYKA ZAJĘĆ - RODZAJE ĆWICZEŃ
I . Ćwiczenia ogólnej sprawności ruchowej - ćwiczenia realizowane
podczas zajęć gimnastyczno - sportowych
Usprawnianie ogólnej koordynacji ruchów i kontroli nad własnymi ruchami.
Rozluźnianie i uelastycznianie zbyt silnych napięć mięśniowych.
Uzyskiwanie ruchów celowych.
Usprawnianie czynności samoobsługowych.
Przykłady:
- bieganie, wymijanie przeszkód, slalomy, skoki, przeskoki,
zeskoki, czworakowanie
- ćwiczenia równoważne na ławeczkach
- ćwiczenia rąk: wymachy, krążenie, chwyty, rzuty, odbijanie,
toczenie, podnoszenie i upuszczanie
- ubieranie się, rozbieranie, wiązanie sznurowadeł itp.
II. Ćwiczenia manualne - ćwiczenia realizowane podczas zajęć
plastycznych, technicznych i muzycznych
Zabawy konstrukcyjne i układanki: układanki magnetyczne,
przybijanki wg wzoru, układanki z patyczków, wełny, tasiemki
Lepienie i malowanie: ugniatanie plasteliny, wałkowanie,
lepienie form przestrzennych i płaskich, toczenie kulek
Malowanie: malowanie palcami, zamalowywanie całej
powierzchni kartki, malowanie pędzlem linii prostych, spiralnych, kół, zamalowywanie konturów.
Rysowanie: rysowanie kredą na dużych arkuszach, rysowanie
wg wzoru, rysowanie dowolne
Wydzieranie i wycinanie: rozdzieranie i rozcinanie papieru
po narysowanych liniach poziomych, pionowych, krzywych , spiralnych, wydzieranki i wycinanki z papieru i innych materiałów, tworzenie kompozycji.
Stemplowanie - tworzenie różnych kompozycji szlaczków.
Nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków.
Szycie i haftowanie.
Techniki orgiami.
10.Sprawne ruchy palcami np. naśladowanie gry na pianinie,
odgłosów deszczu itp.
III. Ćwiczenia grafomotoryczne - ćwiczenia płynnych, ciągłych ruchów pisarskich - realizowane na zajęciach polonistycznych .
1. Prawidłowa pozycja przy pisaniu, poprawne ułożenie ręki i trzymanie przyboru.
2. Pisanie znaków literopodobnych w liniaturze.
3. Elementy pisma - analiza liter i ich kierunku kreślenia.
4. Łączenie liter w sposób naturalny.
5. Grupy liter według podobieństwa.
6. Litery małe oparte na owalach: a, b, c, d, g, p, o, ó, u.
7. Litery z węzełkiem: ą, e, ę, f, g, j, y.
8. Łączenie kilku liter opartych na owalu.
9. Pisanie po śladzie.
10. Pisanie grup liter bez odrywania ręki.
11. Kształtne pisanie grup liter małych i wielkich.
12. Utrwalenie właściwych sposobów łączenia liter.
13. Pisanie całych wyrazów po śladach.
14. Pisanie sylab i wyrazów ruchem całościowym / bez odrywania ręki/.
15. Pisanie zdań z uwzględnieniem właściwych odległości między wyrazami.
16. Prawidłowe rozmieszczenie tekstu na stronie.
17. Przepisywanie tekstu drukowanego.
18. Ćwiczenia w kształtnym i płynnym pisaniu własnych rymowanek.
19. Poznanie różnych rodzajów pisma. Pisanie liter ozdobnych.
20. Kaligraficzne przepisywanie tekstów.
21. Podsumowanie całorocznej pracy - JESTEM MISTRZEM KALIGRAFII.
OCENIANIE
Na zajęciach nie przewiduje się tradycyjnego oceniania uczniów. Jako jedną
z podstawowych form oceniania proponujemy samoocenę wytworów pracy własnej uczniów, poziomu ich zaangażowania i jakości pracy podczas zajęć. Przewidujemy również wystawę prac dzieci na zebraniach i spotkaniach z rodzicami.
UWAGI DO PROGRAMU
Aby cele i zadanie programu zostały osiągnięte, należy ćwiczenia stosować systematycznie, wykorzystując każdą nadającą się do tego okazję . Wiele takich okazji jest w czasie realizacji zadań z edukacji plastycznej i technicznej. Dobrym momentem do realizacji zadań programu są zajęcia wyrównawcze, rewalidacyjne.
Większość ćwiczeń stanowią lubiane i wyczekiwane przez dzieci zabawy, a które nauczyciele pomijają ze względu na brak czasu. Jednak pominięcie ich bądź potraktowanie marginalnie zemści się w postaci złych nawyków, niechęci do pisania.
HARMONOOGRAM ZAJĘĆ
Program realizowany jest w ciągu całego roku szkolnego, w ilości jednego zajęcia tygodniowo (wymiennie na zajęciach polonistycznych, plastycznych, technicznych i gimnastycznych).
Dodatkowo jeden raz w miesiącu z wybraną grupą dzieci na zajęciach wyrównawczych.
EWALUACJA PROGRAMU
Programem byli objęci wszyscy uczniowie klasy I B - integracyjnej ze względu na dużą liczbę dzieci mających problemy z pisaniem i sprawnością manualną. Uczniowie nie potrafili na początku roku szkolnego prawidłowo trzymać długopis, mieli duże kłopoty z wycinaniem i odwzorowaniem kształtów. Ich pismo było niedbałe i nie trzymało się liniatury. Poza tym w klasie znajdują się uczniowie niepełnosprawni - z bezwładem i brakiem rączki. Zatem ćwiczenia te wydawały się niezbędne dla prawidłowego rozwoju uczniów i wyrobienia właściwych nawyków pisarskich.
Ćwiczenia opracowane dla celów programu były dla dzieci przyjemną zabawą, podobały się dzieciom. Czasami niektóre dzieci (szczególnie chłopcy) narzekały na konieczność wykonywania tylu prac plastycznych z użyciem bardzo drobnych elementów np. koralików, kulek z plasteliny itp. Jednak pozytywnie oceniam efekty całorocznego programu i myślę, że dla uczniów klasy I , a więc dzieci startujących w edukację , miały one szczególne znaczenie.
Efekty dydaktyczne uzyskane w wyniku zajęć:
uczniowie rozwinęli w toku różnorodnych ćwiczeń sprawność manualną,
usprawnili mięśnie palców, rąk i ramion
zdobyli umiejętność prawidłowego posługiwania się narzędziem piszącym, utrzymywania w czasie pisania prawidłowej postawy ciała
wdrożyli się do dokładności, staranności, wykształcili wrażliwość i poczucie estetyki
nauczyli się zabawowych form likwidowania napięcia mięśniowego
poznali różnorodne techniki plastyczne i techniczne, różne materiały i faktury
mieli możliwość rozwijania w toku zajęć zainteresowań i uzdolnień
zadbali o wygląd swoich zeszytów, korzystnie zmienili pismo
zadbali o prawidłową postawę przy pisaniu
wyrobili w sobie prawidłową motywację do nauki.
LITERATURA
Malendowicz J. ,,O trudnej sztuce czytania i pisania”
Rocławski B. ,,Kreślę i łączę litery”
Szurmiak M. ,,Podstawy reedukacji uczniów z trudnościami w czytaniu i pisaniu”
Skibińska H. ,,Praca korekcyjno - kompensacyjna z trudnościami w pisaniu”
Tymichowa H. ,,Ćwiczenia rozwijające sprawność ruchową ręki i koordynację wzrokowo - ruchową.
Program opracowała:
Elżbieta Tyter