Władysław Strzemiński

Teoria widzenia / wstęp

Widzenie

• Nie tylko bierny odbiór doznań wzrokowych, nie mechaniczny odbiór świata jednakowego i niezmiennego

• 
  
  Poddanie analizie myślowej

• Konfrontacja z odpowiadającymi odcinkami rzeczywistości

• Wyjaśnienie sensu powstałych wzajemnych związków i przyczyn

EWOLUCJE W ZAKRESIE WIDZENIA:

1. Biologiczna - rozwój aparatu wzrokowego

2. Historycznie uwarunkowana - rozwój umiejętności korzystania z widzenia

• Wnioskowanie na podstawie doznań wzrokowych coraz bardziej dokładne

• Rozwój na podłożu społecznym , w zależności od potrzeb procesu pracy

• Każda formacja społeczna powoduje nowy wzrost umiejętności korzystania ze wzroku

(rozwój mowy w zależności od formacji społecznych )

• Człowiek ma szerszy zakres zainteresowań, przeprowadza szerszą analizę doznań wzrokowych

• Człowiek mniej widzi (w porównaniu do orła), ale dostarcza więcej wiadomości o świecie niż orzeł

• Powonienie człowieka dostarcza więcej danych niż węch psa (pies tak jak orzeł pomija niektóre elementy)

• Nie ma jednego obrazu rzeczywistości

• obrazie decyduje współpraca widzenia i myśli - historycznie uwarunkowany rozwój świadomości widzenia

• poznawanie świata = myślimy, poznajemy, analizujemy, uogólniamy, sprawdzamy

• ŚWIADOMOŚĆ WZROKOWA = uświadomione elementy z widzenia człowieka; jej wzrost to odbicie rozwoju

Rozwój = odbicie przemian podłoża społeczno-historycznego

• ZAWODOWA SPRAWNOŚĆ WZROKOWA = mechaniczna jakość oka ta sama, zawód i nastawienie różnicuje

• Wzrok kierowany myślą może nastawić się na odbiór konkretnych doznań, może pominąć niektóre

Realizm - obraz rzeczywistości

Estetyka idealistyczna niezmienna wieczna natura, niezmienny pozahistoryczny człowiek ?

• Ujmowanie przedmiotu, rzeczywistości jako obiektu, a nie ludzkiej działalności, nie subiektywnie

• Mówi o obrazie świata zamiast o ludzkiej działalności poznawczej

1. - to, co uświadomił sobie człowiek, to w rzeczywistości zobaczył

2. - reszta pozostaje poza świadomością, nierozpoznana, niezauważona

3. - dostrzegamy zjawiska, na które nastawiona jest nasza uwaga

4. - myśl z góry stawia pytania na który wzrok ma odpowiadać - wyznaczony zakres obserwacji

5. - praca myśli decyduje o różnorodności i bogactwie spostrzeżeń

Widzimy świat nie biologicznie, lecz historycznie, naszym rzeczywistym uświadomionym wzrokiem

REALIZM - dla estetyki idealistycznej jest raz na zawsze dany, (absolut realizmu)

• Mówiąc o historycznym procesie narastania realizmu należy określić na jakiej bazie doznań wzorkowych postał

• Realizm nie jest metafizycznym, platońskim absolutem - to historycznie kształtujący się proces rozwoju poznawczej działalności ludzkiej

Środki wyrazu i forma

Estetyka idealistyczna nie może wyjaśnić mechanizmu przemian w plastyce, bo operuje:

1. pojęciem niezmiennej, wiecznej natury

2. i z góry założonego niezmiennego realizmu (odbija naturę)

3. pozahistorycznym stanowiskiem

ARTYSTA:

• Odstępuje od prawdziwego i pełnego realizmu (nie wiadomo dlaczego)

• Zniekształca i deformuje naturę

• Duch deformacji króluje nad materią realizmu

ESTETYKA WÓWCZAS:

• Powołuje się na wnętrze i ducha artysty, duch ten powoduje zmiany w interpretacji natury

GDY:

Przemiany w plastyce ujmiemy jako przemiany historyczne, jako kolejność narastających faz rozwoju historycznego - i przemiany te zwiążemy z całokształtem historycznych przemian bytu - wówczas odnajdziemy wątki przyczynowe, których nie mógł nam dostarczyć idealizm

BŁĄD IDEALIZMU:

1. Widzenie rzeczywistości ujęte statycznie, w oderwaniu od historii

2. Nie jako proces narastający w toku historii

3. odstępstwa od idealistycznego realizmu = To co było zmienne i uwarunkowane poznawczymi granicami epoki

4. czysto woluntarystyczne zmiany w plastyce były naprawdę narastaniem świadomości wzrokowej

DO IDEALIZMU PROWADZĄ:

Próby ominięcia materialnej podstawy wszelkiej czynności wzrokowej

Próby bezpośredniego związania bytu z przemianami formalnymi

Dla wyrażenia naszej śwaidomości wzrokowej dobierami zespół środków wyrazu

Każdy typ świadomości wzrokowej wymaga odpowiadających mu środków wyrazu

Zmiany środków formalnych wynikają ze zmiany bazy wzrokowej, zmiany typu widzenia

PRZEMIANY W PLASTYCE wynikają: NIE z pobudek woluntarystycznych (wg idealistów)

• ALE z narastania obserwacji

• Przemian świadomości wzrokowej

Czynna poznawcza praca intelektu

Stawia pytania

Widzenie

Myśl

Daje zasób materiału obserwacyjnego

MYŚL I WIDZENIE - rozwój przez wzajemny wpływ na siebie

Określony typ plastyki

Określony typ świadomości wzrokowej

---