WPŁYW JĘZYKA ANGIELSKIEGO NA SŁOWNICTWO POLSZCZYZNY OGÓLNEJ

Anglicyzmy są traktowane jako pożyczki najpóźniejsze w polszczyźnie, a jednocześnie bardzo ekspansywny, szczególnie od drugiej połowy XX wieku. Zenon Klemesiewicz stwierdzał nawet, że przed XIXw. w ogóle nie ma mowy o wpływie angielszczyzny na język polski. Mańczak - Wohlfeld przesuwa tę granicę zapożyczeń na drugą połowę XVII wieku; jej zdaniem już na początku XIX wieku znane były 54 anglicyzmy. Moda na język angielski przenikała do Polski wraz z wpływami romantyzmu: tu wymienia Pana Tadeusza (charakterystyka postaci Hrabiego, odwołanie się Mickiewicza do idei romantycznych charakteryzujących twórców angielskich Scotta, Byrona), a także oddziaływania języka, o czym świadczą wyrazy pochodzenia angielskiego: dżokej, lord, poncz, toast, wist, frak.

Do najwcześniejszych zapożyczeń angielskich należą:

• w XVII wieku :kwakier, lord, spiker

• pod koniec XVIII: budżet, bill

• w XVII i XVIII: baronet, milord, kwakier, pikier, poncz, buszel, alderman

• w XIX wieku: bokser, brystol, dok, dolar, dren, dżokej, klomb, koks, komfort, partner, pled, rewolwer, rum, trener, tunel, wagon

• w okresie dwudziestolecia międzywojennego: dziedziny marynarki, rybołóstwa, handle, przemysłu, bankowości, sportu: bekon, brydż, dżem, jazz, finisz, hokej, lider, mecz, rower, skecz, sport, stoper, wrak

Mańczak - Wohlfeld wymieniła 43 pola znaczeniowe, w których zapożyczenia angielskie występują (najliczniejsze pole - sport). Szczególnie duży napływ nastąpił wraz z przemianami ustrojowymi w Polsce po 1989 roku.

Dziedziny życia, w których zapożyczenia dominują:

• przeobrażenia ustrojowe, gospodarcze, techniczne: dealer, leasing, market, menadżer, marketing, sponsoring, biling, modem, skaner, notebook etc.

• przemiany obyczajowe: walentynka, weekend, fan, fan-club, hit, happening, musical, showman, thriller, western, fitness, reality-show, pircing etc.

Rodzaje zapożyczeń angielskich:

• zapożyczenia właściwe: charakteryzują się angielską postacią graficzną i zbliżoną wymową do oryginału np.: drops, Eskimos, komandos, platformers, pampers;

• kalki:

semantyczne: trywialny „banalny”, serwować „oferować”, absolutnie „ oczywiście”

słowotwórcze: nastolatek, (ang. teenager), narty wodne (ang. water-ski), kobieta interesu (ang. bussineswoman)

frazeologiczne: nie ma problemu (ang. no problem)

dwa czasowniki w trybie rozkazującym: idź i zamów, ćwicz i chudnij

• zapożyczone wyrazy i wyrażenia cytatowe: bungee, trendy, CV, CD, SMS

W wyniku tego porcesu powstają konstrukcje hybrydalne z wykorzystaniem formantów -ing, -er w połączeniu z podstawami polskimi lub obcymi oraz wyrazy z członami euro-, cyber-, porno-, fan-, top-, -land, -holik

Ustalenie rejestru zapożyczeń angielskich we współczesnej polszczyźnie jest zadaniem trudnym. Analiza materiałów z lat 60/70 potwierdziła istnienie 410 leksemów. Mańczak-Wohlfeld począwszy od XVII wieku ustaliła czas wystąpienia poszczególnych pożyczek i tak:

W słowniku Knapiusza(1621) - jeden wyraz „brytan”;

W słowniku Trotza (1779) - 17 zapożyczeń;

W słowniku Lindego (1807-1814) - 17 zapożyczeń;

W słowniku Amszejewicza - ok. 100; (E. Skorupska - Raczyńska podaje, że jest ich tam 133)

Swarsz - 250 słów;

W słowniku Arcta: 1301;

Z pominięciem słownictwa specjalistycznego we współczesnej polszczyźnie mamy ok. 1700 wyrazów. zauważyć należy także, że dopiero po 1945 roku można mówić o wzroście skokowym, spowodowanym oddziaływaniem czynników zewnętrznych. Zmienia się także zasięg wpływów anglicyzmów: z terminologii specjalistycznej przechodzą do języka ogólnego, z odmian środowiskowych do języka potocznego.

1

---