Historia wychowania i myśli pedagogicznej

Wykład 12 i 13

19 kwiecień 2008

Zagadnienia:

1. Jan Locke

2. Jan Jakub Rousseau

Przyczyny kryzysu szkoły humanistycznej:

1. Kryzys gospodarczy

2. Kwestie polityczne (wojna 30-letnia między katolikami i protestantami)

3. Rozwój nauk przyrodniczo-matematycznych

JAN LOCKE

(1632-1704)

„Myśli o wychowaniu”

• pierwsza publikacja książki w 1693 roku

• pierwsze tłumaczenie na język polski w 1781 roku

Locke przeszedł przez tradycyjną szkołę humanistyczną, stąd podzielił „Myśli
o wychowaniu” na 3 części:

1. Wychowanie fizyczne (anima vegetativa/dusza roślinna/Arystoteles)

• „W zdrowym ciele zdrowy duch”

• hartowanie dzieci, unikanie rozpieszczania i przekarmiania, prosta dieta, pobyt na świeżym powietrzu

2. Wychowanie moralne

• swoje skłonności należy podporządkować rozumowi (a nie naturze jak u Komeńskiego)

• cnota i dzielność zależy od rozumu

• cel Locke'a: stworzenie ludzi, którzy do czegoś dojdą

• jednocześnie dusza dziecka nie może być nadmiernie skrępowana, ponieważ łamiąc charakter dziecka otrzymujemy dusze ospałe i uległe

• trzeba pogodzić wszystko razem (tzn. rozum i naturę) aby nie wpaść w żadną sprzeczność

• kary fizyczne nie są dobre (np. metoda kija i marchewki nie jest dobra bo uczymy się zachowywać pozory aby uniknąć kłopotów albo symulujemy aby uzyskać nagrodę, a to nie stymuluje naszej moralności)

• jakie więc powinny być nagrody i kary? - szacunek i niesława to motor prowadzący do właściwego zachowania

3. Wychowanie umysłowe (intelektualne)

• tu Locke całkowicie odrzuca kształcenie szkoły humanistycznej, a więc
  i Arystotelesa

• uczyć trzeba się przede wszystkim rzeczy praktycznych, a więc języka ojczystego

• należy czytać dobre książki typu bajki Ezopa, które mają być z obrazkami, ładne i miłe dla oka aby dzieci zainteresować

• najpierw dziecko ma się nauczyć czytać w języku ojczystym, a dopiero potem zacząć naukę pisania

• po nauce pisania ma rozpocząć naukę rysowania

• następnie kolej na naukę języka obcego - konkretnie francuskiego (nie łaciny, jak w szkole humanistycznej!), ale nauka na podstawie rozmowy a nie gramatyki jak u Komeńskiego

• następnie kolej na łacinę i ew. grekę - łacina ma być uczona w zakresie podstawowym i nie dłużej niż przez rok

• Locke postuluje o nie uczenie: retoryki, gramatyki i logiki (postuluje o usunięcie ich z programu nauczania)

• Dziecko powinno jeszcze umieć: tańczyć, posługiwać się białą bronią (głównie szermierka), grać (na 1 instrumencie), jeździć konno, znać geografię (tylko to co potrzebne do handlu/przyszłej pracy) i astronomię (tylko to co potrzebne do pracy)

• Cel: doprowadzenie młodego człowieka do miłości, chwały i uznania (w towarzystwie, w świecie, w oczach innych ludzi)

Zasada niezapisanej tabliczki Locke'a (Empty chamber-pusta komnata)

1. Przychodzimy na świat jako pusta tabliczka, uczymy się wszystkiego w trakcie wychowania i jest to niezależne od pochodzenia. Zasada ta dotyczyła kształcenia oraz wychowania w sensie moralnym. Nie ma wrodzonej wiedzy ani wrodzonych zasad praktycznych (jak np. sumienie), nie ma wrodzonych zasad moralnych

2. Co innego z nauki będzie dobre dla nowej szlachty a co innego dla dzieci chłopów, robotników, rzemieślników. Ich wykształcenie musi być dostosowane do potrzeb społecznych (zaprzeczenie Komeńskiego)

3. Marzenie Oświecenia: państwo+biurokracja+wojsko+szkoła+regulaminy Państwo rozumiane jest przez Locke'a jako instytucja z aparatem administracyjnym i wojskiem, a na jego czele powinien stać oświecony władca, wydający zarządzenia/regulacje na zasadzie władzy absolutnej. Celem szkolnictwa jest „uzyskanie” dobrych obywateli państwa, posłusznych królowi, umiejących pisać podania

W 1783 roku Prusy wprowadziły powszechny obowiązek szkolny-4 letnia bezpłatna szkoła państwowa z nauczycielami-urzędnikami państwowymi opłacanymi przez państwo.

Absolutyzm oświeceniowy: państwo ma uszczęśliwić obywateli

Rozkwit Oświecenia nastąpił we Francji

Zwolenniczką Oświecenia była caryca Katarzyna II w Rosji

W tym samym czasie żył Jan Jakub Rousseau.

JAN JAKUB ROUSSEAU

(1712-1788)

• Urodził się w Szwajcarii, uciekł z domu

• Miał 5 dzieci, które oddawał po urodzeniu do przytułku, a pisał o wychowaniu dzieci (żałował tego pod koniec życia)

• 1750r. Akademia w Dijon ogłosiła konkurs nt „Czy odrodzenie nauk i sztuk przyczyniło się do poprawy ludzkości” - Rousseau zaprzeczył (z uzasadnieniem) i otrzymał pieniężną nagrodę

• Rousseau uważał, że cechy ludzkości to: prawość, ludzkość,

• głosił, że kultura i cywilizacja rodzą się z egoizmu, pychy i kłamstwa, a nie z tego czy ktoś jest lepszy czy gorszy

• uważał, że oświecenie chce utrzymywać nierówności między ludźmi dla zysku pewnych grup społecznych

• twierdził, że wojny i klęski jak np. głód czy epidemie to efekt kultury

1762r. pierwsza publikacja „Emil czyli o wychowaniu”

• aktualnie uważa się, że książka ta przyczyniła się do odkrycia dziecka, dzieciństwa

• dzięki książce tej dzieci pojawiły się w sztuce (jako dzieci a nie mali dorośli)

1. Księga 1 to sedno poglądów Rousseau na temat wychowania

2. „Wszystko w naturze jest dobre” - Rousseau był naturalistą

3. Jako wzór wychowania uznał wychowanie przez matkę (nie szkołę)

4. Można urabiać albo człowieka albo obywatela-nie można tego robić naraz

5. Państwo, kultura i cywilizacja czyli instytucje to największy wróg ludzkości

6. Wychowanie powinno sprowadzać się do umożliwienia dziecku swobodnego wzrostu i dojrzewania oraz chronienie tego rozwoju przed zgubnymi wpływami zewnętrznymi

7. Nie wolno psuć dzieciństwa

8. Największym wrogiem dzieciństwa jest: książka, szkoła, nauczyciel

9. Czytanie jest plagą dzieciństwa

10. Rousseau podzielił młodość na cztery okresy:

• niemowlęctwo, do mówienia (rozwijanie zdrowia i zmysłów)

• dzieciństwo do 12. roku życia (rozwijanie zdrowia i zmysłów)

• chłopięctwo do 15. roku życia (wykształcenie umysłu)

• młodzieńczość do 20. roku życia (wychowanie moralne)

11. Czytanie dopiero od 12 roku życia

12. Jak dzieci nauczyć czytać? - od słów do liter czyli analityczna metoda nauki czytania (nic pod przymusem-zaciekawiające dziecko zaproszenia)

13. Żadnych pomocy naukowych: wschodu słońca w geografii uczymy się fizycznie obserwując wschód słońca

14. Oświecenie próbuje ujednolicić, zunifikować - Rousseau mówi: nie!

15. Co należy czytać? - Rousseau : „Robinsona Cruzoe” (podstawowa lektura)

16. Rousseau: trzeba uczyć geografii w skali mikro a nie makro tj. miłość do sąsiada a nie do Indian

17. Co jest złe w wychowaniu według Rousseau?: współzawodnictwo, niebezpieczne namiętności, zazdrość, zawiść, zakazy, chciwość, próżność, brzydki strach

18. Nie należy bić dzieci - np. dziecko jak zbije szybę to jest ukarane z ten sposób, że jest mu zimno jak siedzi w pokoju bez szyby

Przeniesienie poglądów Rousseau do szkół

Spróbował tego Jan Bernard Basedow zakładając w 1774r. szkołę Dessau Filanthropen (um) czyli Szkoła Filantropów. Nazwa szkoły pochodziła od programowej idei życzliwego podejścia do dzieci wynikającego z widzenia w nich małych ludzi. Basedow miał poglądy na wychowanie jak Jan Jakub Rousseau (naturalizm). Książka „Elementarwerk”: zawartość książki to treść+miedzioryty Chodowieckiego

W 1773 r. Fryderyk Eberhard von Rochow 1773 zbudował w pobliżu folwarku swego ojca w Reckahn pierwszą dwuklasową pruską szkołę wiejską. W 1776 roku opublikował książkę „Przyjaciel dzieci” z odwołaniami do katechetyki luterańskiej i do Biblii.

1785r. publikacja podręcznika Salzmanna (też z miedziorytami Chodowieckiego)

---