Dysregulacja emocjonalna
Autor programu:
Dr Dominika Górska
Rok:
III i IV
Semestr:
6 i 8
Liczba godzin i rodzaj zajęć:
30
Egzamin/zaliczenie:
6 i 8
Prowadzący:
Dr Dominika Górska
Wymagania wstępne:
brak
Status przedmiotu w programie studiów:
seminarium fakultatywne
Założenia i cele:
Zjawisko dysregulacji emocjonalnej pojawiło się w literaturze psychologicznej stosunkowo niedawno. Pojęcie to utożsamia się z szeroko rozumianą psychopatologią emocji, a za przejawy dysregulacji uznaje się całą grupę różnych rodzajów ekspresji i zachowań emocjonalnych, które świadczą o „problemach w regulacji emocji”. Wprowadzenie wywodzącego się z psychologii emocji pojęcia dysregulacji emocjonalnej do psychologii zaburzeń umożliwia wyjaśnianie zjawisk psychopatologicznych przez odwołanie się do różnic indywidualnych w doświadczaniu i wyrażaniu emocji oraz do ich biologicznych i środowiskowych uwarunkowań. Celem zajęć jest przybliżenie uczestnikom podstawowej wiedzy dotyczącej problematyki definiowania dysregulacji, odróżniania regulacji emocji i dysregulacji emocjonalnej, opisywania dysregulacji poprzez jej przejawy oraz mechanizmy leżące u jej podłoża. Postawione zostanie także pytanie o możliwość zastosowania pojęcia dysregulacji do opisu niektórych zjawisk z zakresu psychopatologii. Uczestnicy będą mieć również okazję ćwiczenia kompetencji w rozpoznawaniu przejawów dysregulacji emocjonalnej (m. in. na przykładzie analizy wypowiedzi wskazujących na regulację bądź dysregulację emocjonalną) oraz pracy nad tworzeniem wskaźników wybranego aspektu dysregulacji. Formą zaliczenia jest praca seminaryjna.
Treści programowe:
BLOK I Regulacja i dysregulacja emocjonalna - definicje, przejawy, strategie i struktury regulacyjne
Zajęcia 1 .
Temat: Wprowadzenie w tematykę regulacji i dysregulacji emocjonalnej.
Mapa pojęciowa: emocje, kontrola emocji, regulacja, dysregulacja emocjonalna, zaburzenia emocjonalne. Pojęcia pokrewne (przetwarzanie emocjonalne, aleksytymia).
Zajęcia 2.
Temat: Problemy definicyjne zjawiska dysregulacji emocjonalnej.
Gdzie się kończy regulacja emocji a zaczyna dysregulacja? - kryteria różnicujące optymalną regulację emocji, problemy w regulacji i dysregulację emocjonalną. Kontekst sytuacyjny a dysregulacja emocjonalna.
Zajęcia 3.
Temat: Hierarchiczny model regulacji i dysregulacji emocjonalnej - cz. I
Poziom przejawów regulacji optymalnej i dysregulacji emocji. Nadmierna kontrola emocji, regulacja optymalna i brak kontroli emocji. Symptomy zaburzeń emocjonalnych jako przejawy dysregulacji emocji.
Poziom strategii regulacyjnych i dysregulacyjnych. Kiedy strategie adaptacyjne stają się dezadaptacyjne? Strategie unikania i strategie nadmiernego zaangażowania jako strategie dysregulacji emocji.
Zajęcia 4.
Temat: Hierarchiczny model regulacji i dysregulacji emocjonalnej - cz. II
Poziom doświadczenia emocjonalnego. Deficyty doświadczenia emocjonalnego a dysregulacja emocji.
Poziom struktur i mechanizmów intrapsychicznych warunkujących (dys-)regulację. Rola reprezentacji emocji oraz reprezentacji relacji ja-inni w kształtowaniu funkcjonowania emocjonalnego. Znaczenie zdolności do symbolizacji w regulowaniu emocji.
Zajęcia 5.
Temat: Model przetwarzania emocjonalnego R. Bakera
Konsekwencje prawidłowego i nieprawidłowego przetwarzania emocjonalnego. Psychologiczne mechanizmy przetwarzania emocjonalnego.
Zajęcia 6.
Temat: Wskaźniki dysregulacji emocjonalnej
Treściowe i niewerbalne wskaźniki dysregulacji emocjonalnej. Formy gramatyczne oraz zawartość afektywna wypowiedzi jako wskaźniki dysregulacji emocjonalnej. Badania leksykalne nad strukturą wypowiedzi osób o określonych cechach osobowości. Analiza wypowiedzi.
BLOK II Uwarunkowania dysregulacji emocjonalnej
Zajęcia 7.
Temat: Temperamentalne czynniki ryzyka kształtowania się dysregulacji emocjonalnej.
Reaktywność emocjonalna, niezharmonizowana struktura temperamentu, temperament „trudny”.
Zajęcia 8.
Temat: Środowiskowe uwarunkowania dysregulacji emocjonalnej. Charakterystyka środowiska unieważniającego emocje. Niedopasowanie środowiskowe do uwarunkowań biologicznych dziecka jako uwarunkowanie dysregulacji emocji. Funkcjonalny i dysfunkcjonalny charakter transakcji między biologicznymi mechanizmami temperamentu i czynnikami środowiskowymi.
Zajęcia 9.
Temat: Kontekstowe czynniki ujawniające dysregulację emocjonalną.
Struktura sytuacji bodźcowej, kontekst afektywny.
BLOK III Związki dysregulacji emocjonalnej z psychopatologią - wybrane zagadnienia
Zajęcia realizowane w ramach III bloku obejmują analizę poszczególnych zaburzeń na czterech poziomach rozumienia dysregulacji emocjonalnej: 1) przejawów dysregulacji w postaci symptomów emocjonalnych, 2) strategii dysregulacyjnych, 3) deficytów doświadczenia emocjonalnego oraz 4) intrapsychicznych struktur i mechanizmów determinujących kształtowanie i utrzymywanie się dysregulacji emocji. Równolegle analizowane i opracowywane będą wskaźniki dysregulacji emocji charakterystyczne dla poszczególnych zaburzeń emocjonalnych.
Zajęcia 10.
Temat: Dysregulacja emocjonalna w zaburzeniach osobowości na przykładzie osobowości borderline.
Symptomy emocjonalne w zaburzeniu z pogranicza jako przejaw i skutek dysregulacji emocji. Podatność na zranienie i unieważnianie emocji. Dezadaptacyjne strategie regulacji charakterystyczne dla zaburzenia osobowości borderline. Rola wewnętrznych struktur w kształtowaniu się trudności w modulacji emocji - deficyt funkcji refleksyjnej
Zajęcia 11.
Temat: Dysregulacja emocjonalna w uogólnionym zaburzeniu lękowym.
Podatność na doświadczanie nadmiernie intensywnych emocji w uogólnionym zaburzeniu lękowym. Unikanie doświadczenia emocjonalnego oraz zamartwianie się jako strategie regulowania emocji. Deficyty w zakresie podstawowych komponentów doświadczenia emocjonalnego, m. in. rozumienia emocji.
Zajęcia 12.
Temat: Panika z perspektywy dysregulacji emocjonalnej.
Poznawcze ujęcia paniki a rola dysregulacji emocjonalnej w powstawaniu zanurzenia lęku panicznego. Lęk dotyczący stanów wewnętrznych. Zredukowane rozumienie stanów wewnętrznych a zdolność do odróżniania wrażeń z ciała i stanów emocjonalnych.
Zajęcia 13.
Temat: Zaburzenia somatoformiczne jako efekt dysregulacji emocji.
Objaw somatyczny jako skutek patologicznego doświadczania stanów emocjonalnych. Deficyty regulacji emocji w zaburzeniach somatoformicznych: niezdolność do uświadamiania sobie emocji, identyfikowania ich i odróżniania ich od stanów fizjologicznych. Patologiczne mechanizmy reprezentowania emocji - brak integracji różnych komponentów systemu emocjonalnego.
Zajęcia 14.
Temat: Dysregulacja emocji w depresji.
Temperament a regulacja nastroju. Katastrofizacja, ruminacja, obwinianie siebie i innych jako dezadaptacyjne strategie regulacji emocji w depresji. Strategie unikania i „nadmiernego zaangażowania” w zaburzeniach depresyjnych.
Zajęcia 15.
Temat: Prezentacja opracowanych wskaźników wybranych aspektów dysregulacji emocjonalnej.
Wskaźniki dotyczące wybranych aspektów dysregulacji emocjonalnej oraz wskaźniki dysregulacji występujące w konkretnych zaburzeniach emocjonalnych.
Literatura obowiązkowa:
Cierpiałkowska, L. (2004). Zaburzenie osobowości borderline. W: L. Cierpiałkowska (red.), Psychologia zaburzeń osobowości, (s. 99-132). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Fajkowska-Stanik, M., Marszał-Wiśniewska, M. (2003). Depresja i emocje: ujęcie transakcyjne. Studia Psychologiczne, 41, 1, 107-132.
Górska, D., Soroko, E. (2003). Poznawcze aspekty regulacji emocjonalnej. W: K. Kaliszewska, O. Sakson - Obada, M. Zielona - Jenek, J. Zinczuk (red.), Emocja - subiektywne doświadczenie czy zdarzenie interpersonalne? (s. 31-44). Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Górska, D. (2006). Uwarunkowania dysregulacji emocjonalnej u osób z zaburzeniem osobowości borderline. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Hoffman, S.G. (2005). Poznawczy model napadów paniki. W: M.A. Reinecke, D.A. Clark (red.) Psychologia poznawcza w teorii i praktyce (s.140-161). Gdańsk: GWP.
Lemerise, E.A. Dodge, K.A. (2005). Rozwój złości i wrogich interakcji. W: M. Lewis, J. M. Haviland-Jones (red.) Psychologia emocji, (s. 745-760). Gdańsk: GWP.
Linehan, M.M. (2007). Zaburzenie osobowości z pogranicza. Kraków. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Marszał-Wiśniewska, M. i Nowicka, M. (2007). Temperamentalne uwarunkowania regulacji nastroju. Studia Psychologiczne, 45, 1, 63-72.
Marszał-Wiśniewska, M. i Fajkowska-Stanik, M. (2005). Obniżenie nastroju - kiedy regulacja nastrojem zawodzi. Kolokwia Psychologiczne, 13, 87-104.
Maruszewski, T., Ścigała, E. (1998). Emocje, aleksytymia, poznanie. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Mennin, D.S., Turk, C.L., Heimberg, R.G., Charmin, C.N. (2005). Regulacja emocji w zaburzeniu lękowym uogólnionym. W: M.A. Reinecke, D.A. Clark (red.) Psychologia poznawcza w teorii i praktyce (s.109-139). Gdańsk: GWP.
Ohman, A. (2005). Strach i lęk z perspektywy ewolucyjnej, poznawczej i klinicznej. W: M. Lewis, J. M. Haviland-Jones (red.) Psychologia emocji, (s.719-744). Gdańsk: GWP.
Rachman, S. (2005). Zaburzenia lękowe. Modele kliniczne i techniki terapeutyczne. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Schier, K.(2005). Bez tchu i bez słowa - więź psychiczna i regulacja emocji u osób chorych na astmę oskrzelową. Gdańsk: GWP.
Strelau, J. (2001). Psychologia temperamentu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Literatura uzupełniająca:
Klonowicz, T. Eliasz, A. (2003). System regulacji stymulacji. W: M. Marszał -Wiśniewska. T. Klonowicz, M. Fajkowska - Stanik (red.), Psychologia różnic indywidualnych. Wybrane zagadnienia (88-103). Gdańsk: GWP.
Oatley, K., Jenkins, J.M. (2003). Zrozumieć emocje. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dodatkowe uwagi:
brak