BORELIOZA Z LYME
krętkowica kleszczowa
Staje się ostatnio jedną z ważniejszych chorób odzwierzęcych ludzi, najważniejszą spośród przenoszonych przez kleszcze. Wiele gatunków zwierząt zdaje się być rezerwuarem jej zarazków, w tym także psy. Większość zakażeń psów przebiega subklinicznie, ale dojść może u nich do zapaleń stawów.
Występowanie:
znana jest od 1977 roku, kiedy w miasteczku Old Lyme w USA masowo chorowali ludzie m. in. na zapalenie
stawów poprzedzone zmianami na skórze
takie objawy występowały już w XIX wieku, lecz nie znano ich powodu
występuje też w wielu innych krajach
Etiologia:
krętki Borelia burgdorferi
namnaża się bardzo powoli (tygodniami) w warunkach beztlenowych i tylko na specjalnych pożywkach
niemożliwa do wykrycia podczas rutynowego badania bakteriologicznego
genogatunki: B. burgdorfei sensu stricto, B. afzelii, B. garinii, B. japonica i kilka innych
niektóre z nich występują w Polsce
identyfikując szczep podaje się albo nazwę genogatunku, albo - jeżeli nie został oznaczony - nazwę gatunkową z określeniem sensu lato (B. burgdorferi sensu lato)
u ludzi różnorodny obraz kliniczny boreliozy związany jest z zakażeniem rozmaitymi genogutunkami
genogatunki posiadają wiele wspólnych białek powierzchniowych (OspA, OspB, P39 i inne), które wykazują dużą zmienność antygenową
Epizootiologia:
główny rezerwuar − drobne gryzonie (myszy polne, nornice), zakażonych może być też wiele gatunków wolno żyjących i domowych ptaków oraz ssaków, w tym psy, koty, konie, bydło i inne
krętki nie są w stanie przeżyć w wodzie lub glebie
nie szerzy się więc przez kontakt bezpośredni
przeniesienie infekcji następuje wyłącznie przez kleszcze, które też są rezerwuarem zarazka i mogą przekazywać go na następne pokolenia transowarialnie
W PL przenosicielem infekcji jest kleszcz lxodes ricinus (wszystkie trzy stadia rozwojowe). Odżywiający się krwią zakażonego osobnika kleszcz może ulec infekcji, jak również, będąc sam zakażony, może zainfekować gospodarza (ssanie dłuższe niż 24 godz.) Aktywność Ixodes ricinus w PL od marca do października, przy czym wyraźnie maleje w lipcu i sierpniu.
W PL przynajmniej od 1987 r. borelioza z Lyme jest wzrastającym problemem zdrowotnym ludzi. Nie ogranicza się ona tylko do pewnych rejonów. Szacuje się, że na boreliozę zapada w Polsce około 40 000 osób rocznie. Na niektórych obszarach ponad 58% badanych kleszczy było zakażonych. Wstępne badania serologiczne potwierdziły zakażenia u bydła i psów.
Patogeneza:
O.I. 2 − 5 mies. lub dłużej (do 12 mies.)
patogeneza słabo poznana
wniknięcie → namnażanie w skórze okolicy miejsca penetracji kleszcza → przenika do krwi → narządy
może być obecna także w moczu, mazi stawowej i płynie mózgowo-rdzeniowym
w ciągu 4−6 tyg. po zakażeniu pojawiają się w surowicy przeciwciała i utrzymują się na wysokim poziomie przez przynajmniej 18 mies. Eliminują one zarazek z krążenia, jednak w niektórych miejscach (stawy, OUN) bakterie mogą przetrwać wewnątrzkomórkowo pomimo odpowiedzi immunologicznej. Psy mają tendencję do długotrwałych, bezobjawowych infekcji B. burgdorferi i zakażenia utrzymywać się mogą prawdopodobnie latami nawet pomimo antybiotykoterapii.
uszkodzenia tkanek w przebiegu boreliozy wynikają z aktywacji monocytów i uwalniania IL−1.
przypuszcza się, że u Ho w przewlekłej postaci choroby kompleksy Ag-przeciwcialo mogą mieć udział w wywoływaniu zapalenia stawów lub klębuszków nerkowych. Podobieństwo antygenowe B. burgdorfei do niektórych tkanek może prowadzić do autoimmunologicznych zapaleń m. sercowego, stawów lub ukł. nerwowego
u Ca zakażonych krętkami zmiany tego typu obserwowano wyjątkowo, podobnie jak przewlekłe, uszkadzające zapalenia stawów spotykane dość często w przebiegu boreliozy ludzi.
Objawy kliniczne:
ostre lub podostre zapalenie stawów, które ma charakter przejściowy lub nawrotowy
nagła kulawizna, czasem silna bolesność; zmieniony staw jest często obrzękły, cieplejszy i tkliwy przy omacywaniu
brak apetytu i posmutnienie (niekiedy silna depresja i niechęć do ruchu), czasem także gorączka
u psów z przeciwciałami sporadycznie notowano zaburzenia pracy serca (zupełny blok), uszkodzenie nerek lub objawy neurologiczne (porażenie nerwów twarzowych, drgawki, agresywność i inne zmiany zachowania
także wyjątkowo pojawia się u psów charakterystyczny wczesny objaw boreliozy człowieka − tzw. przewlekły rumień wędrujący, czyli rozlegle, wolno powiększające się zaczerwienienie skóry wokół miejsca ukąszenia kleszcza.
HP:
w mazi zmienionych stawów stwierdza się wiele leukocytów, głównie granulocytów obojętnochłonnych
Bad. laboratoryjne:
bad. serologiczne (test ELISA lub IF pośrednia) − ale wiele psów jest zakażonych bezobjawowo i ma latami przeciwciała w surowicy
miano surowicy jest nieswoiste ze względu na podobieństwo antygenowe B. burgdorferi do Ieptospir
definitywne rozpoznanie postawić można po wyizolowaniu krętków ze skóry okolicy penetracji kleszcza lub z mazi chorego stawu (ewentualnie z krwi, moczu albo płynu mózgowo-rdzeniowego), jest to jednak technicznie tak trudne i kosztowne, że nawet w warunkach zachodnich niedostępne dla rutynowej diagnostyki.
Rozpoznanie:
rozpoznać boreliozę z Lyme u psa można tylko wówczas, jeśli jednocześnie spełnione są następujące cztery warunki:
inwazja kleszczy na terenach endemicznych
typowe objawy kliniczne
obecność przeciwciał anty−B. burgdorfei w surowicy
wyraźna poprawa po rozpoczęciu leczenia antybiotykami.
Zwalczanie:
leki z wyboru: amoksycylina lub tetracyklina stosowane przez przynajmniej 14−21 dni
można również podawać doksycyklinę, cefaleksynę lub chloramfenikol
jeśli objawy powrócą po zakończeniu antybiotykoterapii, zaleca się ją wznowić na okres 4 tyg.
u nie leczonych psów borelioza ustępuje samoistnie − zapalenia stawów mijają po kilku dniach, a powikłania zdarzają się wyjątkowo. W tej sytuacji celowość zwłaszcza tak długiej antybiotykoterapii u psów budzi wątpliwości
Profilaktyka:
nie ma sensu profilaktyczne podawanie antybiotyków po stwierdzeniu kleszczy u psa
najważniejsze jest niedopuszczanie do inwazji kleszczy oraz ich szybkie usuwanie ze skóry
szczepionka zawierająca inaktywowane szczepy B. burgdorferi. Immunizowane zwierzęta wytwarzają wprawdzie przeciwciała przeciw krętkom, ale nie wiadomo na ile szczepionki chronią przed zachorowaniem skoro i tak większość zakażonych psów przechodzi tę infekcję bezobjawowo. W tej sytuacji celowość szczepień psów przeciw boreliozie budzić musi wątpliwości.
Zagrożenie dla ludzi:
Zakażony B. burgdorferi pies wydalać może wprawdzie niewielkie ilości zarazków z moczem lub śliną, ale nie stwarza to zagrożenia, gdyż bakterii jest tak mało, że nawet trudno je wyizolować, a ponadto giną bardzo szybko. Jedyną drogą infekcji człowieka jest penetracja skóry przez zakażonego kleszcza. Spekulowano, że pies może mieć znaczenie jako przenosiciel tych pasożytów na swoich właścicieli. Jest to mało prawdopodobne, gdyż każda z form rozwojowych kleszcza penetrując skórę żywiciela nie przerywa ssania krwi, a więc nie zmienia gospodarza.
Piśmiennictwo:
1.Frymus T.: „Choroby zakaźne kotów” Warszawa 2000
Borelioza