SYSTEM PREZYDENCKI - USA
GŁOWNE CECHY
-trojpodzial wladz
-funkcje egzekutywy (wladza wykonawcza) sprawuje prezydent który ma u boku powoływany przez siebie gabinet jako organ doradczy
-funkcje legislatywy pelni KONGRES czyli polaczone 2 izby SENAT -wyzsza i Izba REPREZENTANTOW - nizsza
-funkcje sadownicze - SAD NAJWYŻSZY
-istnieje wyrazna separacja wladz oparta na zasadach:
• niepolaczalnosci stanowisk kongresowych kongresowych federalnych
• braku odpowiedzialności prezydenta przed kongresem
• prezydent nie może rozwiązać Kongresu
-wladze odseparowane sa w sensie instytucjonalnym (strukturalnym i personalnym) ale nie funkcjonalnym gdyz ich uprawnienia sa powiazane
-kazda z wladz ma uprawnienia kontrolne w stosunku do pozostałych
-funkcjonowanie systemu opiera się na zasadzie równoważenia się wladz czyli CHECK AND BALANES (hamulcow i równowagi) czyli władze wzajemnie się ograniczaja i uzupełniają
-USA jest panstwem federacyjnym sklada się z 50 stanow i Dystryktu Kolumbi (okreg stołeczny)
-funkcjonuja na zasadzie federalizmu z której wynika ze stany sa suwerennymi jednostkami politycznymi - maja wlasne prawo a nawet konstytucje
-panstwo jest uregulowane konstytucja z 1787r która obowiazuuje po dzis dzien z 23 poprawkami. Wraz z jej wejściem to przewaga 1 glosu angielski stal się językiem urzędowym USA
-wiceprezydent wybierany jest wraz z prezydentem - ma bardzo male uprawnienia. Przejmuje funkcje prezydenta po jego usunieciu rezygnacji lub śmierci
WLADZA WYKONAWCZA
PREZYDENT
-jest zarówno Premierem , Szefem rzadu i Naczelnym Głównodowodzącym armi i floty
WYBORY:
-powszechne ale nie bezpośrednie. Wyborcy glosuja na kolegium elektorskie a ono wybiera prezydenta który musi spełniać warunki
-min 35lat , obywatelstwo USAi 14 lat bez przerwy mieszkac w USA
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
- Prezydent i jego gabinet nie sa odpowiedzialni politycznie przed Kongresem
- Ministrowie - gabinet jest odpowiedzialny przed prezydentem
- Prezydent i gabinet sa odpowiedzialni konstytucyjnie i może zostac usuniety przez IMPEACHMENT w którym Izba Reprezentantow stawia prezydenta w stan oskarżenia i zarzuca mu CONTRA LEGEM czyli dzialanie sprzecznie z prawem a Senat go sadzi - skazanie 2/3 glosow senatu
MINISTROWIE
- brak rzadu zastepuje go gabinet i sekretarze - ministrowie którzy sa piowolywani przez prezydenta za rada i za zgoda Senatu. Parlament nie może usunac gabinetu czyli brak Wotum Nieufności
FUNKCJE I PRAWA
-maja trojakie źródło; regulowane sa przez konstytucje, ustawodawstwo Kongresu orzecznictwo Sadu Najwyzszegoi przez praktyke projektodawcza
Powoluje funkcjonariuszy państwowych za rada i zgoda Senatu
-sedziow sadow federalnych
-.15 sekretarzy- kierownikow resortow którzy tworza jego gabinet
- sekretarza stanu - kierownik polityki zagranicznej
-ambasadorow, konsulow i pozostałych pozostałych ile prawo nie stanowi inaczej
-Prezydent jest tez kierownikiem administracji
-jego akta nie wymagaja kontrasygnaty
-posiada prawo laski za wystapienia przeciwko USA
-nadzwyczajnych sytuacjach może zwoływać obie izby i ma glos decydujący odnośnie terminu
-minister nie może zasiadac w kongresie
INICJATYWA USTAWODAWCZA
-formalnie prezydent nie posiada inicjatywy ustawodawczej- lecz jest również promotorem ustaw
-w proces legislatywy ingeruje za pomoca VETA i OREDZIA
-VETO ZAWIESZAJĄCE- ustaw Kongresu może zostac odrzucone przez 2/3 obu izb (co zdarza się rzadko)
-VETO KIESZONKOWE - absolutne nie podjecie decyzji o podpisaniu lub zawetowaniu przez prezydenta według konstytucji po 10 dnich staje się prawem lecz gdy stanie się to w ostatnich dniach sesji Kongresu to ustawa umiera i Kongres musi na kolejnej sesji zatwierdzic nowy projekt i przedstawic prezydentowi
-OREDZIA-w ten sposób prezydent przemyca projekty ustawy sugerując podjecie określonych decyzji ustawodawczych. Kongres nie ma konieczności ulegania ale zazwyczaj to robi
-istnieja oredzia o budzecie i ekonomi oraz rekomendacje
-ma prawo żądać pisemnej opini każdego każdego kierownikow departamento
-zawierac traktaty za rada i zgoda Senatu uchwala 2/3 glosow
-UMOWY WYKONAWCZE może zawierac sam gdyz sa traktowane jako jego konstytucyjny obowiązek gdyz dzieki temu realizuje stosunki międzynarodowe
WLADZA USTAWODAWCZA
KONGRES
Sklada się z 2 izb
SENAT-wyzsza izba
-100 reprezentantow po 2 z każdego stanu a ich liczba mandatow zaleczy od liczby ludności
-6lat kadencji senatora a co 2lata odnawiana 1/3 skladu
-musza mieć 30 lat z czego 9 lat obywatelstwa USA a w dniu wyborow mieszkac w stanie w którym się one odbywaja
KOMPETENCJE
-ratyfikacja umow międzynarodowych zawartych przez prezydenta
-zatwierdzanie wybranych przez prezydenta urzędników
-orzekanie o zasadności Impeachmentu
-wybieranie wiceprezydenta gdy ten nie uzyskal polowy glosow elektoratu
IZBA REPREZENTANTOW - nizsza izba
- 435 deputowanych wybranych na 2 lata
-kandydowac mogą osoby po 25 roku zycia i maja 7 lat obywatelstwo
KOMPETENCJE
-wybor prezydenta gdy aktualny nie spelnia wymogow konstytucyjnych
-impeachment
-sprawy finansowe
KONGRES- KOMPETENCJE
-projektodawcze- duza rola w procesie zmiany konstytucji
-uchwalanie ustaw
-kontrola w. wykonawczej m.in. nad budżetem i wydatkami rzadu
-kazda ustawa i akt prawny musi zostac podpisany przez prezydenta
-sciaganie podatkow , należności i oplat
-pozyczania pieniędzy na rachunek USA
-regulowania handlu zagranicznego zagranicznego miedzy stanowego - COMMERCE CLAUSE
-bicia monety i ustanawiania jej wartości
-ustanawiania kar za fałszowanie papierow i monet
-ustanawiania sadow poniżej najwyższego
-wypowiadania wojny i utrzymania armi
-karania piractwa i przestępstw popełnionych na pelnym morzu
full faith and credit - klauzula pelnej wiary i zaufania zapewnia poszanowanie praw obywatela niezależnie w którym stanie się znajduje oraz gwarantuje ze nikt nie może uciec przed odpowiedzialnością do innego stanu. Czyli jeżeli skazano cie w stanie A a jestes w stanie B to stan B musi go respektowac pomimo ze np. w tym stanie nie obowiazuje takie prawo
SYSTEM PARLAMENTARNO- GABINETOWY
GŁÓWNE CECHY
- rzad na czele z premierem jest powoływany przez glowe panstwa
-dualizm egzekutywy który sklada się z glowy panstwa i rzadu
WŁADZA USTAWODAWCZA
GŁOWA PAŃSTWA - MONARCHA lub PREZYDENT
-Prezydent w republikach jest wybierany przeważnie przez parlament, odrębnego organ od parlamentu a w niektórych przypadkach z wyborów powszechnych
-Prezydent nie jest odpowiedzialny politycznie a jedynie konstytucyjnie w przypadku
Monarchy brak jakiejkolwiek odpowiedzialności wedle zasady „ Krol nie może działac zle -wiec nie może być odwołany”
-posiada wladze ustawodawcza wraz z parlamentem
-akta wykonawcze (krol nie wydaje ustaw) wymagaja kontrasygnaty premiera lub ministra (prezydenta USA nie wymagaja)
-zasada kontrasygnaty „Król nie może działać sam”
-krol jest formalnie szefem władzy wykonawczej
-posiada kompetencje w zakresie oddziaływania na wladze ustawodawcza (prezydent USA nie posiada formalnie takich kompetencji)
KOMPETENCJE MONARCHY
-zwolywanie i rozwiązywanie parlamentu przed upływem kadencji ( prezydent USA nie ma takiego prawa)
-powolywanie powoływanie dymisjonowanie ministrow
-prawo inicjatywy ustawodawczej w tym wyłączność wyłączność zakresie ustawy budżetowej
-wspolczesnie monarcha nie ma prawa WETO (nie jest ono sztywna zasada w tym systemie - zalezy od panstwa )
-prawo do prerogatyw osobistych bez kontrasygnaty ministerialnej sa nimi:
• prawo łaski
• nadawanie odznaczeń
• przyjmowanie i wysyłanie przedstawicieli dyplomatycznych
-zawieranie i ratyfikowanie umów międzynarodowych
-wypowiadanie wojen
-jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych
-w praktyce te zadania wykonuje monarcha na wniosek rzadu który podejmuje decyzje a monarcha je zatwierdza
-reprezentacja w stosunkach zewnętrznych oraz funkcje reprezentacyjne oraz ceremonialne
-wskazuje kandydata na premiera i ogłasza przedterminowe wybory
-nie decyduje o obsadzie rządu ale ma pewien wpływ na jego dzialanie - raz w tygodniu spotyka się z premierem
-Monarcha w Angli jest symbolem jedności panstwa
PARLAMENT
-sklada się z 2 izb: Izby Gmin i Izby Lordow oraz Krol
-projekty ustaw mogą być wnoszone do każdej izby lecz w praktyce wyglada tak ze ważniejsze ustawy pierw rozpatruje Izba Gmin
-inicjatywe ustawodawcza posiadaja tylko członkowie parlamentu
-z udzialem glowy panstwa kreuje rzad
-w Izbie Lordow skupia się Sad Najwyższy 920 lordow)
-kadencja Izby Gmin nie może trwac dłużej niż 5lat a o jej zakończeniu decyduje premier
-powolywany powoływany wyborach powszechnych
-uchwala budzet i kontroluje jego wykonanie przez rzad
-kontrola rzadu poprzez interpelacje i zapytania poselskie może również powołać komisje śledcze
-w systemie brytyjskim nie jest znane absolutorium lecz wydatki publiczne rzadu podlegaja kontroli
-mozliwosc laczenia mandatow parlamentarzysty i członka rzadu (w sys. USA jest to niedopuszczalne)
-zakres ich władzy w zakresie ustawodawstwa nie jest ograniczany
WŁADZA WYKONAWCZA
RZĄD
-ministrowie mianowani (dzis na wniosek premiera) przez glowe panstwa
-w sklad 100-osobowego rzadu wchodza ministrowie i ministrowie niższej rangi a na czele stoi premier który jest przywodca większości w parlamencie
-podstawowa czescia władzy wykonawczej jest gabinet złożony z premiera i 20 ministrow
mianowanych przez krola na wniosek premiera
-gabinet podejmuje najważniejsze decyzje w sprawach państwowych państwowych ponosi odpowiedzialność polityczna przed Izba Gmin poprzez procedure IMPEACHMENT
-premier może wnioskowac do monarchy o rozwiązanie Izby Gmin - a rzad o rozwiązanie parlamentu
-rzad musi otrzymac wotum zaufania od parlamentu w przeciwnym razie musi podac się do dymisji
-rzad zazwyczaj owiedzialność polityczna solidarnie
-ponosi tez opdowiedzialnosc konstytucyjna (tak jak ministrowie w USA)
PORÓWNANIE USA I ANGLI ODPOWIEDZIALNOSC pOLITYCZNA Polityczna KONSTYTUCYJNA
USA |
ANGLIA |
PREZYDENT: NIE odpowiedzialny politycznie TAK odpowiedzialni konstytucyjnie |
a. PREZYDENT NIE odpowiedzialny politycznie TAK odpowiedzialny konstytucyjnie b.MONARCHA NIE odpowiedzialny politycznie NIE odpowiedzialny konstytucyjnie |
GABINET - MINISTROWIE NIE odpowiedzialny polit przed Kongresem TAK odpow. przed Prezydentem TAK odpow. Konstytucyjnie |
TAK odpowiedz. politycz.. Przed parlamentem TAK odpowiedzialność konstytucyjna |
4