Polityka makroekonomiczna i sektorowa - zagadnienia egzaminacyjne

1.Pojecie polityki gospodarczej - charakterystyka ogólna.

2. Uwarunkowania polityki gospodarczej.

3. Cele polityki makroekonomicznej - główne współzależności.

4. Składniki polityki makroekonomicznej -ogólna charakterystyka.

5. Rola państwa w gospodarce we współczesnych teoriach makroekonomicznych.

6. Miejsce mechanizmu rynkowego w ujęciach keynesowskim i liberalnym.

7. Wpływ współczesnych teorii makroekonomicznych na politykę gospodarczą.

8. Mechanizm oddziaływania polityki fiskalnej na gospodarkę - specyfika poszczególnych narzędzi.

9. Pasywna i aktywna polityka fiskalna - wady i zalety.

10.Polityka fiskalna - deficyt budżetowy i dług publiczny- mechanizm współzależności .

11. Funkcje polityki fiskalnej w gospodarce - przejawy ich realizacji.

12. Istota i cele polityki monetarnej.

13.Rodzaje polityki monetarnej i sposoby jej realizacji.

14. Mechanizm oddziaływania polityki pieniężnej na gospodarkę.

15.Narzędzia polityki pieniężnej - specyfika wpływu na zmianę podaży pieniądza.

16.Współzależności między polityka fiskalną a polityka pieniężną w realizacji polityki makroekonomicznej.

17. Polityka mieszana i jej znaczenie w praktyce polityki gospodarczej.

18..Uwarunkowania skuteczności polityki mieszanej w gospodarce zamkniętej.

19.Polityka stabilizacyjna- rodzaje, cele i narzędzia.

20.Automatyczne stabilizatory koniunktury - znaczenie w polityce fiskalnej.

21.Antycykliczna polityka stabilizacyjna w gospodarce zamkniętej.

22.Specyfika antycyklicznej polityki stabilizacyjnej w gospodarce otwartej.

23.Dualizm celów w polityce stabilizacyjnej w gospodarce otwartej.

24. Polityka kursowa a skuteczność polityki fiskalnej i monetarnej w gospodarce otwartej.

25.Polityka stabilizacyjna przeciwdziałania bezrobociu .

26. Antyinflacyjna polityka stabilizacyjna.

27.Dostosowawcza polityka stabilizacyjna- główne składniki.

28.Deficyty bliźniacze- cechy , mechanizm - znaczenie dla polityki gospodarczej.

29.Polityka kursu walutowego a polityka pieniężna - uwarunkowania i współzależności.

30.Teoria absorpcyjna bilansu płatniczego - zalecenia dla dostosowawczej polityki stabilizacyjnej.

31. Teoria monetarna bilansu płatniczego - zalecenia dla dostosowawczej polityki stabilizacyjnej.

32.Ortodoksyjne i heterodoksyjne programy dostosowawcze a polityka stabilizacyjna.

33. Uwarunkowania systemowe realizacji polityki stabilizacyjnej w krajach postsocjalistycznych.

34.Cechy polskiego planu stabilizacyjnego wdrażanego u progu procesu transformacji systemowej.

35. Zalecenia teorii absorpcyjnej i monetarnej bilansu płatniczego w planie Balcerowicza.

36.Kierunki krytyki planu Balcerowicza.

37.Gradualizm i zmiany szokowe w programach stabilizacyjnych .

38.Zalecane metody realizacji programów dostosowawczych przez MFW.

39.Polityka makroekonomiczna a polityka mikroekonomiczna - zależności i uwarunkowania.

40.Podstawowe funkcje i instrumenty polityki żywnościowej.

41. Cele i narzędzia polityki przemysłowej.

42.Polityka spójności a polityka regionalna.

43.Polityka regionalna - typy, cele i narzędzia.

44. Polityka regionalna w Polsce - znaczenie funduszy strukturalnych UE.

45.Etapy zmian struktury sektorowej gospodarki - przejawy i skutki makroekonomiczne.

46. Serwicyzacja gospodarki - przejawy i znaczenie makroekonomiczne.

47. Niestabilność finansowa - przejawy i znaczenie dla gospodarki.

48.Przejawy globalnej nierównowagi finansowej w gospodarce światowej.

49. Przesłanki światowej nierównowagi finansowej.

50.Tendencje na światowych rynkach finansowych a przesłanki ich globalizacji.

51. Mechanizm i skutki współczesnego światowego kryzysu finansowego.

52.Kryzys finansowy a kryzysy fiskalne - uwarunkowania globalne.

53.Kryzysy walutowe pierwszej i drugiej generacji - przyczyny, skutki, przeciwdziałanie.

54.Specyfika eklektyczych kryzysów walutowych.

55.Kryzysy bankowe a kryzys finansowy - znaczenie dla gospodarki światowej.

56.Kierunki reform współczesnych systemów finansowych w odpowiedzi na skutki turbulencji na światowych rynkach finansowych.

57.Konsekwencje ratowania instytucji finansowych w obliczu turbulencji na rynkach finansowych.

58.Integracja gosp. a możliwości przeciwdziałania negatywnym skutkom światowego kryzysu finansowego.

59. Rola globalizacji w generowaniu światowej nierównowagi gospodarczej i nierówności dochodów.

60.Kierunki zmian światowego porządku gospodarczego po kryzysie finansowym.

1. Pojecie polityki gospodarczej - charakterystyka ogólna.

• Polityka gospodarcza to określanie celów danego systemu gospodarczego oraz stosowanie narzędzi (instrumentów) prowadzących do osiągania tych celów, zgodnie z regułami nauk ekonomicznych.

• Polityka gospodarcza oznacza oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową - na jej dynamikę i strukturę, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz jego relacje gospodarcze z zagranicą.

• Szczególne znaczenie ma odpowiedni sposób powoływania, struktury, zakres kompetencji i odpowiedzialności organów mających oddziaływać na gospodarkę, a także sama procedura przygotowywania i podejmowania decyzji. Z reguły decyzje oznaczają wprowadzanie różnych ograniczeń swobody obywateli i przedsiębiorców, dlatego też muszą być one podejmowane rzeczywiście w imię dobra wspólnego, przy zachowaniu zasady celowego i racjonalnego działania władz państwowych, przy zachowaniu niezbędnych ograniczeń zapobiegających dominacji i ingerencji aparatu urzędniczego.

• Polityka gospodarcza obejmuje:

Politykę makroekonomiczną:

- monetarną (pieniężną)

- kursu walutowego

- fiskalną.

- budżetową

Politykę mikroekonomiczną (strukturalna, przemysłowa, inwestycyjna, żywnościowa, regionalna) - wspieranie funkcjonowania rynku w strefach zapewniających efektywną produkcję oraz korygowanie efektywności

• Funkcje polityki gospodarczej:

• Stabilizacyjna - zapewnienie takiego ładu ekonomicznego, który będzie gwarantował efektywne funkcjonowanie systemu gospodarczego, a w szczególności długookresowy wzrost realnych dochodów indywidualnych i zbiorowych (niskie bezrobocie, niski poziom inflacji, coroczny wzrost PKB, stabilność kursów walutowych, względna równowaga bilansu płatniczego i budżetu państwa)

• Alokacyjna i redystrybucyjna

1) korygowanie naturalnego tj. rynkowego podziału wytworzonego w systemie dochodów;

2) kreowanie dóbr i usług publicznych oraz odnowa zasobów ogólnodostępnych.

• Cele i przesłanki polityki gospodarczej.

Warunkiem funkcjonowania systemu gospodarczego jest stabilny system pieniężny tj. istnienie jednolitej w skali danego rynku władzy monetarnej, posiadającej prawo emisji pieniądza. Brak stabilnego pieniądza (niestabilność systemu) przyczyni się w dłuższym okresie do -> braku skłonności do oszczędzania -> braku inwestycji -> niskiego tempa gospodarczego -> bezrobocia -> niskiego poziomu życia -> a w konsekwencji do niezadowolenia społecznego. Poniższe cele PG i podejmowane w ich ramach działania mają zapobiec temu mechanizmowi.

• Cele polityki gospodarczej (Koconowy zeszyt)

Ekonomiczne	Społeczne
pomnażanie bogactwa kraju efektywne wykorzystywanie zasobów przemiany strukturalne równowaga gospodarcza wzrost przedsiębiorczości zwiększanie udziału w międzynarodowym podziale pracy	sprawiedliwy podział dochodu wysoki poziom zatrudnienia wyrównanie szans awansu społecznego dostęp do dóbr kultury i oświaty zapewnienie ochrony zdrowia zabezpieczenie społeczne likwidacja ubóstwa

Cele ekonomiczne

• Zapewnienie warunków dla rozwoju społeczno-gospodarczego, kształtowanie warunków długotrwałego wzrostu, tworzenie materialnych podstaw dla rosnącego bogactwa kraju i podnoszenia jego dobrobytu.

• Umacnianie konkurencyjności gospodarczej wobec otoczenia i wpływanie na wzrost podziału na międzynarodowym rynku pracy;

• Optymalne i efektywne wykorzystywanie zasobów pracy;

• Zapewnienie rozwoju i infrastruktury, stymulowanie przedsiębiorczości, innowacyjności;

• Kształtowanie polityki strukturalnej promującej rozwój gałęzi postępu technicznego;

• Kształtowanie racjonalnej polityki przestrzennego zagospodarowania kraju opartej na polityce regionalnej i zmierzającej do likwidacji dysproporcji regionalnych.

*dodatkowo można wymienić jeszcze cele militarne i ekologiczne

2. Uwarunkowania polityki gospodarczej.

• zewnętrzne

- otoczenie międzynarodowe

- przynależność do ugrupowań gospodarczych

- warunki handlu (terms of trade)

- międzynarodowa sytuacja gospodarcza

- zadłużenie wobec zagranicy

Uwarunkowania zewnętrzne dotyczą relacji międzynarodowych, wynikają one z położenia geograficznego, sytuacji ekonomicznej, strategicznej i politycznej kraju. Z sytuacji ekonomicznej, stosunków z sąsiadami, przynależności do ugrupowań gospodarczy i politycznych wynikają określone zadania i priorytety.

• wewnętrzne

- środowisko naturalne

- czynnik ludzki (liczba i struktura ludności)

- czynniki materialne - kapitał rzeczowy

- czynniki polityczne - układ sił politycznych w kraju

Uwarunkowania wewnętrzne dotyczą stanu i struktury zasobów przyrodniczych, ludzkich i naturalnych, zagospodarowania przestrzennego kraju, wewnętrznej sytuacji politycznej (siły polityczne), stosunku społeczeństwa do władzy, elementów kultury politycznej, etc.

Zasoby ludzkie - czynniki demograficzne i społeczne rozpatrywane w aspekcie ilościowym i jakościowym. Czynniki te charakteryzuje liczba i struktura demograficzna i społeczna ludności. Cechy demograficzne stanowią przesłankę rozwoju szeroko pojętej infrastruktury: budownictwa mieszkaniowego, szkolnictwa, usług. Istotnymi cechami charakteryzującymi zasoby ludzkie (kapitał ludzki) są takie elementy jakościowe, jak: kultura, tradycja, dyscyplina społeczna, praworządność, przedsiębiorczość.

Zasoby majątku trwałego w gospodarce narodowej to wielkość i struktura majątku trwałego, ale i tu ważne są także jakościowe cechy majątku trwałego.

3. Cele polityki makroekonomicznej - główne współzależności.

wzrost gospodarki, kontrolowanie inflacji, ograniczenie poziomu bezrobocia, redystrybucja dochodów

- kontrolowanie inflacji a bezrobocie

Wysoka inflacja jest przyczyną nie dających się ściśle określić zmian wielkości dochodów i zasobów majątkowych ludności. Niestabilny pieniądz powoduje niechęć obywateli do oszczędzania, to z kolei przyczynia się do braku inwestycji i niskiego tempa wzrostu gospodarczego, co w konsekwencji prowadzi do wzrostu bezrobocia, obniżenia się poziomu życia i niezadowolenia społecznego.

- wzrost gospodarki a dążenie do ograniczenia bezrobocia

Wzrost gospodarczy występuje praktycznie jako swoisty „produkt uboczny” polityki gospodarczej, a nie jako cel. Wzrost gospodarczy o charakterze długookresowym może wynikać albo z większego zaangażowania czynników produkcji albo ze zwiększenia ich produktywności. Oba te procesy są skutkiem aktywności gospodarczej konkretnych podmiotów gospodarujących, zatem władze publiczne powinny tworzyć czytelne warunki i przestrzegać w miarę trwałych zasad współpracy i konkurencji między tymi podmiotami.

- wzrost gospodarczy a redystrybucja dochodów

Zapewnienie bezpieczeństwa dochodów może korzystnie wpłynąć na koszty zabezpieczenia własności i niższy poziom przestępczości. Dobrze rozwinięta opieka socjalna może korzystnie wpłynąć na skłonność ludzi do pracy, oszczędzania i inwestowania, ponieważ będą mogli wydawać mniej środków na zabezpieczenie swojej własności. Z drugiej strony otrzymywanie zasiłków zniechęca do podejmowania pracy, co generuje koszty związane z redystrybucją dochodów.

- redystrybucja dochodów a bezrobocie

Redystrybucja dochodów może przyczynić się jedynie do doraźnego spadku poziomu bezrobocia, w długim zaś okresie czasu może doprowadzić do wytworzenia w społeczeństwie subkultury osób zakładających z góry życie wyłącznie z otrzymywanych zasiłków.

- redystrybucja dochodów a inflacja

Stosowanie progresji podatkowej (uznawanej za uzasadniona formę redystrybucji dochodów od osób zamożnych do uboższych) w warunkach inflacji jest pośrednim źródłem przesuwania dochodów z sektora prywatnego do sektora publicznego (taksflacja).

4. Składniki polityki makroekonomicznej - ogólna charakterystyka.

- p. monetarna (pieniężna) - regulowanie stopy wzrostu podaży pieniądza w systemie gospodarki narodowej

- p. kursu walutowego - kształtowanie ceny jednostki pieniężnej danego kraju w stosunku do jednostek pieniężnych innych państw, a także określanie standardów wymienialności walut

- p. fiskalna - stanowienie prawa dot. wysokości i rodzajów obciążeń (podatków) nakładanych na dochody obywateli, przedsiębiorstwa i konsumentów w celu realizacji funkcji redystrybucyjnej i alokacyjnej

- budżetowa - określenie reguł redystrybucji i przeznaczenia publicznych środków finansowych - łącznie z określeniem podziału kompetencji w tym zakresie pomiędzy budżet centralny a budżet samorządów terytorialnych




• 5. Rola państwa w gospodarce we współczesnych teoriach makroekonom.

[Proza (najważniejsze wyróżnione) + podsumowanie. Proszę zwrócić uwagę na akapit z (!)]

W teoretycznej analizie roli państwa w gospodarce rynkowej można wyróżnić dwa nurty: liberalny i interwencjonistyczny.

W nurcie liberalnym (bardzo żywotnym również współcześnie) postuluje się ograniczenie roli państwa w gospodarce do niezbędnego minimum. Przyjmuje się, że rynek jest najdoskonalszym mechanizmem alokacyjnym w gospodarce i to właśnie samoczynnie działający mechanizm rynkowy umożliwia efektywne wykorzystanie wszystkich czynników produkcji i najlepiej rozwiązuje wszelkie problemy gospodarcze. Zachowania rynkowe poszczególnych uczestników rynku ostatecznie określają wielkość i strukturę podaży i popytu oraz zapewniają ich wzajemne dostosowanie - tzw. niewidzialna ręka rynku. Przedstawiciele tego nurtu uważali, że państwo powinno zapewnić obronę narodową, stać na straży porządku i ładu publicznego, powinno chronić konkurencję, zapewniać społeczeństwu swobodę działania oraz tworzyć taką infrastrukturę instytucjonalno-prawną, która zapewniałaby niczym nieskrępowane działanie sił rynkowych.

Zatem w świetle tej koncepcji państwo powinno być silne, ale równocześnie jego ekonomiczne funkcje powinny być sprowadzone do niezbędnego minimum, powinno pełnić rolę „stróża nocnego”.

Wielki kryzys lat trzydziestych XX w. pokazał, że samoczynnie działający mechanizm rynkowy nie funkcjonuje w sposób doskonały. Wówczas narodził się nurt interwencjonistyczny, który był reakcją na niedoskonałości rynku. Wolny rynek nie zapewniał ani stabilizacji, ani racjonalnej dystrybucji dochodów. Prawdziwy przełom przyniosła tu teoria J.M. Keynesa (1883-1946), mówiąca o konieczności aktywnego uczestnictwa państwa w rozwiązywaniu problemów rynkowych.

J.M. Keynes wykazuje, że siły tkwiące wewnątrz systemu (endogeniczne) nie mogą zapewnić stanu równowagi przy pełnym wykorzystaniu siły roboczej i zasobów kapitałowych. Przyczyną takiego stanu jest niedostateczny popyt i potrzebny jest czynnik zewnętrzny, który by ten popyt stymulował. Tę funkcję może i powinno spełniać państwo, wykorzystując dostępne instrumenty z zakresu polityki pieniężnej i fiskalnej.

(!) Keynesizm był teoretycznym uzasadnieniem interwencjonizmu państwowego aż do początków lat siedemdziesiątych. Od tego okresu obserwuje się nawrót popularności koncepcji liberalnych. Nowe zjawiska w gospodarce kapitalistycznej, takie jak nasilenie inflacji, wzrost deficytu budżetowego, długu publicznego, osłabienie tempa wzrostu gospodarczego podważyły podstawy teorii Keynesa. W teorii ekonomii zaczęły dominować poglądy oparte na zasadzie wolności gospodarczej zwane neoliberalizmem. Dziś jednak moda na czysty neoliberalizm wyraźnie przemija, następuje bowiem racjonalizacja myślenia ekonomicznego. We współczesnej gospodarce rynkowej obserwujemy wszędzie znaczny wzrost roli państwa.

Źródło: http://www.krakow.pte.pl/pliki/Panstwo%20a%20rynek_02_Rozdzial_1.pdf

(Podsumowanie w tabeli)

KEYNESIZM	NURT LIBERALNY
interwencjonizm państwowy - siły wewnętrz. rynku NIE mogą zapewnić stanu równowagi	minimalna - samoregulacja rynku („niewidzialna ręka rynku”)
potrzebna jako czynnik zewnętrzny wspomagający dążenie do równowagi systemu konieczność aktywnego uczestnictwa państwa w rozwiązywaniu problemów rynkowych instrumenty z zakresu polityki pieniężnej i fiskalnej.	zapewnić obronę narodową, stać na straży porządku i ładu publicznego, chronić konkurencję, zapewniać swobodę działania tworzyć taką infrastrukturę instytucjonalno-prawną, która zapewniałaby niczym nieskrępowane działanie sił rynkowych „nocny stróż”

• 6. Miejsce mechanizmu rynkowego w ujęciach keynesowskim i liberalnym.

[O tym dużo można powiedzieć na podstawie pkt. 5 ]

KEYNESIZM	LIBERALIZM
interwencjonizm państwowy rynek nie zapewnia ani stabilizacji, ani racjonalnej dystrybucji dochodów popyt determinuje podaż ujęcie krótkoterminowe, polityka reaktyności założenie, że sektor prywatny jest niestabilny główny problem: bezrobocie ceny i płace: sztywne (lepkie)	samoregulacja rynku minimalna rola państwa, duża rola własności prywatnej podaż determinuje popyt ujęcie długoterminowe gospodarka prywatna jest stabilna główny problem: inflacja ceny i płace: giętkie

• 7. Wpływ współczesnych teorii makroekonomicznych na politykę gospodarczą.

Aby odpowiedzieć na to pytanie wyróżnię 4 nurty makroekonomiczne: (1) keynesizm, (2) monetaryzm, (3) teorię racjonalnych oczekiwań, (4) ekonomię podaży, które najsilniejszym echem odbijają się na polityce gospodarczej.

(1) Za główne założenia keynesizmu uznaje się:

• zmiany mają krótkookresowy charakter

• sektor prywatny jest niestabilny

• każde gospodarstwo dysponuje niewystarczającymi siłami wytwórczymi do zaspokojenia popytu zagregowanego

• stabilizacja następuje za pomocą podejścia popytowego

• płace i ceny są lepkie >> dostosowawczość

• interwencjonizm państwowy (gospodarka nie ma zdolności samoregulacji)

• polityka pieniężna i fiskalna mogą wpływać na pobudzanie popytu

Keynsiści uważają, że głównym problemem jest bezrobocie, a głównym celem jest redukcja bezrobocia. Przyjęcie polityki opartej na teorii Keynesa oznacza skłonność do stosowania ekspansywnej polityki fiskalnej (EPF) oraz ekspansywnej polityki pieniężnej (EPP). EPF oznacza wzrost wydatków państwowych, gdyż one najlepiej oddziałują na popyt. EPP w postaci obniżenia stóp procentowych jest uzupełnieniem EPF, gdyż wzrastają inwestycje, a w istocie wzrasta popyt globalny. (!) Keynes sugeruje także wzrost opodatkowania największych dochodów przy jednoczesnym wzroście świadczeń społecznych na rzecz najbiedniejszych.

[EPF >> wzrost wydatków budżetowych + EPP >> obniżenie stóp % = wzrost popytu i spadek bezrobocia; problem bezrobocie; zmiany o char. krótkookresowym]

(2) Główne założenia monetaryzmu to:

• gospodarka z natury jest stabilna

• dominować powinien sektor prywatny

• podaż pieniądza powinna dostosowywać się do wielkości produkcji

• zmiany powinny mieć długookresowy charakter, zmiany krótkookresowe źle działają na długi okres

• ceny i płace są giętkie

• w długim okresie brak jest substytucji między inflacją a bezrobociem (długookresowa krzywa Phillipsa jest linią pionową w zależności inflacji i bezrobocia, bo zawsze istnieje bezrobocie naturalne)

Monetaryści za główny problem gospodarek uważają inflację, która wywołana jest zbyt dużą ilością pieniądza w obiegu. Przy użyciu polityki monetarnej (operacje otwartego rynku, stopy procentowe) należy dążyć do zwiększenia podaży pieniądza.

Ponadto należy ograniczyć interwencjonizm państwowy, ponieważ (a) tworzy on korupcję, (b) państwo nie jest ograniczone finansowo, ma budżet, zmiana podatków nie jest również prostym przedsięwzięciem. Poza tym interwencje zakłócają naturalną grę sił rynkowych, a wprowadzanie zmian do systemu wiąże się z przestojem, co tylko pogłębia stan nierównowagi. Wg monetarystów istnieje tylko kilka sfer, w których aktywność państwa jest dopuszczalna, m.in.: ochrona jednostek przed przemocą zewnętrzną, ochrona jedn. przed zagrożeniem ze strony współobywateli, czy ochrona i wzmacnianie wolnego społeczeństwa.

[PM skuteczna w walce z inflacją, odrzucenie interwencjonizmu; podejście podażowe]

(3) Przedstwiciele teorii racjonalnych oczekiwań zakładają, że:

• uczestnicy rynku rozumieją jak działa rynek, podejmują decyzje przy pomocy danych historycznych, prognoz etc.

• podmioty uczą się na błędach

• w ramach posiadanych informacji ucz. rynku dążą do maksymalizacji satysfakcji, czyli podejmują decyzje max. użyteczność

• ludzie nie ulegają iluzji pieniądza (odróżniają zmiany realne od nominalnych)

Zgodnie z tą teorią ludzie podejmują działania, które neutralizują złe działania rządu, zatem działania rządu nie mają dużego wpływu na sytuację. Ponadto, podobnie jak monetaryści, przedstawiciele TCO uważają, że państwo powinno tworzyć warunki sprzyjające samoregulacji rynku. Ponadto podmioty wkalkulowują inflację w koszty, a te w poziom cen. Inflacja może się obniżyć, gdy przedsiębiorstwa widzą skuteczność polityki antyinflacyjnej.

[racjonalność; bliżej monetaryzmowi]

(4) Ekonomia podaży (Mundel, Laffer) zakłada, że:

• aby gospodarka mogła poprawnie funkcjonować należy usunąć „balast państwa”, który ściska gospodarkę jak sprężyna

• występowanie krzywej Laffera:

• po przekroczeniu pewnego punku wysokości opodatkowania dochodów osobistych, może spadać skłonność ludzi do podejmowania pracy >> polityka budżetowa ma funkcję budżetową, ale też stymulacyjną. Nie można wiecznie zwiększać stóp procentowych, bo nie musi to prowadzić do zwiększenia wpływów

• wysokie krańcowe stopy opodatkowania powstrzymują ludzi przed inwestowaniem

• wysokie podatki sprzyjają szarej strefie

W procesie zmniejszania nacisku państwa na gospodarkę szczególną rolę odgrywa polityka fiskalna. Zwiększenie możliwości produkcyjnych możliwe jest w przypadku wzrostu podaży czynników produkcji lub zastosowania wydajniejszych technologii. Wg reprezentantów szkoły podażowej model popytowy ignoruje wpływ sterowania popytem globalnym na hamowanie czynników produkcji. Ponadto należy ograniczać wydatki rządowe do niezbędnych oraz unikać deficytu budżetowego. Potrzeba stabilnej podaży pieniądza jako uzupełnienie podażowej polityki fiskalnej.

[krzywa Laffera, podejście podażowe]

W uprawianie polityki gospodarczej jest wpisany kompromis, a wszystkie prowadzone polityki gospodarcze mają charakter eklektyczny i czerpią z różnych źródeł teoretycznych. Dlatego też tak trudna jest empiryczna weryfikacja teoretyczna nurtów występujących we współczesnej makroekonomii.

(ewentualny, dodatkowy komentarz  )




• 8. Mechanizm oddziaływania polityki fiskalnej na gospodarkę - specyfika poszczególnych narzędzi.

Polityka fiskalna to decyzje rządu dotyczące wydatków i podatków, jej celem, podobnie jak i polityki monetarnej, jest stabilizacja gospodarki poprzez dostarczanie dóbr publicznych i zagwarantowanie finansowania niezbędnych wydatków państwa. Problemy, przed jakimi staje rząd to przede wszystkim deficyt ekonomiczny, deficyt koniunkturalny i deficyt strukturalny.

Wśród narzędzi możemy wyróżnić:

• Budżet państwa

kreacja budżetu (układ dochodów i wydatków) ma następujące funkcje:

• funkcja alokacyjna (gdzie ulokować ile),

• funkcja redystrybucyjna (przesunięcia),

• funkcja stabilizacyjna (działania antycykliczne i dostosowawcze).

Wydatki publiczne obejmują wydatki o charakterze inwestycyjnym i przeznaczone na działalność służb społecznych i ekonomicznych .

• Podatki - polityka podatkowa polega na kształtowaniu i różnicowaniu podatków

Występują następujące prawidłowości:

• zbyt niski poziom opodatkowania - nie sprzyja koniunkturze - zbyt mały budżet, nie dostarcza ludziom dóbr publicznych (brak pobudzenia produkcji),

• wzrost opodatkowania - wzrost podaży dóbr publicznych, korzystne warunki dla gospodarki,

• zbyt wysoki poziom podatków - osłabienie bodźców do pracy, oszczędzania i inwestowania.

Politykę fiskalną dzieli się z reguły na dwa typy: (1) ekspansywna - aktywna EPF i (2) restrycyjna - pasywna.

Ekspansywna polityka fiskalna polega na zwiększaniu wydatków budżetowych i/lub zmniejszaniu podatków. Jej celem jest zwiększanie zagregowanego popytu. Zdaniem keynesistów prowadzi to do zwiększenia produkcji i zatrudnienia (nakręcanie koniunktury). Monetaryści twierdzą, iż jest to skuteczne tylko w krótkim okresie, natomiast w długim okresie produkcja i zatrudnienie z powrotem zmniejszą się do poziomu naturalnego, wzrośnie zaś inflacja. Przedstawiciele nowej klasycznej makroekonomii uważają, że ekspansywna polityka fiskalna w ogóle nie prowadzi do zwiększenia zagregowanego popytu, gdyż jeżeli rosną wydatki państwa, to spadają wydatki prywatne. Tym samym jest ona bezcelowa.

Restrykcyjna polityka fiskalna polega na zwiększaniu podatków i/lub zmniejszaniu wydatków państwa. W teorii ten rodzaj polityki zalecają tylko przedstawiciele ekonomii podaży, w celu zmniejszenia stóp procentowych i zwiększenia inwestycji prywatnych. Ponieważ polityka ta prowadzi w krótkim okresie do zmniejszenia produkcji i zwiększenia bezrobocia, niezwykle rzadko jest ona prowadzona dobrowolnie. Politycy decydują się na nią w ostateczności, gdy wymusza ją konieczność zredukowania deficytu budżetowego i deficytu bilansu płatniczego.

Decyzja o użyciu PF w określonym kształcie jest znaczącym problemem. Zbyt duże wydatki prowadzą do deficytu budżetowego, lecz te zbyt niskie powodują spowolnienie gospodarcze. Dość skuteczne okazują się zabiegi podatkowe, gdyż zwiększają się wpływy do budżetu. Nie można jednak zwiększać podatków w nieskończoność, bowiem zgodnie z krzywą Laffera przy zbyt wysokiej stopie podatków wpływy nie muszą się zwiększać (spadek motywacji do pracy, szara strefa).




9. Pasywna i aktywna polityka fiskalna- wady i zalety

Polityka fiskalna

Polityka podatkowa stanowi część polityki budżetowej. Jej przedmiotem jest kształtowanie systemu i metod podatkowych w celu zapewnienia przychodów budżetowi państwa.

Wyróżniamy dwa rodzaje realizacji polityki podatkowej:

1. Polityka pasywna - polega na wykorzystaniu automatycznych stabilizatorów koniunktury. Są nimi np. podatki dochodowe, pośrednie czy zasiłki dla bezrobotnych. Ich uruchomienie nie wymaga żadnej decyzji władz, a wynika z właściwej niektórym typom podatków i wydatków publicznych wrażliwości na zmiany poziomu wzrostu gospodarczego i bezrobocia. Działają one samoczynnie, ale ich ustanowienie wymaga aktywności legislacyjnej państwa.

2. Polityka aktywna - polega na dokonywaniu zmian w poziomie podatków, wydatków rządowych i transferów i jest często wykorzystywana także do innych celów niż stabilizacja, przykładowo w funkcji redystrybucyjnej czy alokacyjnej. Jednakże funkcja stabilizacyjna polityki fiskalnej wzbudza najwięcej kontrowersji ze względu na jej efektywność, szczególnie w długim okresie, jak również ze względu na zagrożenie dla długoterminowej stabilności finansów publicznych. Z aktywną polityką fiskalną mamy do czynienia, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu przeciwdziałania wahaniom koniunktury, stabilizacji cen, ograniczania bezrobocia itd., czyli np. zmienia stawki podatkowe podatków, wprowadza nowe ulgi, bądź je likwiduje, zmienia kwoty wydatków na ochronę porządku publicznego, budowę autostrad itd.

Argumenty za aktywną polityką fiskalną:

• konieczna w warunkach monopolu rynku, korporacji i związków zawodowych, one tworzą niedoskonałą konkurencję, taka polityka to wyższy poziom wykorzystania zasobów, zatrudnienia i danej stopy inflacji,

• pozwala na utrzymywanie stopy wzrostu płac w stosunku do wydajności,łagodzenie sprzeczności między cenami a zatrudnieniem.

• relatywna łatwość prowadzenia aktywnej polityki fiskalnej np. podejmowania decyzji o obniżaniu stawki CIT, likwidacja ulgi budowlanej czy remontowej czy znoszeniu ulgowych stawek VAT na kolejne produkty.

Argumenty przeciw aktywnej polityce:

• nieskuteczność, ograniczona skuteczność w wyniku długiego procesu legislacyjnego- zanim zacznie działać rzeczywistość gospodarcza ulega zmianom,

• niezgodna z rynkiem,

• kosztowna administracja, biurokracja,

• subiektywny charakter administracyjnych decyzji,

• wzrost płac i cen nie ulega likwidacji - tylko przesunięcia w czasie - presja inflacyjna (inflacja tłumiona),

• nadmierna zmienność zasad polityki fiskalnej, czego efektem jest niestabilność gospodarcza,

Argumentami za pasywną polityką fiskalną:

• natychmiastowość działania automatycznych stabilizatorów w razie pogorszenia koniunktury (gdy zwalniani pracownicy rejestrują się w urzędach pracy od razu zwiększa się liczba wypłacanych zasiłków dla bezrobotnych; gdy mniej zarabiamy płacimy podatek według niższych stawek podatkowych; wskutek tego pogarsza się sytuacja w budżecie, a tym samym państwo przejmuje na siebie częściowo spadek koniunktury, próbując ograniczyć falę fiskalizmu) bądź jej poprawy (wypłacana jest mniejsza liczba zasiłków a osiągając wyższe dochody wpadamy w wyższe progi podatkowe, czyli następuje poprawa salda budżetowego; tym samym w okresie prosperity podatnicy są bardziej uciskani),

• mniejsza przypadkowość i większy obiektywizm polityki fiskalnej;

• stabilność zasad polityki fiskalnej podnosząca pewność procesu planowania, a więc zachęcająca do inwestowania zarówno podmioty krajowe, jak i zagraniczne.

Argumenty przeciw pasywnej polityce fiskalnej:

• trudność związana ze stworzeniem kolejnych instrumentów, które automatycznie dostosowałyby siłę fiskalizmu do zmieniającej się sytuacji gospodarczej,

• ograniczona skuteczność w sytuacjach kryzysowych czy nagłych zmian, które wymagają szybkiej aktywnej reakcji.

10. Polityka fiskalna - deficyt budżetowy i dług publiczny- mechanizm współzależności .

Konsekwencją dywersyfikacji interwencjonizmu gospodarczego jest różna skala wydatków publicznych. Wydatki te determinują system finansów publicznych, w tym także występowanie ewentualnych niedoborów środków pieniężnych, przejawiających się w postaci deficytu budżetowego. Aby zrównoważyć taki deficyt, niezbędne jest uzyskanie dodatkowych przychodów przez zadłużenie instytucji publicznych. W ten sposób zaciągają one tzw. dług publiczny.

Państwo ustalając plan wydatków na dany okres, przy szacowanych na niższym poziomie przychodach, musi liczyć się z możliwością wystąpienia ujemnego salda końcowego. Saldo to nazwać można deficytem budżetowym i zapisać w postaci wzoru:

;

Gdzie:

- deficyt budżetowy

G- wydatki państwa na doba i usługi

H- transfery

r- stopa oprocentowania długu publicznego

B- wielkość długu publicznego

T- podatki

Z powyższego wzoru można przyjąć, że ciężar obsługi długu publicznego to: r x B=C. Zatem oprócz samej kwoty długu publicznego istotna jest także stopa jego oprocentowania.

Termin dług publiczny może być rozumiany jako zobowiązania Skarbu Państwa, wynikające z zaciągania kredytów w krajowych i zagranicznych instytucjach finansowych, pozostających do wykupienia papierów wartościowych oraz innych tytułów.

Ponieważ na bieżącą wysokość deficytu budżetowego mają wpływ deficyty z okresów poprzednich- można uznać, że dług publiczny jest jednym z czynników decydujących nie tylko o rozmiarach aktualnych wydatków państwa, ale także jest on czynnikiem determinującym długofalową politykę fiskalno-budżetową oraz stopień redystrybucji dochodów przez budżet. Oprócz tego- narastanie długu często jest powodowane rosnącymi deficytami w kolejnych okresach budżetowych. Istnieje tu zatem wzajemny związek: polityka fiskalno-budżetowa państwa warunkuje poziom długu publicznego i równocześnie ten właśnie dług jest elementem określającym poziom dochodów i wydatków budżetowych w przyszłości. Pożyczki publiczne mogą służyć finansowaniu zarówno wydatków bieżących, jak i wydatków kapitałowych budżetu. Pierwsze z nich nie powodują w dłuższym okresie zwiększania majątku publicznego, drugie natomiast mogą przyczynić się do takiego procesu. Unikanie zadłużenia publicznego, skierowanego na finansowanie wydatków bieżących, wydaje się zatem szczególnie istotnym zagadnieniem.

Problem finansowania deficytu budżetowego jest związany z określeniem dopuszczalnych granic zadłużenia. Na ogół uważa się, że rozmiary zaciągniętego długu publicznego powinny być określone przez możliwości jego obsługi, te zaś wyznaczone są możliwościami finansowymi budżetu państwa, możliwościami ich spłaty wraz z odsetkami w przyszłości.

11. Polityka fiskalna i jej funkcje

Polityka fiskalna oznacza decyzje rządu na temat wielkości i struktury wydatków publicznych, źródeł ich sfinansowania (w tym zwłaszcza wysokości i struktury dochodów podatkowych) oraz deficytu budżetowego. Polityka fiskalna stanowi, obok polityki pieniężnej, jeden z głównych filarów polityki gospodarczej państwa w krótkim i średnim okresie (polityki makroekonomicznej).

Celem polityki fiskalnej jest przede wszystkim dostarczanie dóbr publicznych i zagwarantowanie finansowania niezbędnych wydatków państwa. Tradycyjnie uważa się, że w drugiej kolejności celem polityki fiskalnej może być też eliminacja nadmiernych wahań rozwoju gospodarczego w krótkim i średnim okresie. Istnieją dwa sposoby gospodarowania dobrami publicznymi przez państwo.

Pierwszy polega na tym, że samo inwestuje w drogi, koleje i samo nimi zarządza, produkt końcowy zaś rozdziela najczęściej nieodpłatnie pomiędzy obywateli i przedsiębiorstwa. Jest on jednak oceniany krytycznie, ponieważ powoduje wysokie koszty społeczne.

Drugi sposób zarządzania odnosi się do kupowania przez państwo dóbr od przedsiębiorstw i następnie rozdzielanie ich pomiędzy obywateli. Jednak ten sposób powoduje u konsumentów skłonność do marnotrawstwa.

• Funkcja wyrównywania różnic

• Wyrównywanie różnic osiągane dzięki polityce fiskalnej doprowadzić ma do złagodzenia różnić dochodowych oraz majątkowych pomiędzy obywatelami. W tym celu stosuje się progresję podatkową oraz dokonuje transferów, czyli przekazuje sumy ściągnięte w ramach podatków z jednych obywateli drugim.

• Funkcja stabilizowania gospodarki Stabilizowanie gospodarki poprzez te politykę ma doprowadzać do zbilansowania wydatków i dochodów państwa. Chodzi tu jednak o sprawę zupełnie szerszą, tzn. o wpływ polityki fiskalnej na równowagę ogólną gospodarki, w tym wyeliminowanie, a co najmniej hamowanie inflacji. Dochody państwa pochodzą głównie z podatków bezpośrednich oraz pośrednich. Te pierwsze są nakładane w związku z wartością dóbr, którymi dysponentami są podmioty gospodarcze i posiadanego lub dziedziczonego majątku. Podstawą jest jednak podatek dochodowy, który z reguły jest progresywny. Progresja podatkowa jest z reguły uzasadniana dążeniem do zmniejszenia rozpiętości dochodowych społeczeństwa. Skuteczność jest jednak często wątpliwa z uwagi na fakt stosowania ulg, natomiast metoda ta osłabia skłonność do rozwijania aktywności gospodarczej lub skłania ludzi do podejmowania działalności nierejestrowanej.

• Podatki pośrednie płacą przedsiębiorcy niejako w imieniu gospodarstwa domowych, gdyż podatki te powodują wzrost cen. Przykładami tu mogą być VAT bądź akcyza.

• W praktyce ścisła zgodność dochodów i wydatków budżetowych jest zjawiskiem niezwykle rzadkim. Szczególnie ma to znaczenie przy deficycie budżetowym, czyli nadwyżce wydatków nad wpływami. Należy zwrócić uwagę, ż deficyt budżetowy jest wielkością podawaną w skali roku. Natomiast dług publiczny jest to skumulowana wielkość długów zaciąganych przez szereg lat na pokrycie kolejnych deficytów.

• Łagodzeniu obu wymienionych służy polityka fiskalna. Aby obniżać deficyt lub nawet nadwyżkę budżetową, która mogłaby posłużyć do redukcji zadłużenia, należy obcinać wydatki i (lub) podnosić podatki.. Oczywiście obie te formy są negatywnie odbierane przez obywateli. Jednak wzrost podatków obniża skłonność do podejmowania aktywności gospodarczej, co w efekcie prowadzi do szarej strefy. Dlatego polityka fiskalna musi być prowadzona bardzo racjonalnie.

• Narzędziami tej polityki są: stopy opodatkowania, różnorodne wydatki publiczne oraz deficyt budżetowy. Należy jednak pamiętać, że wiele spośród tych narzędzi ma swój efekt również w dłuższym okresie:

• • Nadmierne stopy podatkowe prowadzą do wzrostu fiskalizmu, negatywnie wpływającego na długookresowy wzrost gospodarczy poprzez efekt wypychania wydatków prywatnych, w tym zwłaszcza inwestycji. 

• • Wydatki publiczne, zwłaszcza w dziedzinie wydatków socjalnych, przyczyniają się do ukształtowania instytucji państwa opiekuńczego. O ile społeczeństwo chętnie akceptuje wzrost takich wydatków, o tyle próby ich ograniczania spotykają się zazwyczaj z protestami społecznymi. Innymi słowy, nie jest to zbyt skuteczne narzędzie polityki gospodarczej, bo nie daje się go w skuteczny sposób dostosowywać do sytuacji gospodarczej. 
  • Deficyt budżetowy, kumulujący się przez kolejne lata, prowadzi do wzrostu długu publicznego, czyli zadłużenia państwa w stosunku do prywatnych inwestorów.

• We współczesnej ekonomii uważa się, że polityka fiskalna nie powinna prowadzić do takiego ukształtowania się jej parametrów, które niekorzystnie wpływają na długookresowy wzrost gospodarczy. W szczególności nie powinna więc prowadzić do stałego wzrostu długu publicznego. Bierze się stąd koncepcja, że finanse publiczne powinny być zrównoważone w ramach cyklu koniunkturalnego - w latach spowolnienia rozwoju dopuszczalne jest pojawienie się deficytu budżetowego, ale w latach ożywienia polityka fiskalna powinna dążyć do ukształtowania się nadwyżki i spłacić długi, zaciągnięte w okresie spowolnienia. Również struktura i wysokość podatków powinna minimalizować negatywny wpływ fiskalizmu na wzrost gospodarczy, a wśród wydatków państwa powinny znaleźć się niezbędne wydatki prorozwojowe (np. wydatki na rozwój niezbędnej infrastruktury, edukację i badania naukowe).

12. Istota i cele polityki monetarnej

Z materiałów Zborowskiej:

Polityka pieniężna polega na stosowaniu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji celów polityki gospodarczej. Jej głównym celem jest zapewnienie stabilnej wartości pieniądza (cen), czyli przeciwdziałanie inflacji.

Głównym podmiotem polityki pieniężnej państwa jest krajowy bank centralny (w Polsce NBP), który:

• emituje pieniądz gotówkowy,

• reguluje funkcjonowanie systemu bankowego,

• pełni funkcję banku państwa kontrolując podaż pieniądza oraz, niekiedy, finansując deficyt budżetu państwa.

Modelowym założeniem usytuowania banku centralnego jest jego niezależność od rządu. Warunkami skuteczności polityki banku centralnego jest jej spójność z polityką rządu (budżet).

W UGW (UE) koordynatorem polityki pieniężnej jest EBC (Europejski Bank Centralny).

Funkcje polityki pieniężnej:

Regulowanie podaży pieniądza

Regulowanie podaży pieniądza polega na dostosowaniu jego ilości do aktywności gospodarczej i wzrostu cen. Wzrost masy pieniądza powinien odpowiadać stopie wzrostu gospodarczego.

Narzędzia regulacji:

• emisja pieniądza gotówkowego,

• kształtowanie stopy procentowej,

• kształtowanie stopy dyskontowej,

• prowadzenie operacji otwartego rynku,

• zarządzanie rezerwami w systemie bankowym,

• bezpośrednia kontrola kredytów bankowych,

• selektywna polityka kredytowa i stosowanie preferencyjnych stóp procentowych,

• oddziaływanie na kurs walutowy.

Emisja pieniądza gotówkowego

Polityka emisyjna określa ilość pieniądza w obiegu, która zależy od:

• ilości pieniądza gotówkowego w obiegu,

• wielkości depozytów płatnych na żądanie,

• potrzeb wynikających z konieczności wymiany zużytych znaków pieniężnych na nowe,

• potrzeb wzrostu gospodarczego,

• wielkości substytutów pieniądza w formie depozytów terminowych, w bankach komercyjnych i instytucjach nie-bankowych.

(Różne ujęcia ilości pieniądza w gospodarce przy kształcie jej polityki (gotówka oraz depozyty płatne na żądanie plus depozyty terminowe w bankach komercyjnych lub depozyty terminowe w nie-bankowych instytucjach finansowych).

Baza monetarna - zasób pieniądza wielkiej mocy. Obejmuje gotówkę w obiegu oraz rezerwy gotówkowe banków komercyjnych (instytucje finansowe obrotu pieniądza).

Kształtowanie stopy procentowej

Stopa procentowa pełni dwie podstawowe funkcje:

1) stanowi wskaźnik, który pozwala ocenić intencje polityki monetarnej państwa, co do rodzaju polityki:

• polityka ekspansywna - zwiększanie podaży pieniądza,

• polityka restrykcyjna - zmniejszenie podaży pieniądza.

2) stopa procentowa spełnia kluczową rolę w oddziaływaniu na gospodarkę. Jest instrumentem regulowania popytu na kredyt.

Kontrola podaży pieniądza poprzez stopę procentową polega na ustaleniu przez bank centralny stopy procentowej, a następnie na dostarczeniu tylu pieniędzy (kredyt) dla banków komercyjnych, ile wynika z popytu na rynku.

Mała stopa procentowa - brak oszczędności i selekcji inwestycji.

Wysoka stopa procentowa - nadmierne ograniczenie konsumpcji.

W Polsce podmiot uprawniony do ustalania stopy procentowej to Rada Polityki Pieniężnej (z prezesem NBP). Od 1998 r. decyzje RPP - nastawienie na osiągnięcie odpowiedniego poziomu inflacji (tzw. cel inflacyjny).

Kształtowanie stopy dyskontowej

Stopa dyskontowa jest to stopa procentowa pożyczek, które bank centralny udziela bankom komercyjnym. Wpływa ona na finanse banków komercyjnych i innych instytucji finansowych poprzez podaż i koszt kredytów.

Podnoszenie stopy dyskontowej przez bank centralny to ograniczenie ekspansji kredytowej banków komercyjnych w drodze zwiększania pożyczek.

Obniżenie stopy dyskontowej - zwiększa popyt banków komercyjnych na pożyczki z banku centralnego.

Prowadzenie operacji otwartego rynku

Operacje otwartego rynku to transakcje dokonywane z inicjatywy banku centralnego z bankami komercyjnymi.

Obejmują one warunkową i bezwarunkową sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a także emisje własnych papierów dłużnych banku centralnego.

Operacje otwartego rynku równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Dzięki temu bank centralny wpływa na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym.

Obecnie operacje otwartego rynku przeprowadzane przez Narodowy Bank Polski polegają na emisji własnych papierów dłużnych (7-dniowych bonów pieniężnych), których minimalna rentowność jest równa stopie referencyjnej wyznaczonej przez Radę Polityki Pieniężnej.

Zarządzanie rezerwami w systemie bankowym

Bank centralny nakłada na banki obowiązek utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Rezerwa ma na celu łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności sektora bankowego na stopy procentowe na rynku międzybankowym. Służy również ograniczaniu nadpłynności banków.

Rezerwą obowiązkową jest wyrażona w złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez banki, podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, a także pozyskanych z zagranicy, na co najmniej 2 lata.

Rezerwa obowiązkowa utrzymywana jest na rachunkach w NBP. Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej. Od 31 października 2003 r. stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5% dla wszystkich rodzajów depozytów. Od 30 września 2003 r. wszystkie banki pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500 tys. euro. Środki rezerwy obowiązkowej od 1 maja 2004 r. są oprocentowane.

Bezpośrednia kontrola kredytów bankowych

Jest stosowana rzadko (np. w warunkach wysokiej inflacji) i polega na kontroli administracyjnej działalności kredytowej banku i instytucji finansowych.

Zaletą jest wysoka skuteczność w kreowaniu pieniądza kredytowego, wady to między innymi:

• osłabienie konkurencji między bankami (niekorzystny wpływ reglamentacji kredytów na rozwój małych przedsiębiorstw, średnich nowych)

• niekorzystny wpływ na skuteczność - osłabienie w procesie selekcjonowania inwestycji pod względem ich efektywności.

Selektywna polityka kredytowa i stosowanie preferencji

Selektywna polityka kredytowa polega na stosowaniu ułatwień kredytowych dla kategorii pożyczkobiorców w celu wspomagania ściśle określonych preferowanych kierunków inwestowania (np. preferencje regionalne, lokalne lub związane z działami gospodarki (żywnościowa, budownictwo mieszkaniowe, termomodernizacja).

Głównymi narzędziami selektywnej polityki kredytowej są kredyty o mniejszej stopie procentowej - jest stosowana razem z innymi narzędziami (dopływ pieniądza w postaci subwencji, udzielanie gwarancji kredytowych, powoływanie funduszy gwarancyjnych, instytucje finansowe).

Oddziaływanie na kurs walutowy

Celem jest stabilizowanie kursów walutowych, mających znaczenie dla kształtowania cen eksportu i importu i wpływ na stabilność cen krajowych. Im wyższy udział importu i eksportu w dochodzie narodowym, tym ważniejszy kurs.

Polityka pieniężna wpływa ograniczająco na osiąganie nadwyżki eksportowej i powoduje aprecjację waluty, w Polsce kursy walutowe kształtują się pod wpływem działania mechanizmu rynkowego.

Polityka twarda - zwalczanie inflacji. Ograniczenie podaży pieniądza, napływ depozytów, podwyższenie stóp % - zmiana kredytu - ograniczenie eksportu, obniżenie dochodu, popytu, zatrudnienia, ogólna recesja, wzrost bezrobocia itd.

Od 12 kwietnia 2000 r. kurs złotego jest kursem płynnym i nie podlega żadnym ograniczeniom. Bank centralny nie stawia sobie za cel określenia z góry poziomu kursu złotego do innych walut. Zastrzega sobie jednak prawo do interwencji, o ile uzna je za konieczne do realizacji celu inflacyjnego.

Wstępując do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się, że przystąpi do strefy euro. W przyszłości złoty zostanie zatem zastąpiony wspólną walutą europejską, a politykę pieniężną będzie kształtował Europejski Bank Centralny. Jednym z warunków przystąpienia do strefy euro jest spełnienie kryterium stabilności kursu walutowego. Dlatego w okresie poprzedzającym przyjęcie euro kurs złotego do euro zostanie, na co najmniej dwa lata, usztywniony w ramach systemu kursowego ERM II (ang. Exchange Rate Mechanism II). Oznacza to, że w tym czasie Narodowy Bank Polski będzie utrzymywał rynkowy kurs złotego wobec euro w przedziale dopuszczalnych wahań w stosunku do ustalonego kursu centralnego.

Z: Ćwikliński H.(red.), Polityka gospodarcza, PWE,2004

Bezpośrednim celem polityki pieniężnej powinno być ograniczenie ilości pieniądza w systemie gospodarczym do wielkości niezbędnej do właściwego spełniania przez pieniądz jego funkcji. Obejmuje ona działania związane z koordynowanie strumieni finansowych w procesie reprodukcji makroekonomicznej. W praktyce realizacja tego zadania sprowadza się do wyznaczenia osiągania tzw. bezpośredniego celu inflacyjnego.

Cele pośrednie polityki pieniężnej służą realizacji wyżej wymienionego celu bezpośredniego.

Głównym celem pośrednim jest korelacja przyrostu podaży pieniądza z przyrostem produktu narodowego.

Inny cel pośredni: oddziaływanie na poziom kursy walutowego oraz na poziom stóp procentowych.

Źródła:

1. Ćwikliński H.(red.), Polityka gospodarcza, PWE,2004

2. Magdalena Dynus, Polityka fiskalna, TNOiK, Toruń 2007

3. Materiały dostępne na stronie W. Zborowskiej

4. Marta Kocon- notatki




13.Rodzaje polityki monetarnej i sposoby jej realizacji.

Wyróżnia się dwa rodzaje polityki monetarnej, która jest realizowana przez bank centralny poprzez wpływ na podstawowe stopy procentowe (operacjami otwartego rynku) i na kursy walutowe:

ekspansywna - jej celem jest zwiększenie podaży pieniądza w gospodarce. W związku z tym maleje bezrobocie, ale może pojawić się inflacja. Popyt rośnie. Dokonywana jest poprzez zmniejszenie stóp procentowych i SRO (stopy rezerwy obowiązkowej), co powoduje uwolnienie pieniądza, a także poprzez skup papierów wartościowych.

restrykcyjna - jej celem jest zmniejszenie podaży pieniądza w gospodarce mające na celu zmniejszenie inflacji, ale i popytu. Skutkiem jest również zwiększenie bezrobocia. Dokonywana jest poprzez podwyższenie stóp procentowych, zwiększenie SRO (stopy rezerwy obowiązkowej), które powodują zatrzymanie większej ilości pieniądza nieprzeznaczonego na pożyczki, a także poprzez emisję obligacji skarbowych.

14. Mechanizm oddziaływania polityki pieniężnej na gospodarkę.

Rozpatruje się go w dwóch odmianach - sztywnych i płynnych kursów walutowych.

Dla płynnych kursów walutowych: wzrost podaży pieniądza obniża stopy procentowe. Przy niskich stopach procentowych następuje odpływ kapitału zagranicznego i deprecjacja waluty krajowej. Deprecjacja wpływa na wzrost eksportu i spadek importu. Rośnie popyt krajowy i zagraniczny na PKB. Krzywa IS przesuwa sie do góry. Stopy procentowe rosną. Polityka pieniężna jest skuteczna, działa przez wpływ na kurs walutowy i saldo obrotów bieżących. Skuteczne może też być skojarzenie ekspansji monetarnej z ekspansją fiskalną.

Dla sztywnych kursów walutowych: wzrost podaży pieniądza obniża stopy procentowe. Przy niskich stopach procentowych następuje odpływ kapitału zagranicznego i deprecjacja waluty krajowej. Zmusza to do interwencji bank centralny, który interweniuje na rynkach walutowych. Sprzedaje waluty, obniża bazę monetarną, obniża podaż pieniądza. Krzywa LM wraca do poprzedniego położenia. Polityka pieniężna jest więc nieskuteczna w pobudzaniu gospodarki. Podaż pieniądza dostosowuje się do ruchu kapitału zagranicznego.

15.Narzędzia polityki pieniężnej - specyfika wpływu na zmianę podaży pieniądza.

Są trzy narzędzia:

Operacje otwartego rynku - REPO i RREPO: transakcje kupna (REPO) lub sprzedaży (RREPO) papierów wartościowych inicjowane przez bank centralny z bankami komercyjnymi. Transakcje kupna papierów zobowiązują bc do odkupienia ich w ustalonym czasie i po określonej wyższej cenie. Transakcja reverse-REPO polega na sprzedaży przez bank centralny papierów wartościowych bankom komercyjnym, zobowiązując je do ich odsprzedaży w określonym czasie i po ustalonej cenie. Stosowane w sytuacji nadmiernej podaży pieniądza jako przeciwdziałanie spadku międzybankowych stóp procentowych.

Operacje depozytowo-kredytowe - z racji tego, że OOR spełniają swoją rolę, to to narzędzie jest traktowane jako pomocnicze. Operacje mogą pozwolić bankom komercyjnym kredytować się w sposób bezpośredni, poprzez zaciągnięcie kredytu pod zastaw krótkoterminowych papierów wartościowych lub poprzez redyskonto weksli.

Stopa rezerwy obowiązkowej (SRO) - Jest to minimalna wartość funduszy, jakie bank komercyjny zobowiązany jest utrzymać na rachunku bieżącym w banku centralnym. Wyraża się ją jako wartość procentową tych środków do sumy depozytów wszystkich klientów. Instrument ten kształtuje podaż pieniądza sektora bankowego oraz stabilizuje krótkoterminowe stopy procentowe rynku międzybankowego.

16.Współzależności między polityka fiskalną a polityka pieniężną w realizacji polityki makroekonomicznej.

W tabeli będzie czytelniej

Policy mix	PKB	Stopy procentowe	Skutki makroekonomiczne
Ekspansywna pieniężna/ ekspansywna fiskalna	+ +	- +	Wzrost PKB Stabilizacja stóp procentowych Presja inflacyjna Możliwość wzrostu długu publicznego
Ekspansywna pieniężna/ Restrykcyjna fiskalna	+ -	- -	Spadek stóp procentowych Stabilizacja PKB z możliwością wzrostu Obniżenie długu publicznego
Restrykcyjna pieniężna/ Ekspansywna fiskalna	- +	+ +	Wzrost stóp procentowych Stabilizacja PKB Efekt wypierania Wzrost długu publicznego
Restrykcyjna pieniężna/ Restrykcyjna fiskalna	- -	+ -	Spadek PKB Stabilizacja stóp procentowych Hamowanie inflacji Spadek długu publicznego




17. Polityka mieszana i jej znaczenie w praktyce polityki gospodarczej.

Polityka mieszana jest kompozycją polityki monetarnej i finansowej, której celem jest zapewnienie trwałego wzrostu gospodarczego przy równoczesnym respektowaniu podstawowego celu polityki monetarnej (niska i stabilna inflacja) oraz celu polityki fiskalnej (dostarczenie społeczeństwu niezbędnych dóbr publicznych).

Rodzaje polityki mieszanej:

Ekspansywna polityka fiskalna (EPF) + Ekspansywna polityka pieniężna (EPP)

Ekspansywna polityka fiskalna (EPF) + Restrykcyjna polityka pieniężna (RPP)

Restrykcyjna polityka fiskalna (RPF) + Ekspansywna polityka pieniężna (EPP)

Restrykcyjna polityka fiskalna (RPF) + Restrykcyjna polityka pieniężna (RPP)

Znaczenie polityki mieszanej:

• Na skuteczność polityki mieszanej decydujący wpływ ma polityka fiskalna. Dobrze prowadzona polityka mieszana wpływa na wzrost gospodarczy,

• Kombinacja polityki pieniężno - fiskalnej wpływa na strukturę produkcji poprzez wpływ na poziom realnych stóp procentowych, które kształtują relacje między inwestorami prywatnymi i publicznymi.

• Utrzymywanie niskiej i stabilnej inflacji

18. Uwarunkowania skuteczności polityki mieszanej w gospodarce zamkniętej.

Skuteczności zależy od:

• Wrażliwości mikropodmiotów gospodarczych na zastosowane narzędzia w ramach określonej polityki fiskalnej i monetarnej (różnice siły zmian fiskalnych w porównaniu do zmian pieniężnych w gospodarce),

• Stopnia koordynacji polityki fiskalnej z polityką pieniężną (czy rząd i bank centralny są skłonne podporządkować różne rodzaje polityk temu samemu celowi),

• Zbieżności w czasie polityki fiskalnej i polityki pieniężnej,

• Różnic w czasie reakcji gospodarki na narzędzia polityki fiskalnej i pieniężnej (skutki polityki pieniężnej są widoczne w dłuższej perspektywie czasowej),

• Stosowania jednolitej polityki mikroekonomicznej (polityki dochodowej i polityki handlowej),

• Opcji politycznej będącej u steru rządów (poglądy na rolę państwa i sektora publicznego w gospodarce),

• Okresu - odmienność priorytetów polityki makroekonomicznej w okresie krótkim i długim (w okresie krótkim priorytety dotyczą popytu globalnego, produkcji i zatrudnienia; w okresie drugim cele polityki ekonomicznej koncentrują się wokół wzrostu gospodarczego, inwestycji i postępu technicznego)

• Doboru odpowiedniego rodzaju polityki mieszanej do stanu wyjściowego gospodarki:

Stan wyjściowy gospodarki	Cel polityki ekonomicznej	Rodzaje polityki mieszanej	Rezultaty polityki mieszanej
recesja, bezrobocie	wzrost Y	EPF + EPP	wzrost Y i spadek R
inflacja, za wysoki popyt	wzrost R	RPF + RPP	wzrost R i wzrost Y
bezrobocie, nadwyżka budżetowa	wzrost Y	EPF + RPP	wzrost Y i spadek R
recesja deficyt budżetowy	wzrost Y	RPF + EPP	wzrost Y i spadek R

Y - produkcja; R - stopy procentowe; EPF - Ekspansywna polityka fiskalna; EPP - Ekspansywna polityka pieniężna; RPF - Restrykcyjna polityka fiskalna; RPP - Restrykcyjna polityka pieniężna

19. Polityka stabilizacyjna- rodzaje, cele i narzędzia.

Cele polityki stabilizacyjnej (antycyklicznej):

1. Wzrost gospodarczy - miernikiem wzrostu gospodarczego są indeksy dynamiki realnego produktu narodowego brutto.

2. Stabilizacja cen - oznacza, iż wartość koszyka podstawowych dóbr i usług konsumpcyjnych nie ulega zmianie a więc siła nabywcza pieniądza jest stała. Realizacja celu stabilnego poziomu cen gdy średnioroczny przyrost cen wymienionych indeksów wynosi 2 - 4 %.

3. Wysoki poziom zatrudnienia - w ujęciu szerokim to pełne wykorzystanie wszystkich czynników produkcji w tym pracy i kapitału. W ujęciu wąskim to jedynie pełne wykorzystanie pracy. Przyjmuje się, iż pełne zatrudnienie to bezrobocie w przedziale 1,5% - 5%.

4. Równowagę w kontaktach gospodarczych z zagranicą - mierzona za pomocą wskaźnika dotyczącego bilansu płatniczego danego kraju.

Powyższy czworokąt celów niekiedy jest uzupełniany o tworzenie i sprawiedliwy podziału dochodu narodowego i kapitału, mierzony za pomocą stopy wynagrodzeń (brutto lub netto), która ukazuje udział wynagrodzeń pracowników w wytworzonym dochodzie narodowym lub mierzony za pomocą stopy zysku, która przedstawia związek między wysokością zysku (wynagrodzeń właścicieli środków produkcji) a wytworzonym dochodem narodowym.

Rodzaje polityki stabilizacyjnej:

• Polityka pieniężna

• Polityka fiskalna

Narzędzia polityki stabilizacyjnej:

• Pieniężnej:

• Polityka refinansowa - główne jej elementy to polityka dyskontowa i lombardowa. Dyskontowa obejmuje działania banku centralnego w zakresie redyskontowania przez banki komercyjne weksli, a polityka lombardowa polega na udzielaniu przez bank centralny kredytów pod zastaw papierów dłużnych. Najważniejsze instrumenty polityki refinansowej:

• Ustalanie jakościowych wymagań dla weksli i innych papierów wartościowych

• Ustalanie kontyngentów (ilościowych lub wartościowych) refinansowania

• Ustalanie kosztów refinansowania tj. stawek redyskontowych lub lombardowych

• Polityka otwartego rynku - transakcje kupna i sprzedaży przez bank centralny na własny rachunek papierów wartościowych na rynku pieniężnym lub/i kapitałowym. Cele operacji otwartego rynku:

• Monetarne:

• Kontrola płynności systemu bankowego i kształtowanie zdolności banków komercyjnych do kreacji pieniądza

• Pośrednie lub bezpośrednie wpływanie na poziom stóp procentowych

• Systemowe:

• Ograniczenie wahań stóp procentowych

• Przyspieszenie szybkości rozwoju rynku wtórnego skarbowych papierów wartościowych

• Polityka rezerwy obowiązkowej - ustalenie przez bank centralny obowiązku utrzymywania przez banki komercyjne na rachunku w banku centralnym określonych wkładów pieniężnych.

• Polityka depozytowa - jednostki sektora finansów publicznych są zobligowane do przeniesienia swych wkładów z banku centralnego do banków komercyjnych (ekspansywna polityka depozytowa) lub z banków komercyjnych do banku centralnego (polityka kontraktywna). W skutek realizacji tej polityki zmienia się baza monetarna, bank centralny wykorzystuje płynne środki budżetu do kształtowania płynności banków komercyjnych.

• Polityka bezpośredniego oddziaływania - 1- 4 to narzędzia pośrednie. 5 to wykorzystanie instrumentów administracyjnych, bezpośrednio oddziałujących na strumienie pieniężne np. kontrola liczby udzielanych kredytów, poziomu stóp procentowych.

• Fiskalnej

1. Polityka dochodów budżetowych -w praktyce jest polityką podatkową. Krzywa Laffera - dalsze zwiększanie stopy podatkowej prowadzi do spadku dochodów podatkowych.

2. Polityka wydatków budżetowych - odgrywa stabilizującą rolę gdyż powoduje zmiany w zakresie popytu nie tylko na dobra konsumpcyjna ale i inwestycyjne. Zmiany popytu konsumpcyjnego są determinowane przez wydatki osobowe, socjalne a także w części przez transferowe. Popyt na dobra inwestycyjne jest kształtowany przez tzw. rzeczowe wydatki budżetowe oraz przez subwencje podatkowe.

3. Automatyczne stabilizatory koniunktury - o których poniżej

20. Automatyczne stabilizatory koniunktury - znaczenie w polityce fiskalnej.

Polityka fiskalna opiera się na wykorzystaniu podatków i wydatków budżetowych do stabilizacji gospodarki oraz realizacji innych celów ekonomicznych i społecznych.

• Aktywna polityka fiskalna - podejmowanie takich decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetowych, które pozwalają osiągnąć zamierzony w danej sytuacji cel gospodarczy

• Pasywna polityka fiskalna - wykorzystanie instrumentów, które samoczynnie bez potrzeby podejmowania decyzji dostosowawczych reagują na zmianę koniunktury (automatyczne stabilizatory koniunktury).

Automatyzm stabilizatorów koniunktury polega na tym, iż:

• po ich zatwierdzeniu zaczynają działać bez potrzeby wprowadzania częstych korekt na skutek zmiany sytuacji gospodarczej,

• siła i zakres ich działania zależą niemal wyłącznie od zmian poziomu aktywności gospodarczej.

Najważniejsze automatyczne stabilizatory koniunktury:

• podatki dochodowe

• podatki pośrednie

• zasiłki dla bezrobotnych i inne formy świadczeń społecznych

• programy pomocy dla rolnictwa (np. subwencje)

Znaczenie w polityce fiskalnej:

• w okresach recesji hamowanie spadku globalnego popytu, a w okresie ekspansji hamowanie jego wzrostu (utrzymanie dotychczasowego poziomu aktywności gospodarczej),

• Występowanie automatycznych stabilizatorów koniunktury sprzyja wygładzeniu konsumpcji i PKB,

• Poprzez wpływ na kształtowanie się produkcji automatyczne stabilizatory oddziałują na zmniejszenie wahań bezrobocia,

• w przypadku trwałego szoku podażowego działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury opóźnia dostosowanie PKB do nowego poziomu potencjalnego

• skutkiem stosowania automatycznych stabilizatorów koniunktury jest tendencja do powstawania deficytu budżetowego w okresach recesji (duże wydatki budżetowe na tworzenie dodatkowego popytu i niskie dochody budżetowe) oraz nadwyżek budżetowych w okresach ożywienia gospodarczego (zwiększone dochody budżetowe przy równoczesnym ograniczeniu wydatków transferowych),

• Sprzężenie zwrotne między deficytem cyklicznym a wysokością wahań PKB sprawia, że działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury zmniejsza siłę oddziaływania dyskrecjonalnej (aktywnej) polityki fiskalnej na gospodarkę. W celu zwiększenia PKB o określoną wielkość wzrost wydatków rządowych musi być wyższy przy występowaniu automatycznych stabilizatorów koniunktury niż w sytuacji braku ich występowania.

• Zmniejszanie wahań gospodarki jedynie w krótkim okresie, automatyczne stabilizatory koniunktury nie stwarzają warunków do zmiany sytuacji gospodarczej ani nie zapewniają warunków zrównoważonego wzrostu,

Bibliografia:

• R. Milewski, E. Kwiatkowski, Podstawy ekonomii, Warszawa 2008.

• W. Zborowska, M. Szałański, Polityka mieszana w makroekonomicznych modelach równowagi krótkookresowej. Symulacje komputerowe. Warszawa 2008.

• Polityka antycykliczna - coś tam coś tam ;) Zapomniałam spisać tytułu w bibliotece :)

• http://www.nbp.pl/badania/seminaria_bise/mackiewiczo.pdf

• http://mikroekonomia.net/system/publication_files/838/original/10.pdf?1315219519

• http://www.nbp.pl/konferencje/falenty2002/pdf_pl/kuttner.pdf

• http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/publication1477_en.pdf




21.Antycykliczna polityka stabilizacyjna w gospodarce zamkniętej.

Antycykliczna polityka stabilizacyjna chroni gospodarkę przed "przegrzaniem" w fazie ożywienia i ekspansji oraz stymuluje wzrost gospodarczy w fazie spowolnienia i recesji. Wykorzystywane w tym celu są narzędzia polityki pieniężnej (np. stopy procentowe) i fiskalnej (polityka podatkowa, wydatki budżetowe państwa).

W okresie spowolnienia i recesji bank centralny powinien posłużyć się ekspansywną polityką pieniężną (dodatkowa emisja pieniądza). Daje to dwa efekty:

1. wzrost realnego dochodu narodowego

2. spadek stopy procentowej (większa podaż niż popyt -> spadek ceny pieniądza czyli st.%)

Także ekspansywna polityka fiskalna prowadzi do wzrostu realnego dochodu narodowego (poprzez zmniejszenie podatków i/lub wzrost wydatków)

W okresie ożywienia i ekspansji działania BC i władz państwa powinny być odwrotne tj. restrykcyjna polityka pieniężna i fiskalna.

Źródła: http://www.nbportal.pl/pl/commonPages/EconomicsEntryDetails?entryId=123&pageId=11236

"Ład instytucjonalny w gospodarce. t1" pod red. B.Polszakiewicz i J.Boehlke, str.169-187

22.Specyfika antycyklicznej polityki stabilizacyjnej w gospodarce otwartej.

23.Dualizm celów w polityce stabilizacyjnej w gospodarce otwartej.

- Stabilizacja nominalnego kursu walutowego:

- zmniejsza koszty wymiany międzynarodowej

- stały i konkurencyjny kurs walutowy jest potrzebny do zrównoważonego wzrostu ekonomicznego

- Uelastycznienie relatywnego kursu walutowego; jest on przydatny w przypadku wystąpienia szoków w gospodarce, sytuacja szybciej "wraca" do stanu równowagi.

Państwa zwykle wybierają system kursu walutowego pomiędzy dwoma ekstremami: izbą walutową* i kursem całkowicie płynnym. Dla dużych, mniej wyspecjalizowanych gospodarek lepszy jest bardziej elastyczny system, dla małych i wyspecjalizowanych - kurs stały.

*jednostronne zobowiązanie się kraju do utrzymania kursu walutowego na określonym poziomie poprzez rezygnację ze swojej niezależności monetarnej. Zmiany podaży pieniądza występują wyłącznie pod wpływem nadwyżki lub deficytu w bilansie płatniczym.

Źródła:

http://www.eclac.org/publicaciones/xml/1/11311/lcl1740i.pdf

http://pl.wikipedia.org/wiki/Izba_walutowa

24. Polityka kursowa a skuteczność polityki fiskalnej i monetarnej w gospodarce otwartej.

Stały kurs walutowy:

- polityka monetarna nieskuteczna;

Ekspansja monetarna powoduje spadek krajowych stóp procentowych oraz wzrost dochodu. Prowadzi to do deficytu bilansu płatniczego. W sytuacji deficytu bilansu płatniczego podaż walut obcych jest mniejsza od popytu na nie i występuje presja na deprecjację waluty krajowej. W celu utrzymania kursu walutowego na stałym poziomie bank centralny zmuszony jest do interwencji polegającej na sprzedaży aktywów zagranicznych. Powoduje to jednocześnie spadek podaży pieniądza krajowego, który niweluje całkowicie skutki pierwotnej ekspansji monetarnej

- polityka fiskalna działa, a jej rezultat jest zależny od stopnia mobilności kapitału

Przy braku oraz niskiej mobilności kapitału, ekspansywna pol.fisk. wywołuje deficyt bilansu płatniczego, W tej sytuacji bank centralny podejmuje interwencję polegającą na sprzedaży rezerw, co powoduje ograniczenie podaży pieniądza krajowego. Przy wysokiej mobilności dochodzi do nadwyżki bilansu płatniczego (nadwyżkowa podaż walut obcych). Interwencja banku centralnego w celu utrzymania stałego kursu wymaga skupu aktywów zagranicznych, co powoduje wzrost podaży pieniądza, który wzmacnia wpływ ekspansji fiskalnej na dochód. W przypadku doskonałej mobilności kapitału wpływ na dochód jest największy, zatem im większa mobilność kapitał u, tym silniejszy wzrost dochodu

Płynny kurs walutowy:

- polityka monetarna działa

Ekspansywna polityka monetarna przesuwa krzywą LM w prawo. Powoduje to spadek stopy procentowej w równowadze. Kapitał odpływa za granicę po większy zysk. Waluta krajowa ulega deprecjacji. Poprawa konkurencyjności eksportu wywołuje przesunięcie krzywej IS w prawo i dalszy wzrost dochodu

- polityka fiskalna nieskuteczna;

Ekspansywna polityka fiskalna przesuwa krzywą IS w prawo. Stopa procentowa rośnie i kapitał napływa z zagranicy. Popyt na walutę krajową rośnie, ulega ona aprecjacji, eksport jest wypychany i sytuacja powraca do punktu wyjścia.

Źródła:

http://coin.wne.uw.edu.pl/~lgoczek/pdf/lgoczek_mse_cw5w1.pdf

http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CC0QFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.kozminski.edu.pl%2Fuploads%2Fimport%2Fkozminski%2Fpl%2Fdefault_opisy%2F2989%2F16%2F1%2Fgospodarka_otwarta_is-lm-bp.pptx&ei=B66wUY-8MpCM4gSCwYGgAw&usg=AFQjCNGc77EVlFCbghRygTgitFBgNbQIvA&bvm=bv.47534661,d.bGE

http://biznes.pwn.pl/index.php?module=haslo&id=3877642




25. Polityka stabilizacyjna przeciwdziałania bezrobociu .

Polityka stabilizacyjna powinna przeciwdziałać powstawaniu gwałtownych wahań rozwoju gospodarki (zwłaszcza recesji) wynikających z cyklów koniunkturalnych.

W sytuacji, kiedy w gospodarce panuje wysokie bezrobocie i recesja, rząd powinien zastosować ekspansywną politykę fiskalną polegająca na obniżeniu podatków lub zwiększeniu wydatków rządowych. Równocześnie powinna zostać zastosowana ekspansywna polityka pieniężna polegająca na zwiększeniu docelowej podaży pieniądza. Poziom dochodu i produkcji jest zbyt niski do możliwości wytwórczych gospodarki. Należy ustabilizować równowagę na poziomie Y1>Y0.(dochód)

Stan wyjściowy- gospodarka w stanie recesji.

Cel: poziom dochodu i produkcji został uznany przez Rząd za zbyt niski w stosunku do możliwości wytwórczych gosp. I chce ustanowić równowagę na poziomie Y1>Y0

Warunek: Dobra kondycja budżetu państwa

Narzędzia: Ekspansywna Polityka Finansowa + Ekspansywna Polityka Pieniężna




26. Antyinflacyjna polityka stabilizacyjna.

Sposobem na redukcję inflacji popytowej jest zastosowanie p-mix(polityka mieszana) Restrykcyjna Polityka Fiskalna i Restrykcyjna Polityka Pieniężna

Stan wyjściowy: inflacja popytowa

Cel: ograniczenie popytu globalnego a przez to spadek inflacji czyli chcemy żeby spadł Y i wzrosło R




27.Dostosowawcza polityka stabilizacyjna- główne składniki.

Podstawowymi składnikami dostosowawczej polityki stabilizacyjnej są:

- stosowanie dodatniej stopy procentowej,

- likwidacja subsydiów,

- liberalizacja cen,

- radykalne ograniczenie podaży pieniądza,

- wydatków budżetowych, w tym zwłaszcza na cele socjalne,

- liberalizacja handlu zagranicznego

- dewaluacja waluty i jej stabilizacja.

Problematyka dostosowawcza

Polityka stabilizacyjno-dostosowawcza:

• Rozwiązania z zakresu makroekonomicznej stabilizacji,

• Rozwiązania z zakresu liberalizacji gospodarki w ujęciu mikro- i makroekonomicznego,

• Rozwiązania z zakresu instytucjonalno-strukturalnego.

Polityka dostosowawcza - zespół świadomych działań, które pozwolą gospodarce przywrócić zdolność do osiągania równowagi wewnętrznej i zewnętrznej.

Przesłanki wdrażania stabilizacyjnych programów dostosowawczych:

• współwystępowanie inflacji połączonej z zadłużeniem kraju,

• transformacje gospodarcze.

Główne koncepcje stabilizacyjnej polityki dostosowawczej: teoria absorpcyjna (absorpcyjno-dochodowa) bilansu płatniczego - nawiązuje do teorii popytowe Keynesa - stosowanie odpowiedniej polityki kursu walutowego - osiągnięcie nadwyżki handlowej. stosowane narzędzie: dewaluacja, problem: specyfika oddziaływania dewaluacji na gospodarkę - tworzy przesłanki inflacyjne (m.in. w średnim okresie), praktyka stosowania tych rozwiązań wymaga dokładnych danych statystycznych teoria monetarna bilansu płatniczego - adresowana do gospodarek krajów, które są w pełni zintegrowane z gospodarką światową (w pełni otwarte). Główny problem problemem dotyczącym równowagi zewnętrznej jest zależność między krajową podażą pieniądza a saldem bilansu płatniczego - jak niknąć spadku rezerw dewizowych. Zalecana metoda kontroli podaży pieniądza. TEORIA ABSORPCYJNA BILANSU PŁATNICZEGO Podstawowe założenie: Niepełna integracja rynku światowego GLÓWNY INSTRUMENT POLITYKI DOSTOSOWAWCZEJ Dewaluacja PODSTAWOWY PROBLEM POLITYKI DOSTOSOWAWCZEJ ZALECANA METODA Jak przeciwdziałać połączenie dewaluacji inflacyjnym skutkom dewaluacji? z polityka stabilizacji WARUNEK SKUTECZNOŚCI Właściwe dobranie skali dewaluacji i odpowiednich dawek restrykcji fiskalnych dzięki wcześniejszemu oszacowaniu wpływu dewaluacji na popyt krajowy TEORIA MONETARNA BILANSU PŁATNICZEGO Podstawowe założenie GLÓWNY INSTRUMENT POLITYKI DOSTOSOWAWCZEJ Polityka banku centralnego PODSTAWOWY PROBLEM ZALECANA METODA POLTYKI DOSTOSOWAWCZEJ Kontrola podaży pieniądza Jak uniknąć spadku rezerw dewizowych? WARUNEK SKUTECZNOŚCI Dostosowanie akcji kredytowej banków do zmian zachodzących w bilansie płatniczym

28.Deficyty bliźniacze- cechy , mechanizm - znaczenie dla polityki gospodarczej.

Współistnienie deficytu budżetowego i deficytu w rachunku obrotów bieżących (deficytu handlowego). Utrzymanie dużego deficytu budżetowego może doprowadzić do powstania deficytu rachunków obrotów bieżących.

W powszechnym użyciu występują trzy kanały, przy pomocy których tłumaczy się powyższe zjawisko:

• Pierwszy kanał zakłada płynność kursu walutowego oraz swobodny przepływ kapitału - sytuacja gospodarki otwartej. Utrzymywanie przez państwo wysokiego deficytu budżetowego skutkuje wzrostem stopy procentowej. Zwiększona stopa procentowa powoduje napływ zagranicznych inwestycji, w wyniku których waluta zagraniczna zostaje wymieniona na walutę krajową. Prowadzi to do aprecjacji rodzimej waluty. Ceny artykułów importowanych spadają, a ceny dóbr eksportowanych rosną. W takiej sytuacji rośnie deficyt na rachunku obrotów bieżących.

• Drugi kanał wynika z faktu, iż deficyt budżetowy finansowany jest z oszczędności. Wzrost deficytu budżetowego oznacza obniżenie się oszczędności i powiększenie różnicy między inwestycjami a oszczędnościami. Jedyną alternatywą jest zatem zaciąganie przez budżet państwa pożyczek zagranicznych. To implikuje wzrost deficytu obrotów bieżących.

• Trzeci kanał dotyczy sposobu wydatkowania pieniędzy pochodzących z emisji obligacji przez budżet państwa. W większości powodują one wzrost popytu konsumpcyjnego co oddziałuje na gospodarkę. Większe wydatki konsumpcyjne zwiększają import i ograniczają eksport, gdyż w pierwszej kolejności zostaje zaspokojony popyt wewnętrzny. Oznacza to pogłębienie deficytu obrotów bieżących.

Bilans obrotów bieżących- zestawienie wszystkich transakcji międzynarodowych danego kraju, poza przepływami kapitału oraz saldem błędów i opuszczeń. Obok bilansu obrotów kapitałowych i wyrównawczych stanowi część bilansu płatniczego. Obejmuje

transakcje handlowe, dochody i wydatki z tytułu inwestycji zagranicznych, transakcje związane ze sprzętem wojskowym, wpływy z usług transportowych i turystyki, a także związane z nimi wydatki oraz dary.

Źródło: wykłady i jej notatki




29. Polityka kursu walutowego a polityka pieniężna - uwarunkowania i współzależności.

Polityka monetarna = polityka pieniężna + polityka kursu walutowego

Polityka Pieniężna - operowanie przez Bank Centralny ( w porozumieniu z innymi instytucjami) ceną i dostępnością pieniądza, podporządkowane realizacji określonych celów społeczno - gospodarczych. Ustawowym celem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki Rządu, o ile nie ogranicza to wspomnianego celu NBP.

• Cele polityki pieniężnej mają wymiar makroekonomiczny i określane są jako cele ultymatywne:

• Związane ze sferą realną gospodarki

• hamowanie inflacji

3. Jest to cel bezpośredni, którego realizacji służy wyznaczanie i osiąganie bezpośredniego celu inflacyjnego (poziomu inflacji). Polityka bezpośredniego celu inflacyjnego powinna wykluczać ingerencję BC w poziom kursu walutowego, a  zatem należy dążyć do jego upłynnienia. System płynnego kursu nie wyklucza interwencji na rynku walutowym, gdyby okazało się to niezbędne do zapewnienia stabilności makroekonomicznej i finansowej kraju, co sprzyja średniookresowej realizacji celu inflacyjnego.

4. Uwarunkowania wyznaczania i realizacji celu bezpośredniego:

• BC musi mieć możliwość prowadzenia niezależnej polityki pieniężnej

• bezpośredni cel inflacyjny musi być dla BC priorytetem - widocznym dla innych uczestników rynku finansowego

• BC musi mieć odpowiedni instrumenty oraz umiejętności w zakresie właściwego prognozowania poziomu inflacji na odpowiednio długi okres

• BC musi znać odpowiednie dla danej gospodarki mechanizmy transmisji instrumentów polityki monetarnej na poziom inflacji

Pozostałe cele bezpośrednie:

wzrost gospodarczy działania antycykliczne stabilność pieniądza stabilność rynku finansowego

ograniczanie bezrobocia ochrona kursu walutowego finansowanie długu publicznego

• Związane ze zjawiskami pieniężnymi - pośrednie

• Polegają na odpowiedniej korelacji przyrostu podaży pieniądza z przyrostem produktu narodowego. Dotyczą kształtowania szeroko rozumianej dostępności pieniądza (agregaty pieniężne) i jego ceny (stopy procentowe), a  także kursu walutowego, obejmują ponadto działania BC o charakterze instytucjonalnym dot. funkcjonowania systemu bankowego.

• BC osiąga ww/ cele stosując odpowiednio dobrane instrumenty polityki pieniężnej.

5. Polityka kursu walutowego jest odrębnym narzędziem polityki gospodarczej, jednak ściśle związanym z polityką pieniężną.

• Służy kształtowaniu kursu walutowego oraz warunków działania rynku walutowego

• Od jej zasad uzależniony jest system walutowy określonego obszaru, reguły obrotu i wymienialności walut

• Jest realizowana w „środowisku” międzynarodowego systemu walutowego

6. Kurs walutowy w gospodarce rynkowej oddziałuje bezpośrednio na ceny towarów i usług w imporcie i  eksporcie. Związek między poziomem cen i kursem walut skłania władze państwa do ingerencji w dziedzinie kształtowania kursów walutowych. Zmiana kursu walutowego może polegać bądź na jego obniżce (dewaluacja) bądź na jego podwyżce (rewaluacja).

Ma to odzwierciedlenie w polityce kursowej i jej celach: - promowaniu eksportu

• powiększaniu zasobów dewizowych

• umacnianiu waluty krajowej

• Najważniejsze determinanty kursu walutowego:

podaż i popyt na rynku walutowym tempo wzrostu gospodarczego

tempo wzrostu cen poziom realnej stopy procentowej

• W zakresie regulowania zmienności kursu władze gospodarcze mogą wybierać pomiędzy kursem płynnym lub sztywnym (wykształciły się też rozwiązania pośrednie). W Polsce obecnie stosuje się politykę kursu płynnego.

• Kurs płynny BC może całkowicie zrezygnować z oddziaływania na wysokość kursu walutowego. Jego poziom kształtować będą mechanizmy rynkowe (popyt, podaż) na waluty obce na krajowym rynku walutowym. Stosowanie takiego kursu oznacza w zasadzie rezygnację z wykorzystania go jako instrumentu polityki gospodarczej, mającego stabilizować strukturę handlu zagranicznego i produkcji.

• Sztywny polega na utrzymywaniu kursu na stałym poziomie oraz manewrowaniu rezerwami walutowymi w celu zapewnienia równowagi popytu i podaży. Prowadząc politykę kursu stałego BC określa tzw. dopuszczalny korytarz wahań waluty wokół kursu.

• PODSUMOWANIE

Politykę pieniężną kraju ustala bank centralny (w Polsce NBP). To właśnie on definiuje cele polityki pieniężnej państwa i nią kieruje. Do zadań NBP należy kształtowanie kursu waluty krajowej, a także regulacja podaży i  popytu pieniądza. Bank poprzez stabilizację cen, kontrolę tempa inflacji i ilości pieniędzy w gospodarce wpływa także na siłę złotówki. Ze względu na związki między kursem walutowym i inflacją, polityka pieniężna musi być też koordynowana z polityką kursu walutowego. Zmiany kursu walutowego kształtowane poprzez prowadzoną politykę wywierają wpływ na bilans handlowy tak samo jak zmiany cen. Zachodząca zależność jest dość prosta, bowiem niższy poziom kursu walutowego prowadzi do deficytu w bilansie płatniczym i odpływu rezerw dewizowych, natomiast wyższy kurs walutowy osłabia konkurencyjność gospodarki.

30. Teoria absorpcyjna bilansu płatniczego - zalecenia dla dostosowawczej polityki stabilizacyjnej.

Po II Wojnie Światowej konieczne stało się zmodyfikowanie polityki dostosowawczej. Zmiany wymagał zaproponowany przez Keynesa postulat, aby dodatkowym elementem polityki zmierzającej do podtrzymania odpowiedniego poziomu efektywnego popytu była dewaluacja waluty. Stosowanie dewaluacji w warunkach pełnego zatrudnienia prowadzi do zmiany relacji cen zagranicznych w stosunku do cen krajowych. Oprócz tego dewaluacja wywołuje wzrost cen oraz z tym związane wzrosty płac i dochodów nominalnych. Większe dochody nominalne powodują, że wzrasta absorpcja gospodarki krajowej, tzn. rośnie wielkość dokonywanych w niej wydatków na dobra i usługi, zarówno krajowe i importowane. Wpływa to negatywnie na import i export, przez co bilans handlowy może ulec pogorszeniu.

Rozwiązanie problemów z inflacyjnymi następstwami dewaluacji przyniosła absorpcyjna teoria bilansu płatniczego sformułowana przez S. Aleksandra.

• Teoria ta zalecała, by:

• w polityce dostosowawczej, zmierzającej do osiągnięcia poprawy bilansu handlowego, łączyć dewaluację z  polityką stabilizacyjną, która miała zmniejszyć wielkość dokonywanych w gospodarce wydatków budżetowych.

• Polityka stabilizacyjna miała zmniejszać absorpcję gospodarki krajowej i dzięki temu neutralizować inflacyjne skutki dewaluacji.

• Stosowanie tej teorii wymagało: określenia stopnia wpływu dewaluacji na poziom dochodów nominalnych i wielkość wydatków oraz wiedzy na temat elastyczności eksportu i importu.

Poprawne określenie tego wpływu pozwalało określić jak restrykcyjna ma być polityka finansowa. Zbyt duża dewaluacja mogła spowodować wysoką inflację, a to z kolei stosowanie silnie restrykcyjnej polityki finansowej, a w konsekwencji spowodować znaczny spadek produkcji i dochodów realnych.

31. Teoria monetarna bilansu płatniczego- zalecenia dla dostosowawczej polityki stabilizacyjnej.

Głównym celem polityki gospodarczej wg. monetarystów powinno być dążenie do ograniczenia inflacji i zapewnienia stabilizacji cen.

• Zalecenia:

• kontrola podaży pieniądza w obiegu, zapewnienie odpowiedniej płynności w gospodarce poprzez przyjęcie stałego, niskiego tempa podaży pieniądza odpowiadające wzrostowi PNB (poziom dochodu narodowego)

• określanie polityki kursów walutowych poprzez relacje podaży i popytu, najlepiej w formie tzw. kursu płynnego

• najlepszą alokację kapitału oraz najefektywniejsze decyzje ekonomiczne pozwala urzeczywistniać system wolnorynkowy; rząd nie powinien ingerować w procesy gospodarcze, ponieważ przyczynia się to do powstania nierównowagi w gospodarce

• gospodarowanie powinno opierać się na własności prywatnej

• odrzucenie wykorzystywania manipulacji stopą procentową w celu regulowania podaży i popytu na pieniądz

Monetaryści postulowali skorelowanie podaży pieniądza ze wzrostem dochodu narodowego, pozostawiając gospodarkę pod wpływem wolnej gry rynkowej.

32. Ortodoksyjne i heterodoksyjne programy dostosowawcze a polityka stabilizacyjna.

Szczególny wzorzec polityki stabilizacyjnej w skali makroekonomicznej stanowiły programy dostosowawcze podejmowane pod auspicjami MFW w formie ortodoksyjnej, a także heterodoksyjnej.

• Strategia ortodoksyjna to inaczej antyinflacyjny program gospodarczy. Składał się on z restrykcyjnej polityki monetarnej i budżetowej polegającej na:

• zaprzestaniu wykorzystywania kredytów bankowych jako źródła finansowania deficytu

oraz emisji weksli skarbowych w celu finansowania deficytu.

Restrykcyjna polityka prowadziła do spadku popytu krajowego, wzrostu eksportu i zahamowania importu. Nie  powodowała jednak spadku inflacji. Program załamał się po wybuchu międzynarodowego kryzysu zadłużeniowego.

• Teoria heterodoksyjna powstała pod wpływem teorii racjonalnych oczekiwań, miała przełamywać inercję oczekiwań inflacyjnych przez zniesienie indeksacji płac. Stanowiła połączenie polityki ortodoksyjnej z  przejściowym wykorzystywaniem tzw. nominalnych kotwic (stabilizatorów), czyli:

• zamrożenia na pewien okres niektórych ekonomicznych parametrów: kursu walutowego, części cen i płac, których zmiany w przeszłości ocenia się, jako najbardziej ważące w pobudzaniu i potęgowaniu zjawisk inflacyjnych.

• Różnice:

• Teoria heterodoksyjna dostrzegała inercję oczekiwań inflacyjnych i podjęła próbę ich przełamania przez kontrolę cen i płac oraz zawierała więcej instrumentów (także te z zakresu metody ortodoksyjnej).

Źródła:

H. Ćwikliński - Polityka Gospodarcza

M. Wypych - Finanse i instrumenty finansowe

http://las.polskieradio.pl/kursy-walut/artykul181648.html

https://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=5&ved=0CE8QFjAE&url=http%3A%2F%2Fakson.sgh.waw.pl%2F~ksum%2Fpol%2Fmenu%2Fdydaktyka%2Frw%2Fprezentacja%2Frw8.ppt&ei=uwqtUYqEEYKPtAaE_IC4Dg&usg=AFQjCNEHv1794khoGMHRyKbBrlxqPUupGw&sig2=2fAfaL19pKo7P17fTXtYNQ&bvm=bv.47244034,d.Yms

http://www.parkiet.com/artykul/1278405.html?p=1

http://makroekonomiasciaga.blogspot.com/2011/01/polityka-kursu-walutowego.html

http://www.nbp.pl/polityka_pieniezna/dokumenty/zalozenia/zalozenia_pp_2013.pdf

http://www.tiger.edu.pl/kolodko/ksiazki/Kolodko-HiperinflacjaStabilizacjaWgospodarce.pdf




33. Uwarunkowania systemowe realizacji polityki stabilizacyjnej w krajach postsocjalistycznych.

• O bezrobociu można mówić opierając się wyłącznie na domysłach, bo w gospodarkach centralnie planowanych nie odnotowywano takiego zjawiska. Można zakładać, że nie był on wysoki.

• Inflacja była zróżnicowana:

• Polska: występowała zarówno inflacja otwarta i tłumiona; po 1989 hiperinflacja (świadoma ze względu na przekonanie o prostszym opanowaniu hiperinflacji od inflacji dwucyfrowej);

• Czechosłowacja: wyłącznie inflacja otwarta, niedochodząca do dwucyfrowej;

• Węgry: inflacja pełzająca;

• Zadłużenie było zróżnicowane w zależności od kraju: w Polsce i na Węgrzech było wysokie, a koszty jego obsługi skutecznie obciążały budżet, Czechosłowacja miała z kolei stosunkowo niski poziom zadłużenia

Ogólnie rzecz biorąc - sytuacja krajów postsocjalistycznych była dość mocno zróżnicowana (poza kwestią bezrobocia).

34. Cechy polskiego planu stabilizacyjnego wdrażanego u progu procesu transformacji systemowej.

Plan stabilizacyjny to jeden z dwu elementów (obok zmian systemowych) w ramach tzw. planu Balcerowicza.

Jego najistotniejsze cechy:

5. Liczne cięcia budżetowe,

6. Zniesienie dotacji na prawie wszystkie towary i usługi (liberalizacja polityki cenowej)

7. Wprowadzenie wymienialności złotówki (i zachowanie stabilności kursu walutowego)

8. Zakładał okres przejściowy, w czasie którego część cen miała być nadal kontrolowana (np. ceny energii i paliw)

Działania te miały doprowadzić do zahamowania wzrostu inflacji, redukcji deficytu budżetowego, powstrzymanie przedsiębiorstw i ludzi od ucieczki od złotego na rzecz walut obcych.

35. Zalecenia teorii absorpcyjnej i monetarnej bilansu płatniczego w planie Balcerowicza.

• Teoria absorpcyjna (połączenie dewaluacji z polityką stabilizacyjną)

• dewaluacja złotówki z utrzymaniem sztywnego kursu na wymianę dolarów

• elementy z pyt. 34.

• Teoria monetarna (kontrola podaży pieniądza)

• ustawowy zakaz zaciągania przez państwo w banku centralnym niskooprocentowanego kredytu na pokrycie deficytu finansowego,

• dodatnia realna stopa procentowa w celu przyciągnięcia gotówki na rachunki bankowe, i ograniczenia transakcji gotówkowych.

36. Kierunki krytyki planu Balcerowicza.

• Zarzuty wobec zbyt szybkiej liberalizacji handlu zagranicznego, na którą gospodarka krajowa nie była przygotowana, co w konsekwencji wpłynęło negatywnie na produkcję przemysłową i rolniczą

• Zbyt długie utrzymywanie zaniżonego kursu dolara i przesadna skala dewaluacji

• Zupełne porzucenie przez państwo protekcyjnego traktowania newralgicznych gałęzi gospodarki - rolnictwa, budownictwa, przemysłu ciężkiego (stoczniowego, wydobywczego, hutniczego) choćby w postaci udzielania kredytów na preferencyjnych warunkach. W konsekwencji gałęzie te odczuły bardzo silnie zmianę mechanizmów gospodarczych na rynkowe

• Wpływające na zahamowanie rozwoju inwestycji wysokie opodatkowanie przedsiębiorstw państwowych (podatek dochodowy stanowił 40% dywidendy od funduszu założycielskiego)




37. Gradualizm i zmiany szokowe w programach stabilizacyjnych .

Terapia szokowa - skrótowe określenie podsumowujące pogląd, zgodnie z którym reformy gospodarcze powinny być wprowadzane w możliwie szybki sposób.

Poglądy zwolenników teorii szokowej są przeciwstawiane opiniom zwolenników podejścia gradualistycznego, którzy uważają, że najważniejsze reformy gospodarcze należy przeprowadzać stopniowo. Do zderzenia tych dwóch poglądów w praktyce polityki gospodarczej dochodzi w krajach wdrażających programy liberalizacji gospodarki lub transformacji systemowej. Zwolennicy teorii szokowej odwołują się do argumentu, że gwałtowne wprowadzenie zmian w gospodarce pozwala na wyodrębnienie dużej grupy beneficjentów reform, więc odejście od zmian okazuje się politycznie niemożliwe. Stopniowe wprowadzanie zmian może zaowocować powstaniem silnej opozycji wobec reform. Dzieje się tak ponieważ ich koszty ujawniają się na ogół wcześniej niż płynące z nich korzyści.

Przykładami terapii szokowej w Europie środkowej i wschodniej są Plan Balcerowicza i Reforma Gajdara

4. Podejście szokowe vs gradualizm

Argumentów za wyższością podejścia szokowego nad gradualizmem jest wiele. Dornbusch, Fisher podkreślają, że jedynie szokowa terapia może zyskać niezbędną wiarygodność. Po początkowym wstrząsie, bardzo dokuczliwym dla społeczeństwa - istnieje możliwość uzyskania w krótkim okresie spektakularnych efektów w walce z inflacją. Terapia szokowa może być skuteczna, o ile nie następuje w ślad za nią zbyt szybkie rozluźnienie rygorów finansowych.

W Polsce praktycznie nie udało się w ogóle uzyskać niezbędnej wiarygodności, ponieważ stopa inflacji nie spadła do poziomu zapowiadanego przez rząd. Po grudniu 1989 r., kiedy stopa inflacji obniżyła się do 17,7 %, ponownie skoczyła w górę aż do 80 % w styczniu i 23% w lutym. Potem nastąpiła stabilizacja inflacji na poziomie wielokrotnie wyższym niż zapowiadany przez rząd. Należy wyraźnie sformułować pogląd, że w obliczu takiej skali nierówności i inflacji z jaką mieliśmy do czynienia w 1989 r. w Polsce, terapia szokowa była jedynie uzasadniona. Problem tkwi nie w jej zastosowaniu jako ogólnej metody - to bowiem błędem nie było - ale w złej realizacji podejścia wstrząsowego.

Drugi aspekt dylematu podejścia szokowego vs gradualizm to konieczność odróżnienia trzech płaszczyzn, na których przebiegają procesy gospodarcze. Te płaszczyzny to stabilizacja, transformacja i restrukturyzacja. Z tego punktu widzenia podejście wstrząsowe może co najwyżej mieć zastosowanie do stabilizacji. Tak też było w Polsce. Natomiast w odniesieniu do transformacji systemowej, a więc rynkowej przebudowy instytucjonalnej podejście terapii szokowej nie ma zastosowania.

W sferze systemowej proces przekształceń uległ oczywistemu przyspieszeniu w ramach ogólnego historycznego procesu zmian ogarniających świat postkomunistyczny, a nawet zwrotnie na te przeobrażenia wpływając. W tym przypadku jednak nie mamy do czynienia z podejściem szokowym, ale z naturalnym w takich przypadkach gradualizmem, stopniowością, chociaż chodzi tutaj o przeobrażenia rewolucyjne. Kluczowe znaczenie w tak rozumianym procesie zmian instytucjonalnych ma właściwa sekwencja działań.

Tym bardziej nie sposób mówić o polityce szokowej w stosunku do zmian strukturalnych, te bowiem ze swej istoty wymagają dłuższego czasu. Na tym tle trzeba skonkludować, że dość powszechne stwierdzenia o polskiej szokowej drodze do gospodarki rynkowej są przesadzone. Odnosić się one mogą co najwyżej do stabilizacji - i to zakończonej niepowodzeniem - nie zaś do całokształtu instytucjonalnej i strukturalnej przebudowy gospodarki w stronę rynku. Jest to bowiem długotrwały proces o niezwykle złożonych implikacjach przebiegający stopniowo.

38. Zalecane metody realizacji programów dostosowawczych przez MFW

Teoretyczne podstawy polityki strukturalnego dostosowania znajdują wyraz w programach stabilizacyjnych zalecanych przez MFW i Bank Światowy w ramach swoistego katalogu przedstawionego w postaci "Dokumentu ramowego polityki gospodarczej". Katalog ten prezentuje operacje stabilizacyjne mające na celu doprowadzenie gospodarki do stanu równowagi, a także działania o charakterze strukturalnym, które mają służyć wyeliminowaniu różnego rodzaju ograniczeń krępujących inicjatywę sektora prywatnego. W Polsce program strukturalnego dostosowania zrealizowany został pod nazwą Plan Balcerowicza. Treść programów dostosowawczych MFW przedstawia poniższa tabela

Treść programów dostosowawczych MFW realizowanych w latach 1983-1985
Obszary dostosowania	Zalecane działania
Polityka budżetowa	kontrola wydatków bieżących (płac w sektorze publicznym, subwencji i wydatków inwestycyjnych), poprawa jakości inwestowania, zwiększenie dochodów publicznych przez wzrost podstawy opodatkowania i stopy podatkowej, ograniczenie wydatków socjalnych
Polityka pieniężna i kursowa	ścisła kontrola podaży pieniądza i kredytów, ograniczenie kredytu dla rządu i sektora publicznego, podniesienie stopy procentowej, dewaluacja
Regulowanie cen i dochodów	kontrola wzrostu plac, racjonalizacja (uwolnienie) cen
Reforma handlowa	liberalizacja cel, redukcja ograniczeń handlowych
Restrukturyzacja sektora publicznego	reforma ustalania cen, zmiana metod zarządzania przedsiębiorstwem, prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych niewytwarzających dóbr publicznych
Sektor finansowy i system podatkowy	liberalizacja finansowa, reforma systemu podatkowego

Celem priorytetowym tych programów jest równowaga bilansu płatniczego, którą osiąga się przez ograniczenie importu i zwiększenie eksportu. Warunkiem zmniejszenia importu jest przede wszystkim ograniczenie popytu wewnętrznego (zgodnie z dochodowo-absorpcyjną koncepcją bilansu płatniczego deficyt bilansu handlowego jest wynikiem nadmiernego popytu wewnętrznego w stosunku do podaży). Zapewnić to mają takie działania, jak:

1) Zmniejszenie deficytu budżetowego - wymaga zarówno zwiększenia dochodów państwa, jak i ograniczenia jego wydatków.

Ten pierwszy kierunek działań, chociaż niezgodny z doktryną liberalną międzynarodowych organizacji, jest niezbędny z uwagi na słabą presję fiskalną (niski udział podatków w produkcie krajowym brutto) oraz z uwagi na skalę deficytu budżetowego. Rozpiętość między wydatkami a dochodami publicznymi jest często tak duża, że nawet znaczna redukcja wydatków nie wystarcza do zrównoważenia budżetu. W celu zwiększenia dochodów publicznych zaleca się podwyższenie stopy opodatkowania. Zmniejszenie wydatków publicznych dotyczy wydatków bieżących, głównie płac w sektorze publicznym, subwencjonowania konsumpcji oraz wydatków inwestycyjnych. Zalecenia dotyczące tej ostatniej dziedziny idą jeszcze dalej, bo dotyczą także jakości inwestowania.

Na zmniejszenie deficytu budżetowego może wpływać także restrukturyzacja sektora publicznego. MFW i Bank Światowy mogą żądać wyraźnego ograniczenia działań sektora publicznego - sprowadzenia go wyłącznie do produkcji dóbr i usług publicznych - oraz prywatyzacji pozostałych jego części.

2) Kontrola podaży pieniądza - zwłaszcza kontrolę rozmiarów kredytu udzielanego rządowi oraz sektorowi publicznemu. Metody kontroli podaży pieniądza mogą być różne, w zależności od stopnia rozwoju systemu finansowego. W krajach, w których instytucje finansowe są słabo rozwinięte, podaż pieniądza kontroluje się metodami administracyjnymi, a podaż kredytu dla sektora prywatnego jest reglamentowana. MFW zaleca również prowadzenie pozytywnej polityki realnej stopy procentowej. Ma ona na celu zmniejszenie popytu na kredyt oraz pobudzenie oszczędzania, co zwiększa rolę finansowania wewnętrznego rozwoju.

3) Odpowiednia polityka kursu walutowego - programy dostosowawcze wskazują na potrzebę jego urealnienia, co najczęściej sprowadza się do dewaluacji. W praktyce kurs walutowy jest determinowany przez kurs na rynku nieformalnym. Międzynarodowe organizacje gospodarcze zalecają także poddanie kursu walutowego wolnej grze sił rynkowych. W efekcie ma on być kursem neutralnym, tzn. takim, który nie dyskryminuje ani sektora eksportowego, ani sektora wytwarzającego dobra na potrzeby rynku wewnętrznego.

4) Polityka wolnego handlu - w wielu krajach podatki importowe są ważnym źródłem dochodów państwa. Szybka redukcja ceł prowadziłaby więc do powiększania deficytu budżetowego. Zbyt daleko posunięta liberalizacja handlu mogłaby także spowodować zwiększenie importu i utrudnić osiągnięcie równowagi zewnętrznej, a także zbytnio osłabić konkurencyjność przemysłu krajowego na rynkach międzynarodowych. W praktyce polityka liberalizacji handlu jest więc zwykle realizowana bardzo ostrożnie i w sposób selektywny

5) kontrola płac.

Polityka dostosowawcza wyraża kompromis między działaniami stabilizacyjnymi a działaniami strukturalnymi. W początkowej fazie realizacji koncentruje się ona na działaniach stabilizacyjnych. Po ustabilizowaniu

gospodarki na pierwszy plan wysuwają się działania o charakterze strukturalnym. Mają one zasadnicze znaczenie dla stworzenia efektywnej gospodarki rynkowej.

39. Polityka makroekonomiczna a polityka mikroekonomiczna - zależności i uwarunkowania.

Polityka gospodarcza jest jedną z kilku głównych polityk państwa, takich jak: polityka zagraniczna, polityka społeczna, polityka obronności, polityka ekologiczna.

Polityka gospodarcza dzieli się na: a) politykę makroekonomiczną b) politykę mikroekonomiczną

W zakres polityki makroekonomicznej wchodzą m.in.:

• polityka pieniężna, polityka finansowa, polityka fiskalna

• polityka budżetowa, której częścią jest polityka fiskalna (finanse publiczne)

• polityka handlowa (handel zagraniczny), w tym m.in. polityka celna

Do polityk mikroekonomicznych najczęściej zalicza się:

• politykę przemysłową,

• politykę rolną.

Polityka gospodarcza operuje szeroką gamą ekonomicznych instrumentów. Taką rolę pełnią m.in. cła, podatki, subwencje, czy zmiana podaży pieniądza.

Uwarunkowania polityki gospodarczej mogą być w danym momencie traktowane jako zmienne niezależne, determinujące bieżące możliwości świadomego oddziaływania przez państwo na gospodarkę. Jednak w długim okresie każdy z czynników może być kształtowany przez odpowiednią politykę państwa, zmierzającą do zapewnienia lepszych warunków do realizowania swojej działalności. W tym zakresie do najważniejszych sfer działalności państwa zaliczyć należy politykę zagraniczną, kształtującą uwarunkowania zewnętrzne, politykę edukacyjną, naukową i inwestycyjną, które wpływają na uwarunkowania dotyczące zasobów, a także działania systemowe i administracyjne, mające na celu zdeterminowanie ustroju państwa. Wyróżniamy uwarunkowania:

Ustrojowo-systemowe:

• Ustrój polityczno-społeczny

• Struktury państwowo-administracyjne i społeczne

• Rozwiązania instytucjonalno-systemowe w gospodarce

Uwarunkowania zewnętrzne:

• Otoczenie międzynarodowe - ma ogromny wpływ na możliwości i ograniczenia polityki ekonomicznej. Położenie geograficzne wpływa na sytuację geopolityczną, a tym samym na możliwości współpracy z innymi krajami.

• Przynależność do określonych ugrupowań militarnych - wiąże się to z przyjęciem określonych zobowiązań.

• Międzynarodowa sytuacja gospodarcza

• Restrykcje importowo-eksportowe

• Warunki wymiany (terms of trade)

• Zadłużenie wobec zagranicy oraz wynikające z nich warunki regulowania tychże zobowiązań

• Stan i struktura zagospodarowania regionów przygranicznych krajów sąsiednich

Uwarunkowania wewnętrzne:

• Stan i struktura zasobów:
  A. naturalne - jego znaczenie stale wzrasta, co wiąże się z podejmowaniem działań w kierunku jego ochroną
  B. ludzkie - w tej grupie podstawowe znaczenie ma liczba i struktura ludności kraju
  C. materialne - wyposażenie kraju w majątek trwały

• zagospodarowanie przestrzenne kraju i regionów

• stosunki narodowościowe

• układ sił politycznych w kraju

• stosunek społeczeństwa do władzy

40. Podstawowe funkcje i instrumenty polityki żywnościowej.

Polityka żywnościowa - jest pojęciem szerszym od polityki rolnej, definiowanej jako praktyka społeczno-gospodarcza władz politycznych i państwowych w odniesieniu do wsi i rolnictwa. Pojęcie polityki żywnościowej obejmuje i pasuje:

• wytwórczość rolniczą

• produkcję przemysłu rolno-spożywczego

• produkcję gałęzi przemysłu, produkującego środki produkcji dla rolnictwa oraz przemysłu spożywczego

• wkład handlu w wartość produktów żywnościowych

• produkcję innych działów i gałęzi gospodarki proporcjonalną do przepływów dóbr materialnych i usług do rolnictwa oraz przemysłu spożywczego.

Polityka żywnościowa jest oddziaływaniem na rozwój sfery gospodarczej zajmująca się bezpośrednio lub pośrednio gospodarką żywnościową.

Celem polityki żywnościowej jest osiąganie rozmiarów, struktury i standardów produkcji żywności społecznie akceptowanych. Jej celem jest także wzrost globalnej jak i cząstkowej efektywności gospodarowania czynnikami produkcji.

Funkcje polityki żywnościowej

• ocena warunków społeczno-gospodarczych funkcjonowania gospodarki żywnościowej

• rozpoznanie barier czynników hamujących i zagrożeń

• projektowanie polityki żywnościowej państwa jako integralnego fragmentu strategii rozwoju gospodarczej

• projektowanie struktury przestrzennej gospodarki żywnościowej

• kształtowanie formalnoprawnych warunków

• rozwój gospodarki żywnościowej

• gromadzenie państwowych rezerw żywnościowych

• podejmowanie działań interwencyjnych wynikających z sytuacji na rynku

• podejmowanie decyzji o zakazie produkcji uciążliwej dla środowiska

Instrumenty polityki żywnościowej

1. Formalnoprawne:

• stosunki cywilnoprawne

• ochrona ziemi i zasady zmiany charakteru jej użytkowania

• normy środowiska

• normy jakościowe produktów

• ubezpieczenia materiałowe

• normy budowlane

• zobowiązania finansowe producentów

• ubezpieczenia materialne

• renty i emerytury

• ekonomiczne:

• ingerencja w poziom cen

• cła, dotacje

• kredyty

• podatki - podatek gruntowy, podatek dochodowy w rolnictwie, podatek od dochodów indywidualnych, podatek od wartości dodanej

Ich wspólną cechą jest to, że mogą powodować wzrost produkcji, utrzymywać ją na stałym poziomie lub doprowadzić do jej spadku. Instrumenty te mogą wywoływać skutki wzajemnie się wykluczające, gdy sposób ich użycia jest niespójny i wewnętrznie nieskoordynowany.

3. bezpośrednie działanie gospodarcze

• prowadzenie i finansowanie działalności badawczo-naukowej

• inwestycje restrukturyzacyjne, związane z konfliktem ekologicznym, z rozwojem obrotu i przetwórstwa rolniczego

• gromadzenie rezerw żywności i skup interwencyjny nadwyżek

• polityka współpracy z zagranicą, występując jako podmiot kontraktów międzynarodowych

Instrumenty rynkowe:

4. oddziałujące na podaż produktów żywnościowych:

• skup nadwyżek rolnych

• ustalanie kwot rynkowych dla producentów

• ograniczanie areału upraw przez premiowanie rolników za rezygnację z uprawiania części ziemi

• regulowanie terminów skupu

• ustalanie norm jakościowych produktów dopuszczanych do obrotu

• wspieranie technologii zmieniających przeznaczenie surowców rolnych

• udzielanie pożyczek pokrywających koszty przetrzymywania produktów u rolnika

• zamawianie u rolnika produkcji o określonej ilości, jakości i terminie dostawy

• regulowanie importu za pomocą ceł

• oddziałujące na popyt produktów żywnościowych:

• subsydiowanie eksportu żywności w razie nadprodukcji

• kontyngentowanie wywozu w razie obaw o zaspokojenie popytu wewnętrznego

• regulowanie eksportu za pomocą ceł

• dofinansowanie konsumpcji żywności grup najuboższych

• instrumenty związane z cenami produktów żywnościowych

• stosowanie cen gwarantowanych przez władzę

• różnicowanie cen skupu dla różnych dostaw, aby uzyskać pożądaną strukturę

• stosowanie cen kierunkowych

Instrumenty pozarynkowe:

• subsydia bezpośrednie dla rolników, wyrównujące różnicę między cenami gwarantowanymi a niższymi cenami rynkowymi

• subsydia pośrednie, będące dopłatami do cen środków produkcji

• dostosowanie warunków kredytowania rolników




41. Cele i narzędzia polityki przemysłowej.

polityka przemysłowa to zestaw przedsięwzięć państwa mających na celu zmianę struktury przemysłu. Celem może być zapewnienie produktywności i dostosowanie struktury do koniunktury światowej. Interwencja państwa powodowana może być czynnikami bezpieczeństwa, politycznymi i społecznymi. Kolejnym celem polityki przemysłowej jest stworzenie równych warunków konkurencji dla przedsiębiorstw wspólnotowych bez względu na kraj pochodzenia, a wynika to z konieczności wdrożenia zharmonizowanego prawa wspólnotowego.

Jedynym poważnym instrumentem polityki przemysłowej stosowanym dotychczas przez kraje członkowskie UE była i pozostaje pomoc publiczna.

Narzędzia PP mogą mieć charakter sektorowy albo horyzontalny. Narzędziami są programy np :

1. subsydiowanie kosztów ''samodzielnego odkrywania'- polega na finansowaniu odkrywania skutecznych realizacji zabiegów które sprawią że importowane technologie będą dobrze funkcjonowały w warunkach lokalnych i odkrywanie kosztów produkcji w sektorach gospodarki lokalnej w celu ich modernizacji i ulepszania.

2. Tworzenie mechanizmów finansowania działań wysokiego ryzyka - alternatywnymi źródłami finansowania mogą być na przykład banki rozwoju, fundusze venture capital, gwarancje publiczne dla długoterminowych komercyjnych pożyczek bankowych.

3. Internalizacja koordynacyjnych efektów zewnętrznych - efekty zewnętrzne są różne dla każdej aktywności gospodarczej. W związku z tym muszą być one identyfikowane i oceniane na różnych poziomach gospodarki lokalnej. W tym celu wykorzystywane mogą być izby handlu i przemysłu oraz stowarzyszenia.

4. Publiczne działania badawczo-rozwojowe. Technologii nie można uzyskać od krajów zaawansowanych w formie gotowej do użytku. Nowe gałęzie przemysłu wymagają finansowanych publicznie działań badawczo-rozwojowych w celu identyfikacji, dostosowania i transferu technologii z zagranicy.

5. subsydiowanie ogólnego wyszkolenia technicznego - np zaoferowanie subsydiów lub odpowiednich grantów firmom albo instytucjom prywatnym, by współfinansować ich wysiłki szkoleniowe.

6. Wykorzystywanie obywateli przebywających za granicą - pracownicy ci zazwyczaj należą do najbardziej przedsiębiorczych w społeczeństwie i często mają wyższe umiejętności niż pracownicy w kraju.

i strategie np :

- pożyczki na kapitał obrotowy

- pożyczki na aktywa stałe lub projekty inwestycyjne

- inwestycje w akcje

- pożyczki dla sektorów specjalnych

42. Polityka spójności a polityka regionalna.

Wspólnotowa polityka regionalna oparta jest na samodzielności europejskich regionów z jednoczesną zagwarantowaną pozycją i rolą w funkcjonowaniu w UE. Państwa członkowskie traktujemy jako regiony w tej polityce. Stosowanie tutaj założeń neoklasycznej ekonomii gdzie siłami równoważącymi wzrost są konkurencja, czynniki produkcji i racjonalne działania gospodarcze, nie stworzyłoby warunków rozwoju jednolitych dla wszystkich regionów. Jednolity ( spójny ) rozwój dla wszystkich regionów ułatwiać ma polityka spójności czyli ukierunkowana interwencja zewnętrzna (spoza regionu) traktowana jako ukierunkowana polityka spójności realizowana przez UE.

Centrum europejskie UW. Regionalizm, polityka regionalna i Fundusze Strukturalne w UE. Artur Adamczyk, Jan Borkowski

43. Polityka regionalna - typy, cele i narzędzia.

Typy polityki regionalnej:

- Wspólna polityka handlowa

- Polityka ekonomiczna i monetarna w ramach Unii Gospodarczej i Pieniężnej

- Wspólna Polityka Rolna

- Wspólna Polityka Transportowa

- Polityka społeczna, zatrudnienie, edukacja, szkolenie. młodzież

- Polityka kulturalna

- Polityka ochrony zdrowia

- Polityka ochrony konsumentów

- Polityka sieci transeuropejskich

- Polityka przemysłowa

- Polityka spójności gospodarczej i społecznej

- Polityka badań i rozwoju technologicznego

- Polityka ochrony środowiska

- Polityka energetyczna

- Polityka usług audiowizualnych

- Polityka telekomunikacyjna

Cele dzielą się na regionalne, w ramach których pomoc udzielana jest wybranym regionom, spełniającym kryteria zakwalifikowania oraz horyzontalne, o których środki można ubiegać się na całym terytorium Wspólnoty.

Cele :

1. (regionalny) promocja rozwoju i przemian strukturalnych regionów zapóźnionych w rozwoju.

2. (regionalny) polega na wspieraniu ekonomicznej i społecznej konwersji terenów silnie uzależnionych od upadającej gałęzi gospodarki.

3. (horyzontalny) wspieranie modernizacji rynku pracy poprzez szkolenia zawodowe, lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia oraz poprawę dostępu do rynku pracy

Narzędziami czyli instrumentami polityki regionalnej, zapewniającymi środki finansowe na realizację programów rozwojowych, są Fundusze Strukturalne oraz Fundusz Spójności. Działanie Funduszy służy osiąganiu celów polityki regionalnej w obszarach im podporządkowanym.

44. Polityka regionalna w Polsce- znaczenie funduszy strukturalnych UE

Polityka regionalna w Polsce miała wewnętrznie przygotować państwo do przyjęcia pomocy finansowej. Miało to polegać na zwiększeniu aktywności regionów, na zintensyfikowaniu procesów regionalizacji i decentralizacji regionów państwa. Stosowanie polityki regionalnej w Polsce doprowadziło do uznania województw w Polsce jako regionów UE-25.

Fundusze strukturalne w Polsce przeznaczane są głównie na realizację dużych projektów, mających na celu rozwój infrastruktury w sektorze energetycznym, transportowym, telekomunikacyjnym i inżynierii wodnej. Ponadto środki z FS są dzielone w ramach priorytetów, które obejmowały swoim działaniem w zakresie finansowania:

- infrastrukturę

- poprawienie jakości życia

- wzmocnienie konkurencyjności

- zarządzanie zasobami ludzkimi

- likwidację dysproporcji regionalnych

- pomoc techniczną

Fundusze strukturalne UE można postrzegać jako bardzo poważny czynnik mobilizacji stałego rozwoju gospodarki polskiej.

Bibliografia:

1. Prawo UE. Prawo materialne i polityki. Pod redakcją Jana Barcza

2. Centrum europejskie UW. Regionalizm, polityka regionalna i Fundusze Strukturalne w UE. Artur Adamczyk, Jan Borkowski

3. Jedna ekonomia, wiele recept. Rodrik




45. Etapy zmian struktury sektorowej gospodarki-przejawy i skutki makroekonomiczne.

Wejście Polski do UE otworzyło nowe podejście do realizacji w Polsce polityki spójności poprzez możliwość budowania korzystnych struktur poprawiających konkurencyjność polskiej gospodarki na arenie międzynarodowej.

Jednym z wyznaczników wzrostu międzynarodowej konkurencyjności gospodarki jest unowocześnienie jej struktury sektorowej. W gospodarkach krajów o wysokim poziomie konkurencyjności charakterystyczną cechą struktury sektorowej jest wzrost znaczenia sektora usług zarówno w tworzeniu wartości dodanej brutto jak i w strukturze zatrudnienia.

Przeobrażenia strukturalne gospodarek przebiegają także w układach regionalnych i subregionalnych danego kraju.

Wyróżnia się trzy sektory gospodarki:

- sektoraI- rolny- obejmujący: rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo,

- sektor II- przemysłowy- uwzględniający: przemyśl i budownictwo.

- sektor III- usługowy składający się z usług rynkowych i nierynkowych.

Stosowane główne przekroje badawcze:

- udział sektorów gospodarczych w tworzeniu wartości dodanej brutto,

- struktury sektorowej zatrudnienia

- struktury sektorowej nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw.

Polska gospodarka po akcesji do Unii Europejskiej powoli upodabnia się do średniego poziomu obserwowanego w gospodarce wszystkich krajów członkowskich. Praktycznie bowiem we wszystkich krajach zwiększa się udział usług w tworzeniu wartości dodanej brutto. Struktura polskiej gospodarki nadal jednak charakteryzuje się niższym udziałem usług, a wyższym rolnictwa w tworzeniu wartości dodanej brutto w porównaniu do wysoko ekonomicznie rozwiniętych krajów Unii Europejskiej. Jeszcze bardziej widoczne są różnice w strukturze sektorowej zatrudnienia. W Polsce występuje prawie 2,5 krotnie wyższy poziom zatrudnienia w rolnictwie w porównaniu do średniego w krajach Unii Europejskiej oraz znacząco niższy udział pracujących w usługach

Wyniki badań dowodzą szczególnie powolnego w Polsce przebiegu procesu przesuwania siły roboczej do sektorów pozarolniczych.

Mazowsze posiada względnie nowoczesną strukturę gospodarki, co potwierdzają analizy sektorowe, upodabniająca się do struktury wyżej ekonomicznie rozwiniętych gospodarek Unii Europejskiej. Procesowi unowocześniania tej struktury towarzyszy duże zróżnicowanie tego procesu w układzie subregionalnym. Na pozytywny obraz struktury sektorowej województwa mazowieckiego bardzo silny wpływ wywiera dominująca pod tym względem pozycja Warszawy jako wielkiej aglomeracji miejskiej. Silne zróżnicowanie wewnątrz regionalne struktury sektorowej Mazowsza świadczy o nierównomiernym przebiegu poprawy konkurencyjności w poszczególnych podregionach. Należy oczekiwać wyrównania tych dysproporcji w najbliższym okresie przez prowadzoną politykę spójności w tym regionie Polski, tak aby zgodnie przyjętą Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku region ten stal się bardziej konkurencyjnym w stosunku innych regionów europejskich i bardziej spojnym pod względem gospodarczym.

46. Serwicyzacja gospodarki - przejawy i znaczenie makroekonomiczne.

Oznacza w ujęciu makroekonomicznym zwiększenie zatrudnienia w sektorze trzecim (usługach). Serwicyzacja to także nowa strategia rozwoju gospodarczego nastawiona na poprawę jakości życia, na zwiększenie czasu wolnego i atrakcyjne jego spędzanie, na doskonalenie kwalifikacji, na rozwój nauki, na wytwarzanie, przesyłanie i przetwarzanie informacji, na obniżanie kosztów przedsiębiorstw i podnoszenie ich konkurencyjności. Głównym przejawem tego zjawiska jest oferowanie wyrobów w postaci rozszerzonej o usługi. „Zusługowienie” wyrobów produkcyjnych wpływa na innowacyjność przedsiębiorstwa, poprzez skupienie się nie tylko na samym wyrobie, ale również na usługach towarzyszących jego sprzedaży i użytkowaniu (np. samochód oraz usługi uzupełniające w postaci ubezpieczenia, finansowania kredytowego, serwisu naprawczego. Wraz z postępująca serwicyzacja gospodarki, wzrasta znaczenie usług w międzynarodowej konkurencji. Innowacyjność technologiczna i innowacje produktowe staja się coraz ważniejszym źródłem przewagi firm usługowych.

47. Niestabilność finansowa - przejawy i znaczenie dla gospodarki.

Źródła niestabilności finansowej można podzielić na dwie grupy:

- makroekonomiczne źródła niestabilności;

- źródła niestabilności specyficzne dla sektora finansowego.

Niestabilność makroekonomiczna osłabia instytucje finansowe i na odwrót- niestabilny system finansowy utrudnia prowadzenie polityki makroekonomicznej i potęguje efekt szoków i zaburzeń w gospodarce.

Makroekonomiczne źródła niestabilności.

Wysoka i zmienna stopa inflacji, nagłe zmiany aktywności gospodarczej, niezrównoważona polityka fiskalna i zagraniczna to bezpośrednie i najbardziej wyraźne źródła niestabilności, zagrażając bankom i całemu sektorowi finansowemu z powodu ich negatywnego wpływu na stabilność cen aktywów i alokację zasobów finansowych. Niestabilność ta wyraźnie ujawnia się wśród krajów rozwijających się.

Inflacja wywiera niekorzystny wpływ na stabilność systemu finansowego na wiele sposobów. Wysoki poziom inflacji przyczynia się do pojawienia zniekształceń informacji pochodzących z rynku, niezbędnych zarówno bankom jako kredytobiorcom, jak i jednostkom planującym inwestycje. Popyt na kredyt w warunkach wysokiej inflacji może być osłabiony przez wysoki poziom nominalnych stóp procentowych, co może powodować spadek aktywności gospodarczej. Wysoka inflacja ma niekorzystny wpływ na rozwój rynku kapitałowego, szczególnie w odniesieniu do instrumentów dłużnych z długimi terminami płatności.

Liberalizacja może przynieść wiele istotnych korzyści np. zmniejszanie następstw szoków realnych i zwiększanie konkurencyjności i efektywności sektora finansowego- długookresowo pełni rolę stabilizującą. Jednakże przejściowo może przyczyniać się do niestabilności finansowej poprzez wzrost ryzyka kredytowego i kursowego, w szczególności w warunkach niestabilnego środowiska makroekonomicznego. W niedawno zliberalizowanych systemach finansowych, gdzie instytucje finansowe nie mają jeszcze odpowiedniego doświadczenia z zarządzaniem tymi rodzajami ryzyka, często presja konkurencji sprawia, że są one skłonne do podjęcia większego ryzyka.

Niewłaściwe zastosowanie instrumentów polityki makroekonomicznej.

Błędy w doborze odpowiednich instrumentów odnoszą się zwłaszcza do polityki monetarnej i fiskalnej. Polityka fiskalna oddziaływuje na stabilność sektora finansowego głównie poprzez jej wpływ na stabilność makroekonomiczną. Niewłaściwe rozwiązania podatkowe odnoszące się do instytucji finansowych, instrumentów czy instytucji finansowych osłabiają system finansowy i zwiększają jego podatność na zaburzenia.

Również w przypadku polityki monetarnej niewłaściwy wybór instrumentów oraz zakres kompetencji banku centralnego może przyczynić się do słabości w systemie finansowym. Brak odpowiednich rozwiązań w zakresie funkcjonowania pożyczkodawcy ostatniej instancji może, poprzez wyprzedaż aktywów banku po zaniżonych cenach w sytuacji utraty płynności, przyczyniać się do niewypłacalności banku, co z kolei prowadzi do niestabilności w systemie płatniczym.

Źródła niestabilności specyficzne dla sektora finansowego.

Oprócz czynników makroekonomicznych występowania kryzysów finansowych łączone jest często z wieloma czynnikami o charakterze mikroekonomicznym i zaniedbaniami wewnątrz instytucji finansowych. Problemy pojawiają się jako konsekwencja niedbałego zarządzania instytucjami finansowymi i rozluźnionej dyscypliny. Niewystarczająca kontrola wewnętrzna, występowania zjawiska handlu akcjami w oparciu o nielegalne wykorzystanie informacji posiadających z racji zajmowanego stanowiska czy oszustwa i defraudacji to najczęściej występujące przyczyny pogarszania się jakości aktywów instytucji finansowej. Źródła charakterystyczne dla tej niestabilności to: niewłaściwe zarządzanie i nadzór właścicielski w instytucjach finansowych, brak odpowiedniej infrastruktury i dyscypliny rynkowej oraz nieefektywny nadzór i regulacje ostrożnościowe.

Niewłaściwe zarządzanie i nadzór właścicielski. Odzwierciedla brak właściwych impulsów do ostrożnego działania i odnosi się głównie do uchybień w systemach rachunkowości, monitoringu oraz w procedurach i wymogach sprawozdawczości. Ponadto pojawiający się wśród menedżerów: brak kompetencji, właściwego doświadczenia i skłonności do defraudacji również przyczyniają się do problemów, a nawet upadłości instytucji finansowych. Słabo zarządzane i osłabione finansowo banki często nie są w stanie spełniać wymogów adekwatności kapitałowej, prowadzić efektywnego monitoringu pożyczkobiorców oraz wprowadzać dyscypliny finansowej osłabiając tym samym zaufanie do sektora finansowego jako całości. Nadzór właścicielski może jednak przyczyniać się do niestabilności w sytuacji istnienia rozbieżności celów wyznaczanych przez właścicieli instytucji finansowej z celami realizowanymi przez zarząd. Ponadto własność państwowa może przyczyniać się do osłabienia dyscypliny nałożonej na zarządy banków, co prowadzi do zmniejszenia przejrzystości ich działań i ograniczenia wpływu instytucji nadzorczych na ich politykę.

Niewłaściwa infrastruktura i dyscyplina rynkowa. Negatywny wpływ nieodpowiedniego zarządu ii nadzoru właścicielskiego na stabilność sektora finansowego może być dodatkowo pogłębiony, szczególnie w krajach rozwijających się i przechodzących transformację rynkową, istnieniem słabej infrastruktury prawnej i sądowej. Brak wiarygodnej infrastruktury prawnej, dostępu do informacji rynkowej i istnienie zbyt łagodnych wymogów dotyczących zakresu ujawniania informacji- to wszystko działa hamująco na rozwój rynków finansowych zarówno międzybankowych, jak i kapitałowych. Niedoskonałości infrastruktury finansowej mogą się objawiać niewydolnym systemem płatniczym. Kolejnym elementem który może zaburzać prawidłowe funkcjonowanie jest słaba dyscyplina rynkowa. Głównym czynnikiem, który osłabia bodźce do ostrożniejszego działania, jest brak przejrzystości operacji bankowych i kondycji finansowej banków, co utrudnia potencjalnym akcjonariuszom utrzymywanie właściwej dyscypliny rynkowej poprzez „nagradzanie” banków dobrze prosperujących i brak zainteresowania bankami o słabej kondycji.

Nieefektywny nadzór i system regulacji. Niedbałe, zbyt łagodne, niewłaściwie wprowadzone, nieskoordynowane między sobą oraz nieelastyczne i przestarzałe regulacje prawne są bardzo poważnym czynnikiem zagrażającym stabilności systemu finansowego. Najbardziej powszechnym i poważnym problemem ze strony instytucji nadzorujących rynki finansowe są, zaniechania instytucji nadzorczych, które umożliwiają słabym bankom dalsze funkcjonowanie, czy też przeciwdziałają w wystarczający sposób oszustwom i defraudacji. Innym problemem jest brak wiarygodnych i dokładnych informacji, co utrudnia instytucjom nadzorczym między innymi oszacować jakość udzielanych przez bank kredytów, poziomu podejmowanego przez nie ryzyka czy też rzetelności prowadzonych ocen zdolności kredytowej podmiotów ubiegających się o kredyty. Dodatkowo brak odpowiednio wykwalifikowanej kadry i nakładów finansowych na monitorowanie kondycji i bezpieczeństwa sektora finansowego przyczynia się do słabej jakości prowadzonego nadzoru.

Obie grupy źródeł niestabilności mają wzajemny wpływ, który dodatkowo nasila pojawiającą się niestabilność. Poważne zakłócenia i zaburzenia w funkcjonowaniu gospodarki realnej w sposób nieunikniony przekładają się na zwiększenie ryzyka niestabilności finansowej niezależnie od tego, jak silny jest system finansowy. Zachwianie stabilności instytucji finansowych i zaburzenia występujące w systemie finansowym również mogą przyczynić się do utrudnień w prowadzeniu polityki makroekonomicznej oraz zmniejszenia odporności gospodarki na szoki i zaburzenia. Niestabilny system bankowy może osłabić mechanizm transmisji polityki monetarnej i komplikować jej prowadzenie, ponieważ związki pomiędzy jej celami a stosowanymi w osiągnięciu tych celów instrumentami stają się mniej przewidywalne. Niestabilność finansowa i makroekonomiczna sąwzajemnie zależne. Makroekonomiczna niestabilność jest często podstawowym źródłem kłopotów instytucji finansowych i odwrotnie. kłopoty w sektorze finansowym mogą pogorszyć stan gospodarki.

Dzieje się tak dlatego, że osłabieni pośrednicy finansowi zaprzestają udzielania kredytów, straty w systemie finansowym mogą mieć negatywny wpływ na przychody państwa.

Wpływ niestabilności finansowej i kryzysów finansowych na gospodarkę zależy między innymi od sposobu i szybkości podjęcia stosownych kroków przez władze, mających na celu przywrócenie stabilności. Niezwykle ważne jest dogłębne poznanie i zrozumienie istoty oraz mechanizmów coraz częściej występującego zjawiska, jakim jest kryzys bankowy, aby w przyszłości zapobiegać jego wystąpieniu lub przynajmniej zmniejszać skalę jego negatywnych skutków.

48. Przejawy globalnej nierównowagi finansowej w gospodarce światowej.

• Wersja krótka

Powstało wiele teorii, które próbowały wyjaśnić przyczyny narastania globalnej nierównowagi w ostatnich latach. Wśród pojawiających się opracowań można wyróżnić dwa główne nurty. Pierwszy nurt akcentuje przekształcenia w bilansach inwestycji i oszczędności na świecie jako najważniejszą przyczynę pogłębiania nierównowagi płatniczej na świecie. W Stanach Zjednoczonych od początku obecnej dekady nastąpił spadek oszczędności. Spowodowane to zostało pojawieniem się zarówno deficytu budżetowego, jak i malejącymi oszczędnościami gospodarstw domowych. Duże zapotrzebowanie na oszczędności mogło być zaspokojone tylko przez import kapitału, co przekładało się na ujemne saldo obrotów bieżących2. W tym samym czasie w niektórych krajach nastąpiły sprzyjające okoliczności do akumulacji oszczędności. Miało to miejsce przede wszystkim w krajach azjatyckich, które po kryzysie w 1997 roku ograniczyły zapotrzebowanie na finansowanie zagraniczne, co znalazło odzwierciedlenie w nadwyżce oszczędności nad inwestycjami. Według niektórych ekonomistów, źródłem oszczędności w krajach azjatyckich jest również konsekwentnie realizowana przez władze strategia proeksportowego rozwoju gospodarczego. Banki centralne tych krajów przeciwdziałają aprecjacji krajowych walut, dokonując interwencji walutowych, co z jednej strony ułatwia eksport krajowych produktów, a z drugiej prowadzi do wzrostu rezerw walutowych, które są lokowane w amerykańskie papiery wartościowe.

Według drugiego nurtu obecny deficyt obrotów bieżących Stanów Zjednoczonych jest konsekwencją atrakcyjności aktywów finansowych tego kraju. Amerykański rynek finansowy w porównaniu z rynkami większości innych krajów jest dobrze rozwinięty. Są na nim oferowane wysokiej jakości, płynne, nowoczesne instrumenty finansowe, co umożliwia efektywne zarządzanie ryzykiem. W rezultacie większość światowych oszczędności jest lokowana w Stanach Zjednoczonych, co umożliwia łatwe zaspokajanie potrzeb finansowych tego kraju.

Wersja dłuższa:

W latach 2005-2008 Pekin pozwolił na aprecjację juana wobec dolara o około 20 proc. Podczas kryzysu ponownie jednak usztywnił kurs swojej waluty, aby podnieść konkurencyjność chińskiego sektora eksportowego, stanowiącego motor tamtejszej gospodarki.
Stanowi to przeszkodę dla rozwiązania problemu tzw. globalnej nierównowagi finansowej, którą państwa G20 uznały za jedną z najważniejszych przyczyn kryzysu. Przejawia się ona m.in. ustawicznym deficytem w bilansie handlowym USA, oraz nadwyżką w bilansie handlowym Chin. Pozwoliło to Pekinowi na akumulację ogromnych rezerw walutowych, które następnie lokowane były na amerykańskich rynkach finansowych, obniżając tam koszt pieniądza.

Aby zlikwidować tę nierównowagę, USA w większym niż dotąd stopniu muszą oprzeć wzrost gospodarczy na eksporcie, Chiny zaś na popycie wewnętrznym i imporcie. Oprócz pobudzenia rozwoju sektora usług oraz rozbudowy instytucji państwa dobrobytu, wymaga to od Pekinu przede wszystkim uwolnienia kursu juana

Brak równowagi finansowej, według wielu ekonomistów, był jednym z głównych źródeł wybuchu obecnego globalnego kryzysu finansowego, ignorowanego dotychczas przez większość krajów, będących zajętych wprowadzaniem w życie kolejnych pakietów antykryzysowych. Problem ten zostało dopiero w większym stopniu dostrzeżony i poruszony na ostatnim szczycie gospodarek krajów rozwiniętych i rozwijających się G20 za Oceanem, a najbardziej zainteresowanymi stronami tego zagadnienia były Stany Zjednoczone i Chiny.

Krach na rynku nieruchomości początkiem kryzysu

W większości opinii występuje przekonanie, że światowa recesja została spowodowana przez pęknięcie bańki spekulacyjnej na rynku tzw. subprime w USA, w skutek prowadzenia zbyt luźnej polityki pieniężnej i braku bardziej szczegółowych regulacji na rynkach finansowych. W związku z tym nie mają co dziwić słowa wypowiedziane na początku tego roku przez Bena Bernanke, szefa FED, że nie da się zrozumieć i pojąć kryzysu, bez zwrócenia uwagi na globalną nierównowagę finansową. Słowa te zostały odebrane przez większość krajów, jako próba uchylania się Stanów Zjednoczonych od wzięcia odpowiedzialności za obecny stan rzeczy. Według USA, pojawienie się i późniejsze pęknięcie banki spekulacyjnej wynikało głównie z napływu oszczędności wielu państw do Ameryki, gdzie akurat był ich brak, a to przełożyło się bezpośrednio na finansowe zawirowania na rynku.
Po części trzeba przyznać Stanom Zjednoczonym rację, gdyż trzeba znaleźć rozwiązanie dla światowej nierównowagi w handlu, oszczędnościach czy inwestycjach, żeby w przyszłości nie powtórzyła się powtórka z obecnych czasów. Nie może być tak, że np. Ameryka i Wielka Brytania mają ciągły deficyt na rachunkach bieżących, który jest finansowy przez nadwyżki finansowe np. Chin czy krajów Arabskich (tych najbogatszych, posiadających olbrzymie złoża ropy naftowej). Problem ten w głównej mierze odnosi się do Państwa Środka, kraju, który powinien w większym stopniu niż dotychczas pobudzić swój popyt wewnętrzny kosztem opierania się na amerykańskiej konsumpcji. Z kolei Stany Zjednoczone muszą po pierwsze - w większym stopniu oprzeć swoją gospodarkę na eksporcie przez co inne kraje jak Chiny, muszą zacząć importować, a po drugie - zwiększyć stopę oszczędności i zmniejszyć skalę życia Amerykanów na kredyt.

Powrót koniunktury w USA za pomocą… kredytów

Amerykanie zdają sobie świetnie sprawę, że dalsze życie na kredyt będzie miało w przyszłości kolejne katastrofalne konsekwencje (m.in. olbrzymia dziura w finansach publicznych, powiększający się ciągle dług państwa), jednakże antykryzysowe decyzje podejmowane przez władze w Waszyngtonie zmierzają właśnie w tym kierunku. Jako główny argument takiej koncepcji podaje się próby przywrócenia przedkryzysowego status quo za pomocą zwiększonej konsumpcji wewnętrznej, czemu mają służyć kredyty lub finansowanie z kasy publicznej. W tym momencie mamy do czynienia z prawdziwym błędnym kołem, gdyż kraje które mają nadwyżki finansowe i próbują skupić się na pobudzeniu konsumpcji wewnętrznej, ponownie zaczną utrwalać swój eksport, co jest konsekwencją zwiększonego popytu np. ze Stanów Zjednoczonych. Dzięki napływowi tańszego towaru do Ameryki z wspomnianych Chin, udaje się utrzymać niski poziom inflacji i przyspieszyć wzrost gospodarczy zarówno w kraju posiadających deficyt jak i nadwyżkę na rachunkach bieżących. Dlatego też, podczas wrześniowego spotkania w Pittsburghu, rządy wielu krajów debatowały nad tym, w jaki sposób można by rozwiązać problem nierównowagi finansowej. Według koncepcji prezydenta Obamy, państwa wchodzące w skład G20 miałyby same określać sytuację, w jaki sposób oddziaływają na światową nierównowagę i wtedy podjąć adekwatne kroki dla zrównoważenia sytuacji. Prawdę mówiąc, teraz jest najlepszy czas, żeby wspólnie zarówno kraje rozwinięte jak i na dorobku podjęły odpowiednie działania i rozwiązały jak najszybciej tę patową sytuację.

Definitywny koniec wyboistej drogi?

Jeżeli ton wypowiedzi polityków ze spotkania w Pittsburghu i wola naprawy relacji handlowych i kapitałowych między państwami będzie nadal taka ochocza, to według optymistycznego scenariusza, w niedługim czasie nowa globalna równowaga finansowa stanie się faktem. Przede wszytymi kraje muszą sobie uświadomić, że właśnie brak równowagi finansowej był zalążkiem mijającej recesji, w wyniku czego nastąpiły trwałe zmiany w strukturze światowej gospodarki. Paradoksalnie jednym z leków na wyznaczenie nowej równowagi może być rosnące…bezrobocie w Stanach Zjednoczonych. Już teraz można zauważyć, że coraz większa liczba Amerykanów jest skłonna do oszczędzania (oszczędności w maju b.r. osiągnęły 6 proc. dochodów rozporządzalnych co jest najlepszym poziomem od ponad 10 lat) i redukowania swojego zadłużenia. Będzie to bez wątpienia cios dla Chin, gdyż znacznie spadnie eksport do Ameryki, z czego już teraz władze w Pekinie zdają sobie sprawę. Państwo Środka dla ratowania sytuacji próbuje przeprowadzić reformy, które mają zachęcić swoich obywateli do zwiększenia swoich wydatków, ratując utrzymanie wysokiego poziomu wzrostu gospodarczego. Jednakże, aby w sposób zdecydowany zwiększyć siłę nabywczą swoich obywateli, Chiny powinny w szczególności uwolnić kurs juana i przestać skupiać się wyłącznie na eksporcie swoich towarów. Czy takie kroki zostaną podjęte przez władze w Pekinie - moim zdaniem jest to w chwili obecnej mało prawdopodobne, a co więcej, również Stany Zjednoczone, które przez wiele miesięcy nalegały na uwolnienie kursu chińskiej waluty, obecnie bardziej skupiają się na zachęceniu Chin do dalszego nabywania emitowanych amerykańskich obligacji i finansowaniu gospodarki.

Europa a globalna równowaga finansowa

Na przeszkodzie w walce z światową nierównowagą gospodarczą może stanąć Europa, a w szczególności największa gospodarka Unii Europejskiej czyli Niemcy. Rząd w Berlinie uważa, że ich nadwyżka na rachunku obrotów bieżących jest wynikiem działania sił rynkowych a wszelkie zawirowania pomiędzy USA i Chinami wynikają głównie z sztywnego kursu juana. Forsują też argument, że cała strefa euro powinna być traktowana jako jedna całość (ten sam obszar walutowy). Niemcy obawiają się również, że nawet jeżeli by chcieli podjąć kroki, które mogłyby zwiększyć popyt wewnętrzny i zmniejszyć eksport, na przeszkodzie stoi wysoki poziom bezrobocia i brak perspektyw na wzrost płac, co nie przełoży się na pewno na zwiększenie konsumpcji. Jest też obawa, że pobudzenie wewnętrznego popytu może skończyć się bańką spekulacyjną na rynku nieruchomości i akcji, jak miało to miejsce w latach 80 zeszłego wieku w Japonii. Moim zdaniem, Niemcy nie są tutaj winne narastaniu nierównowagi, ponieważ produkują one produkty bardzo dobrej jakości i stosunkowo drogie (np. samochody), więc ich nadwyżka na rachunku obrotów bieżących wynika z konkurencyjności gospodarki.






49. Przesłanki światowej nierównowagi finansowej.

Odchylenia od stanu równowagi oraz czynniki je wywołujące mogą być groźne dla systemu ekonomicznego i systemu społecznego. Wskazać tutaj można następujące nierównowagi, które ujawniły się z całą ostrością wraz z kryzysem finansowym i ekonomicznym, zapoczątkowanym w 2007 roku:

• nierównowaga rzeczowo-finansowa polegająca na zbyt daleko idącym oderwaniu się pieniądza i instrumentów finansowych od realnej sfery gospodarki. Zjawisko to określa się mianem finansjalizacji gospodarki. Polega ono na dynamicznym powiększaniu wartości aktywów finansowych (derywaty) w stosunku do produkcji, produktu poszczególnych krajów i produktu światowego;

• nierównowaga w finansach publicznych wynikająca z błędnej polityki dochodowej i wydatkowej rządów wielu krajów, przejawiająca się w uporczywych deficytach budżetowych i lawinowo rosnących długach publicznych, co jest szczególnie niebezpieczne dla stabilnego funkcjonowania układów gospodarczo-walutowych (strefa euro);

• nierównowaga dochodowa ludności wyrażająca się w rosnących dysproporcjach między bogatymi i biednymi warstwami społecznymi, przy czym zjawisko to ma zarówno wymiar krajowy, jak i szerszy. Nierównowaga w dochodach ludności, pogłębiona przez kryzys finansowy w związku z przerzucaniem skutków kryzysu na grupy o niskich dochodach, staje się przyczyną napięć i niepokojów obserwowanych w wielu krajach;

• nierównowaga w handlu zagranicznym przejawiająca się w dysproporcjach w strukturze wymiany międzynarodowej pomiędzy krajami rozwiniętymi i rozwijającymi się. Dysproporcje między cenami produktów wysoko- i niskoprzetworzonych oraz strategicznych surowców wpływają niekorzystnie na tempo rozwoju ubogich krajów i regionów świata. Stosunkowo nowym zjawiskiem jest głęboka nierównowaga w handlu między dwiema potęgami gospodarczymi, a więc Stanami Zjednoczonymi i Chinami. Uporczywe deficyty handlowe Stanów Zjednoczonych powodują gromadzenie przez Chiny olbrzymich rezerw walutowych w dolarach amerykańskich. Nierównowaga w handlu i bilansach płatniczych tych krajów, przy spełnianiu przez dolara amerykańskiego funkcji światowego pieniądza rezerwowego, może stanowić zagrożenie dla gospodarki światowej w razie ewentualnej wojny walutowej między tymi krajami. Nierównowaga w handlu zagranicznym przekłada się zatem na wzrost niepewności na rynku walutowym i może stanowić źródło nowego kryzysu;

• nierównowaga demograficzna, która przejawia się w niekorzystnych relacjach między ludnością ekonomicznie aktywną a ludnością w wieku emerytalnym, co wywołuje trudności w finansowaniu emerytur, świadczeń zdrowotnych;

• nierównowaga występująca wewnątrz układów gospodarczych (Unia Europejska), która przejawia się dywergencją tego układu i podziałem na kraje wysoko rozwinięte i kraje peryferyjne, co może powodować ruchy odśrodkowe zagrażające takim układom;

• nierównowaga instytucjonalna polegającą na niebezpiecznym naruszeniu zdrowych relacji między instytucjami regulacyjnymi w sferze finansów a podmiotami sektora finansowego. Postępująca w ostatnich dekadach deregulacja rynku finansowego doprowadziła do kryzysu finansowego i ekonomicznego. Innym przejawem nierównowagi instytucjonalnej jest naruszenie ładu korporacyjnego, alienacja menedżerów względem właścicieli, co doprowadziło do utraty pełnej kontroli nad posiadanym majątkiem. Procesowi temu sprzyjał rozwój wyrafinowanych instrumentów finansowych zachęcających do spekulacji, podejmowania ryzykownych decyzji i osiąganiu wysokich nieuzasadnionych premii.

Niebezpieczeństwa wynikające ze zbyt głębokich naruszeń równowag w systemie ekonomicznym i społecznym są dostrzegane przez rządy poszczególnych krajów, władze ugrupowań gospodarczych, formalne i nieformalne ugrupowania gospodarcze i polityczne (Organizacja Narodów Zjednoczonych, Unia Europejska, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, G-20, G-8), międzynarodowe instytucje ekonomiczne i finansowe (Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Europejski Bank Centralny, Bank Światowy). Podejmowane są różne inicjatywy, przyjmowane programy, wprowadzane reformy, których celem jest ograniczenie czynników naruszających równowagi cząstkowe. Przykładem tego mogą być działania na rzecz wzmocnienia pozycji regulacyjnych państwa w stosunku do sektora finansowego (Nowa umowa kapitałowa Bazylea III), koncepcje ponadnarodowego nadzoru na rynkami finansowymi, walka ze zjawiskiem prania brudnych pieniędzy, ograniczania działalności rajów podatkowych, powrót do progresywnych skal podatkowych, przywracanie równowagi w finansach publicznych, stymulowanie wzrostu gospodarczego itd. Nie ulega wątpliwości, że pogłębianie się zarysowanych powyżej nierównowag w gospodarce może być przyczyną zmniejszenia aktywności gospodarczej, wzrostu inflacji i bezrobocia, a także zawirowań na globalnych rynkach finansowych. Zdiagnozowanie przyczyn i skutków nierównowag pozwoli na wskazanie koniecznych środków ograniczania ryzyka wystąpienia w przyszłości kolejnych napięć w gospodarce.

50.Tendencje na światowych rynkach finansowych a przesłanki ich globalizacji.

Globalizacja prywatnych rynków fiansowych jest jedną z występujących tendencji. Twórcy systemu z Bretton Woods opowiadali się za międzynarodowym systemem finansowym, w którym rządy mogłyby kontrolować międzypaństwowe prywatne przepływy finansowe, a międzynarodowe instytucje publiczne pełniłyby kluczowa role w przyznawaniu krótko- I długoterminowych pożyczek na poziomie międzynarodowym. Obecnie jednak wielkie sumy prywatnych kapitałów przepływają przez cały świat bez jakichkolwiek ograniczeń, zaś wysokość pożyczek udzielanych przez MFW I BŚ jest proporcjonalnie niewielka.

Globalizacja finansowa jest wynikiem zaistnienia kilku czynników, które doprowadziły do obecnej sytuacji na rynkach finansowych:

• ZMIANY NATURY TECHNOLOGICZNEJ I RYNKOWEJ

9. Rozwój globalnych sieci komunikacyjnych umożliwiający swobodniejsze I łatwiejsze przesyłanie pieniędzy na całym świecie

10. Ekspansja międzynarodowego handlu I działalności wielonarodowych korporacji doprowadziła do wzrostu zapotrzebowania na prywatne, międzynarodowe usługi finansowe

11. Wzrost cen ropy naftowej sprawil ze prywatne banki przejely na siebie przetwarzanie nowego bogactwa krajow ja wydobywajacych

12. Po zalamaniu sie system z Bretton woods zachecano podmioty prywatne do dywersyfikacji aktywow w skali miedzynarodowej (Zredukowano koszty I ryzyko zwiazane z miedzynarodowa dzialalnoscia finansowa poprzez innowacyjne instrmenty finansowe)

B. ZMIANY POLITYCZNE

• Rozwój globalizacji spowodowany liberalizacją rygorystycznej dotychczas kontroli kapitału

• lata 60. - Rząd brytyjski wspiera rozwój eurorynku w Londynie (pozwolenie na miedzynarodowa działalność finansową w obcych walutach)

• lata 70. - rządy wielu krajów zlikwidowały swoje systemy kontroli kapitału, które funkcjonowały w okresie powojennym

• lata 90. - najbardziej uprzemysłowione kraje wprowadziły już niemal całkiem liberalny system relacji finansowych, dzieki czemu uczestnicy rynku zyskali wolnosc w zakresie miedzynarodowej dzialalnosci finansowej

• uboższe kraje wolniej przystępowały do liberalizacji kontroli

• Wiele biedniejszych krajów tworzyło warunki, w których nie obowiązywały zadne regulacje ograniczajace miedzynarodowa dzialalnosc finansowa (np. Kajmany)

Ważną role w globalizacji rynków finansowych odegrała rosnąca popularność ideologii neoliberalnej:

• kontrole kapitalowe mogły ich zdaniem zaklocac wolnosc rynku I zapobiegac wydajnej alokacji kapitalu na rynkach miedzynarodowych

• postrzegali liberalizacje kontroli kapitalu jako rodzaj strategii konkurencyjnej przyciagajacej mobilne firmy finansowe I kapital na terytorium danego kraju

Kiedy czesc rzadow przystapila do procesu liberalizacji I deregulacji systemow finansowych inne rowniez odczuly konkurencyjna presje, by nasladowac ich decyzje w celu unikniecia migracji krajowego kapitalu I firm finansowych za granice.

Konsekwencje globalizacji finansowej:

• podatnosc globalnych rynkow finansowych na kryzysy finansowe

• ryzyko ze liberalny lad finansowy zaburzy stabilny system wymiany walut oraz ochrony autonomii polityki narodowej, jednak w rzeczywistosci silne, globalne rynki finansowe opieraja sie na fundamencie politycznym ustanowionym przez panstwa narodowe

• globalizacja finansowa wzmocnila wladze tworzacej sie, mobilnej na poziomie miedzynarodowym klasy kapitalistycznej

• globalne rynki finansowe opanowane sa przede wszystkim przez mezczyzn I funkcjonuja w ramach hiperzmaskulinizowanej kultury I dyskursu

• globalizacja rynkow finansowych czesto negatywnie wplywa na srodowisko naturalne (liberalizacja przepisow podczas momentow kryzysu, nacisk ze strony miedzynarodowych inwestorow w celu uzyskania krotkoterminowego, nadzwyczajnego zysku)

Miedzynarodowy system walutowy I finansowy od konca XIX wieku przeszedl trzykrotna transformacje, odpowiadajaca zmieniajacym sie warunkom gospodarzcym I politycznym. (okres miedzywojenny - zalamanie porzadku walutowego I finansowego, lata.40 - konferencja w Bretton woods, lata 70. - trzecia zmiana). Obecny system walutowy I finansowy charakteryzuje oddanie idei liberalnego I zintegrowanego globalnego system finansowego oraz zainteresowanie tworzeniem regionalnych unii walutowych. Wspolczesni politycy uwazaja utrzymanie stabilnosci cen za glowny cel polityki walutowej. Jednak wiele rzadow oddaje sie idei ze regulowanie kursow wymiany walut moze przyczynic sie do wzmocnienia autonomii politycznej I ulatwic regulowanie bilansu platniczego.

51. Mechanizm i skutki współczesnego światowego kryzysu finansowego.

Jedna z konsekwencji globalizacji finansowej jest podatnosc globalnych rynkow finansowych na kryzysy finansowe. Kryzysy finansowe rozpoczynaja sie od ostrego spadku cen najwazniejszych instrumentow finansowych. Nagle zmieniaja sie oczekiwania uczestnikow rynku. Wstrzasy na rynku powoduja ze uczestnicy staraja sie szybko dostosowac swoje pozycje poprzez sprzedaz I kupno aktywow.

Kryzysy sa okreslane poprzez spadek cen wyznaczajacych wartosc narodowych aktywow bankowych znajdujacych sie w samym centrum systemu platniczego (kryzys bankowy) I/lub wartosci waluty w stosunku do innych walut (kryzys walutowy). Kiedy kredytobiorcy narazeni sa na tego rodzaju wstrzasy na glownych rynkach finansowych kraju, ich reakcje moga wywolac kryzysy, ktorych zasieg wykracza poza granice panstwa. W warunkach poglebiajacej sie wspolzaleznosci w obecnym swiecie kryzysy rozprzestrzeniaja sie z duzo wieksza latwoscia.

Zaciaganie kredytow I pozyczek jest paliwem wzrostu gospodarczego. Z reguly suma roszczen finansowych powstala w wyniku interakcji konsumentow, producentow, oszczedzajacych I inwestorow w danej gospodarce jest moliwa do utrzymania pod warunkiem, ze przewidywane przyszle przychody sa wyzsze niz wysokosc przewidywanych splat zadluzenia.

Roszczenia finansowe sa coraz ciezsze. Popelniane sa bledy, pojawiaja sie nieprawidlowowsci oceny np. ryzyka, niespodziewanie zmieniaja sie warunki na rynku. W nastepstwie tych wstrzasow oczekiwania inwestorow zmieniaja sie I nastepuje szybkie likwidowanie aktywow. Pozyczkobiorcy I pozyczkodawcy ponosza straty finansowe, ograniczajace ich przyszle mozliwosci ekonomiczne. Kiedy rynki narodowe sa otwarte , uciazliwe roszczenia mnoza sie, na czym cierpi caly system. Kursow wymiany walut nie mozna utrzymac na jednym poziomie, ceny aktywow finansowych spadaja, a w konsekwencji nad cala gospodarka wisi widmo kryzysu. Udzielanie kredytow zostaje wstrzymane, inwestorzy zwracaja sie w strone instrumentow niskiego ryzyka I niskiego zwrotu, a pozyczkobiorcy zalegaja ze splata zadluzenia.

BIBLIOGRAFIA:

Polityka makroekonomiczna w warunkach krzysysu i jej wpływ na gospodarkę

52.Kryzys finansowy a kryzysy fiskalne - uwarunkowania globalne.

(zwróćcie uwagę na sposób sformułowania pytań 52. i 55. - wydaje się być nieprzypadkowy, szczególnie w kontekście bieżącego kryzysu finansowego, którego, w dużym uproszczeniu i skrócie, jedną z przyczyn był kryzys bankowy, a jednym ze skutków jest kryzys fiskalny)

W skrócie obrazkowym:

A) przyczyny kryzysu fiskalnego (akurat w odniesieniu do efektów wzrostu deficytu, ale to jeden z głównie występujących efektów z kolei kryzysu finansowego):




B) Skutki kryzysu fiskalnego:




C) Uwarunkowania skali makro w odniesieniu do skutków kryzysu




A teraz trochę blablania:





Źródła:

http://www.for.org.pl/upload/File/WSLB_2010/R.Petru_Kryzys_rynkowy_-_kryzys_fiskalny_maj2010_v7.pdf - polecam jako obrazkowy przegląd zagadnienia, ciekawe dane!

http://www.for.org.pl/upload/File/WSLB_2010/R.Petru_Kryzys_rynkowy_-_kryzys_fiskalny_maj2010_v7.pdf - a tutaj z kolei dłuuuugi, ale też ciekawy opis




53. Kryzysy walutowe pierwszej i drugiej generacji- przyczyny, skutki, przeciwdziałanie.

Przez kryzys powszechnie rozumie się załamanie koniunktury, którego efektem jest spadek produkcji i zahamowanie tempa wzrostu gospodarczego. Kryzysy finansowe można zdefiniować, jako epizody gwałtownych zmian na rynku finansowym, które wiążą się z niedoborem płynności i/lub niewypłacalności uczestników oraz interwencjami władz publicznych mających temu zapobiec.

Modele kryzysów pierwszej generacji, których twórcą był Paul Krugman, powstały w odpowiedzi na kryzysy walutowe, które wybuchły w kilku krajach Ameryki Łacińskiej w latach 1981-1982. Według tych modeli, główna przyczyną kryzysów walutowych jest niezgodność pomiędzy nadmiernie ekspansywną polityką fiskalną i/lub pieniężną a polityką stałego kursu walutowego. Nadmierne wydatki rządu prowadzą do wysokiego deficytu budżetowego, a w ślad za tym wzrostu krajowego popytu i importu, co pogarsza bilans handlowy. Relatywnie tanieje import, a drożeje eksport, co dodatkowo powiększa deficyt w obrotach handlowych. Rezerwy walutowe szybko topnieją, aż osiągną tak niski poziom, w którym dewaluacja jest nieunikniona. Następuje atak spekulacyjny, który przyspiesza załamanie waluty. Przykładem takich kryzysów mogą być niewątpliwie kryzysy walutowe w Ameryce Łacińskiej (Boliwii, Argentynie, Brazylii, Chile, Meksyku, Urugwaju), które zapoczątkowały kryzys zadłużeniowy.

Bezpośrednimi przyczynami wystąpienia kryzysu były:

13. Zbyt niski poziom rezerw walutowych,

14. Liberalizacja przepływów kapitałowych

15. Brak nadzoru bankowego

Co doprowadziło do poważnego problemu kontroli podaży pieniądza.

Początek lat 90. XX wieku, pokazał iż wbrew teorii kanonicznej, kryzysy walutowe mogą zdarzyć się w krajach prowadzących rozważną politykę makroekonomiczną, pozostającą w zgodzie z reżimem stałego kursu walutowego oraz dysponujących dużą ilością rezerw walutowych. Na gruncie tych obserwacji powstały modele kryzysów drugiej generacji, których prekursorem był Maurice Obstfeld. Modele drugiej generacji podkreślają rolę wielkich inwestorów, którzy dzięki swojej pozycji i wielkości obracanego kapitału są w stanie przeprowadzić skuteczne ataki spekulacyjne na tak dużą skalę, że wywołują panikę na rynku i masową ucieczkę kapitału. Przykładami tych kryzysów mogą być kryzysu Europejskiego Systemu Walutowego w latach 1992-1993 (Finlandia, Hiszpania, Irlandia, Norwegia, Portugalia, Włochy oraz Wielka Brytania), kryzys w Meksyku (1994-1995), w Czechach (1996) oraz w Hong Kongu (1998).

Doświadczenia kryzysów finansowych ostatnich dekad wskazują, że przyczyny ich zaistnienia były odmienne, jednak w większości wypadków wiązały się jednocześnie z niedostosowaniem krajowych rynków finansowych i prowadzonej polityki ekonomicznej do sytuacji na międzynarodowym rynku finansowym. Szczególnie podatne na kryzysy były kraje rozwijające się.

Działania ograniczające prawdopodobieństwo wystąpienia kryzysów pierwszej i drugiej generacji to działania mające na celu prowadzenie odpowiedniej polityki fiskalnej, pieniężnej oraz kursowej. Na tej podstawie utworzono np. kryteria konwergencji, umożliwiające państwom przystępującym do Unii Europejskiej na odpowiednie przystosowanie swoich gospodarek. Oprócz kryteriów podstawowych na

szczególną uwagę zasługuje także dodatkowe kryterium - legislacyjne, wymagające niezależności banku centralnego.

54. Specyfika eklektyczych kryzysów walutowych.

Modele trzecie generacji (eklektyczne) powstały w odpowiedzi na kryzys azjatycki z 1997 roku, który nie był tak jednorodny, jak kryzys I czy II generacji. Zakładają one, że przyczyny kryzysów wynikają nie tylko z niespójności polityki makroekonomicznej czy niekorzystnych zbiegów okoliczności, prowokujących ataki spekulacyjne, ale również ze słabości strukturalnych na szczeblu mikroekonomicznym oraz niepożądanych zjawisk związanych z niedoskonałościami rynku finansowego, takich jak: pokusa nadużycia, negatywna selekcja, efekt domina (zarażania) oraz instynkt stadny. Przykłady tych kryzysów: Tajlandia, Malezja, Korea Południowa, Filipiny i Indonezja (1997), Rosja, Kolumbia (1998), Brazylia, Ekwador (1999), Kolumbia (2000), Turcja (2001), Argentyna (2001-2003).

Przyczyny kryzysów tego typu wykraczają poza czynniki makroekonomiczne (np. zbyt mała konkurencyjność), które miały miejsce w latach 1997-98 w państwach Azji południowo-wschodniej czy w latach 1994- 95 w Meksyku. Punkt ciężkości leżał po stronie sektora finansowego, który nie był odpowiednio nadzorowany przez władze walutowe tych krajów, przez co rodziło pokusę nadużyć, a przynajmniej fakt, iż firmy i banki wykazywały dużą skłonność do podejmowania ryzyka.

Sytuacja makroekonomiczna tych państw była w owym okresie bardzo dobra - występowały nadwyżki budżetowe oraz niska inflacja, toteż pojawienie się kryzysu było dużym zaskoczeniem zarówno dla inwestorów, jak i agencji ratingowych. W przypadku krajów Azji Południowo-Wschodniej bardzo szybko wzrastało krótkoterminowe zagraniczne zadłużenie. Gdy obawy inwestorów co do tempa wzrostu tych krajów zaczęły narastać, masowo zaczął odpływać zagraniczny kapitał, banki zagraniczne wycofywały pożyczone im pieniądze. Przedsiębiorstwa zaczęły mieć problemy ze spłatą kredytów. Sytuację jeszcze pogorszyły kilkudziesięcioprocentowe spadki kursów walutowych. Dużą rolę w wybuchu kryzysu odegrały silne powiązania między sektorem finansowym, dużymi przedsiębiorstwami a światem polityki.

Praktycznie niemożliwym jest wyeliminowanie wystąpienia kryzysów finansowych, jednakże możliwe jest wyraźne zmniejszenie prawdopodobieństwa ich wystąpienia. Przy kryzysach trzeciej generacji jednym z działań minimalizujących to prawdopodobieństwo, byłby dobrze funkcjonujący nadzór wszelkich instytucji finansowych - mowa tu o reformie agencji ratingowych, nadzoru banków, giełd, które będą służyły transparentności transakcji na rynkach finansowych.

55.Kryzysy bankowe a kryzys finansowy - znaczenie dla gospodarki światowej.

Ogólnie + kontekst gospodarczy:

Kryzys bankowy to sytuacja, w której znacząca grupa instytucji finansowych ma pasywa przekraczające rynkową wartość aktywów, co prowadzi do runu na kasy oraz innych przesunięć w portfelu, upadku niektórych firm oraz interwencji rządu. Niespotykana ich ilość w ciągu ostatnich dwóch dekad XX wieku, sprawiła że temat ten stał się jednym z głównych obiektów zainteresowań współczesnych ekonomistów. Najczęściej, tak jak w przypadku krajów azjatyckich, towarzyszyły one kryzysom gospodarczym. Czasem udawało się je przewidzieć, przeważnie jednak ich pojawienie kompletnie zaskakiwało obserwatorów. Kryzysy bankowe dotykały nie tylko gospodarki słabiej rozwinięte, ale także kraje z grupy „tygrysów” gospospodarczych. Nie oszczędzały często też tych najbogatszych. Konsekwencje kryzysów mogą być poważne, a co gorsza, jak w przypadku Japonii, wychodzenie z niego może stwarzać wiele problemów i być długotrwałe.

Kryzys bankowy - definicje:

Kryzys bankowy, to jeden z rodzajów kryzysu finansowego. Gdy system bankowy danego kraju nie jest w stanie wypełnić dobrze swojej funkcji, tzn. nie ma płynności finansowej, która polega na wypłacalności, regulowaniu zobowiązań, to jest mowa o kryzysie bankowym. Banki są niewypłacalne w momencie, gdy posiadają pasywa przekraczające rynkową wartość aktywów. Może prowadzić to do upadku banków.

W jednej z publikacji Międzynarodowego Funduszu Walutowego stwierdzono, że kryzys bankowy to rzeczywisty i potencjalny run na banki bądź ich upadłości, które powodują zawieszenie regulowania zobowiązań przez banki względnie wymagają od rządu udzielenia pomocy na dużą skalę, aby tego uniknąć. Profesor George G. Kaufman określił mianem kryzysu bankowego sytuację cechującą się runem na banki, upadkami instytucji finansowych bądź masową interwencją rządu, jak również szerokim zachwianiem bezpieczeństwa innych instytucji.

Kryzys bankowy to sytuacja, w której znaczna część sektora bankowego traci bezpieczeństwo. Można to odnosić zarówno do liczby upadłości (upadłości masowe), jak i udziału poszczególnych banków w rynku. Symptomem kryzysu jest wzrost należności zagrożonych oraz powstanie strat w sektorze bankowym.

Przyczyny powstawania kryzysu bankowego:

• złe kredyty

• spadek wartości akcji, obligacji i innych papierów wartościowych posiadanych przez banki

• upolitycznienie działalności banków

• korupcja

• gwałtowne załamanie kursów walut.

Kryzys bankowy może zacząć się w momencie, gdy klienci banków zaczną masowo wypłacać z nich pieniądze. Taka sytuacja nazywana jest runem na kasy bankowe. Może ona doprowadzić do upadku banku. Przyczyną tego stanu rzeczy może być brak zaufania do banku spowodowany powszechnym przekonaniem o jego złej kondycji. Ludzie masowo wypłacają pieniądze, bo boją się, że ich nie odzyskają w momencie, gdy bank upadnie.

Określonej metody zwalczania takiego kryzysu nie ma. Najlepiej byłoby do niego nie dopuścić. Znaczącą rolę odgrywa tutaj nadzór bankowy, który monitoruje działalność banku, zapewnia stabilność i bezpieczeństwo systemu bankowego a także tworzenie kontrolowanych norm ostrożnościowych.

Zapobiec może jednak rząd ratując banki, czy instytucje kredytowe tzw. zastrzykiem finansowym. Zapobiega to pogarszaniu się tragicznej sytuacji tych instytucji i banków. Kryzys bankowy jest ciężko dostrzegalny w początkowym stadium. Wpływ na to ma tajemnica bankowa, którą objęte są dokonywane operacje bankowe, a także wiąże się to z tuszowaniem niewypłacalności dłużników banku przez udzielanie kolejnych pożyczek na spłatę już istniejącego zadłużenia. Nie ma nad tym wystarczającej kontroli, więc początek kryzysu bankowego zostaje niezauważony. Dostrzegany jest w późniejszych etapach, w których okazuje się, że bank ma już takie problemy, że sam nie jest w stanie sobie poradzić.

Gdy banki zagrożone są upadłością, rząd za pomocą Bankowego Funduszu Gwarancyjnego udziela im finansowej pomocy.

Hierarchia ważności udzielania pomocy przez fundusz na przestrzeni lat zmieniała się. Zależało to od sytuacji w jakiej znajdował się system bankowy. Jeszcze kilka lat temu najważniejsi byli klienci banku, wypłacanie przede wszystkim ich, gdy bank upadał. W późniejszym czasie pomoc funduszu nakierowana była przede wszystkim na likwidowanie przyczyn, które mogłyby doprowadzić do upadku banku.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny zapewnia bezpieczeństwo depozytów zgromadzonych w banku. Obecnie w stu procentach gwarantowane są depozyty do równowartości 100.000 euro, przy czym gdy następuje realizacja gwarantowanego depozytu wypłaca się go w złotówkach, bez względu na to w jakiej walucie środki zostały zdeponowane. Kwota o równowartości 100.000 euro określa maksymalną wysokość roszczeń deponenta w stosunku do funduszu.

Kryzys bankowy a kryzys finansowy + skutki globalne:

W praktyce często utożsamiania się pojęcia kryzys bankowy i kryzys finansowy. Z racji tego, że w wielu krajach (głównie rozwijających się i przechodzących transformację systemową) banki stanowią najistotniejszą grupę pośredników finansowych takie podejście jest uzasadnione, jednak należy wziąć pod uwagę to, iż kryzys finansowy dotyka również innych niż banki pośredników finansowych. Pojęcie kryzysu finansowego jest więc szersze.

Kryzys bankowy danego kraju jest niebezpieczny, jeśli podejmuje się decyzje o jego zażegnaniu zbyt późno. Przerodzić się on może w kryzys finansowy, a przenikając się wzajemnie może to doprowadzić do spowolnienia rozwoju gospodarczego, to z kolei prowadzi do tego, że inne kraje zarażają się kryzysem i sytuacja zatacza koło. Kryzys bankowy prowadzi do kryzysu finansowego, a ten z kolei do kryzysu banków europejskich, a te do globalnego kryzysu gospodarczego.

Dla tak przedstawionego przebiegu kryzysu istotnymi zjawiskami są globalizacja i dążenie do tworzenia holdingów finansowych. Tendencje te będą w przyszłości oddziaływać z coraz większą siłą. W kryzysach, które miały miejsce do tej pory w pełni nie ukazało się ich znaczenie. Globalizacja i tworzenie holdingów finansowych będą miały wpływ głównie w fazie załamania i w czasie prowadzenia działań sanacyjnych. W przypadku załamania - mającego najczęściej podłoże gospodarcze - może wystąpić efekt zarażenia (contagion effect). W związku z globalizacją dochodziłoby do zarażenia pomiędzy różnymi krajami. Warto dodać, że zarażenie może mieć charakter faktyczny, tj. występuje wtedy, gdy sytuacja gospodarcza i finansowa w danym kraju jest zbliżona do sytuacji kraju przeżywającego kryzys (zbliżony profil ryzyka), bądź charakter psychologiczny - jeżeli kryzys wybuchł w danym kraju, to inne kraje też mogą utracić zaufanie, chociaż określone parametry ekonomiczne na to nie wskazują. Zarażenie psychologiczne jest znamienne dla tzw. rynków wschodzących. W przypadku holdingów finansowych do zarażenia dochodziłoby pomiędzy różnymi segmentami rynku finansowego. Jeżeli banki miałyby znaczącą pozycję w holdingu, to ich kłopoty mogłyby przenieść się na inne podmioty holdingu i wpłynąć negatywnie na ich sytuację. Mogłoby również dojść do zarażenia psychologicznego, bowiem klienci traciliby zaufanie nie tylko do banku znajdującego się w strukturach holdingowych, ale i do innych będących weń podmiotów, nawet, gdyby nie przeżywały one kłopotów finansowych. Należy dodać, iż kłopoty holdingu finansowego działającego globalnie dotknęłyby systemy finansowe różnych krajów. W ostatniej fazie kryzysu, a mianowicie dążeniu do uzdrowienia systemu bankowego, na skutek globalizacji konieczna byłaby międzynarodowa współpraca, mająca na celu rozwiązanie sytuacji kryzysowej. Przykład krajów Azji Południowo-Wschodniej wskazuje na to, iż Międzynarodowy Fundusz Walutowy dążył do wsparcia restrukturyzacji systemów bankowych tych krajów, jednak jego działania były wielokrotnie krytykowane. Z tego względu niezmiernie istotne jest wypracowanie na szczeblu międzynarodowym zasad współpracy przy rozwiązywaniu sytuacji kryzysowych.

Ciekawostki:

# W ramach ciekawostek, trochę starawa, ale nadal jarawa, bo dająca ogólne rozeznanie o skali i krajach występowania tabelka - kryzysy bankowe lat 80. i 90. XX wieku (ale nie są to wszystkie z całego świata!)


Źródło: http://coin.wne.uw.edu.pl/~tmostowski/pliki/ekonometria/przyklad_binarne.pdf

# Kryzysy bankowe pojawiły się praktycznie wraz z powstaniem banków. Już nawet w czasach starożytnych doszukać się można kryzysów bankowych (rok 33 n.e.), kiedy to w wyniku zatonięcia kilku statków, buntu niewolników, defraudacji, zarazy oraz rozrzutnej polityki państwa upadło kilka domów bankowych w Rzymie. Cesarz Tyberiusz rozwiązał kryzys poprzez przekazanie środków państwowych odpowiedzialnym bankierom i niektórym dłużnikom, anulowanie części płatności odsetkowych oraz ograniczenie rozrzutności państwa. Większość domów bankowych poprawiła swoją sytuację.

Źródło: 1 G. Caprio jr., D. Klingebiel: Bank insolvency: bad luck, bad policy or bad banking. World Bank Annual Conference on Development Economics, Washington, D.C., April 1996, s. 2.

# Kryzysy bankowe często występowały w minionych 2 dekadach. Wg statystyki MFW w latach 1975-1997 miały miejsce 54 kryzysy, w tym 12 w krajach wysoko rozwiniętych. Nie ma jednak zgodności w literaturze co do liczby kryzysów, bowiem różnie były one definiowane. W ramach badań prowadzonych przez zespół autorów11 przeprowadzono analizę 22 przypadków kryzysów bankowych, które można zakwalifikować do 3 grup:

• kryzysy przegrzanej koniunktury dotyczące krajów uprzemysłowionych (Hiszpania, Norwegia, Finlandia, Szwecja, USA, Japonia) - grupa I,

• kryzysy transformacji dotyczące krajów przechodzących transformację systemową (Litwa, Łotwa, Estonia, Rosja12, Ukraina, Gruzja, Kirgistan, Bułgaria, Polska) - grupa II,

• kryzysy nierównowagi wewnętrznej i zewnętrznej oraz utraty zaufania inwestorów dotykające pozostałe rynki wschodzące (Meksyk, Argentyna, Tajlandia, Indonezja, Malezja, Korea, Filipiny) - grupa III.

Źródła zasadnicze:

http://www.nbportal.pl/library/pub_auto_B_0100/KAT_B4873.PDF

http://kryzysbankowy.pl/

Zobacz również:

Kryzysy bankowe. Przyczyny i rozwiązania, M.Iwanicz-Drozdowska (red.), BFG/PWE, 2002

http://www.ue.katowice.pl/images/user/File/katedra_ekonomii/E.Sikorska,_P.Wiatrak_Wybrane_kryzysy_finansowe_konca_XX_wieku_a_obecny_kryzys_finansowy_na_swiec.pdf

56.Kierunki reform współczesnych systemów finansowych

w odpowiedzi na skutki turbulencji na światowych rynkach finansowych .

Doświadczenia światowego kryzysu finansowego ostatnich lat uświadomiły konieczność przeprowadzenia gruntownej reformy wielu z aspektów funkcjonowania współczesnego systemu finansowego. Istotnych zmian w tym zakresie doszukać się można m.in. w nowych przepisach prawnych wprowadzonych w Unii Europejskiej (m.in. Europejski System Urzędów Nadzoru) oraz w Stanach Zjednoczonych (zwłaszcza ustawa Dodda-Franka).

Pośród przeprowadzonych w powyższych regulacjach zmian możemy wyróżnić następujące obszary reform:

- nadzór nad systemem finansowym - jedną z bezpośrednich przyczyn wystąpienia kryzysu finansowego był niedostatecznie skuteczny nadzór nad rynkiem oraz niska przejrzystość branży finansowej. Przeciwdziałając takiemu stanu rzeczy w Stanach Zjednoczonych i UE zreformowano lub utworzono nowe organy nadzoru.

- obrót derywatywami - kolejnym z kontrowersyjnych aspektów kryzysu finansowego, zwłaszcza na terenie USA, był obrót instrumentami pochodnymi, który m.in. bezpośrednio wywołał załamanie na amerykańskim rynku nieruchomości. Ustawa Dodda-Franka wyeliminowała luki prawne w tym zakresie i ograniczyła dotychczas nadmierną swobodę obrotu tymi instrumentami.

- system credit ratingu - doświadczenia kryzysu pokazały szereg wad funkcjonowania systemu ratingu kredytowego, będącego bardzo istotnym elementem dla kształtu obecnego rynku finansowego. Reformy w Unii Europejskiej i Stanach idą w stronę ograniczenia najpoważniejszych z problemów systemu: oligopolistycznej struktury branży, konfliktów interesów, błędnej metodologii ocen, wpływu ratingów na cykliczność gospodarki.

- system bankowy - powszechnie obarczane za wywołanie kryzysu banki stały się naturalnym kierunkiem propozycji reform. Zmiany w tym zakresie można zauważyć w Unii, gdzie zamierza się skuteczniej regulować kwestie kapitałowe i rezerwowe banków. Tych instytucji dotyczą również zmiany w nadzorze, czy pomysły odrębnych obciążeń podatkowych.

-odpowiedzialność podmiotów w branży finansowej i ochrona konsumentów - działania europejskich i amerykańskich prawodawców w tym zakresie należy odczytać jako próbę przeciwdziałania kolejnym turbulencjom systemu finansowego. Reformy Unii oraz Stanów umacniają systemy gwarancji depozytów, rekompensat dla inwestorów oraz ochrony konsumentów. Celem tych ostatnich ma być ochrona przed drapieżnymi praktykami rynkowymi i nierzetelnymi praktykami, nietransparentnymi warunkami umowy, czy ukrytymi kosztami dodatkowymi.

-finanse publiczne - kryzys finansowy odbił się bardzo negatywnie na finanse publiczne wielu z państw świata. Jednymi z najgłośniejszych przypadków były kraje strefy euro, borykające się z ogromnym zadłużeniem i deficytem budżetowym. Reakcją wielu z nich stały się głębokie reformy finansów publicznych, w tym wprowadzenie dyscypliny budżetowej.

57.Konsekwencje ratowania instytucji finansowych w obliczu turbulencji na rynkach finansowych.

Sytuacja ogólna:

Generalnym trendem jest to, że rządy pogrążonych w kryzysie państw, wpompowując pieniądze w sektor instytucji finansowych (zasadniczo - banków) - ratują co prawda ten sektor przed upadkiem / bankructwem, co prawdopodobnie oddala (ale z pewnością nie odsuwa całkowicie) widmo gospodarczej zapaści, ale dzieje się to kosztem podatnika (patrz: kryzys fiskalny) - zaciągnięte w międzynarodowych instytucjach kredyty (np. pomoc od EBC, MFW) na ratowanie sektora bankowego muszą być w przyszłości spłacane - poszukiwanie środków przejawia się we wdrażaniu pakietów oszczędnościowych, a to prowadzi do pogorszenia ogólnej jakości życia (plany oszczędnościowe - spadek wydatków na cele socjalne, cięcia wynagrodzeń etc.), wzrostem bezrobocia (wzrost oszczędności = spadek inwestycji, mniej projektów gospodarczych i wolniejszy obieg pieniądza, upadek wielu przedsiębiorstw, konieczność redukcji wyngrodzeń lub etatyzacji, patrz: Hiszpania). Ponadto niedawny przykład Cypru ukazuje, że warunkiem dostania kredytu przez państwo jest znalezienie w jego kasie własnych środków, co może wiązać się z wdrożeniem czasem bardzo drastycznych rozwiązań względem obywateli.

Poniżej kilka ciekawszych, ukazujących sytuację, tendencję i mechanizmy artykułów:

# Ratowanie banków skończy się katastrofą, 12.06.2012 r.

Laureat ekonomicznej Nagrody Nobla i publicysta "New York Timesa" Paul Krugman ocenił, że dokapitalizowanie banków Hiszpanii było konieczne, ale samo ratowanie sektora finansowego w strefie euro nie uchroni jej przed katastrofą.

Kolejna akcja ratunkowa w Europie ma zapobiec załamaniu sektora bankowego w Hiszpanii - pisze Krugman. Scenariusz tego dramatu jest już znany: kolejna gospodarka strefy euro spowalnia, banki popadają w tarapaty, rządy śpieszą z pomocą - ale tylko banki zostają uratowane, a bezrobotni - nie. W miniony weekend eurogrupa zaakceptowała wniosek Hiszpanii o przyznanie jej sektorowi bankowemu pomocy w wysokości do 100 miliardów euro.

"Dokapitalizowanie hiszpańskiego sektora finansowego było konieczne, ponieważ krajowi groziła spirala śmierci, czyli sytuacja, w której obawa o to, że banki utracą płynność, zmusza je do wyprzedawania aktywów, co z kolei obniża ich ceny rynkowe. Wtedy wszyscy jeszcze bardziej boją się, że banki staną się niewypłacalne, a rządy starają się zapobiec spirali śmierci za pomocą zastrzyku gotówki dla sektora finansowego" - wyjaśnia Krugman. Problem w tym, pisze z naciskiem Krugman - że nawet w tak trudnej sytuacji przywódcy europejscy, udzielając pożyczek, podkreślają, że nie mają zamiaru zmienić polityki, która w ostatnich latach pogłębiła tylko kryzys i sprawiła, że jedna czwarta Hiszpanów nie ma pracy, a wśród ludzi młodych statystyki są jeszcze gorsze - połowa jest bezrobotna. W ocenie ekonomisty pomimo tak poważnych sygnałów ostrzegawczych politycy wciąż tylko i wyłącznie skupiają się na ratowaniu sektora bankowego, zamiast podjąć działania, które w realny sposób pobudzą wzrost gospodarczy

http://www.naszdziennik.pl/wp/4751,ratowanie-bankow-skonczy-sie-katastrofa.html

# UE powinna podziękować Irlandii za ratowanie sektora bankowego, 04.03.2011 r.

Gdyby nie działania rządu, który nie pozwolił na upadek największych banków, sytuacja w Irlandii mogłaby się skończyć dla UE tak jak bankructwo Lehman Brothers dla USA - powiedział szef banku centralnego Irlandii Patrick Honohan

Pogrążona w kryzysie Irlandia musiała pod koniec ubiegłego roku poprosić Unię Europejską i MFW o pomoc finansową z powodu wybuchu bańki na rynku nieruchomości i konieczności ratowania sektora bankowego. Aby uchronić kraj przed masowymi bankructwami banków, rząd Irlandii przeznaczył na dokapitalizowanie banków prawie 40 mld euro. Była to główna przyczyna ogromnego deficytu budżetowego Irlandii, który w ubiegłym roku wyniósł 32 proc. PKB. Irlandia otrzymała w sumie 85 mld euro pożyczki.

W czwartek szef banku centralnego Patrick Honohan powiedział, że UE, zamiast karać Irlandię, powinna jej podziękować i nagrodzić ją za to, że uratowała tamtejszy system bankowy. Gdyby tak się nie stało, konsekwencje dla całej UE byłyby takie jak w przypadku bankructwa Lehman Brothers w USA. - Spowodowałoby to wiele problemów dla całej Europy. Zapłaciliśmy wiele za to, na czym skorzystała cała Europa, i powinno to zmienić sposób myślenia ludzi o Irlandii - powiedział.

Jak jego zdaniem UE miałaby się odwdzięczyć Irlandii? Choćby przez obniżenie oprocentowania kryzysowej pożyczki, które obecnie wynosi 5,8 proc. rocznie. Na początku roku irlandzka prasa informowała, że UE rozważa obniżenie oprocentowania o 0,1 pkt proc. - Chcemy, żeby oprocentowanie się zmniejszyło. I uważam, że to możliwe - powiedział Honohan.

Jednocześnie szef banku centralnego zapewnił, że Irlandia nie zamierza w najbliższym czasie sprzedawać swoich banków.

W czwartek o obniżeniu oprocentowania dla Irlandii zdecydował już Międzynarodowy Fundusz Walutowy, który w sumie pożyczył Irlandii 22,5 mld euro z ogólnej sumy 85 miliardów pakietu pożyczkowego. Oprocentowanie, które zostało zmniejszone o 0,13-0,2 pkt proc., jest związane z reformą systemu głosów w MFW.

http://wyborcza.biz/biznes/1,101562,9202193,_UE_powinna_podziekowac_Irlandii_za_ratowanie_sektora.html#ixzz2VU3lUMrU

Rząd chce przeznaczyć 700 miliardów USD na ratowanie sektora finansowego, 20.09.2008 r.

Administracja prezydenta USA George'a W. Busha zwraca się do Kongresu o zgodę na wykupienie za 700 miliardów USD "toksycznych" długów hipotecznych, grożących pogrążeniem amerykańskiego sektora finansowego, a tym samym całej gospodarki, w zupełnym chaosie. Ostatecznie za ratowanie sektora finansowego zapłaci podatnik amerykański.

Plan interwencji administracja przesłała do Kongresu w piątek późnym wieczorem. Agencja Associated Press pisze, że chodzi tu o największą interwencję finansową rządu od czasu Wielkiego Kryzysu (1929-1933).

Aby sfinansować to przedsięwzięcie - wykupywanie przez rząd nieściągalnych długów od amerykańskich instytucji finansowych w ciągu najbliższych dwóch lat - administracja Busha postuluje zwiększenie ustawowej granicy długu publicznego z 10,6 biliona do 11,3 biliona USD. Chodzi o aktywa amerykańskich instytucji finansowych, w tym banków, powiązane z ryzykownymi kredytami hipotecznymi.

Według AP, plan ratunkowy nie precyzuje, co rząd otrzyma od instytucji finansowych w zamian za pomoc federalną.

Biały Dom wyraża nadzieję, że plan ratunkowy zostanie zatwierdzony już w przyszłym tygodniu. Prezydent Bush oświadczył w piątek, że "bezprecedensowa" interwencja rządu w sektorze finansowym jest pilnie potrzebna. Oceniając stan gospodarki USA, wskazał na groźbę "erozji zaufania" do instytucji finansowych i jej skutków dla rozwoju gospodarczego i zatrudnienia.

http://wyborcza.biz/biznes/1,101562,5715395,Rzad_chce_przeznaczyc_700_miliardow_USD_na_ratowanie.html#ixzz2VU8xJO00

58.Integracja gospodarcza a możliwości przeciwdziałania negatywnym skutkom światowego kryzysu finansowego.

Czym jest integracja gospodarza?

Integracja gospodarcza oznacza znoszenie barier w przepływie towarów i usług, a niekiedy również czynników produkcji (kapitału i siły roboczej), między krajami. Jej efektem, w myśl teorii, powinno być podniesienie efektywności ekonomicznej i dobrobytu krajów integrujących się.

Instytucjonalne formy ugrupowań integracyjnych (od najmniej do najbardziej złożonych) to:

strefa wolnego handlu (SWH) polega na zniesieniu ceł i ograniczeń ilościowych w handlu pomiędzy członkami ugrupowania (np. EFTA, czyli Europejska Strefa Wolnego Handlu);

unia celna (UC) to SWH w której członkowie dodatkowo ujednolicają politykę handlową (głównie cła) wobec państw trzecich (przykładem może być unia celna Belgii, Holandii i Luksemburga: tzw. Benelux, która potem w całości stała się częścią EWG);

wspólny rynek (common market) to unia celna, w której dodatkowo występuje swoboda przepływu kapitału, siły roboczej oraz ewentualnie usług (Europejska Wspólnota Gospodarcza - EWG - która powstała w 1958 r., była w założeniu wspólnym rynkiem);

jednolity rynek (single market) oznacza unię celną, w której wyeliminowano wszelkie bariery w przepływie towarów (np. kontrole graniczne i odmienne standardy techniczne);

unia monetarna to taka forma integracji gospodarczej, w której członkowie integrują swą politykę pieniężną, ustalają na stałe kursy lub tworzą wspólną walutę, zarządzaną przez wspólny bank centralny (jedynym przykładem jest Unia Gospodarcza i Walutowa UE, która powstała w 1999 r.);

unia gospodarcza to unia monetarna wraz z koordynacją polityki fiskalnej; ta forma integracji istnieje jak dotąd wyłącznie w państwach federacyjnych (np w USA), ale nie pomiędzy niezależnymi krajami.

Źródło: http://www.nbportal.pl/pl/commonPages/EconomicsEntryDetails?entryId=167&pageId=608

Efekty ekonomiczne intergracji gospdoarczej:

Oceniając efekty ekonomiczne ugrupowań integracyjnych zazwyczaj wyróżnia się krótkoterminowe efekty handlowe i długoterminowe skutki, wynikające z inwestycji i zmiany struktury produkcji i konsumpcji.

Krótkookresowe zmiany to korzystny efekt kreacji handlu, dzięki któremu mniej efektywni producenci są zastępowani - dzięki zniesieniu ceł - przez bardziej efektywnych. Natomiast efekt przesunięcia handlu polega na zastąpieniu, wskutek protekcji wewnętrznej, bardziej efektywnych dostawców z reszty świata przez mniej efektywnych dostawców z unii, których towary nie są obciążone cłem. Ten niekorzystny efekt występował stosunkowo rzadko (np. w trakcie tworzenia wspólnej polityki rolnej UE oraz w czasie integracji krajów Ameryki Łacińskiej). W długim okresie integracja przyczynia się do lepszej alokacji kapitału, czyli bardziej efektywnych inwestycji, sprzyjających specjalizacji, wydłużeniu serii produkcji (korzyści skali) i dzięki temu obniżce kosztów. Z drugiej strony integracja, poprzez wzrost konkurencji na wspólnym rynku, prowadzi do obniżenia cen i zwiększenia różnorodności towarów dostępnych dla konsumentów. W efekcie powinien nastąpić wzrost produkcji i dobrobytu.

Implikacje przed i w trakcie kryzysu:

Po wprowadzeniu euro (1999) do wybuchu kryzysu (2008) zróżnicowanie

konkurencyjności w wymianie handlowej pomiędzy krajami rosło. Konkurencyjność spadała

przede wszystkim w krajach słabszych gospodarczo, czyli południowych, wskutek boomu

kredytowego, który prowadził do stymulacji popytu wewnętrznego, presji inflacyjnej, wzrostu

płac i jednostkowych kosztów pracy, a ostatecznym skutkiem tych procesów był spadek

konkurencyjności eksportu. Rosnący popyt wewnętrzny przyczyniał się również do wzrostu

importu i deficytu na rachunku obrotów bieżących. Przed kryzysem, w 2007 roku, najwyższy

deficyt w handlu w stosunku do PKB miały: Grecja (14,7%), Hiszpania (10,0%), Portugalia

(9,8%) i Irlandia (5,3%). W tym samym czasie największą nadwyżkę w handlu osiągnęły:

Holandia, Niemcy i Finlandia. W okresie kryzysu zróżnicowanie konkurencyjności nie

pogłębiło się i nastąpiło zmniejszenie rozpiętości sald na rachunkach obrotów bieżących,

głównie w rezultacie spadku popytu wewnętrznego i importu w krajach boomu kredytowego

oraz zmniejszenia się możliwości eksportowych krajów specjalizujących się w produkcji dóbr

inwestycyjnych.

Poważnym problemem obniżającym efektywność funkcjonowania UGiW okazała się

polityka fiskalna. Pozostawienie jej w gestii krajów członkowskich spowodowało, że różniły

się one istotnie pod względem dyscypliny budżetowej oraz polityki i struktury dochodów i

wydatków. Ekspansywną politykę fiskalną prowadziła Grecja, Portugalia i Francja. Złożoność

współczesnej sytuacji gospodarczej strefy euro podkreśla fakt podwojenia długu publicznego

w 2009 roku w stosunku do 1979 roku. Niska spójność obszaru wspólnej waluty i słabość

zarządzania na poziomie UE stopniowo prowadziły do zagrożenia trwałości unii walutowej, a

globalny kryzys finansowo-gospodarczy przyspieszył ujawnienie jej problemów

strukturalnych. Jeśli zatem do wybuchu kryzysu można było wskazać korzyści z

wprowadzenia euro, w tym w szczególności stabilność makroekonomiczną, poprawę stanu

finansów publicznych, rosnącą rolę euro jako waluty międzynarodowej, to obecną sytuację

najlepiej charakteryzuje pytanie o możliwości rozwiązania kryzysu poprzez zasadnicze

zmiany systemowe.

Źródło: B. Mucha-Leszko, Korzyści międzynarodowej integracji gospodarczej a osiągnięcia i

problemy Unii Europejskiej, http://www.msg.umcs.lublin.pl/korzysci.pdf

Wpływ integracji gospodarczej na funkcjonowanie w warunkach kryzysu

Kryzys gospodarczy stał się bardzo ważnym sprawdzianem dla skuteczności mechanizmów polityki makroekonomicznej ustanowionych w strefie euro. Można obecnie stwierdzić, że w czasie kryzysu użyteczność istnienia unii walutowej stała się szczególnie widoczna. Zapewne trudności ekonomiczne niektórych krajów byłyby znacznie większe, gdyby nie były one w strefie euro. Nie uczestnicząc w obszarze jednowalutowym, jakim jest strefa euro, kraje te byłyby narażone na bardzo silną presję spekulacyjną. Potencjalne fluktuacje ich walut mogłyby jedynie spotęgować zjawiska kryzysowe i napięcia w realnej gospodarce.

Kryzys gospodarczy w obecnej skali postawił przed władzami publicznymi, nie tylko strefy euro, wyzwania, z którymi trudno było się zmierzyć, korzystając z doświadczeń z przeszłości. W przypadku krajów strefy euro zastosowanie środków zaradczych okazało się dodatkowo utrudnione ze względu na specyficzną rolę polityki zarówno pieniężnej, jak i budżetowej w mechanizmach polityki makroekonomicznej możliwych w unii walutowej. Zastosowane w strefie euro rozwiązanie jest jedyne w swoim rodzaju i właściwie nie występuje w innych krajach wysoko rozwiniętych. Polityka pieniężna została bowiem ze szczebla krajowego przeniesiona na szczebel Unii - jest to zatem polityka ponadnarodowa, natomiast polityka budżetowa pozostała w gestii władz krajowych. W odniesieniu do tej ostatniej nie mają one jednak pełnej swobody w podejmowaniu decyzji, muszą bowiem uwzględniać ograniczenia wynikające z Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz Paktu Stabilności i Wzrostu, dotyczące relacji defi cytu budżetowego oraz długu publicznego do PKB. Kraje te mogą więc kształtować dochody i wydatki publiczne według swego uznania, muszą jednak brać pod uwagę konieczność unikania nadmiernych deficytów budżetowych.

Dodatkowo należy podkreślić, że już na samym początku istnienia strefy euro jej kraje członkowskie postawiły sobie za cel nie tylko wyeliminowanie deficytu budżetowego, ale osiągnięcie równowagi budżetowej, a następnie nadwyżki budżetowej. Ten ambitny cel nie został osiągnięty przez wszystkie kraje członkowskie, ale w okresie dobrej koniunktury, mającej miejsce przed obecnym kryzysem, większości z nich udało się odejść od trwającego przez całe lata zjawiska deficytu budżetowego i narastania długu publicznego. Krajom tym obecnie jest dużo łatwiej walczyć z kryzysem gospodarczym niż tym, które w okresie wysokiego wzrostu gospodarczego nie podjęły odpowiednich działań w celu naprawy finansów publicznych.

Nawet jeśli pominiemy wspomniane problemy i uznamy, że strefa euro gwarantuje w warunkach kryzysu pewną stabilność makroekonomiczną, to zasadnicze pytanie i tak należy postawić, a mianowicie: czy wejście Polski do strefy euro pozwoli na szybszy rozwój polskiej gospodarki? Odpowiedź oparta na założeniach teoretycznych optymalnego obszaru walutowego jest stosunkowo łatwa i dość jednoznaczna. Powinny przeważać korzyści, a więc i szybszy rozwój gospodarczy. Jednakże warunki kryzysu nakazują pewną ostrożność, a być może i modyfikację takiego pozytywnego stanowiska. Skrajną opinię w tym względzie wyraża francuski ekonomista Christian Saint-Étienne, stwierdzając, że na krótką metę chroni ono m.in. przed kryzysami finansowymi, jednak na dłuższą jest nieopłacalne, o czym świadczą wyniki gospodarcze od 1999 r., które były lepsze w państwach pozostających poza strefą. Przewiduje on, że gdy skończy się już kryzys światowy, państwa, które nie mają euro, będą wręcz zachwycone sytuacją, że go nie mają - zwłaszcza jeśli euro nadal będzie zbyt silne w stosunku do dolara.

Źródło: Unia Europejska Wobec Kryzysu Ekonomicznego (2009):

http://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0CDQQFjAB&url=http%3A%2F%2Fwww.sgh.waw.pl%2Fkolegia%2Fkes%2Fkonferencje%2FIII_seminarium_nauki_spoleczne%2Fprogram_Unia_Europejska_wobec_kryzysu_ekonomicznego.pdf%2Fdownload&ei=gjWxUdjiKYj64QTHpYCQCA&usg=AFQjCNFKwHDwY5tH5bUu8p1Xwk8n-rPQcw

Zobacz również:

http://ec.europa.eu/polska/news/opinie/091207_kryzys_gospodarczy_a_unia_walutowa_pl.htm

59. Rola globalizacji w generowaniu światowej nierównowagi gospodarczej i nierówności dochodów.

Od ubiegłego wieku można zaobserwować wyraźne przyjęcie kursu w kierunku polityk wolnorynkowych. Doszło do znacznej intensyfikacji integracji gospodarczej o charakterze transgranicznym, a znaczna część świata zaczęła funkcjonować jak jedna gospodarka.

Jaka jest rola globalizacji w generowaniu światowej nierównowagi gospodarczej oraz nierówności dochodów?

Neoliberałowie uważają, że dane empiryczne nastrajają do optymizmu - zmniejsza się skala ubóstwa, maleją globalne nierówności, podnosi się standard życia zwykłych ludzi i słabną zależności typu patron-klient.

Zdaniem krytyków globalizacji natomiast (lub krytyków globalizacji w jej obecnym kształcie) nierówności na naszym globie wzrastają i na poparcie tej tezy zazwyczaj porównują dochody na jednego mieszkańca w najbogatszych i najbiedniejszych krajach. W tym wypadku mają całkowitą słuszność: „Pod koniec dziewiętnastego wieku stosunek średnich dochodów w najbogatszych krajach do średnich dochodów w najbiedniejszych wynosił 9 do 1. Obecnie rodzina o średnich dochodach w Stanach Zjednoczonych jest 60 razy bogatsza od średniej rodziny w Etiopii lub Bangladeszu (przeliczając dochody zgodnie z parytetem siły nabywczej)”.

Jeśli chodzi o twarde fakty, to zarówno Rodrik, jak i Ravenhill piszą o tym, iż istnieje tyle różnych mierników, wskaźników oraz metodologii prowadzenia badań dotyczących globalizacji, ubóstwa, nierówności dochodów, iż praktycznie nie ma tezy, której nie udałoby się jakimś badaniem podeprzeć.

Jakkolwiek w 2007 roku dochód Południa wynosił około 15% dochodu na Północy w kategoriach PSN i taki stan utrzymuje się pomimo 5 dekad wdrażania samoświadomego rozwoju i 25 lat powszechnie wdrażanej liberalizacji rynków.

Kolejnym ciosem na rzecz globalizacji jest fakt, iż zgodnie z wyznawanymi przez zwolenników globalizacji, znacząco lepiej powinny rozwijać się kraje, które weszły na drogę reform liberalizacji gospodarek narodowych. Wystarczy spojrzeć na Amerykę Południową, która poszła właśnie tą drogą, oraz na Azję Wschodnią, gdzie np. Chiny dalekie są od typowego uwolnienia rynków a ich sytuacja gospodarcza jest o wiele lepsza od krajów Ameryki Pd.

Dane dotyczące ubóstw obwieszczane przez Bank Światowy, a leżące u podstaw wniosków neoliberałów na temat globalizacji i jej wpływu na nierówności społeczne i ubóstwo, po przyjrzeniu się, w jaki sposób są one wytwarzane, wskazuje, że są obarczone dużym marginesem błędu i niepewności. Przypuszczalnie dane te są obciążone tendencją do niedoszacowania, co powoduje, że trendy wyglądają na lepsze niż są w rzeczywistości. Leżą one u podstawy wniosków neoliberałów na temat globalizacji i jej wpływu na nierówności społeczne i ubóstwo.

Globalizacja jest podawana jako przyczyna zwiększania się również wewnątrzkrajowych nierówności. W krajach bogatych wiąże się to z przenoszeniem produkcji do krajów z niższymi płacami lub z imigracją niewykwalifikowanej siły roboczej. Oba procesy powodują stagnację płac wśród słabiej wykształconej siły roboczej lub nawet do zwiększenia bezrobocia. Innym wskazywanym przez przeciwników globalizacji zjawiskiem, mającym powodować zwiększenie nierówności w najbogatszych krajach są reformy lub nawet demontaż państwa dobrobytu. Z kolei w krajach biednych globalizacja może powodować zwiększający się popyt na wykwalifikowaną siłę roboczą, uprzemysłowienie i dużą podaż niewykwalifikowanej siły roboczej na skutek urbanizacji i migracji ze wsi do miasta, co w rezultacie utrzymuje na niskim poziomie płace robotników.

Nierówności w dochodach na płaszczyźnie między państwami (dochody PSN ważone liczbą ludności, rozkład mierzony współczynnikiem Giniego) zmniejszyły się po 1980 r. Jest to zgodne z przewidywaniami neoliberalnymi, należy jednak zaznaczyć, że w całości za ten wyniki odpowiadają Chiny. Jeśli wyłączyć Chiny, nawet te miary, które są najbardziej przyjazne dla logiki neoliberalnej, wskazują na wzrost nierówności dochodowych między państwami. Powodem jest nie tylko załamanie się gospodarek w Afryce, bo jeśli wyłączyć ją z analizy, nierówności między państwami nadal utrzymują trend wznoszący. Zatem spadek nierówności między państwami nie jest ogólną tendencją wynikającą z globalizacji systemu światowego.

Absolutne różnice dochodowe między państwami i jednostkami szybko rosną. Obecnie absolutne różnice pod względem dochodów w gospodarce światowej są tak wielkie, że ich dalszy wzrost jest po prostu gwarantowany przez co najmniej pół stulecia.

Jedno jest pewne - nawet jeśli globalizacja pogłębia nierówności uzyskiwanego dochodu, poziomu życia i szans oraz ogranicza więzi społeczne, to przynajmniej zwiększa moralną odpowiedzialność za światowe ubóstwo.

Źródła:

• Artykuł „Mechanizmy powstawania kryzysów finansowych” na podstawie T. T. Kaczmarek, Globalistyka. Przyszłość globalnej gospodarki, Warszawa 2007.

• Globalizacja w trzech odsłonach. Część 2. Globalne nierównowagi., Krzysztof Rybiński, http://www.rybinski.eu/wp-content/uploads/globalne_nierownowagi_061026.pdf

• Globalizacja, nierówności i wzrost gospodarczy, dr Zbigniew Jan Stańczyk, Katedra Makroekonomii Akademii Ekonomicznej w Krakowie, http://www.univ.rzeszow.pl/pliki/Zeszyt6/31_Stanczyk_Zbigniew_Jan.pdf

• Nierówności dochodów barierą osiągania spójności społeczno-ekonomicznej, dr Małgorzata Leszczyńska, Katedra Teorii Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytet Rzeszowski, http://www.univ.rzeszow.pl/pliki/Zeszyt12/21.pdf

• Międzynarodowe instytucje finansowe a kryzysy finansowe, Aneta Kosztowniak, http://mikroekonomia.net/system/publication_files/98/original/3.pdf?1314880806

• Globalna ekonomia polityczna, red. John Ravenhill

• Reforma systemu finansowego, Streszczenie prawodawstwa UE

http://europa.eu/legislation_summaries/internal_market/single_market_services/financial_services_general_framework/ec0011_pl.htm

• Europejski System Nadzoru - Informacje Ogólne

http://www.knf.gov.pl/o_nas/wspolpraca_miedzynarodowa/unia/inf_ogol.html

Reforma systemów nadzoru finansowego UE i USA

http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2065949

• Z. Koberska, Architektura nadzoru finansowego w Unii Europejskiej po kryzysie finansowym, [w:] W. Przybylska-Kapuścińska (red.) Reakcje rynku na kryzys finansowy, CeDeWu, Warszawa, 2011, s. 48.

• L. Godziński, Rating własny, ale jaki?, Obserwator Finansowy, 04.08.2011, http://www.obserwatorfinansowy.pl/2011/08/04/europejska-agencja-ratingowa-pomysly-krytyka-agencji-amerykanskich/ (data dostępu: 10.05.2013).

• Polityka makroekonomiczna w warunkach kryzysu i jej wpływ na gospodarkę. Teoria i praktyka, red. Zofia Dach

60.Kierunki zmian światowego porządku gospodarczego po kryzysie finansowym.

-odwróceniu globalizacji. Spadają obroty handlu międzynarodowego, wyhamowano procesy liberalizacji i deregulacji rynków, powolny proces reregulacji rynków, przede wszystkim rynku finansowego,

zwiększenie się skali interwencjonizmu państw wysokorozwiniętych

-zmiany w układzie sił we współczesnej gospodarce światowej - wzmocnienie takich gospodarek jak chińska, brazylijska

-zmiany technologiczne - ograniczenie zużycia drogich paliw - postawienie na energie atomową.

-Zmiany regulacyjne - nowe propozycje uregulowań w sektorze bankowym, przepływach finansowych czy w obrocie instrumentami pochodnymi

(im większa będzie rola państwa w sektorze bankowym tym regulacje będą bardziej restrykcyjne.)

-Restrukturyzacja podmiotów i całych gospodarek - co będzie procesem wyjątkowo długim, kosztownym ekonomicznie a w konsekwencji bolesnym społecznie. Jedną z konsekwencji kryzysu będzie wycofywanie się państwa z części usług w sektorze publiczny. Wydatki rządów dla sektora bankowego, energetycznego czy dla wybranych branż przemysłowych

-Wzmocnienie pozycji waluty europejskiej [http://www.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.konferencja.edu.pl%2FFiles%2FConfXV%2FReports%2FPDF%2FKoziol%2520Waldemar%2520-%2520Zmiany%2520w%2520gospodarce%2520swiatowej%2520po%2520kryzysie.pdf&h=7AQFZmr1uAQGNFar-oMxwpl6yxQpZPdnbSEyeFDwCuilpoQ&s=1]

-Najprawodpodobniejpowstanie instytucja światowego regulatora, którego rolą będzie globalne nadzorowanie i bilansowanie przepływów finansowych, a może także podstawowych surowców np. ropynaftowej. Nie można także wykluczyć wprowadzenia pewnych globalnych regulacji w innych obszarach o kluczowym znaczeniu we współczesnej gospodarce, takich jak telekomunikacja (w tym dostęp do Internetu) czy energetyka

ograniczanie najwyszych wynagrodzen top managementu w

gospodarce, a szczególnie w sektorze finansowym [http://www.pte.pl/pliki/2/21/CZue-15.10-Kryzys-PTE-Baltowski-2.pdf]

„Strategia Obamy wymaga, by kraj bardziej oszczędzał, a mniej wydawał, zreformował swój system finansowy oraz zredukował deficyt i pożyczki. Od głównych eksporterów, takich jak np. Chiny, Waszyngton oczekuje, aby kraje te pobudzały popyt wewnętrzny. Obama zapowiedział również w Singapurze, że - wraz z Koreą Południową - jego kraj będzie dążył do osiągnięcia postępu w porozumieniu o wolnym handlu.” [http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,7254460,Obama__Bez_zmian_w_polityce_gospodarczej_groza_nam.html]

nie wiem, czy dobrze myślę, ale stworzyłam to na podstawie Cieślikowskiego

^ W USA niezwykle częstym podziałem świata jest odział na bogatą Północ i biedne Południe

^ Dochód mierzony jest tutaj parytetem siły nabywczej (PSN)

3

---