Antonii Malczewski
„Maria”
Jest to poemat, ale sam Malczewski uznał utwór ten za powieść. Wzorował się na Byronie. Nie można jednak tylko do takiej interpretacji ograniczać „Marię” Malczewskiego. Jej styl nawiązuje do tzw. „szkoły ukraińskiej”. W treści uwydatniają się nawiązania do kultury kozackiej. Kompozycja jest zamknięta. Autor otwiera poemat obrazem zachodzącego słońca a zamyka obrazem głębokiej nocy.
Dedykowane Julianowi Niemcewiczowi
pieśń 1- wstęp fragm. Utworu Jana Kochanowskiego
Apostrofa do kozaka. Na polu bitwy mogiła zmarłej Polski. Kozak- król pustyni. Step-koń-kozak-ciemność=dzika dusza. Nawiązanie do zamku, gdzie kiedyś była bieda, także żale, ale wszyscy żyli w zgodzie i razem, teraz w bogactwie Wojewoda nie jest tym samym człowiekiem. Oczywiście dla ludu dobry, ale nie pokazuje swojego prawdziwego oblicza. Chowa je głęboko, Chciałby odpocząć, ale „Spocznie-oh! Może tylko czoło pałające/ Położy, gdzie go żądeł czekają tysiące./”. Na dworze dobrze jednak się dzieje.
Wrócili mężowie z wyprawy wojennej i na ich czele jest wzniosły młodzieniec. Świat zatracony jest w przeszłości i tęskni za dawnymi laty.
Stary miecznik dumał nad swoją dawną służbą ojczyźnie. Tak zadumany i załamany , obok niego Maria. Ubraną w żałobne szaty z uśmiechem Cierpliwości. Piękna i szlachetna postać kobiety. Porównana zostaje do owoców Morza Martwego. Widać w jej obliczu nadziei grobowiec spokojny. Czyta „Księgę żywota” (Biblię). Zwraca się do swojego ojca (Miecznika), próbując go pocieszyć. Opowiada o swoim ukochanym. Pomimo, że jest on od niej daleko, Maria wierzy, że jego miłość nie przeminęła i tylko ta myśl trzyma ją przy życiu (głupia- naiwna :P) Ojciec musiał oglądać jej łzy. Żonę mu zabili. Prowadzi długie rozważania o błędach w postępowaniu Polaków, którzy nie zadbali wystarczająco o Polskę.
Kozak- c.d. dociera do jakiejś wsi., gdzie spotyka owego Miecznika. Podaje mu list od Wojewody w którym ten prosi Miecznika o zawarcie pokoju. Ten Wojewoda ma być teściem Marii, ale sugeruje, że jego syn- Wacław musi zasłużyć na jej rękę. Miecznik wyczuwa pewne matactwo w zamiarach Wojewody. Wacław przybywa do Marii. Miecznik zdecydował się towarzyszyć zięciowi w boju przeciw Tatarom. Maria nie chce wypuścić Wacława znów w bój.
Pieśń 2
Cytat z Byrona.
Apostrofa do małego pacholęcia. Podmiot liryczny pyta się, czy wraca ono z Ziemi Świętej. Pachole jest smutne, zawiedzione, jakby zrozpaczone. Cytat: „to czego chcesz, pacholę?”-„uciec od Rozpaczy”. Opis weneckiej zapusty. Ludzie w maskach. Nawiązanie do polskich zapustów, jazda saniami zamiast gondolą. Cytat: „Ah! Na tym świecie, Śmierć wszystko zmiecie / Robak się lęgnie i w bujnym kwiecie./” Jest to refren piosenki śpiewanej na hucznej zabawie na dworze Miecznika, która ma miejsce pod jego nieobecność. Piosenka, mówi o tym, że powróci śmiech, radość i gospodarz.
Fragment opisujący zachodzące słońce, które ostatnimi promieniami próbuje utrzymać dobry nastrój ludzi, ale okrywa jej już noc szykująca miejsce dla zbrodni i zdrady.
Ta huczna zabawa zebrała się w celu przywitania Miecznika wracającego z wojennej wyprawy. Wszyscy niecierpliwie czekają na jego przybycie.
Nawiązanie do szykowaniu się do wyprawy przez Miecznika i Wacława. Gdzie: „…w starcu Żywość, w młodzieńcu Rozwagę wyraża.”/.
Wacław ruszając w bój jest pełen niepokoju. Nie wie co go czeka. Nie chce śmierci, bo wie, że czeka na niego Maria. Jednak gdy rusza w bój ma przeczucie, że „zdobędzie trumnę”. Wacław ze swoją drużynom dotarł do wsi którą właśnie rabowali Tatarzy. Wacław w czasie bitwy pozostał sam na placu boju i jego męstwo zadziwiło wroga. Hordy zaczęły się cofać, pomimo, że nikomu Wacław nie zadał śmiertelnej rany. Przybył mu na pomoc Miecznik. Zabija on Hana.
Miecznik porównany do orła białego. Rozmowa o wolnej Ukrainie. Wacław wraca szybko do żony. Razem z Wacławem raduje się natura. Przez moment opanował go niepokój i trwoga, że zostawił ukochaną dla złudnej dumy i pychy. Gdy przybył do Marii zastał ją martwą w łóżku w odzieży żałobnej. Wtedy Pacholęcie (które wzięło się nie wiadomo skąd) przemówiło do Wacława (który to był w wielkim szale rozpaczy). Jego słowa sprawiły że w Wacławie obudziła się ponurość. Zdał sobie sprawę z Niezmienności Wyroku. Porównany zostaje do Laokoona -symbolu okrutnej i straszliwej męki- mowa o postaci z Iliady, proroku, który przewidział, że koń trojański to zguba dla Troi i został za to pożarty przez węże.
Wacław pochował żonę i ruszył w bój. Cały czas towarzyszy mu od tamtej pory Pacholę. Podmiot liryczny nie wyjaśnia czy jest to duch, szatan czy anioł.
Podczas pogrzebu Marii Miecznik był już nieobecny duchem. Mówiło się, że jego dusza poszła wraz z córką do nieba. Pewnej nocy poszedł na cmentarz i nie wrócił. Umarł przy grobie córki i żony. Smutek.