Albania
Ramy konstytucyjne zaczęły powstawać na początku lat 90. Konstytucja przyjęta została w 1990 ze zmianami, nowa konstytucja została przyjęta w 1998r. Konstytucja stanowi, że Albania jest republiką parlamentarną. Ustanawia trójpodział władzy: prezydent, rząd i dominujący parlament.
Głowa państwa
Prezydent wybierany jest na 5 lat. Do jego kompetencji należy: kierowanie orędzia do Zgromadzenia Ogólnego, stosowanie prawa łaski, nadawanie orderów, mianowanie i odwoływanie ambasadorów, zawieranie umów m-n, powoływanie prezesa Akademii Nauk, zarządza wybory.
Art. 90 mówi, że prezydent nie ponosi odpowiedzialności za akty podjęte w ramach sprawowania urzędu. Nie bierze czynnego udziału w sprawowaniu władzy wykonawczej.
Kandydat na prezydenta musi mieć ukończone 40 lat i być obywatelem Albanii. Wybierany jest większością 3/5 głosów w głosowaniu tajnym, bez debaty w ZO. Jeżeli w 5 głosowaniu żaden z 2 kandydatów nie otrzyma większości ZO zostaje rozwiązane.
Wybory
Parlament jest jednoizbowy, wybory do niego są bezpośrednie, równe, tajne i powszechne. Zgromadzenie Ogólne składa się ze 140 deputowanych. 100 jest wybieranych bezpośrednio w okręgach jednomandatowych, 40 z list partii i/lub koalicji według kolejności ich umieszczenia na liście. Partie, które uzyskały mniej niż 2,5% i koalicje mniej niż 4% nie uzyskują mandatu.
Rada Ministrów
Prezes Rady Ministrów i ministrowie powoływani są i odwoływani przez prezydenta za zgodą parlamentu. Prezes reprezentuje Radę Ministrów i przewodniczy jej posiedzeniom, nakreśla główne kierunki ogólnej polityki państwowej i ponosi odpowiedzialność. Urzędnicy publiczni wykonują ustawy i służą narodowi. Prezes w ciągu 10 dni przedstawia do zaaprobowania przez Zgromadzenie program polityczny RM wraz z jej składem.
Wymiar sprawiedliwości
Organ wymiaru sprawiedliwości wprowadzono ustawą z dnia 29.04.1992. Władza sądownicza jest oddzielona i niezależna od innych władz i sprawowana tylko przez organy wymienione w ustawie. Wymiar sprawiedliwości przestrzega zasad praworządności osób wobec prawa na bazie poszanowania prawa.
System rządów składa się z Sądu Konstytucyjnego, Sądu Apelacyjnego, Sądów I Instancji i sądów wojskowych. Zakazane jest powoływanie sadów nadzwyczajnych. Sąd Konstytucyjny jest najwyższym organem sądowniczym. Jego członkami są tylko obywatele Albanii posiadając dyplom prawniczy i 7 lat pracy w organach sądowniczych lub jako wykładowca na wydziale prawa. Organizacje oraz kompetencje sądów reguluje ustawa. Przewodniczący i zastępca Sądu Konstytucyjnego są wybrani przez Zgromadzenie Ludowe na wniosek Prezydenta. Przewodniczący i członkowie wybierani są na 7 lat. Nie może on rozpatrywać w I instancji, w II tylko w sprawach przewidzianych w ustawie. Bada zgodność z prawem orzeczeń sądowych. Sąd Konstytucyjny jest najwyższą władzą, która chroni i gwarantuje przestrzeganie konstytucji i ustawodawstwa oraz dokumentów ostatecznej wykładni konstytucji. Jest niezawisły i podlega jedynie konstytucji. Składa się z 9 członków, z których 5 wybiera Zgromadzenie Ludowe, a 4 Prezydent Republiki. Do jego kompetencji należy dokonanie wykładni konstytucji oraz ustaw konstytucyjnych, orzeka o niezgodności z Konstytucja ustaw i aktów posiadających moc ustaw.
Prokuratora generalnego i zastępcę wybiera Zgromadzenie Ludowe na wniosek prezydenta.
Na czele Najwyższej Rady Sądownictwa stoi prezydent. Składa się ona z Przewodniczącego Sądu Konstytucyjnego, Ministra Sprawiedliwości, Prokuratora Generalnego i 9 pracowników znanych ze swoich zdolności.
Podział administracyjny
Terytorium dzieli się na gminy, gminy miejskie i okręgi. Organy samorządu wybierane są bezpośrednio przez naród w głosowaniu wolnym, równym, tajnym i powszechnym. Najmniejszymi jednostkami organizacji samorządu terytorialnego są gminy i gminy miejskie. Organami gminy są rada gminy oraz przewodniczący gminy. Okręg składa się z kilku gmin miejskich wzajemnie od siebie zależnych. Organem przedstawicielskim okręgu jest rada okręgu. Ona wybiera zarząd i jej przewodniczącego, będących organami wykonawczymi. Obowiązki i koordynowanie działalności gmin i gmin miejskich znajdujących się na jego terytorium.
Organy samorządu terytorialnego mają prawo do wydawania aktów normatywnych obowiązujących na obszarze odnośnej jednostki administracyjno-terytorialnej.
Bośnia i Hercegowina
Lud jest suwerenem sprawującym władzę bezpośrednio i pośrednio. Występuje trójpodział władzy. Konstytucyjnymi organami są: jednoizbowy parlament - Zgromadzenie Krajowe, Prezydent, Rząd, Trybunał Konstytucyjny, Parlament, Rzecznik Praw Mniejszości Narodowych i Etnicznych.
Głowa państwa - funkcję głowy państwa pełni 3 osobowe prezydium - przedstawiciele wspólnoty Serbskiej, Chorwackiej i Muzułmańskiej wybierani są w wyborach powszechnych na 4 lata. Przewodniczący prezydium działa przez 8 mc - dla każdej ze wspólnot w systemie rotacyjnym.
Wybory
Do parlamentu są równe, powszechne, tajne i bezpośrednie. Izba niższa - Izba Reprezentantów - wybory powszechne, wybieranych jest 31 mieszkańców Federacji Muzułmańsko-Chorwackiej, 11 z republiki Serbskiej. Izba wyższa to izba ludowa, w której skład wchodzi 15 członków mianowanych przez parlamenty krajów związkowych. 5 mianuje parlament Serbii, a 10 parlament Federacji Muzułmańsko-Chorwackiej. Wybory odbywają się co 4 lata.
Rada Ministrów
Mianowana jest przez prezydium Republiki. Odpowiada za politykę zagraniczną, gospodarkę, handel, łączność i wymiar sprawiedliwości. Skład RM zatwierdzany jest przez Izbę Reprezentantów. Na jej czele stoi 2 współpremierów - współprzewodniczących, którzy sprawują swoje funkcje.
Podział administracyjny
Podział Federacji na 8 kantonów (4 muzułmańskie, 2 chorwackie, 2 mieszane). Serbska Republika Bośni i Hercegowiny ogłoszona przez Serbów 27.03.1992.
Chorwacka Republika Bośni i Hercegowiny, Autonomiczny Region Bośni Zachodniej proklamowany został 27.09.1993 i obejmuje miasto i region Bihać, w północno - zach. Bośni i Hercegowiny. Federacja Muzułmańsko - Chorwacka powstała 31.05.1994.
Bułgaria
Ramy konstytucyjne są uchwalone w konstytucji z 12.07.1991. Art. 1 - Bułgaria jest państwem demokratycznym, parlamentarnym i prawnym.
Art 5 - mówi o jedności i niepodzielności narodu i państwa, pluralizmie politycznym, humanizmie. Podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
Konstytucyjnymi organami są jednoizbowy parlament - ZN, Prezydent i Rząd.
Głowa państwa
Prezydent wybierany jest na 5 lat w wyborach bezpośrednich. Może nim zostać obywatel, który ukończył 40 lat i zamieszkiwał ostatnie 5 lat w kraju. Aby kandydat został wybrany musi uzyskać ponad połowę głosów przy frekwencji ponad 50%. Jeśli nikt nie zostanie wybrany przeprowadzana jest II tura.
Do jego kompetencji należy ogłaszanie ustaw, odwoływanie przedstawicieli dyplomatycznych i innych funkcjonariuszy państwowych, ma prawo łaski, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, stoi na czele Rady Bezpieczeństwa. Wydaje dekrety - czyli ma szczególną kompetencję służącą kreowaniu polityki wewnętrznej państwa. Aktualny prezydent to Georgi Pyrwanow.
Wybory
Wolne, powszechne, równe, bezpośrednie, tajne. Czynne prawo wyborze przysługuje od 18 lat, bierne od 21 lat.
Rada Ministrów
Kieruje i realizuje wewnętrzną i zagraniczną politykę państwa, realizuje ogólne kierownictwo wobec administracji państwowej i sił zbrojnych. RM składa się z premiera i ministrów. Premier kieruje i koordynuje ogólną politykę rządu. Jej członkami mogą być tylko obywatele Bułgarscy. RM kieruje wykonaniem budżetu państwa, organizuje gospodarowanie majątkiem państwowym, a także zawiera i zatwierdza umowy międzynarodowe, ponadto podejmuje uchwały i decyzje. Pracownicy państwowi są wykonawcami woli interesów narodu.
Wymiar sprawiedliwości
Władza sądownicza jest uregulowana w rozdziale VI Konstytucji. Władza sądowa ochrania prawa i uprawnione interesy obywateli, osób prawnych i państwa. Jest ona niezawisła i ma samodzielny budżet. Wymiar sprawiedliwości sprawują Najwyższy Sąd Konstytucyjny, Najwyższy Sąd Administracyjny oraz sądy apelacyjne, okręgowe, wojskowe i rejonowe. Sądy nadzwyczajne są niedopuszczalne.
Najwyższy Sąd Administracyjny sprawuje zwierzchni nadzór sądowy nad ścisłym, jednolitym stosowaniem ustaw w orzecznictwie administracyjnym. Wypowiada się w sporach o zgodność z ustawami aktów Rady Ministrów i ministrów i innych aktów wymienionych w ustawie.
Najwyższa Rada Sądownicza składa się z 25 członków, przewodniczącego Najwyższego Sądu Kasacyjnego, przewodniczącego Najwyższego Sądu Administracyjnego oraz prokuratora Generalnego, którzy są jej członkami z mocy prawa.
Struktura prokuratury odpowiada strukturze sądów.
Podział administracyjny
Terytorium dzieli się na gminy i obwody. Gminy stanowią podstawową jednostkę administracyjno - terytorialną, w której realizuje się samorząd lokalny. Obywatele uczestniczą w zarządzani gminą za pośrednictwem wybieranych przez nich organów i bezpośrednio przez referendum.
Organem samorządu lokalnego jest rada gminy wybierana przez mieszkańców odpowiedniej gminy na lata. Organem władzy wykonawczej w gminie jest wójt, wybierany przez mieszkańców lub radę gminy na okres 4 lat.
Obwód jest jednostką administracyjno - terytorialną do prowadzenie polityki regionalnej, sprawowania administracji państwowej w terenie i do zapewniania równowagi między interesem ogólnokrajowym a lokalnym.
Kierownictwo administracyjne w obwodzie sprawuje naczelnik obwodu wspomagany przez administrację obwodową. Naczelnika obwodu powołuje Rada Ministrów. Zapewnia on realizację polityki państwa, odpowiada za ochronę interesów ogólnokrajowych, praworządności i porządku publicznego oraz sprawuje kontrolę adm
Chorwacja
Obowiązuje konstytucja z 1990 (poprawki wprowadzane w 1993). Suwerenem jest lud, który władzę sprawuje bezpośrednio i pośrednio. Trójpodział władzy.
Głowa państwa
Prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych, bezpośrednich równych i tajnych na 5 lat z prawej jednej reelekcji. Nie może zostać wybrany wcześniej niż na 30 dni do końca kadencji i nie później niż 60 dni po jej upływie. Jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych, powołuje i odwołuje członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego, wypowiada wojnę, powołuje premiera, wydaje dekrety z mocą ustawy - ma silną pozycję. Bierze czynny udział w sprawowaniu władzy. Aktualnym prezydentem jest Spite Mesic.
Wybory
Do parlamentu są równe, powszechne, tajne i bezpośrednie, odbywają się co 4 lata.
Rada Ministrów
Rząd sprawuj władzę wykonawczą, w jego skład wchodzi premier, wicepremierzy, ministrowie i inni członkowie. Rząd wydaje rozporządzenia , wnosi projekty ustaw, ponosi odpowiedzialność wobec prezydenta i Izby Przedstawicielskiej. Ministrowie odpowiadają solidarnie za decyzje podejmowane przez rząd, a indywidualnie za działania wykonywane w swoim własnym zakresie.
Tryb powołania - do 15 dni od daty mianowania. Premier przedstawia Izbie Przedstawicielskiej skład rządu i stawia wniosek o votum zaufania. O taki wniosek, oraz o votum nieufności wobec premiera może wystąpić 1/10 wszystkich deputowanych Izby. Głosowania za wnioskiem nie może się odbyć wcześniej niż 3 dni od daty zgłoszenia.
Wymiar Sprawiedliwości
Władzę sądowniczą sprawują sądy, jest ona odrębna i niezawisła. Sądy orzekają na podstawie konstytucji i ustaw.
Sąd Najwyższy jest najwyższym organem sądowniczym. Zapewnia jednolite stosowanie ustaw i równość praw wszystkich obywateli. Sędziowie są powoływani na stałe, mogą być odwołani na własny wniosek, w razie trwałej niezdolności pełnienia funkcji. Sędzia nie może być przeniesiony wbrew własnej woli. Sędziów i prokuratorów powołuje i odwołuje Rada Sądownictwa, która orzeka też o ich odpowiedzialności dyscyplinarnej. Składa się ona z przewodniczącego i 14 członków.
Trybunał Konstytucyjny składa się z 11 sędziów wybranych przez Izbę Poselską na wniosek Izby Żupanii. Trybunał Konstytucyjny wybiera swojego prezesa na 4ro letnią kadencję. Orzeka on o zgodności ustaw z konstytucją, o zgodności innych przepisów konstytucją, w sporach kompetencyjnych między organami władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
Podział administracyjny
Obywatelom gwarantuje się prawo do samorządu terytorialnego. Jego jednostkami są gmina i kotar (tradycyjna i historyczna nazwa jednostki podziału terytorialnego) albo miasto. Jednostką terytorialną samorządu i administracji terytorialnej jest żupania. Obszary żupanii określa ustawa. Wielki miastom ustawa może nadawać status żupanii.
Czechy
Czechy są republiką parlamentarną. Istnieje trójpodział władzy przy dominacji najwyższego przedstawicielskiego organu - parlamentu. Do konstytucji wpisana jest Karta Praw Podstawowych, czyli prawa człowieka.
Głowa państwa
Prezydent wybierany jest przez obie izby parlamentu na 5 lat. W I głosowaniu wymagana jest większość absolutna. Jeśli żaden kandydat nie zostanie wybrany w II i III głosowaniu, rozpisywane są nowe wybory. W 1993 wybrany był Harel, w 2003r Vaclav Klaus, który prowadzi politykę bardziej izolacjonistyczną.
Wybory
Są powszechne, równe, tajne. Wybory do Izby Poselskiej - tajne, równe, bezpośrednie, według systemu większościowego, odbywają się co 4 lata, natomiast do Senatu co 6 lat. Czynne prawo wyborcze mają obywatele od 18 roku życia.
Rada Ministrów
Rząd jest najważniejszym organem władzy wykonawczej. W jego skład wchodzi premier, wicepremierzy i ministrowie. Pozycja rządu jest dość silna. Podejmuje decyzje kolegialnie, odpowiedzialny jest przed Izbą Poselską i upoważniony do wydawania rozporządzeń, które podpisuje przewodniczący rządu.
Wymiar Sprawiedliwości
Władzę Sądowniczą wykonują niezawisłe sądy z niezawisłymi sędziami. Sąd Konstytucyjny jest sądowym organem ochrony konstytucji. Składa się z 15 członków mianowanych na 10 lat. Sędziów mianuje prezydent za zgodą Senatu. Sąd Konstytucyjny orzeka o uchyleniu ustaw i innych przepisów prawnych, o sporach kompetencyjnych między organami samorządu terytorialnego.
System sądów tworzą Sąd Najwyższy, Najwyższy Sąd Administracyjny, sądy główne, wojewódzkie i powiatowe. Sąd Najwyższy jest zwierzchnim organem sądowym w sprawach należących do właściwości sądów z wyjątkiem spraw, o których rozstrzyga Sąd Konstytucyjny lub Najwyższy Sąd Administracyjny.
Podział administracyjny
Republika Czeska dzieli się na gminy - podstawowe jednostki samorządu terytorialnego. Jednostką samorządu terytorialnego wyższego szczebla jest ziemia lub kraj. Są one samodzielnie administrowane przez organ przedstawicielski. Jednostki samorządu terytorialnego są terytorialnymi społecznościami obywateli, które mają prawo do samorządu.
Estonia
konstytucja została przyjęta w 1992r w referendum. Suwerenem jest naród, forma rządów jest republikańska i demokratyczna. Obowiązuje podział władzy, legalizm. Przeprowadzenie referendum zależy tylko od parlamentu.
Głowa państwa
Prezydent wybierany jest przez parlament na 5 lat. Kandydat musi mieć ukończone 40 lat. Do jego kompetencji należy wydawanie dekretów, wnoszenie projektów zmian do konstytucji, powołuje i odwołuje rząd. Aktualny prezydent to Lennart Kontroli.
Wybory
Do parlamentu odbywają się co 4 lata. Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom od 18 roku życia, bierne do parlamentu od 21 lat.
Rada Ministrów
Rząd jest realizatorem wewnętrznej i zagranicznej polityki państwa, kreuje i koordynuje działalność instytucji rządowych, organizuje wykonywanie ustaw, przedkłada Riigikodu projekty ustaw, umowy z innymi państwami dla ich ratyfikacji, bądź wypowiedzenia, opracowuje projekty budżetu państwa oraz kieruje jego wykonaniem. Wdaje uchwały na podstawie ustaw dla ich wykonania. Ponadto organizuje stosunki z innymi państwami, wprowadza stan wyjątkowy. W jego skład wchodzi prezes i ministrowie.
Prezydent desygnuje w ciągu 14 dni od złożenia dymisji przez Rząd kandydata na Prezesa RM, któremu powierza utworzenie nowego rządu. Prezes reprezentuje rząd i kieruje jego polityką.
Wymiar Sprawiedliwości
Sądy są niezawisłe, wymierzają sprawiedliwość zgodnie z Konstytucją i ustawami. Sędziowie są mianowani dożywotnio. System sądów obejmuje sądy powiatowe, miejskie i administracyjne, sądy okręgowe, Sąd Państwowy. Tworzenie sądów wyjątkowych jest niedopuszczalne.
Podział administracyjny
Wszystkie spory lokalne są rozstrzygane i regulowane przez samorządy lokalne działające niezależnie w ramach obowiązującego prawa. Na samorządy lokalne można nakładać obowiązki tylko na podstawie ustawy lub za ich zgodą. Jednostki samorządu lokalnego to powiaty i miasta. Inne jednostki tego samorządu można utworzyć na podstawie i w trybie określonym w ustawie. Samorząd lokalny posiada własny budżet, którego zasady i tryb tworzenia określa ustawa.
Litwa
konstytucja z 15.02.1992. suwerenem jest lud. Trójpodział władzy.
Głowa państwa
Prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat. Musi to być obywatel, który ukończył 40 lat i zamieszkiwał ostatnie 3 lata w kraju. Do jego kompetencji należy zarządzanie przedterminowych wyborów do Sejmu, odwoływanie premiera, pełni funkcję arbitra w sporze miedzy Sejmem a Rządem, wpływa na politykę zagraniczną, powołuje i odwołuje rząd, ma prawo łaski, ale NIE ma prawa wydawania dekretów.
Wybory
Powszechne, równe, tajne i bezpośrednie. Czynne Rawo wyborcze od 18 lat. Deputowani do parlamentu odbywają się według ordynacji mieszanej - 71 posłów w okręgach jednomandatowych w systemie większościowym i 70 deputowanych w jednomandatowych okręgach wyborczych w systemie proporcjonalnym.
Rada Ministrów
W jej skład wchodzi Prezes RM i ministrowie. Prezesa mianuje i odwołuje Prezydent za zgodą Sejmu. Ministrowie są natomiast mianowani i odwoływani przez Prezesa. Rząd zarządza sprawami kraju, strzeże nienaruszalności terytorialnej, wykonuje ustawy i uchwały Sejmu w sprawie wykonywania ustaw, zarządzeń Prezydenta, koordynuje działalność ministerstw. Rząd przygotowuje także projekt budżetu i przedkłada go Sejmowi. Kieruje także jego wykonaniem. Ponadto przedkłada Sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu, przygotowuje projekty ustaw i wnosi je do Sejmu, nawiązuje stosunki dyplomatyczne i podtrzymuje więzi z innymi państwami. Rząd ponosi solidarną odpowiedzialność przed Sejmem za swoją ogólną działalność.
e) Wymiar Sprawiedliwości
Sprawowany jest przez: Litewski Sąd Najwyższy, Litewski Sąd Apelacyjny, sądy apigardowe i apilinkowe (to jednostki podziału administracyjnego Republiki Litewskiej). Do rozstrzygania spraw administracyjnych, z zakresu prawa pracy, spraw rodzinnych mogą być powołane sądy szczególne. Strukturę i kompetencje sądów określa ustawa o sądach. Sędziów Sądu Najwyższego mianuje i odwołuje Sejm na wniosek Prezydenta. Ingerowanie organów władzy bądź administracji, członków Sejmu i innych funkcjonariuszy jest zabronione i powoduje pociągnięcie do odpowiedzialności przewidzianej przez ustawę.
Podział administracyjny
Państwo wspiera samorządy, te działają w sposób wolny i samodzielny. Ustalają i uchwalają one swoje budżety. Rady Samorządowe mają prawo nakładać w rybie przewidzianym przez ustawę podatki lokalne, a także w ramach budżetu obniżać przewidziane opłaty i podatki.
Łotwa
konstytucja z 15.02.1992, przywrócona 27.01.1994. Prezydent jest głową państwa. Władze ustawodawcza pełni jednoizbowy parlament, który ma wysoką pozycję ustrojową. Władzę wykonawczą posiada Gabinet Ministrów z premierem, powoływanym przez Sejm. Prawa człowieka są wpisane w konstytucję.
Głowa państwa
Prezydent jest wybierany na 4 lata przez parlament. Kandydat musi mieć skończone 40 lat i nie może mieć podwójnego obywatelstwa. Ma słabą pozycję - nie dysponuje prawem rozwiązania parlamentu, ma inicjatywę ustawodawczą.
Wybory
Powszechne, równe, bezpośrednie i tajne. Czynne prawo wyborcze od 18 lat.
Rada Ministrów
W jej skład wchodzi premier i wyznaczeni przez niego ministrowie. Gabinetowi podlegają urzędy administracji państwowej. Premier i ministrowie dla pełnienia ich funkcji muszą cieszyć się zaufaniem Sejmu. Do jej kompetencji należy zarządzanie stanu wyjątkowego, rozpatrywanie projektów ustaw, opracowywanie ich przez poszczególne ministerstwa.
Wymiar sprawiedliwości
Sprawowany jest przez sądy rejonowe, okręgowe i Sąd Najwyższy. Sędziowie są niezawiśli, zatwierdza ich Sejm, są nieodwołalni. Istnieje Sąd Konstytucyjny, który rozpatruje sprawy przekazane przez ustawy do jego kompetencji.
Podział administracyjny
Dwustopniowy podział administracyjny - I stopień do 26 regionów (Rajons) i 7 wydzielonych miast. II stopień - 76 miast i 492 gminy.
Macedonia
Konstytucja z 1991. Suwerenem jest lud, trójpodział władzy
Głowa państwa
Prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych i równych na 5 lat. Kandydat musi mieć 40 lat i w ciągu ostatnich 15 lat, 10 zamieszkiwał w kraju. Kompetencje: tworzenie rządu, stosowanie prawa łaski, dowodzenie siłami zbrojnymi, mianowanie 3 członków RB. Ponosi odpowiedzialność konstytucyjną, generalnie ma słabą funkcję. Funkcję tę pełni Boris Trajkovski.
Wybory
Odbywają się co 4 lata, są równe, bezpośrednie i tajne. Parlament jest jednoizbowy.
Rada Ministrów
Do jej kompetencji należy wykonywanie władzy wykonawczej. W skład rządu wchodzi premier i ministrowie, którzy nie mogą być jednocześnie deputowanymi do Zgromadzenia. Funkcje premiera i ministrów nie mogą być łączone z innymi funkcjami. Mandatariusz - osoba desygnowana prze premiera. Kandydat na premiera jest wskazywany przez prezydenta, w ciągu 20 dni trzeba przedstawić Zgromadzeniu kandydatów na członków rządu oraz program. Decyzje są podejmowane większością ogólnej liczby deputowanych.
Do kompetencji rządu należy wykonywanie ustaw i innych aktów prawnych przyjętych przez Zgromadzenie, przygotowywanie projektów ustaw, budżetu i innych aktów, planu przestrzennego, opiniuje projekty ustaw innych aktów przedkładanych Zgromadzeniu przez inne podmioty. Decyduje też o stosunkach dyplomatycznych i konsularnych, wysuwa kandydata na Prokuratora Generalnego.
Wymiar Sprawiedliwości
Władzę Sądowniczą mają sądy orzekające na podstawie konstytucji i ustaw. System sądów jest jednolity. Sędziowie powoływani są na stałe i nie mogą być przenoszeni wbrew swojej woli. Mogą być odwołani na własne żądanie, gdy spełniają warunki przejścia na emeryturę, lub gdy są skazani na karę co najmniej 6 mc bez zawieszenia za ciężkie wykroczenia dyscyplinarne. Gwarancją niezawisłości sędziego jest immunitet, o którym decyduje Zgromadzenie.
Najwyższym sądem jest Sąd najwyższy. Naczelna Rada Sądownicza jest organem zapewniającym niezależność władzy sądowniczej od władzy ustawodawczej (7 członków na 6 lat). Rada ta orzeka o odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego, proponowanie kandydatur 2 sędziów do Trybunału Konstytucyjnego.
Trybunał Konstytucyjny strzeże praworządności i konstytucyjności - 9 sędziów wybranych przez Zgromadzenie na 9 lat bez możliwości ponownego wyboru. Orzeka on o zgodności ustaw z Konstytucją i o zgodności z Konstytucją układów zbiorowych.
Podział administracyjny
Jest podzielona na 34 gminy i miasto Skopje
Rumunia
Konstytucja została przyjęta 21.07.1991. W pierwszym planie państwo miało mieć wolny i suwerenny charakter. Rumunia jest jednolitym, niezależnym i niepodzielnym państwem narodowym; demokratycznym i społecznym państwem prawa. Suwerenność należy do narodu. Pluralizm stanowi jedną z przesłanek demokracji.
Głowa państwa
Wybierany jest na 4 lata, z prawem 1 reelekcji. Obecnie prezydentem jest Tran Basescu.
Wybory
Są równe, bezpośrednie, powszechne i tajne. 1 deputowany przypada na 70 tys. Wyborców, 1 senator na 160 tys. Wyborców. Czynne prawo wyborcze od 18 lat, bierne do Izby Deputowanych od 23 lat, do Senatu od 35 lat.
Rada Ministrów
Kandydata na premiera desygnuje Prezydent po konsultacjach z partią mającą bezwzględna większość w parlamencie. Kandydat na premiera w ciągu 10 dni zwraca się o votum zaufania. Program i skład rządu rozpatrywane są przez obie izby na wspólnym posiedzeniu. Parlament wyraża wotum zaufania głosami większości deputowanych. Rząd odpowiada politycznie przed parlamentem.
Do jego kompetencji należy zapewnianie suwerenności państwa i niezależności gospodarczej, realizacja wewnętrznej i zewnętrznej polityki państwa, stoi na straży przestrzegania konstytucji i ustaw, posiada inicjatywę ustawodawczą.
Wymiar Sprawiedliwości
Kontrola konstytucyjności ustaw. Powołanie Trybunału można traktować jako reakcję na czasy komunistycznego bezprawia. Został oddzielony od sadów powszechnych i szczególnych. Bada inicjatywy dotyczące zmiany Konstytucji i zajmuje stanowisko w sprawach zgodnych z konstytucją, wyraża opinię w sprawie wniosku o zawieszenie Prezydenta w wykonywaniu jego funkcji. Składa się z 9 członków mianowanych na 9 lat.
Najwyższym organem jest Sąd najwyższy. Sędziowie są mianowani przez prezydenta na wniosek Najwyższej rady Sądownictwa.
Konstytucyjną instytucją jest prokuratura. W działalności wymiaru sprawiedliwości prokuratura reprezentuje ogólne interesy społeczeństwa, broni porządku prawnego i wolności.
Podział administracyjny
Państwo unitarne, dzieli się na 41 województw i miasto wydzielone Bukareszt. II szczebel administracyjny to 272 okręgi administracyjne. Podstawową jednostką administracyjną jest gmina - ogółem 2686 gmin.
Słowacja
Konstytucja z 1.09.1992. Jest republiką parlamentarno gabinetową.
Głowa państwa
Prezydent wybierany jest na 5 lat w wyborach powszechnych, bezpośrednich i tajnych. Kandydata może zgłosić grupa co najmniej 15 posłów Rady Narodowej lub grupa 15000 obywateli posiadających prawo wyborcze do Rady Narodowej. Kandydat musi mieć ukończone 40 lat i bierne prawo do RN. Aby mógł zwyciężyć musi uzyskać ponad połowę ważnie oddanych głosów. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej i nie posiada szerokich kompetencji. Pełni rolę politycznego arbitra, można go odwołać w drodze głosowania ludowego. Aktualnie - Ivan Gasparovic.
Wybory
Odbywają się co 4 lata, są powszechne, równe, tajne i bezpośrednie.
Rada Ministrów
Rząd jest najwyższym organem władzy wykonawczej. W jego skład wchodzi przewodniczący, wiceprzewodniczący i ministrowie. Członek rządu nie może sprawować mandatu poselskiego ani być sędzią. Przewodniczącego Rządu mianuje i odwołuje Prezydent. Przewodniczącym może być mianowany każdy obywatel Republiki Słowackiej. Prezydent (przewod???) mianuje i odwołuje pozostałych członków rządu i powierza im kierowanie ministerstwami.
Rząd decyduje kolegialnie o projektach ustaw, rozporządzeniach rządu, jego programie i jego wykonywaniu, podstawowych postanowieniach co do zabezpieczenia polityki gospodarczej i socjalnej, o projektach budżetu państwowego, o umowach m-n, o podstawowych problemach polityki wewnętrznej i zagranicznej, udzielaniu amnestii w odniesieniu do przestępstw, o mianowaniu i odwoływaniu funkcjonariuszy. Na podstawie ustaw w celu ich wykonania rząd może wydawać rozporządzenia.
Wymiar Sprawiedliwości
Wykonywanie wymiaru sprawiedliwości należy do niezawisłych i bezstronnych sądów. Orzekają one w sprawach cywilnych i karnych, kontrolują legalność decyzji organów administracyjnych. System sądów tworzą Sąd Najwyższy i inne sądy.
Podział administracyjny
Podstawową jednostką jest gmina - samodzielna terytorialnie i administracyjnie. Jednoczy ona osoby mające stały pobyt na jej terytorium.
Gmina jest osobą prawną, która samodzielnie gospodaruje swoim majątkiem i swoimi środkami finansowymi. Ma prawo łączyć się z innymi gminami dla ochrony spraw interesu publicznego. Organami gminy są: gminne przedstawicielstwo i starosta gminy. Gminne przedstawicielstwo tworzą posłowie gminnego przedstawicielstwa. Wybór posłów odbywa się w powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich głosowaniach. Starosta wybierany jest przez obywateli gminy na podstawie powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich wyborów.
Słowenia
Konstytucja z 1991
Głowa państwa
Prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat z prawem 1 reelekcji. Ogłasza ustawy, ma prawo łaski, może rozwiązać parlament, zarządza wybory do Zgromadzenia Państwowego, ponosi odpowiedzialność konstytucyjną, nadaje ordery. Funkcję tę pełni Janez Drnovsek.
Wybory
Do parlamentu odbywają się co 4 lata. Zarządzane s przez prezydenta, który w ciągu 20 dni od dnia wyborów organizuje pierwsze posiedzenie Zgromadzenia Państwowego.
Rada Ministrów
W skład rządu wchodzi premier i ministrowie. Są oni odpowiedzialni przed Zgromadzeniem. Za pracę Rządu ponoszą odpowiedzialność wszyscy ministrowie. Kandydat na premiera przedstawiany jest Zgromadzeniu przez prezydenta. Jest on wybierany bezwzględną większością wszystkich posłów Zgromadzenia. Jeśli jej nie uzyska, prezydent w ciągu 14 dni przeprowadza kolejne konsultacje z liderami partii. Jeśli nie uda się powołać premiera wówczas prezydent rozwiązuje Zgromadzenie i zarządza nowe wybory. Ministrowie są powoływani i odwoływani na wniosek premiera przez Zgromadzenie. Premier i ministrowie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności przed Sąd Konstytucyjny za naruszenie konstytucji lub ustaw.
Wymiar Sprawiedliwości
Sędziowie są związani w sprawowaniu urzędu tylko konstytucją i ustawami. Urząd sędziowski ma charakter stały. Sędziowie są powoływani przez Zgromadzenie Państwowe na wniosek Rady Sądownictwa. Przysługuje im immunitet. Ustanawiane sądów szczególnych jest zakazane.
Rada Sądownicza składa się z 11 członków, spośród nich 5 jest wybieranych przez Zgromadzenie Państwowe.
Sąd Najwyższy jest najwyższym organem, który orzeka w sprawie zwykłych i nadzwyczajnych środków odwoławczych. Sąd składa się z 9 sędziów wybieranych na 9 lat bez prawa reelekcji przez Zgromadzenie Państwowe. Przewodniczący jest wybierany na 3 lata. Sąd Konstytucyjny orzeka o zgodności ustaw z konstytucją, o zgodności innych ustaw i innych aktów normatywnych z ratyfikowanymi umowami m-n, zgodności aktów prawnych niższego rzędu z konstytucją i ustawami, zgodności aktów prawnych wydanych w celu wykonania władzy publicznej, skarg konstytucyjnych, sporów kompetencyjnych pomiędzy organami władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, zgodności z konstytucją statusów i programów partii politycznych.
Podział administracyjny
Podzielona jest na stolicę Lublanę o 8 prowincji lub regionów. Jest państwem unitarnym. Główną instytucją samorządu lokalnego jest gmina (62). Można tworzyć „szersze samorządowe wspólnoty lokalne” będące dobrowolnymi stowarzyszeniami gin lub regionami. Wspólnoty samorządu korzystają z samodzielności decyzyjnej.
Ukraina
Konstytucja z 28.06. 1996. Ukraina jest republiką. Art. 161 mówi, że suwerenność należy do narodu, to państwo demokratyczne, socjalne i prawne. Poświecono tu najwięcej miejsca na praw i wolności człowieka.
Głowa państwa
Wybierana na 5 lat w wyborach powszechnych. Prezydent ma wysoką pozycję - jest gwarantem suwerenności państwa i jego integralności terytorialnej, przestrzegania konstytucji, a także praw i wolności człowieka i obywatela. Jest zwierzchnikiem i głównodowodzącym sił zbrojnych. Rząd ponosi przed nim odpowiedzialność. Prezydent powołuje i odwołuje kierownika najważniejszych organów gospodarczych, tworzy i likwiduje nowe urzędy, posiada wpływ na tworzenie ustawodawstwa Ukrainy. Podpisuje także ustawy uchwalone przez parlament, posiada prawo veta, może rozwiązać parlament. Viktor Yushchenko.
Wybory
Są wolne, powszechne, bezpośrednie i tajne. Czynne prawo wyborcze od 18 lat, deputowany od 21 lat i zamieszkuje w kraju 5 lat. Zwykły termin wyborów - ostatnia niedziela marca w 4 roku kadencji parlamentu.
Rada Ministrów
Jest najwyższą władzą wykonawczą, w której skład wchodzi premier, I wicepremier, 3 wicepremierzy i ministrowie. Gabinet powoływany jest przez prezydenta na wniosek premiera. Gabinet zapewnia suwerenność, niezależność gospodarczą, realizuje wewnętrzną i zagraniczną politykę państwa, dopilnowuje przestrzegania konstytucji i ustaw Ukrainy, a także aktów prezydenta. Rząd podejmuje środki w celu zapewnienia prawi i wolności człowieka i obywatela. Zapewnia także finansowanie polityki finansowej, cenowej, inwestycyjnej i podatkowej, oraz polityki w sprawach pracy, zatrudnienia, osłony socjalnej, wykształcenia i bezpieczeństwa ekologicznego. Opracowuje projekt budżetu państwa, kieruje pracą ministerstw, wydaje uchwały i rozporządzenia w granicach swoich kompetencji.
Wymiar Sprawiedliwości
Władze sądowniczą sprawują wyłącznie sądy: Sąd Konstytucyjny i sądy powszechne. System sądów powszechnych tworzy się zgodnie z zasadami terytorialnymi i specjalizacji. Najwyższym organem jest Sąd Najwyższy Ukrainy. Najważniejszymi organami sądowymi sądownictwa szczególnego są odpowiednie sądy najwyższe. Zakazuje się tworzenia sądów wyjątkowych bądź specjalnych. Pierwsze powołanie na stanowisko sędziego zawodowego dokonywane jest na okres 5 lat przez prezydenta. Pozostałych sędziów wybiera Rada Najwyższa Ukrainy na czas nieokreślony.
Sędziowie są niezawiśli i podlegają tylko ustawie.
Istnieje Najwyższa rada Sądownictwa składa wnioski o powołani i odwołanie sędziów, orzeka o odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów. W jej skład wchodzą Przewodniczący Sądu Najwyższego, Minister Sprawiedliwości i Prokurator Generalny
Podział administracyjny
Samorząd oznacza prawo zbiorowości terytorialnej mieszkańców wsi lub dobrowolnie zjednoczonych w wiejską zbiorowość mieszkańców kilku wsi, osiedla lub miasta do samodzielnego rozstrzygania spraw o znaczeniu lokalnym. Organami samorządu lokalnego reprezentującymi wspólne interesy zbiorowości terytorialnej wsi, osiedli i miast są redy rejonowe obwodowe.
Zbiorowości terytorialne wsi, osiedli i miast bezpośrednio lub poprzez organy samorządu lokalnego zarządzają majątkiem stanowiącym własność komunalną, przyjmują programy rozwoju społeczno - gospodarczego i kulturalnego.
Węgry
Konstytucja uchwalona w 10. 1989. Suwerenem jest lud, panuje trójpodział władzy. Węgry są republiką parlamentarną.
Głowa państwa
Wybierana na 5 lat przez Zgromadzenie Krajowe. Wybory odbywają w pierwszych dwóch turach większością 2/3 głosów, w 3 turze - zwykła większość. Zarządzenie wyborów, referendum, czy prawo inicjatywy ustawodawczej wymagają kontrasygnaty premiera lub właściwego ministra. Ponosi odpowiedzialność konstytucyjną, generalnie ma bardzo słabą pozycję - Laszko Solyom.
Wybory
Powszechne, równe, bezpośrednie i tajne. Czynne prawo wyborcze przysługuje od 18 lat. Deputowani wybierani są na 4 lata w systemie mieszanym. 176 deputowanych wybieranych jest w głosowaniu w okręgach jednomandatowych. Nie więcej niż 120 deputowanych jest wybieranych z list partyjnych w 20 wojewódzkich okręgach wielomandatowych. Mandaty są przydzielane poszczególnym listom partyjnym wg systemu d'Hondta. Warunkiem udziału danej listy w podziale mandatów jest uzyskanie co najmniej 5% w skali kraju - klauzula zaporowa. Co najmniej 90 mandatów pochodzi z kompensacyjnej listy krajowej, do której nie przeprowadza się oddzielnego głosowania, a głosy przydziela się proporcjonalnie do liczby głosów resztowych.
Rada Ministrów
Premier jest wybierany przez Zgromadzenie bezwzględną większością głosów na wniosek prezydenta. Ministrowie są powoływani i odwoływani przez prezydenta na wniosek premiera. Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed Zgromadzeniem, które większością głosów może odwołać premiera. Do kompetencji rządu należy ochrona suwerenności i niezależności gospodarczej państwa oraz realizacja jego wewnętrznej i zagranicznej polityki, przestrzeganie ustaw i Konstytucji.
Wymiar Sprawiedliwości
Sędziowie są związani w sprawowaniu urzędu tylko Konstytucją i ustawami. Urząd sędziowski jest stały, ma immunitet. Reszta jak w Słowenii.
Podział administracyjny
Państwo unitarne. Ustrój terytorialno - administracyjny od 1990 oparty jest o decentralizację. Podział na 19 komitatów i stolicę oraz gminy. Do 19 komitatów i gmin wybory są proporcjonalne. Prezydent, burmistrz i wójt pochodzą z wyborów bezpośrednich.
12