Status prawny przestrzeni kosmicznej jest regulowany w umowach międzynarodowych, takich jak np.:
Układ dotyczący przestrzeni kosmicznej z 1967 roku.
Wyjaśnić teraz należy jaka jest sytuacja prawna statków morskich i powietrznych w chwili, gdy znajdują się one poza terytorium państwa, w którym są zarejestrowane.
Wskazać w tej mierze należy na 2 zasady:
Prawo międzynarodowe pozwala, aby państwa rozciągały przepisy swojego prawa na osoby i zdarzenia na pokładzie ich statków powietrznych lub morskich, niezależnie od tego, gdzie się one znajdują (np. przepisy polskiego kodeksu karnego stosuje się do obywatela Japonii na pokładzie polskiego samolotu, przelatującego nad terytorium Brazylii).
Pokłady statków powietrznych i morskich nie stanowią w świetle prawa międzynarodowego terytorium państwa, w którym są zarejestrowane.
Przykład: sprawa Wildenhiusa.
Większość zdarzeń, takich jak np. rozboje i wypadki samochodowe realizuje się w całości na terytorium jednego państwa, nie ma zatem żadnych wątpliwości co do tego, że prawo stanowione przez to właśnie państwo znajduje zastosowanie, dla potrzeb kwalifikacji prawnej danego zdarzenia.
Pewne problemy z zastosowaniem jurysdykcji terytorialnej rodzą się, gdy elementy jednego zdarzenia zachodzą na terytorium różnych państw, albo gdy zdarzenie, które w całości nastąpiło na terytorium jednego państwa lub kilku państw wywołuje szkodę na terytorium innego państwa.
Przykład: sprawa Lockerbie.
Zasada jurysdykcji terytorialnej występuje w 3 współistniejących wariantach. W praktyce oznacza to, że na podstawie zasady jurysdykcji terytorialnej prawa dwóch albo większej ilości państw, mogą być stosowane do oceny jednego zdarzenia. Warianty:
Subiektywna jurysdykcja terytorialna - wykonywana jest przez państwo, na terytorium którego pewne zdarzenie zostało zainicjowane, chociaż niektóre elementy tego zdarzenia, wystąpiły poza tym terytorium (na tak rozumianej zasadzie w sprawie Lockerbie jurysdykcję miała Malta).
Obiektywna jurysdykcja terytorialna - wykonywana jest przez państwo, na terytorium którego wystąpiły pewne elementy zdarzenia, zainicjowanego poza tym terytorium (w sprawie Lockerbie - Wielka Brytania).
Zauważyć należy, że na zasadzie jurysdykcji terytorialnej, jedno zdarzenie, np. przestępstwo, może podlegać ustawom różnych państw, których sądy są jednako kompetentne do wykonywania swojej jurysdykcji.
Artykuł 114 Kodeksu Karnego.
Wydaje się, że powyższe tradycyjne zasady, nie mogą być jednak prosto stosowane w odniesieniu do niektórych zjawisk współczesnego świata, takich jak np. Internet, którego aktywnośći nie poddaje się ograniczeniom terytorialnym.
Przykład: sprawa Yahoo.
Przykład: MELDRUM.
Doktryna (zasada) skutku - zgodność tej konstrukcji z prawem międzynarodowym jest bardzo kontrowersyjna. Na podstawie tej doktryny, niektóre państwa przyjmują, że są kompetentne do stosowania swojego prawa, w stosunku do zdarzeń, które zaszły w całości poza ich granicami, lecz wywarły szkodliwy skutek na ich terytorium.
Doktryna skutku stosowana jest bardzo często przez sądy Stanów Zjednoczonych.
Przykład: postępowanie antymonopolowe w sprawie produkcji Uranu.
Na zakończenie wskazać trzeba, że rozwiązania podobne do doktryny skutku, występują także w prawie Unii Europejskiej.
Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (nie uczyć się na pamięć!!).
Wskazane wyżej postanowienia traktatu, stanowiły podstawę sporu przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości w sprawie Ahlström vs Komisja.
b) Zasada jurysdykcji personalnej.
Jej istota sprowadza się do tego, że każde państwo jest kompetentne do rozciągania swojego prawa w stosunku do własnych obywateli, niezależnie od tego, w jakim miejscu świata oni się znajdują.
Nałożenie się na siebie dwóch zasad, tzn. jurysdykcji terytorialnej i personalnej, prowadzi do tego, że np. w stosunku do obywatela polskiego, przebywającego w Arabii Saudyjskiej, zastosowanie znajduje prawo lokalne, jak i pewne normy prawa polskiego, np. prawo karne lub podatkowe.
Przykład dotyczący bigamii.
Przykład dotyczący opodatkowania.
Wariantem zasady jurysdykcji personalnej jest zasada biernego zwierzchnictwa personalnego. Na jej podstawie prawo państwa X, którego obywatel padł ofiarą czynu popełnionego przez cudzoziemca poza terytorium państwa X, stosuje się wobec sprawcy tego czynu.
Przykład: sprawa Neila.
Skoro obywatelstwo jest kluczowym elementem omawianej zasady, wyjaśnić należy, czym jest obywatelstwo w rozumieniu prawno-międzynarodowym.
OBYWATELSTWO. Jest to węzeł prawny pomiędzy państwem a osobą fizyczną, rzutujący na pozycję prawną tej osoby:
Na płaszczyźnie prawa krajowego.
Artykuł 61 ustawy o ustroju sądów powszechnych.
Na płaszczyźnie prawa międzynarodowego.
Artykuł 3 protokołu nr 4 do Konwencji Europejskiej o Ochronie Praw Człowieka.
Każde państwo może, co do zasady, swobodnie określać reguły nabywania jego obywatelstwa. Obecnie obywatelstwo zwykle nadawane jest przez państwa w oparciu o trzy podstawy:
Zasada prawa krwi (ius sanguinis), to znaczy, przez urodzenie z osoby lub osób, które posiadają już obywatelstwo państwa. Na zasadzie prawa krwi dziecko nabywa obywatelstwo, niezależnie od miejsca, gdzie przyszło na świat.
Artykuł 4 i 6 ustawy o obywatelstwie.
Prawo międzynarodowe publiczne - wykład 8, 14.04.2008.
21
EP - all rights reserved ;)