„Ku pokrzepieniu serc”- kultura pod zaborami
podręcznik, str. 235-239
1. Kultura narodowa Polaków pod zaborami w II poł. XIX w.
a. walka o tożsamość narodową ( solidaryzm narodowy)- walka z germanizacją i rusyfikacją
b. autonomiczna Galicja ( zabór austriacki)- centrum polskiej nauki i kultury
- polskie uniwersytety: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie
- teatry, instytucje kulturalno-naukowe, np. Polska Akademia Umiejętności ( 1873)
c. rola inteligencji ( głównie zubożałe ziemiaństwo, dobrze wykształcone, np. artyści, pisarze, lekarze, dziennikarze, nauczyciele) w tworzeniu kultury i walce o zachowanie polskości
d. haskala żydowska ( oświecenie)- asymilacja ( przejęcie języka, obyczajów) ludności żydowskiej z polską
2. Kultura pozytywizmu: ( 1864-1891)
a. praca organiczna- krytyka powstań, obrona i wzmacnianie narodu poprzez rozwój gospodarki, oświaty, kultury, program inteligencji
- pozytywizm warszawski- Aleksander Świętochowski - artykuł „My i wy”- krytyka powstań, nacisk na rozwój społeczeństwa poprzez naukę
- wielkopolscy ogranicznicy: Centralne Towarzystwo Gospodarcze , Związek Spółek Zarobkowych i Gospodarczych ( spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe)- ksiądz Piotr Wawrzyniak , kółka włościańskie ( stowarzyszenia rolnicze)- Maksymilian Jackowski
- Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie ( 1875)- działalność społeczna, gospodarcza, naukowa,
- Bank Rolny, Galicyjska Kasa Oszczędności, Towarzystwo Kółek Rolniczych 1882- Galicja
b. praca u podstaw- praca nad rozwojem ekonomicznym i kulturalnym narodu polskiego, zwłaszcza niższych warstw społecznych ( chłopi, robotnicy), budzenie świadomości narodowej, rozwój edukacji
- Towarzystwo Oświaty Ludowej, Towarzystwo Czytelni Ludowych, Towarzystwo Naukowej Pomocy im. Karola Marcinkowskiego ( stypendia)- Wielkopolska
- Polska Macierz Szkolna ( 1906), Towarzystwo Przyjaciół Oświaty, Towarzystwo Szkoły Ludowej- zabór rosyjski
c. najwybitniejsi literaci polskiego pozytywizmu:
Bolesław Prus - „Lalka”, „Faraon”, Katarynka, Kamizelka, Antek
Eliza Orzeszkowa- „Nad Niemnem”, Gloria victis
Maria Konopnicka- „Rota”, Mendel gdański, Nasza szkapa, O krasnoludkach i sierotce Marysi
d. powieści historyczne- „ku pokrzepieniu serc”:
Józef Ignacy Kraszewski- „Stara baśń”
Henryk Sienkiewicz- Trylogia ( „Ogniem i mieczem”, „Potop”, „Pan Wołodyjowski”, „Quo vadis”- Nagroda Nobla- 1905), Krzyżacy, ponadto W pustyni i w puszczy, Rodzina Połanieckiech
e. malarstwo historyczne i realistyczne
- Jan Matejko: Kazanie Skargi, Rejtan, Hołd pruski, Bitwa pod Grunwaldem, Stańczyk,
Poczet królów i książąt polskich), Unia lubelska, Batory pod Pskowem, Bitwa pod Racławicami
- Artur Grottger- Ucieczka Walezego z Polski, Modlitwa konfederatów barskich, cykl Polonia o powstaniu styczniowym- Kucie kos, Pobór w nocy, Pożegnanie
- Juliusz i Wojciech Kossakowie-Panorama racławicka ( W. Kossak, Jan Styka), Olszynka Grochowska, Krwawa niedziela w Petersburgu ( W. Kossak), J. Kossak- Sobieski pod Wiedniem, Bitwa pod Raszynem, Odsiecz smoleńska
- Wojciech Gerson- Kopernik w Rzymie, Zamordowanie Przemysła II, Hetmani polscy,
- Józef Chełmoński- realizm- Babie lato, Orka, Żurawie ,
f. badania historyczne:
- szkoła krakowska- Michał Bobrzyński, Józef Szujski- do upadku I Rzeczypospolitej przyczyniła się szlachta ( przywileje, złota wolność, liberum veto),
- szkoła warszawska- Tadeusz Korzon, Władysław Smoleński- upadek Polski to wynik potęgi zaborców ,
2. Kultura Młodej Polski:
nurt modernizmu- „sztuka dla sztuki” ( odejście od ideologii narodowej, politycznej, społecznej, tylko walory artystyczne)- poezja Stanisława Przybyszewskiego, Jana Kasprowicza , Kazimierza Przerwy- Tetmajera,
nurt Młodej Polski ( cykl artykułów Artura Górskiego w krakowskim tygodniku „Życie”
pod tytułem „Młoda Polska”)
Stanisław Wyspiański- najwszechstronniejszy artysta epoki Młodej Polski: dramaturg, poeta, malarz, scenograf, dekorator wnętrz, projektant ( meble, witraże), Wesele, Warszawianka, Noc listopadowa
powieściopisarze:
Stefan Żeromski- kwestie społeczne i narodowe- Ludzie bezdomnie, Przedwiośnie, Rozdziobią nas kruki, wrony, Siłaczka, Syzyfowe prace
Władysław Reymont- panorama społeczeństwa polskiego- „Chłopi” ( Nagroda Nobla 1924), Ziemia obiecana,
nurt secesji ( swoboda kompozycji, faliste linie, naruszenie symetrii) w architekturze
Stanisław Witkiewicz- Witkacy- moda na góralszczyznę
malarstwo okresu Młodej Polski:
- Jacek Malczewski- Wigilia na Syberii, Melancholia, Hamlet polski. Portret Aleksandra Wielopolskiego, Autoportret w białym stroju
- Józef Mehhofer- malarz, witrażysta- polichromie Jana Matejki w Kościele Mariackim w Krakowie, Plac Pigalle w Paryżu
- Władysław Podkowiński- Dzieci w ogrodzie
- Leon Wyczółkowski- Głowa Chrystusa, Krucyfiks wawelski
3. Architektura na ziemiach polskich II poł. XIX w. - początku XX w.:
a. styl neogotycki- Zamek w Kórniku, Dworzec kolejowy we Wrocławiu
b. styl neoromański- Zamek Cesarski w Poznaniu
c. styl neorenesansowy- Collegium Chemicum w Poznaniu
Bazar , obecnie Al. Marcinkowskiego 10 , Poznań
Budynek Bazaru powstał w latach 1838-42 z inicjatywy Karola Marcinkowskiego, który przyczynił się do powstania spółki pod nazwą Bazar Poznański.
Bazar był nie tylko centrum polskiego życia gospodarczego i kulturalnego Poznania pod zaborem pruskim, ale także miejscem spotkań towarzyskich i zabaw. Mieścił się tu hotel, kawiarnie, sale zebrań, wielka Sala Biała, a także sklepy polskich kupców - wśród nich skład żelaza i narzędzi rolniczych Hipolita Cegielskiego.
W hotelu, w którym zatrzymywali się przybywający do Poznania wielkopolscy ziemianie gościło też wielu wybitnych przedstawicieli świata polityki, nauki i kultury. W salach Bazaru organizowano uroczystości patriotyczne, odczyty i koncerty, bale. Tutaj występowali między innymi: Ferenc Liszt, Ignacy Feliks Dobrzyński, Henryk Wieniawski, Apolinary Kątski, a w latach trzydziestych, z nieistniejącego już dziś balkonu, dla zgromadzonych przed hotelem tłumów śpiewał Jan Kiepura.
Gmach był też miejscem ważnych wydarzeń historycznych. W czasie Wiosny Ludów (1848) rezydował w nim Komitet Narodowy. Natomiast 27 grudnia 1918 r. ostrzelanie hotelu, w którym zatrzymał się Ignacy Paderewski, stało się pretekstem do wybuchu walk powstania wielkopolskiego 1918-19 r.