Bank centralny i instrumenty polityki pieniężnej

1. Rodzaje instrumentów polityki pieniężnej (np. kredyt refinansowy, lombardowy, redyskontowy, operacje otwartego rynku, rezerwy obowiązkowe, pułapy kredytowe).

2. Mechanizmy i zasady transmisji impulsów polityki pieniężnej do sektora bankowego.

3. Podstawowe kanały transmisji.

4. Decyzje RPP, komunikaty z posiedzeń RPP, nastawienie RPP (neutralne, restrykcyjne, ekspansywne).

Bank Centralny jest głównym podmiotem rynku pieniężnego i polityki pieniężnej każdego państwa. Jest on również bankiem emisyjnym każdego państwa; do jego podstawowych zadań należy finansowanie i kontrola innych instytucji finansowanie i kontrola innych instytucji finansowych danego kraju. Według Międzynarodowego Funduszu Walutowego, do najważniejszych funkcji banku centralnego należy zaliczyć:

- pełnienie roli agenta kredytowego i fiskalnego rządu,

- przechowywanie rezerw banków komercyjnych,

- przechowywanie rezerw krajowych oraz złota i walut obcych, jak również administrowanie nimi,

- emitowanie znaków pieniężnych.

Cele banku centralnego

Podstawowym zadaniem banku centralnego w każdym państwie jest dążenie do realizacji postawionych przed nim celów, które mogą być określone ustawowo, np. w ustawie o banku centralnym, lub wynikać z przyjętych założeń polityki pieniężno-kredytowej na dany okres. Na ogół wśród celest w polityki monetarnej banku centralnego wymienia się cele finalne, pośrednie i operacyjne. Za najważniejszy uważa się cel finalny, którym zazwyczaj jest odpowiednio zdefiniowany cel ogólnogospodarczy, wynikający z realizacji polityki ekonomicznej danego kraju. Cel ten wyznacza zarazem cel pośredni, jakim jest określona kategoria ekonomiczna, którą można zmierzyć statystycznie i która pozostaje w stabilnej relacji z celem finalnym. Podobnie jest z celami operacyjnymi, które również zależą od celu finalnego i powinny wpływać na cel pośredni.

Na ogół podstawowy cel finalny banku centralnego definiuje się jako osiągnięcie stabilizacji pieniądza krajowego, przez co rozumie się ograniczanie inflacji, czyli doprowadzenie do stabilnego poziomu cen w gospodarce i jego utrzymanie. Określony cel może być również rozszerzony o:

1. Dążenie do ukształtowania odpowiednich relacji miedzy walutą krajową i walutami innych krajów,

2. Zapewnienie bezpiecznych warunków funkcjonowania i stabilności sektora bankowego,

3. Tworzenie odpowiednich warunków do zapewnienia płynności rozliczeń pieniężnych w gospodarce.

Według Ustawy z 29sierpnia 1997r. o NBP, podstawowym celem jego działalności jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to realizacji jego celu. Do innych zadań NBP należy:

• Organizowanie rozliczeń pieniężnych,

• Prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi i działalności dewizowej,

• Regulowanie płynności banków i ich refinansowanie,

• Kształtowanie warunków niezbędnych do rozwoju systemu bankowego,

• Prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,

• A także działalność edukacyjna i informacyjna.

Narodowy Bank Polski odpowiada za stabilność narodowego pieniądza. Wypełniając ten konstytucyjny obowiązek, NBP opracowuje i realizuje strategię polityki pieniężnej oraz - uchwalane corocznie - założenia polityki pieniężnej.

Poprzez zarządzanie rezerwami dewizowymi zapewnia odpowiedni poziom bezpieczeństwa finansowego państwa. Dzięki emisji znaków pieniężnych zabezpiecza płynność obrotu gotówkowego. Ważnym celem NBP jest dbałość o stabilność systemu finansowego. W ramach pełnionych funkcji nadzorczych i regulacyjnych NBP dba o płynność, sprawność i bezpieczeństwo systemu płatniczego. Przyczynia się również do rozwoju bezpiecznej infrastruktury rynku finansowego. Ponadto, NBP podejmuje działania służące upowszechnianiu wiedzy ekonomicznej, m.in. dzięki udostępnianiu informacji na stronie internetowej www.nbp.pl oraz poprzez działalność Portalu Edukacji Ekonomicznej. Duży wpływ na działalność NBP w ostatnich latach miały i mają nadal procesy integracji europejskiej oraz członkostwo w Unii Europejskiej, a w szczególności przygotowanie Polski do uczestnictwa w strefie euro. W celu właściwego przygotowania się do przyjęcia euro NBP będzie dążył do spełnienia wymagań nałożonych na banki centralne państw, które już wprowadziły wspólną walutę.

Do celów pośrednich banku centralnego zazwyczaj zalicza się:

• Kontrolę stóp procentowych,

• Kontrolę przyrostu podaży pieniądza,

• Stabilizowanie poziomu kursu walutowego.

Zasadą jest, iż przyjęcie do realizacji jednego z wymienionych celów wyklucza możliwość pełnej kontroli nad realizacją innego. Oznacza to, że gdy bank chce stabilizować poziom stóp procentowych, to jednocześnie pozbawia się możliwości wpływania w dłuższym okresie na wysokość podaży pieniądza. Realizacja celów banku centralnego nie ma charakteru komercyjnego, a więc bank nie jest nastawiony na maksymalizację zysku. Istnieje tendencja, by cele dodatkowe były przejmowane przez inne instytucje, gdyż bank centralny nie może wykonywać wszystkich powierzonych mu zadań z jednakową skutecznością.

Funkcje banku centralnego

W rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa zasadniczą rolę. Pełni on trzy podstawowe funkcje:

• Banku emisyjnego,

• Banku banków,

• Centralnego banku państwa.

Pełnienie funkcji emisyjnej polega na emisji znaków pieniężnych tj. banknotów, monet, a także centralnego pieniądza rezerwowego. Dzięki tej funkcji bank centralny jest zawsze wypłacalny, co oznacza, że złożone w nim wkłady zawsze są całkowicie bezpieczne. Proces emisji obejmuje wszystkie fazy produkcji znaków pieniężnych. Spełnianie tej funkcji pozwala bankowi w pełni kontrolować realizację nadrzędnego celu, jakim jest stabilizowanie waluty krajowej. Według ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o NBP „znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, a wzory i wartość nominalną banknotów oraz wzory, wartość nominalną, stop, próbę i masę monet oraz wielkość emisji znaków pieniężnych, jak również terminy wprowadzenia ich do obiegu ustala prezes NBP”. Do jego uprawnień należy także wycofywanie z obiegu znaków pieniężnych.

Bank centralny spełniając funkcję banku banków staje się bankiem dla banków komercyjnych, które maja w nim swoje rachunki i odprowadzają na nie rezerwy obowiązkowe. Banki komercyjne mogą także zaciągać w banku centralnym kredyty, jeśli maja zbyt mało środków na prowadzenie akcji kredytowej. Bank centralny jest więc dla banków komercyjnych bankiem rezerwowym; ich działalność zależy od podaży pieniądza banku centralnego. Bank centralny jako bank banków tworzy dwa rodzaje pieniądza: banknot jako pieniądz gotówkowy oraz pieniądz Żyrowy, czyli centralny pieniądz rezerwowy. NBP realizując tą funkcję oddziałuje na system bankowy przez instrumenty polityki pieniężno-kredytowej, do których zalicza się kształtowanie stóp procentowych i rezerw obowiązkowych banków komercyjnych oraz prowadzenie polityki ich refinansowania. Bank centralny wpływając na rozmiary akcji kredytowej banków komercyjnych wpływa na ilość pieniądza na rynku finansowym.

Najbardziej istotną funkcją banku centralnego jest pełnienie funkcji banku Skarbu Państwa. Wiąże się z nią wykonywanie istotnych usług bankowych na rzecz rządu, który prowadzi określoną politykę gospodarczą. Generalnie w tym zakresie bank centralny powinien dbać o stabilność waluty narodowej - właściwy poziom inflacji powinien znajdować się w przedziale 0-4% - oraz tak oddziaływać na gospodarkę narodową, aby następował jej ustawiczny rozwój. NBP będąc bankiem państwa prowadzi działalność dewizową, realizuje politykę państwa w odniesieniu do kursu walutowego i rezerw międzynarodowych środków pieniężnych. Bank centralny udziela także rządowi kredytu, prowadzi obsługę długu publicznego i obsługę kasową budżetu. Jako bank gospodarki narodowej steruje obiegiem pieniądza krajowego oraz dba o zachowanie równowagi bilansu płatniczego. Na ogół zasadą jest, ze bank centralny może udzielić budżetowi państwa bezpośredniego kredytu na pokrycie przejściowego niedoboru środków, ale nie stałego deficytu budżetowego, na określony krótki czas i do wysokości wynikającej z przepisów prawa. Długookresowy deficyt powinien być finansowany przez długoterminowe obligacje skarbowe, a niedobór chwilowy przez krótkoterminowe bony skarbowe. NBP może pełnić rolę agenta emisji bonów skarbowych oraz organizować i prowadzić przetargi na ich sprzedaż. Inną ważną funkcją banku centralnego jako banku państwa jest zarządzanie rezerwami walutowymi kraju. Bank z posiadanych zasobów pieniądza krajowego kupuje na rynku dewizy w sytuacji, gdy ich podaż znacznie przewyższa popyt, oraz sprzedaje dewizy na rynku walutowym w przypadku, gdy popyt przewyższa podaż. Operacje takie prowadzą do łagodzenia amplitudy wahań kursów walutowych w okresach krótkich, a w dłuższym przyczyniają się do stabilizacji waluty krajowej.

Niezależność banku centralnego

Bank centralny aby osiągnąć określony cel działania musi być niezależny, ale żeby bank mógł to osiągnąć musi być wiarygodny, co oznacza, iż jego kierownictwo powinno posiadać odpowiednie fachowe kwalifikacje i być apolityczne. NBP uzyskał wysoki stopień niezależności formalnej dopiero dzięki ustawie z dnia 31 stycznia 1989r. Dużą niezależność od organów władzy i administracji państwowej pod względem instytucjonalnym, funkcjonalnym i finansowym gwarantuje ustawa z 29 sierpnia 1997r. Niezależność NBP gwarantuje także Konstytucja RP, która określa tryb powoływania, status i zasady funkcjonowania organów kierowniczych banku. Niezależność instytucjonalna NBP wiąże się ze strukturą organizacyjną jego władz oraz wynika ze sposobu ich powoływania i odwoływania, a także z ich kadencyjności i możliwości usuwania w czasie trwania kadencji. Najważniejszymi organami władzy NBP są: prezes, Rada Polityki Pieniężnej i zarząd. Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na 6-letnią kadencję. Jest odpowiedzialny za organizację i funkcjonowanie Narodowego Banku Polskiego. Ta sama osoba nie może być Prezesem NBP dłużej niż dwie kadencje.

Prezes NBP:

• jest przełożonym wszystkich pracowników NBP,

• przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, reprezentuje NBP na zewnątrz.

• reprezentuje interesy Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w międzynarodowych instytucjach finansowych, Prezes NBP przy wydawaniu zarządzeń podlegających ogłoszeniu oraz decyzji administracyjnych ma prawo używania pieczęci z godłem państwowym.

W kadencji 2007-2013 funkcję prezesa Narodowego Banku Polskiego pełni pan Sławomir Skrzypek.

Zgodnie z art. 227 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Ustawy o Narodowym Banku Polskim, Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP.

Rada Polityki Pieniężnej ukształtowała się w dniu 17 lutego 1998 r. W jej skład wchodzą:

• Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP,

• 9 członków, powoływanych w równej liczbie przez: Prezydenta RP, Sejm i Senat.

Członkowie Rady Polityki Pieniężnej powoływani są na 6 lat.

Zgodnie z art. 12 Ustawy o NBP, Rada Polityki Pieniężnej:

• ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej,

• składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego,

• ustala wysokość stóp procentowych NBP,

• ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,

• określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,

• zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,

• przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,

• ustala zasady operacji otwartego rynku.

Rada Polityki Pieniężnej dokonuje oceny działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej i uchwala zasady rachunkowości NBP, przedłożone przez Prezesa NBP.

Działalnością Narodowego Banku Polskiego kieruje Zarząd. W jego skład wchodzą: prezes NBP, jako przewodniczący, oraz od 6 do 8 członków Zarządu, w tym dwóch wiceprezesów NBP.

Zarząd NBP realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej oraz podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.

Do zakresu działania Zarządu NBP należą w szczególności:

• podejmowanie uchwał w sprawie udzielania bankom upoważnień do wykonywania czynności obrotu dewizowego,

• realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej,

• okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego,

• nadzorowanie operacji otwartego rynku,

• ocena funkcjonowania systemu bankowego,

• uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP,

• uchwalanie prowizji i opłat bankowych stosowanych przez NBP oraz ustalanie ich wysokości,

• określanie zasad gospodarowania funduszami NBP,

• określanie zasad organizacji i podziału zadań NBP,

• określanie zasad polityki kadrowej i płacowej NBP,

• uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP,

• sporządzanie bilansu NBP oraz rachunku zysków i strat,

• opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą,

• przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady Polityki Pieniężnej.

Instrumenty polityki pieniężnej

W realizacji podstawowych celów gospodarczych państwa istotną funkcją banku centralnego jest prawidłowe prowadzenie polityki pieniężnej. Następuje ono poprzez różnego rodzaju instrumenty i procedury stosowane wobec sektora bankowego, a więc rynku międzybankowego, banków komercyjnych i innych instytucji pośrednictwa finansowego. Używając tych instrumentów bank centralny najczęściej oddziałuje na warunki kredytowania, podaż pieniądza w gospodarce oraz prędkość jego obiegu. Odbywa się to przez wprowadzanie do obrotu gospodarczego lub wycofywanie z niego pieniądza, łagodzenie lub zaostrzanie warunków, na jakich się to dokonuje oraz wpływanie na warunki kredytowania podmiotów gospodarczych. Najbardziej znaną klasyfikacją instrumentów polityki pieniężno -kredytowej banku centralnego jest ich podział na:

• środki ilościowej kontroli kredytu, do których zalicza się wszystkie stopy procentowe banku centralnego, system minimalnych rezerw obowiązkowych oraz operacje otwartego rynku,

• środki jakościowej i selektywnej kontroli kredytu, do których zalicza się zazwyczaj określanie max. terminów spłat kredytów, dodatkowe zabezpieczenia, prawo do przekazywania bankom komercyjnym dyrektyw określających cele udzielania kredytów lub ich zakaz, ustalanie proporcji konkretnych kredytów do kapitałów własnych banku, jak również określanie min. rezerw gotówkowych.

Operacje otwartego rynku

Najbardziej skutecznym i elastycznym instrumentem polityki pieniężnej banku centralnego są operacje otwartego rynku. Pozwalają one bardzo efektywnie sterować rynkiem pieniądza. Dzięki nim bank centralny może wpływać na podaż pieniądza bezpośrednio, regulując bieżącą płynność banków komercyjnych, i pośrednio, regulując obrót na rynku międzybankowym. Operacje otwartego rynku sprowadzają się do uprawnienia banku centralnego do zakupu i sprzedaży papierów wartościowych o stałym oprocentowaniu, którymi są przeważnie papiery skarbowe. Poprzez ten instrument bank centralny pomniejsza lub powiększa zasoby gotówkowe banków komercyjnych. Skarb państwa prowadząc politykę otwartego rynku emitując papiery wartościowe pożycza pieniądze od podmiotów, które te papiery kupują, czyli pośrednio zaciąga kredyt u społeczeństwa, ponieważ papiery te kupują przeważnie banki komercyjne ze zgromadzonych w nich depozytów ludności. Bank centralny ma możliwość oddziaływania poprzez operacje otwartego rynku na krótkoterminowe stopy procentowe dzięki temu, że różnica między ceną rynkową po jakiej bank centralny kupuje lub sprzedaje papiery wartościowe , oraz ceną, po jakiej je następnie odsprzedaje lub odkupuje - jest faktycznie wielkością oprocentowania kredytów , których bank centralny udziela lub zaciąga przeprowadzając operacje otwartego rynku. Bank centralny może wpływać na wysokość ceny, po jakiej przeprowadza operacje repo i reverse repo. Stopa repo stanowi dal banków cenę pozyskiwania środków(przy transakcji repo) oraz dochód przy ich lokowaniu(reverse repo). Operacje otwartego rynku mogą być efektywne tylko wtedy gdy istnieje rozbudowany rynek pieniężny, który będzie mógł zakupić papiery wartościowe oferowane przez bank lub odstąpić je temu bankowi. Minimalną rentowność operacji otwartego rynku określa stopa referencyjna (3,5%).

Refinansowanie banków polega na udzielaniu kredytów przez bank centralny pozostałym bankom, które w ten sposób mogą upłynnić swoje aktywa. Do podstawowych form refinansowania banków komercyjnych zaliczyć można: -kredyt redyskontowy, -kredyt lombardowy. Poprzez te kredyty bank centralny może wpływać na działalność kredytową banków komercyjnych. Polityka ta jest prowadzona za pomocą określonych instrumentów, którymi są: stopa redyskontowa (na poz.3,75%), kontyngenty redyskonta oraz określanie warunków przyjmowania weksli do redyskonta. Stopa redyskontowa jest to stopa oprocentowania kredytów udzielanych bankom komercyjnym przez bank centralny. Podwyższenie tej stopy wpływa pośrednio na wzrost kosztów kredytów udzielanych przez banki komercyjne. Obniżenie zaś powinno działać jako bodziec w kierunku zwiększenia działalności kredytowej banków. Kontyngenty redyskonta są instrumentem oddziałującym na podaż pieniądza. Każdy bank komercyjny zainteresowany jest podziałem ogólnej sumy kontyngentu na poszczególne banki. Podstawą do udzielenia kwot kontyngentu jest wielkość kapitału oraz struktura aktywów danego banku. Bank centralny nie ma obowiązku udzielania bankom kredytu redyskontowanego. Bank centralny ustala określone warunki jakie musi spełniać weksel redyskontowany. Są to następujące wymogi: podpisanie weksla przez 3 osoby uznane za wypłacalne, ważność maksymalnie 90 dni, charakter weksla handlowego. Znaczenie polityki redyskontowej jest trojakie:

1. podwyższenie stopy procentowej służy jako ostrzeżenie dla podmiotów gospodarujących , że bank centralny zastosuje także inne instrumenty bankowe do osiągnięcia celów swej polityki- ekspansywnej lub restrykcyjnej,

2. zmiana wielkości odsetek oznacza konieczność przeprowadzenia nowego rachunku ekonomicznego w zakresie rentowności przedsięwzięcia finansowanego za pomocą kredytu,

3. wprowadzenie przez bank np. bardziej restrykcyjnej polityki powoduje określone zagrożenie wypłacalności banków, co skłania je do bardziej ostrożnych działań.

Kredyt lombardowy jest udzielany według ustalonej przez bank centralny stopy lombardowej, a jego zabezpieczeniem jest zastaw papierów wartościowych. Jest to kredyt krótkoterminowy z terminem spłaty na okres do 90 dni. Na ogół udzielany jest jako przejściowa pomoc, gdy bank komercyjny ma trudności w utrzymaniu płynności. Papiery wartościowe zastawione w banku centralnym pod jego przyznanie są blokowane na rachunku depozytowym banku. Powoduje to, iż bank komercyjny nie może ich zbyć, jak również użyć do innych celów, np. w operacjach otwartego rynku. Można wyróżnić trzy rodzaje kredytu lombardowego:

1. kredyt płatniczy - udzielany z reguły na kilka dni w celu pokrycia nagłego zapotrzebowania na środki finansowe, np. w celu utrzymania wymaganego poziomu rezerwy obowiązkowej,

2. kredyt sezonowy - udzielany w celu pokrycia sezonowego niedoboru środków,

3. kredyt długoterminowy - udzielany bankom na dłuższy okres, np. w celu pokrycia strat.

Stopa lombardowa (5%) jest zazwyczaj wyższa od redyskontowej o ok. 1-2 punkty procentowe. Kredyt lombardowy cechuje się bardzo dużą elastycznością, wynikającą z faktu, że w zasadzie można go w każdej chwili zaciągnąć i spłacić. Stanowi on tzw. „wentyl bezpieczeństwa” dla rynku pieniężnego i rozliczeń. Bywa też nazywany kredytem „ostatniej instancji”, gdyż traktuje się go jako niezbędne narzędzie zachowania bezpieczeństwa sektora bankowego przez minimalizowanie ryzyka utraty płynności.

Istotnym instrumentem bank centralnego jest możliwość ingerencji w kształtowanie się kursu walutowego. Kurs walutowy jest to cena waluty obcej wyrażona w pieniądzu krajowym. Określa, ile jednostek pieniądza krajowego płaci się za jednostkę waluty obcej. Za pomocą poziomu kursu walutowego może być oceniana opłacalność operacji handlowych z zagranicą. Nadwartościowość czyli wtedy gdy relacja wymienna waluty krajowej na zagraniczną jest wyższa niż wynikałby to z porównania cen - stymuluje import, a podwartościowość zwiększa opłacalność eksportu. Podstawowy podział kursów to kursy stałe i zmienne. Władza monetarna dokonuje najbardziej istotnej ingerencji na rynku walutowym poprzez dewaluacje lub rewaluacje waluty. Dewaluacja to obniżenie kursu danej waluty w celu wyeliminowania deficytu bilansu płatniczego, dzięki temu zostaje usunięte zjawisko przeszacowania waluty. Dzięki temu eksport jest tańszy dla odbiorców zagranicznych, ale droższy import. Rewaluacja jest zjawiskiem odwrotnym.

Następnym instrumentem polityki monetarnej banku centralnego jest polityka rezerw obowiązkowych. Środek ten ma charakter ilościowy. System tan pozwala bankowi centralnemu regulować ilość pieniądza w obiegu gospodarczym, a także ma na celu zapewnienie wypłacalności banków komercyjnych. Płynność danego banku jest zabezpieczona nie tylko stanem gotówki w kasie, lecz także przez określony wkład środków odprowadzonych na jego rachunek w banku centralnym, zwanym rezerwą obowiązkową. Rezerwy te stanowią pewien procent depozytów zgromadzonych w banku. Podwyższenie stopy minimalnej rezerwy ogranicza zdolność ekspansji kredytowej banków, zmniejszenie zaś zwiększa możliwość kreacji kredytu przez banki. W ostatnich latach charakter polityki rezerw obowiązkowych ulega zmianie. Nie ma ona wpływu na bieżący stan płynności banków komercyjnych. Ze względu na konkurencję międzybankową banki centralne dążą do obniżenia wysokości rezerw w celu zmniejszenia kosztów własnych banków. Środki na rachunkach obowiązkowej rezerwy są nie oprocentowane; natomiast w razie nieodprowadzenia tej rezerwy bank musi zapłacić karne odsetki.

Bank centralny wykorzystuje wszystkie te instrumenty na ogół kompleksowo w działaniach restrykcyjnych lub ekspansywnych. Polityka restrykcyjna polega na :

• podwyższaniu stopy dyskontowej i stopy lombardowej,

• podwyższaniu stopy rezerw obowiązkowych,

• sprzedaży papierów wartościowych ramach polityki otwartego rynku.

Działania te zmniejszają płynność instytucji bankowych, zabierając im pieniądz banku centralnego , bądź też czyniąc go bardziej drogim. Natomiast, gdy bank centralny stosuje politykę ekspansywną to obniża stopę redyskontową i lombardową, a także stopę rezerwy obowiązkowej.

Działania banku centralnego polegające na zmianie stóp procentowych, kursu walutowego, a także rozmiarów podaży kredytów refinansowych to impulsy pieniężne. Mogą one być spowodowane nie tylko działaniem banku centralnego, ale także innych podmiotów, jeżeli powodują one zmiany cen lub rozmiarów instrumentów finansów. Mechanizmy transmisji impulsów polityki pieniężnej są to zachowania podmiotów gospodarczych stanowiące kanał, którym impulsy polityki pieniężnej wpływają na decyzje cenowe i produkcyjne podmiotów ekonomicznych. Mechanizm transmisji polityki pieniężnej opiera się na założeniu, że istnieje związek między zmianami ilości pieniądza a zmianami w działalności gospodarczej. Reakcje podmiotów gospodarczych mają wpływ na zmianę realnego produktu krajowego brutto. Mechanizm transmisji wykorzystuje impulsy pieniężne, które można określić jako zmiany podaży pieniądza czy stóp procentowych. Istnieją dwa zasadnicze mechanizmy przenoszenia impulsów monetarnych: kredytowy i majątkowy. Podejście kredytowe oznacza, że podaż pieniądza oddziałuje na stopy procentowe, które wpływają z kolei na wydatki inwestycyjne , a to określa produkt krajowy. Podejście majątkowe oznacz, że ilość pieniądza ma wpływ na aktywa rzeczowe, a to z kolei na wydatki inwestycyjne i konsumpcyjne. Podstawowymi kanałami, którymi impulsy banku centralnego wpływają na decyzje podmiotów gospodarczych, są: kanał stóp procentowych, kanał kursu walutowego i kanał kredytów bankowych.

Kanał stóp procentowych- zmiany stóp procentowych przez BC prowadzą do zmiany stóp procentowych banków komercyjnych. Ekspansywna polityka monetarna prowadzi do spadku realnych stóp procentowych, które następnie obniżają koszt kapitału, powodując wzrost inwestycji i prowadząc do wzrostu PKB.

Kanał kursu walutowego-działanie BC w celu zwiększenia ilości pieniądza powoduje obniżenie stóp procentowych banków komercyjnych, co prowadzi do deprecjacji waluty krajowej i spadku zainteresowania waluta krajową ze strony podmiotów zagranicznych.

Kanał kredytów bankowych- ekspansywna polityka pieniężna zwiększa bankom komercyjnym podaż pieniądza rezerwowego i pozwala na zwiększenie podaży kredytów, co z kolei oznacza wzrost popytu.

Bibliografia:

1. Wiesław Dębski Rynek finansowy i jego mechanizmy, wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2007.

2. Władysław L. Jaworski, Zofia Zawadzka Bankowość, zagadnienia podstawowe, Poltext, Warszawa 2005.

3. WWW.nbp.pl

4. Ustawa z 29 sierpnia 1997r o NBP, Dz. U. 1997, nr 140, poz. 938

---