Mechanik pojazdów samochodowych

Kod klasyfikacji: 7231

Rozdział klasyfikacji: Przemysł wydobywczy, ciężki, elektryka i elektronika

Klasa klasyfikacji: Mechanika pojazdowa i serwis pojazdów

Zadania i czynności

Podstawowym celem pracy mechanika pojazdów samochodowych jest troska o prawidłowość i odpowiedni poziom techniczny eksploatowanych samochodów używanych w transporcie drogowym. Zależne jest to od efektywnej obsługi oraz wysokiej jakości dokonywanych napraw

Zadania i czynności robocze mechanika pojazdów samochodowych obejmuje sumienne i zgodne z obowiązującą technologią wykonywanie prac demontażowych, montażowych i regulacyjnych w pojazdach oraz w poszczególnych zespołach i układach (z wyłączeniem zespołów i układów elektrycznych). Prace naprawcze obejmują pojazdy drogowe wolnobieżne (autobusy, samochody osobowe, samochody ciężarowe, pojazdy jednośladowe) ciągniki rolnicze i pojazdy bezsilnikowe tzn. przyczepy i naczepy.

Praca mechanika wykonywana w zakładach produkcji pojazdów i ich zespołów polega na ścisłym wykonywaniu czynności przewidzianych w technologii dla danego stanowiska pracy. W procesie produkcji mechanik pojazdów samochodowych uczestniczy we wszystkich etapach procesu technologicznego, w których znajomość budowy i eksploatacji pojazdów decyduje o poprawności wykonania danych operacji. Należą do nich przede wszystkim operacje monterskie oraz czynności kontrolno - odbiorcze. Nie wykonuje się tutaj czynności demontażowych. W procesie wytwórczym samochodów stosuje się także różne specjalne technologie, gdzie wymagane są kwalifikacje będące domeną mechaników specjalizujących się w poszczególnych rodzajach obróbki, a nie mechanika pojazdów samochodowych.

W procesie eksploatacji samochodów kwalifikacje mechanika pojazdów samochodowych są niezbędne na różnych szczeblach służby technicznej. Zakres zadań zawodowych będzie jednak odmienny w dużych gospodarstwach samochodowych i małych zakładach obsługowo - naprawczych, co wynika z możliwości i potrzeby specjalizowania się w poszczególnych pracach. W zakładach (stacjach) obsługowo - naprawczych mechanik wykonuje prace regulacyjne i naprawcze, kontroluje stan techniczny pojazdów, zespołów, podzespołów i układów, w których konstrukcyjnie przewidziane są takie zabiegi.

Mechanik pojazdów samochodowych, korzystając z odpowiedniej dokumentacji, wykorzystuje nabyte ogólne umiejętności w obsłudze i naprawie każdego samochodu. W przypadku samochodów produkcji zagranicznej korzysta z dokumentacji (zwłaszcza obsługowo - naprawczej) oraz urządzeń specjalnych dostarczanych przez producenta, co wymaga umiejętności posługiwania się podstawowym słownictwem z zakresu techniki motoryzacyjnej w języku obcym.

Zadania mechanika obejmują:

• Przyjmowanie pojazdów i zespołów do naprawy oraz sporządzanie protokołów przyjęcia.

• Ustalanie przyczyn wad i uszkodzeń poszczególnych zespołów i mechanizmów pojazdu metodami diagnostyki technicznej. Niezbędna jest w tym względzie znajomość obsługi komputera typu PC, oprogramowania wspomagającego, umiejętność posługiwania się tabelami danych regulacyjnych oraz skomputeryzowanymi katalogami części wymiennych.

• Usuwanie usterek w zespołach i układach pojazdu, dotyczy to układu zaworowego, układu zasilania zapłonowego w silniku układu kierowniczego czy hamulcowego, podzespołów takich jak sprzęgło czy reflektory.

• Przeprowadzanie konserwacji i zabezpieczeń antykorozyjnych podwozia i nadwozia pojazdu oraz wymiana oraz wymiana płynów eksploatacyjnych z zachowaniem wymogów ochrony środowiska naturalnego.

• Wykonywanie operacji demontażowo - montażowych pojazdu i jego zespołów;

• Mycie oraz czyszczenie części i zespołów.

• Przeprowadzanie weryfikacji części oraz naprawy zespołów.

• Dorabianie i dopasowywanie części nieznormalizowanych przy wykorzystaniu obróbki ręcznej, mechanicznej, plastycznej i różnych sposobów łączenia (klejenie, nitowanie, lutowanie, spawanie, zgrzewanie itp.).

• Organizowanie oraz utrzymywanie w czystości stanowiska pracy z uwzględnieniem zasad racjonalnej organizacji pracy, przepisów bhp, i ppoż.

• Wykonywanie rozliczeń kosztów usług obsługowo - naprawczych.

• Sprawdzanie jakości wykonywanych prac obsługowo - naprawczych podczas jazd próbnych.

W pracy mechanika pojazdów samochodowych niezbędne jest wykorzystanie zarówno

narzędzi monterskich ogólnego przeznaczenia (np. kluczy monterskich, wkrętaków, młotków płaskoszczypów), jak i narzędzi specjalnych (np. różnego rodzaju ściągaczy czy kluczy dynamometrycznych). Używa się także przyrządów pomiarowych, takich jak suwmiarka, śruba mikrometryczna, szczelinomierze czy ciśnieniomierze.

Mechanik pojazdów samochodowych powinien posiadać dogłębną znajomość budowy i zasady działania wszystkich zespołów i układów pojazdu, zwłaszcza w obrębie obsługiwanej marki i typu pojazdu. Rozwój w budowie pojazdów samochodowych wyraża się ciągłym wprowadzaniem do eksploatacji nowych modeli, typów i odmian pojazdów, co wymaga konieczności podnoszenia kwalifikacji zawodowych mechanika, specjalizowania się w określonym zakresie zadań.

Typowe specjalizacje w zawodzie to:

• mechanik silników niskoprężnych (silniki z zapłonem iskrowym) specjalizuje się w regulacjach układów mających bezpośredni wpływ na pracę silnika niskoprężnego, takich jak układ zapłonowy, zasilania czy zaworowy oraz w naprawach tych silników. Niektórzy specjalizują się szczególnie w regulacjach i naprawach gaźników (tzw. gaźnikowcy);

• mechanik silników wysokoprężnych (silniki z zapłonem samoczynnym) ma zakres prac podobny do mechanika silników niskoprężnych, z tym, że specjalizuje się w regulacjach pomp wtryskowych i wtryskiwaczy;

• mechanik zespołów podwozia specjalizuje się w obsłudze technicznej i naprawach takich zespołów jak: sprzęgło, skrzynia przekładniowa, most napędowy (przekładnia główna z półosiami napędowymi), przednie i tylne zawieszenie (resory i amortyzatory), czy układ kierowniczy (kierownica, przekładnia kierownicy, drążki kierownicze, zwrotnice);

• mechanicy układów hydraulicznych mają dwie podspecjalizacje: mechanika układów hamulcowych (zarówno hydraulicznych jak i pneumatycznych) oraz mechanika hydraulicznych napędów siłowych występujących np. w ciągnikach rolniczych napędzających maszyny rolnicze. W zakres ich prac wchodzi obsługa techniczna i naprawy pomp hydraulicznych (lub sprężarek), zaworów rozdzielczych i siłowników.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Prace naprawcze wykonywane są w halach warsztatowych, garażach warsztatach usługowo - naprawczych oraz na wolnym powietrzu.

Mechanik pojazdów samochodowych w swojej pracy narażony jest zanieczyszczenie powietrza pyłem, substancjami drażniącymi, toksycznymi, nieprzyjemny zapach spalin, hałas, i drgania.

Z uwagi na zanieczyszczenia powietrza przez pyły i gazy spalinowe, nieodzownym wyposażeniem hali napraw są urządzenia wentylacyjne wyciągowe (ogólne i miejscowe. Wentylacja miejscowa zastosowana jest na stanowiskach, gdzie przeprowadzane są prace regulacyjne przy pracującym silniku. Stanowiska pojazdowe (płaskie, kanałowe i podnośnikowe) wyposażone są w miejscowe oświetlenie i miejscowe wyciągi spalin.

Na wszystkich stanowiskach pojazdowych obserwuje się pewne zanieczyszczenie atmosfery gazami spalinowymi. W pomieszczeniach lakierni występuje nasycenie oparami rozpuszczalników. Urządzenia wentylacyjne mają więc zapobiegać przewlekłym schorzeniom układu oddechowego.

Praca wykonywana jest w różnych pozycjach; stojącej, siedzącej, leżącej i w ruchu. Na stanowiskach kanałowych występuje pewna uciążliwość w postaci pracy poniżej powierzchni podłogi przy ograniczonej swobodzie ruchów.

Wymontowane z pojazdu zespoły lub podzespoły są regulowane i naprawiane na specjalnych stojakach lub za pomocą specjalnych urządzeń

Niezachowanie ostrożności na stanowisku pracy bądź niesprawność techniczna narzędzi i elektronarzędzi może być powodem urazów mechanicznych ciała.

warunki społeczne

Mechanik pojazdów samochodowych zazwyczaj wykonuje pracę indywidualnie. Czasem odbywa się ona w małych (2-3 osobowych) zespołach i polega na wzajemnej pomocy. Mechanik konsultuje swoje czynności z brygadzistą lub mistrzem warsztatowym celem ustalenia planu działań naprawczych.

W trakcie czynności naprawczych kontakt z klientem powinien być ograniczony z uwagi na jego bezpieczeństwo.

Warunki organizacyjne

Praca mechanika zwykle odbywa się w systemie zmianowym, dziennym. Z reguły trwa od 6-9 godzin. W zakładach transportowych lub komunikacyjnych wymagana jest praca trzyzmianowa.

Samodzielna praca mechanika jest okresowo nadzorowana przez brygadzistę lub mistrza warsztatowego. Charakter czynności w zakładzie produkcji pojazdów jest wysoce zrutynizowany. Znacznie mniej zrutynizowana jest praca w stacjach obsługowo - naprawczych z uwagi na indywidualny charakter wady poszczególnego pojazdu.

Pracownik ponosi odpowiedzialność materialną za powierzone mu urządzenia, narzędzia oraz za jakość wykonanych usług.

Wymagania psychologiczne

stotną cechą w zawodzie mechanika samochodowego jest zdolność koncentracji. Uwaga umożliwiająca efektywne śledzenie i obserwację pracy pojazdu. Zajmowanie się kilkoma problemami równocześnie wymaga od mechanika dobrej podzielności i przerzutności uwagi. Szybka orientacja, duża spostrzegawczość oraz zdolność rozumowania logicznego ułatwi zlokalizowanie przyczyny awarii.

W pracy na tym stanowisku pożądane są uzdolnienia i zainteresowania techniczne czyli umiejętność posługiwania się różnymi narzędziami, instalowanie i uruchamianie urządzeń technicznych, znajomość zasad ich działania, umiejętność wykonywania naprawy urządzeń technicznych, umiejętność czytania schematów i rysunków technicznych. Dobry zmysł orientacji przestrzennej umożliwia wyobrażenie układów przestrzennych, odległości, położenia i manipulowania przestrzennego elementów bez ich spostrzegania.

Osoba pracująca na stanowisku mechanika powinna cechować się cierpliwością i wytrzymałością na długotrwały wysiłek także przez wzgląd na konieczność częstego pozostawania w niewygodnej pozycji ciała.

Dokładność w wykonywaniu czynności i zadań wymagających ścisłego przestrzegania ustalonych reguł, procedur, limitów, posługiwania się urządzeniami pomiarowymi również wpływa na jakość usług świadczonych przez mechanika.

Wymagane funkcje psychomotoryczne cechujące mechanika pojazdów samochodowych:

• dobra koordynacja wzrokowo - ruchowa z uwagi na konieczność równoczesnego posługiwania się narządem wzroku i ruchu w trakcie prac naprawczych;

• duża sprawność manualna ze względu na sprawne i szybkie wykonywanie różnych czynności naprawczych z użyciem obu rąk;

• prawidłowe funkcjonowanie narządów zmysłu: wzroku, słuchu i węchu;

• spostrzegawczość - umiejętność dostrzegania nawet niewielkich różnic w obrębie funkcjonowania pojazdu i zespołów.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Kandydat na mechanika powinien odznaczać się dobrą sprawnością ruchową, prawidłowym rozwojem fizycznym oraz psychicznym.

Przeciwwskazaniem do wykonywania zawodu są m.in.:

• choroby skóry rąk, skłonność do uczuleń, alergii na paliwa płynne, oleje smarne lub płyny eksploatacyjne (płyn hamulcowy) lub płyny chłodnicze (spirytus);

• wady wzroku nie dające się korygować szkłami optycznymi, (astygmatyzm, jednooczność, brak widzenia obuocznego, daltonizm, zaburzenia adaptacji wzroku w ciemności);

• zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej;

• zaburzenia słuchu (niedosłuch);

• zaburzenia czucia;

• zmiany anatomiczne i czynnościowe ograniczające sprawność rąk i palców, zaburzenia znacznego stopnia ruchliwości w stawach biodrowych, kolanowych i skokowych;

• wady serca uniemożliwiające wykonywanie zawodu;

• przewlekłe schorzenie układu oddechowego;

• wzmożona pobudliwość nerwowa, zaburzenia równowagi, napady drgawkowe (epilepsja) i inne stany przebiegające z utratą przytomności;

• zaburzenia psychiczne.

Osoby niepełnosprawne zarówno fizycznie jak i psychicznie nie mogą być zatrudniane na

tym stanowisku pracy.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Warunkiem podjęcia pracy w zawodzie mechanika pojazdów samochodowych jest ukończenie co najmniej szkoły zawodowej o kierunku „budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych”. Pracodawcy preferują jednak osoby posiadające wykształcenie średnie.

Kwalifikacje do wykonywania zawodu mechanika pojazdów samochodowych można uzyskać w:

- liceum zawodowym,

- zasadniczej szkole zawodowej,

- zasadniczej szkole rzemiosła,

- bezpośrednio w zakładzie pracy, który posiada warunki do prowadzenia praktycznej nauki zawodu.

Absolwenci liceów zawodowych poza tytułem robotnika wykwalifikowanego uzyskują średnie wykształcenie ogólne i mogą przystąpić do egzaminu dojrzałości.

Kwalifikacje zawodowe na poziomie robotnika wykwalifikowanego można uzyskać przez podjęcie nauki zawodu w zakładzie pracy. Zakład pracy, który wyrazi na to zgodę, zawiera z osobą zainteresowaną umowę o pracę w celu nauki zawodu. Określa się w niej rodzaj nauki zawodu, czas trwania nauki zawodu, sposób dokształcania teoretycznego i wysokość wynagrodzenia miesięcznego.

Osoba pracująca na tym stanowisku musi posiadać prawo jazdy odpowiedniej kategorii (w zależności od rodzaju obsługiwanych pojazdów), dlatego też poza zajęciami szkolnymi organizowana jest nauka jazdy.

W dobie rozwoju przemysłu samochodowego oraz usprawniania technik diagnozy technicznej, nieodzowna staje się znajomość obsługi komputera. Poszukiwani są mechanicy posiadający dużą wiedzę zawodową, odpowiednie umiejętności manualne, znający metody diagnozy technicznej.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Mechanik pojazdów samochodowych, wykazujący się wysoką fachowością i solidnością z odpowiednim stażem pracy w zawodzie (5-10 lat) może zostać brygadzistą, a po odpowiednim kursie dokształcającym mistrzem warsztatowym. Zyskując odpowiednie doświadczenie może pełnić funkcję rzeczoznawcy w stacjach badań samochodów przy ocenie stanu technicznego i dopuszczania pojazdów do ruchu.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

Możliwość podjęcia pracy w zawodzie mechanika pojazdów samochodowych praktycznie mają mężczyźni do 40 roku życia (aczkolwiek w określonych sytuacjach nawet do 50 lat) pod warunkiem posiadania wymaganych kwalifikacji (patrz: „Warunki podjęcia pracy w zawodzie”). Formalnie zaś nie ma żadnych ograniczeń wiekowych. Jedynym warunkiem jest dobry stan zdrowia.

Polecana literatura

E. A. Zogbaum, Elementarz mechanika samochodowego, Wydawnictwa Komunikacji

i Łączności 1992

T Rychter, Mechanik pojazdów samochodowych, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1994

F. Rawski, Mechanik silników spalinowych, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1994

T. Rychter, Budowa pojazdów samochodowych, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1996

W. Siuta, Mechanika techniczna

W. Brodowicz, Z. Grzegórski, Technologia budowy maszyn

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---