98. Ochrona strefowa jako szczególny rodzaj ochrony gatunkowej zwierząt.
Ochrona gatunkowa wraz z ochroną obszarową (rezerwatową) stanowią dwa główne filary systemu ochrony przyrody w Polsce i większości krajów świata. Ochrona gatunkowa odnosi się do rodzimych gatunków dziko żyjących zwierząt, zwłaszcza rzadkich, endemicznych i zagrożonych wyginięciem. W Polsce ochrona gatunkowa zwierząt jest stosowana na mocy ustawy „o ochronie przyrody” (Dz.U. z 2004, nr 92, poz. 880) oraz odpowiedniego rozporządzenia Ministra Środowiska - Dz.U. z 2004, nr 220, poz. 2237). Rozporządzenie to określa listę gatunków objętych ochroną, sposoby realizacji ochrony oraz stosowne ograniczenia, zakazy i nakazy. W myśl tego aktu prawnego zabrania się chwytania, zabijania chronionych gatunków zwierząt oraz niszczenia ich miejsc rozrodu. Tę formę ochrony może też wprowadzić wojewoda w obrębie podlegającego mu województwa, który przejmuje zarazem odpowiedzialność za skutki wynikające z podjętej decyzji (np. wypłata odszkodowań rolnikom, hodowcom, rybakom). Ochrona gatunkowa jest tym bardziej skuteczna im w większym stopniu obejmuje areał geograficzny zwierzęcia i jest konsekwentnie egzekwowana. Służy temu współpraca międzynarodowa, którą regulują konwencje bilateralne i multilateralne, zwłaszcza Konwencja Waszyngtońska (CITES), Konwencja Berneńska, Konwencja Bońska, Konwencja Ramsarska, Konwencja Gdańska, Konwencja Helsińska, Konwencja o Różnorodności Biologicznej z Rio de Janeiro. Wysoce restryktywne formy współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony gatunków wprowadzają Dyrektywy UE - D. Ptasia i D. Siedliskowa (Habitatowa). Ważnym i niezbędnym uzupełnieniem ochrony gatunkowej jest ochrona obszarowa, czyli w formie rezerwatów przyrody, parków narodowych, rezerwatów biosfery itp. Ochrona gatunkowa zawodzi bowiem tam, gdzie gatunki tracą siedliska, zasoby i przyjazną przestrzeń życiową. Ochrona obszarowa ma na celu zabezpieczenie całych zespołów zwierzęcych i wybranych gatunków wraz z ich siedliskami na określonym terenie
Ochrona strefowa jest uzupełnieniem ochrony gatunkowej o ochronę siedlisk.
ochrona strefowa - zgodnie z Dziennikiem Ustaw z 1995 r.. nr 13, poz. 61 - specjalna ochrona stanowisk lęgowych najrzadszych gatunków zwierząt zabezpieczająca bezpośrednio ich lęgowiska i gwarantująca spokój w trakcie lęgów.
Ochrona kolistej strefy wokół miejsc rozrodu i stałego przebywania niektórych szczególnie cennych i wrażliwych na niepokojenie gatunków ptaków i gadów; w strefie tej nie wolno przebywać ani prowadzić żadnych prac oraz zabiegów; strefa ma promień kilkuset metrów, a na czas rozrodu i opieki nad młodymi (wiosną i latem) jest poszerzana.
Gatunki ptaków drapieżnych objętych ochroną strefową w Polsce to: kania czarna, kania ruda. bielik, gadożer, orlik krzykliwy, orlik grubodzioby, orzeł przedni, orzełek, rybołów, sokół wędrowny, puchacz.
Ustanawiane okresów ochronnych i wielkości stref ochronnych wynikają ze statusu krajowego i biologii konkretnego gatunku i nie mogą być jednakowe dla wszystkich gatunków zwierząt objętych tą forem ochrony. Jednocześnie przy wyznaczaniu okresów i stref ochronnych należy uwzględnić prowadzenie prac leśniczych na danym terenie.
Z danych Komitetu Ochrony Orłów wynika, że w praktyce im dłużej w danym miejscu funkcjonuje ochrona strefowa, tym rzadziej dochodzi tam do łamania przepisów. Przy tworzeniu nowych stref należy unikać eskalowania ich wielkości, wyznaczać je po naturalnych granicach w terenie (cieki, rowy) i tworzyć wspólnie z zarządcami terenu. Z drugiej strony należy także zapewnić możliwość ich monitorowania i odwoływania. Szczególnie to ostatnie zagadnienie wymaga doprecyzowania od strony formalno-prawnej i powinno być każdorazowo konsultowane przez wojewódzkich konserwatorów przyrody
z ekspertami w danej dziedzinie
Analiza dotychczasowych rezultatów ochrony strefowej ptaków szponiastych
pokazała, że jest to bardzo konkretna i skuteczna forma ochrony. Łączna powierzchnia wszystkich 2830 stref ochronnych wyznaczonych w Lasach Państwowych wynosi 174798 ha, co jest wielkością porównywalną z powierzchnią wszystkich parków narodowych w Polsce
Ogromnie istotnym aspektem ochrony strefowej jest to, że gatunki nią objęte uzyskują wyższą rangę ważności w oczach leśników i myśliwych, co sprzyja skuteczniejszej ich ochronie.